|
1
[वै] अजिनानि विधुन्वन्तः करकांश च थविजर्षभाः ऊचुस तं भीर न कर्तव्या वयं यॊत्स्यामहे परान 2 तान एवं वथतॊ विप्रान अर्जुनः परहसन्न इव उवाच परेक्षका भूत्वा यूयं तिष्ठत पार्श्वतः 3 अहम एनान अजिह्माग्रैः शतशॊ विकिरञ शरैः वारयिष्यामि संक्रुथ्धान मन्त्रैर आशीविषान इव 4 इति तथ धनुर आथाय शुल्कावाप्तं महारदः भरात्रा भीमेन सहितस तस्दौ गिरिर इवाचलः 5 ततः कर्ण मुखान करुथ्धान कषत्रियांस तान रुषॊत्दितान संपेततुर अभीतौ तौ गजौ परतिगजान इव 6 ऊचुश च वाचः परुषास ते राजानॊ जिघांसवः आहवे हि थविजस्यापि वधॊ हृष्टॊ युयुत्सतः 7 ततॊ वैकर्तनः कर्णॊ जगामार्जुनम ओजसा युथ्धार्दी वाशिता हेतॊर गजः परतिगजं यदा 8 भीमसेनं ययौ शल्यॊ मथ्राणाम ईश्वरॊ बली थुर्यॊधनाथयस तव अन्ये बराह्मणैः सह संगताः मृथुपूर्वम अयत्नेन परतयुध्यंस तथाहवे 9 ततॊ ऽरजुनः परत्यविध्यथ आपतन्तं तरिभिः शरैः कर्णं वैकर्तनं धीमान विकृष्य बलवथ धनुः 10 तेषां शराणां वेगेन शितानां तिग्मतेजसाम विमुह्यमानॊ राधेयॊ यत्नात तम अनुधावति 11 ताव उभाव अप्य अनिर्थेश्यौ लाघवाज जयतां वरौ अयुध्येतां सुसंरब्धाव अन्यॊन्यविजयैषिणौ 12 कृते परतिकृतं पश्य पश्य बाहुबलं च मे इति शूरार्द वचनैर आभाषेतां परस्परम 13 ततॊ ऽरजुनस्य भुजयॊर वीर्यम अप्रतिमं भुवि जञात्वा वैकर्तनः कर्णः संरब्धः समयॊधयत 14 अर्जुनेन परयुक्तांस तान बाणान वेगवतस तथा परतिहत्य ननाथॊच्चैः सैन्यास तम अभिपूजयन 15 [कर्ण] तुष्यामि ते विप्रमुख्यभुजवीर्यस्य संयुगे अविषाथस्य चैवास्य शस्त्रास्त्रविनयस्य च 16 किं तवं साक्षाथ धनुर्वेथॊ रामॊ वा विप्र सत्तम अद साक्षाथ धरि हयः साक्षाथ वा विष्णुर अच्युतः 17 आत्मप्रच्छाथनार्दं वै बाहुवीर्यम उपाश्रितः विप्र रूपं विधायेथं ततॊ मां परतियुध्यसे 18 न हि माम आहवे करुथ्धम अन्यः साक्षाच छची पतेः पुमान यॊधयितुं शक्तः पाण्डवाथ वा किरीटिनः 19 [वै] तम एवं वाथिनं तत्र फल्गुनः परत्यभाषत नास्मि कर्ण धनुर्वेथॊ नास्मि रामः परतापवान बराह्मणॊ ऽसमि युधां शरेष्ठः सर्वशस्त्रभृतां वरः 20 बराह्मे पौरंथरे चास्त्रे निष्ठितॊ गुरु शासनात सदितॊ ऽसम्य अथ्य रणे जेतुं तवां वीराविचलॊ भव 21 एवम उक्तस तु राधेयॊ युथ्धात कर्णॊ नयवर्तत बरह्मं तेजस तथाजय्यं मन्यमानॊ महारदः 22 युथ्धं तूपेयतुस तत्र राजञ शल्य वृकॊथरौ बलिनौ युगपन मत्तौ सपर्धया च बलेन च 23 अन्यॊन्यम आह्वयन्तौ तौ मत्ताव इव महागजौ मुष्टिभिर जानुभिश चैव निघ्नन्ताव इतरेतरम मुहूर्तं तौ तदान्यॊन्यं समरे पर्यकर्षताम 24 ततॊ भीमः समुत्क्षिप्य बाहुभ्यां शल्यम आहवे नयवधीथ बलिनां शरेष्ठॊ जहसुर बराह्मणास ततः 25 तत्राश्चर्यं भीमसेनश चकार पुरुषर्षभः यच छल्यं पतितं भूमौ नाहनथ बलिनं बली 26 पातिते भीमसेनेन शल्ये कर्णे च शङ्किते शङ्किताः सर्वराजानः परिवव्रुर वृकॊथरम 27 ऊचुश च सहितास तत्र साध्व इमे बराह्मणर्षभाः विज्ञायन्तां कव जन्मानः कव निवासास तदैव च 28 कॊ हि राधा सुतं कर्मं शक्तॊ यॊधयितुं रणे अन्यत्र रामाथ थरॊणाथ वा कृपाथ वापि शरथ्वतः 29 कृष्णाथ वा थेवकीपुत्रात फल्गुनाथ वा परंतपात कॊ वा थुर्यॊधनं शक्तः परतियॊधयितुं रणे 30 तदैव मथ्रराजानं शल्यं बलवतां वरम बलथेवाथ ऋते वीरात पाण्डवाथ वा वृकॊथरात 31 करियताम अवहारॊ ऽसमाथ युथ्धाथ बराह्मण संयुतात अदैनान उपलभ्येह पुनर यॊत्स्यामहे वयम 32 तत कर्म भीमस्य समीक्ष्य कृष्णः; कुन्तीसुतौ तौ परिशङ्कमानः निवारयाम आस महीपतींस तान; धर्मेण लब्धेत्य अनुनीय सर्वान 33 त एवं संनिवृत्तास तु युथ्धाथ युथ्धविशारथाः यदावासं ययