|
1
[ग] कल्माषपाथ इत्य अस्मिँल लॊके राजा बभूव ह इक्ष्वाकुवंशजः पार्द तेजसासथृशॊ भुवि 2 स कथा चिथ वनं राजा मृगयां निर्ययौ पुरात मृगान विध्यन वराहांश च चचार रिपुमर्थनः 3 स तु राजा महात्मानं वासिष्ठम ऋषिसात्तमम तृषार्तश च कषुधार्तश च एकायनगतः पदि 4 अपश्यथ अजितः संख्ये मुनिं परतिमुखागतम शक्तिं नाम महाभागं वसिष्ठ कुलनन्थनम जयेष्ठं पुत्रशतात पुत्रं वसिष्ठस्य महात्मनः 5 अपगच्छ पदॊ ऽसमाकम इत्य एवं पार्दिवॊ ऽबरवीत तदा ऋषिर उवाचैनं सान्त्वयञ शलक्ष्णया गिरा 6 ऋषिस तु नापचक्राम तस्मिन थर्म पदे सदितः नापि राजा मुनेर मानात करॊधाच्च चापि जगाम ह 7 अमुञ्चन्तं तु पन्दानं तम ऋषिं नृपसत्तमः जघान कशया मॊहात तथा राक्षसवन मुनिम 8 कशा परहाराभिहतस ततः स मुनिसत्तमः तं शशाप नृपश्रेष्ठं वासिष्ठः करॊधमूर्च्छितः 9 हंसि राक्षसवथ यस्माथ राजापसथ तापसम तस्मात तवम अथ्य परभृति पुरुषाथॊ भविष्यसि 10 मनुष्यपिशिते सक्तश चरिष्यसि महीम इमाम गच्छ राजाधमेत्य उक्तः शक्तिना वीर्यशक्तिना 11 ततॊ याज्य निमित्तं तु विश्वामित्र वसिष्ठयॊः वैरम आसीत तथा तं तु विश्वामित्रॊ ऽनवपथ्यत 12 तयॊर विवथतॊर एवं समीपम उपचक्रमे ऋषिर उग्रतपाः पार्द विश्वामित्रः परतापवान 13 ततः स बुबुधे पश्चात तम ऋषिं नृपसत्तमः ऋषेः पुत्रं वसिष्ठस्य वसिष्ठम इव तेजसा 14 अन्तर्धाय तथात्मानं विश्वामित्रॊ ऽपि भारत ताव उभाव उपचक्राम चिकीर्षन्न आत्मनः परियम 15 स तु शप्तस तथा तेन शक्तिना वै नृपॊत्तमः जगाम शरणं शक्तिं परसाथयितुम अर्हयन 16 तस्य भावं विथित्वा स नृपतेः कुरुनन्थन विश्वामित्रस ततॊ रक्ष आथिथेश नृपं परति 17 स शापात तस्य विप्रर्षेर विश्वामित्रस्य चाज्ञया राक्षसाः किंकरॊ नाम विवेश नृपतिं तथा 18 रक्षसा तु गृहीतं तं विथित्वा सा मुनिस तथा विश्वामित्रॊ ऽपय अपक्रामत तस्माथ थेशाथ अरिंथम 19 ततः स नृपतिर विथ्वान रक्षन्न आत्मानम आत्मना बलवत पीड्यमानॊ ऽपि रक्षसान्तर गतेन ह 20 थथर्श तं थविजः कश चिथ राजानं परदितं पुनः ययाचे कषुधितश चैनं समांसां भॊजनं तथा 21 तम उवाचाद राजर्षिर थविजं मित्रसहस तथा आस्स्व बरह्मंस तवम अत्रैव मुहूर्तम इति सान्त्वयन 22 निवृत्तः परतिथास्यामि भॊजनं ते यदेप्सितम इत्य उक्त्वा परययौ राजा तस्दौ च थविजसत्तमः 23 अन्तर्गतं तु तथ राज्ञस तथा बराह्मण भाषितम सॊ ऽनतःपुरं परविश्याद संविवेश नराधिपः 24 ततॊ ऽरधरात्र उत्दाय सूथम आनाय्य सत्वरम उवाच राजा संस्मृत्य बराह्मणस्य परतिश्रुतम 25 गच्छामुष्मिन्न असौ थेशे बराह्मणॊ मां परतीक्षते अन्नार्दी तवं तन अन्नेन समांसेनॊपपाथय 26 एवम उक्तस तथा सूथः सॊ ऽनासाथ्यामिषं कव चित निवेथयाम आस तथा तस्मै राज्ञे वयदान्वितः 27 राजा तु रक्षसाविष्टः सूथम आह गतव्यदः अप्य एनं नरमांसेन भॊजयेति पुनः पुनः 28 तदेत्य उक्त्वा ततः सूथः संस्दानं वध्य घातिनाम गत्वा जहार तवरितॊ नरमांसम अपेतभीः 29 स तत संस्कृत्य विधिवथ अन्नॊपहितम आशु वै तस्मै पराथाथ बराह्मणाय कषुधिताय तपस्विने 30 स सिथ्धचक्षुषा थृष्ट्वा तथन्नं थविजसत्तमः अभॊज्यम इथम इत्य आह करॊधपर्याकुलेक्षणः 31 यस्माथ अभॊज्यम अन्नं मे थथाति स नराधिपः तस्मात तस्यैव मूढस्य भविष्यत्य अत्र लॊलुपा 32 सक्तॊ मानुषमांसेषु यदॊक्तः शक्तिना पुरा उथ्वेजनीयॊ भूतानां चरिष्यति महीम इमाम 33 थविर अनुव्याहृते राज्ञः स शापॊ बलवान अभूत रक्षॊबलसमाविष्टॊ विसंज्ञश चाभवत तथा 34 ततः स नृपतिश्रेष्ठॊ राक्षसॊपहतेन्थ्रियः उवाच शक्तिं तं थृष्ट्वा नचिराथ इव भारत 35 यस्माथ असथृशः शापः परयुक्तॊ ऽयं तवया मयि तस्मात तवत्तः परवर्तिष्ये खाथितुं मानुषान अहम 36 एवम उक्त्वा ततः सथ्यस तं पराणैर विप्रयुज्य सः शक्तिनं भक्षयाम आस वयाघ्रः पशुम इवेप्सितम 37 शक्तिनं तु हतं थृष्ट्वा विश्वामित्रस ततः पुनः वसिष्ठस्यैव पुत्रेषु तथ रक्षः संथिथेश ह 38 स ताञ शतावरान पुत्रान वसिष्ठस्य महात्मनः भक्षयाम आस संक्रुथ्धः सिंहः कषुथ्रमृगान इव 39 वसिष्ठॊ घातिताञ शरुत्वा विश्वामित्रेण तान सुतान धारयाम आस तं शॊकं महाथ्रिर इव मेथिनीम 40 चक्रे चात्मविनाशाय बुथ्धिं स मुनिसत्तमः न तव एव कुशिकॊच्छेथं मेने मतिमतां वरः 41 स मेरुकूटाथ आत्मानं मुमॊच भगवान ऋषिः शिरस तस्य शिलायां च तूलराशाव इवापतत 42 न ममार च पातेन स यथा तेन पाण्डव तथाग्निम इथ्ध्वा भगवान संविवेश महावने 43 तं तथा सुसमिथ्धॊ ऽपि न थथाह हुताशनः थीप्यमानॊ ऽपय अमित्रघ्न शीतॊ ऽगनिर अभवत ततः 44 स समुथ्रम अभिप्रेत्य शॊकाविष्टॊ महामुनिः बथ्ध्वा कण्ठे शिलां गुर्वीं निपपात तथ अम्भसि 45 स समुथ्रॊर्मि वेगेन सदले नयस्तॊ महामुनिः जगाम स ततः खिन्नः पुनर एवाश्रमं परति |
1
[g] kalmāṣapāda ity asmiṁl loke rājā babhūva ha ikṣvākuvaṃśajaḥ pārtha tejasāsadṛśo bhuvi 2 sa kadā cid vanaṃ rājā mṛgayāṃ niryayau purāt mṛgān vidhyan varāhāṃś ca cacāra ripumardanaḥ 3 sa tu rājā mahātmānaṃ vāsiṣṭham ṛṣisāttamam tṛṣārtaś ca kṣudhārtaś ca ekāyanagataḥ pathi 4 apaśyad ajitaḥ saṃkhye muniṃ pratimukhāgatam śaktiṃ nāma mahābhāgaṃ vasiṣṭha kulanandanam jyeṣṭhaṃ putraśatāt putraṃ vasiṣṭhasya mahātmanaḥ 5 apagaccha patho 'smākam ity evaṃ pārthivo 'bravīt tathā ṛṣir uvācainaṃ sāntvayañ ślakṣṇayā girā 6 ṛṣis tu nāpacakrāma tasmin darma pathe sthitaḥ nāpi rājā muner mānāt krodhācc cāpi jagāma ha 7 amuñcantaṃ tu panthānaṃ tam ṛṣiṃ nṛpasattamaḥ jaghāna kaśayā mohāt tadā rākṣasavan munim 8 kaśā prahārābhihatas tataḥ sa munisattamaḥ taṃ śaśāpa nṛpaśreṣṭhaṃ vāsiṣṭhaḥ krodhamūrcchitaḥ 9 haṃsi rākṣasavad yasmād rājāpasada tāpasam tasmāt tvam adya prabhṛti puruṣādo bhaviṣyasi 10 manuṣyapiśite saktaś cariṣyasi mahīm imām gaccha rājādhamety uktaḥ śaktinā vīryaśaktinā 11 tato yājya nimittaṃ tu viśvāmitra vasiṣṭhayoḥ vairam āsīt tadā taṃ tu viśvāmitro 'nvapadyata 12 tayor vivadator evaṃ samīpam upacakrame ṛṣir ugratapāḥ pārtha viśvāmitraḥ pratāpavān 13 tataḥ sa bubudhe paścāt tam ṛṣiṃ nṛpasattamaḥ ṛṣeḥ putraṃ vasiṣṭhasya vasiṣṭham iva tejasā 14 antardhāya tadātmānaṃ viśvāmitro 'pi bhārata tāv ubhāv upacakrāma cikīrṣann ātmanaḥ priyam 15 sa tu śaptas tadā tena śaktinā vai nṛpottamaḥ jagāma śaraṇaṃ śaktiṃ prasādayitum arhayan 16 tasya bhāvaṃ viditvā sa nṛpateḥ kurunandana viśvāmitras tato rakṣa ādideśa nṛpaṃ prati 17 sa śāpāt tasya viprarṣer viśvāmitrasya cājñayā rākṣasāḥ kiṃkaro nāma viveśa nṛpatiṃ tadā 18 rakṣasā tu gṛhītaṃ taṃ viditvā sā munis tadā viśvāmitro 'py apakrāmat tasmād deśād ariṃdama 19 tataḥ sa nṛpatir vidvān rakṣann ātmānam ātmanā balavat pīḍyamāno 'pi rakṣasāntar gatena ha 20 dadarśa taṃ dvijaḥ kaś cid rājānaṃ prathitaṃ punaḥ yayāce kṣudhitaś cainaṃ samāṃsāṃ bhojanaṃ tadā 21 tam uvācātha rājarṣir dvijaṃ mitrasahas tadā āssva brahmaṃs tvam atraiva muhūrtam iti sāntvayan 22 nivṛttaḥ pratidāsyāmi bhojanaṃ te yathepsitam ity uktvā prayayau rājā tasthau ca dvijasattamaḥ 23 antargataṃ tu tad rājñas tadā brāhmaṇa bhāṣitam so 'ntaḥpuraṃ praviśyātha saṃviveśa narādhipaḥ 24 tato 'rdharātra utthāya sūdam ānāyya satvaram uvāca rājā saṃsmṛtya brāhmaṇasya pratiśrutam 25 gacchāmuṣminn asau deśe brāhmaṇo māṃ pratīkṣate annārthī tvaṃ tan annena samāṃsenopapādaya 26 evam uktas tadā sūdaḥ so 'nāsādyāmiṣaṃ kva cit nivedayām āsa tadā tasmai rājñe vyathānvitaḥ 27 rājā tu rakṣasāviṣṭaḥ sūdam āha gatavyathaḥ apy enaṃ naramāṃsena bhojayeti punaḥ punaḥ 28 tathety uktvā tataḥ sūdaḥ saṃsthānaṃ vadhya ghātinām gatvā jahāra tvarito naramāṃsam apetabhīḥ 29 sa tat saṃskṛtya vidhivad annopahitam āśu vai tasmai prādād brāhmaṇāya kṣudhitāya tapasvine 30 sa siddhacakṣuṣā dṛṣṭvā tadannaṃ dvijasattamaḥ abhojyam idam ity āha krodhaparyākulekṣaṇaḥ 31 yasmād abhojyam annaṃ me dadāti sa narādhipaḥ tasmāt tasyaiva mūḍhasya bhaviṣyaty atra lolupā 32 sakto mānuṣamāṃseṣu yathoktaḥ śaktinā purā udvejanīyo bhūtānāṃ cariṣyati mahīm imām 33 dvir anuvyāhṛte rājñaḥ sa śāpo balavān abhūt rakṣobalasamāviṣṭo visaṃjñaś cābhavat tadā 34 tataḥ sa nṛpatiśreṣṭho rākṣasopahatendriyaḥ uvāca śaktiṃ taṃ dṛṣṭvā nacirād iva bhārata 35 yasmād asadṛśaḥ śāpaḥ prayukto 'yaṃ tvayā mayi tasmāt tvattaḥ pravartiṣye khādituṃ mānuṣān aham 36 evam uktvā tataḥ sadyas taṃ prāṇair viprayujya saḥ śaktinaṃ bhakṣayām āsa vyāghraḥ paśum ivepsitam 37 śaktinaṃ tu hataṃ dṛṣṭvā viśvāmitras tataḥ punaḥ vasiṣṭhasyaiva putreṣu tad rakṣaḥ saṃdideśa ha 38 sa tāñ śatāvarān putrān vasiṣṭhasya mahātmanaḥ bhakṣayām āsa saṃkruddhaḥ siṃhaḥ kṣudramṛgān iva 39 vasiṣṭho ghātitāñ śrutvā viśvāmitreṇa tān sutān dhārayām āsa taṃ śokaṃ mahādrir iva medinīm 40 cakre cātmavināśāya buddhiṃ sa munisattamaḥ na tv eva kuśikocchedaṃ mene matimatāṃ varaḥ 41 sa merukūṭād ātmānaṃ mumoca bhagavān ṛṣiḥ śiras tasya śilāyāṃ ca tūlarāśāv ivāpatat 42 na mamāra ca pātena sa yadā tena pāṇḍava tadāgnim iddhvā bhagavān saṃviveśa mahāvane 43 taṃ tadā susamiddho 'pi na dadāha hutāśanaḥ dīpyamāno 'py amitraghna śīto 'gnir abhavat tataḥ 44 sa samudram abhipretya śokāviṣṭo mahāmuniḥ baddhvā kaṇṭhe śilāṃ gurvīṃ nipapāta tad ambhasi 45 sa samudrormi vegena sthale nyasto mahāmuniḥ jagāma sa tataḥ khinnaḥ punar evāśramaṃ prati |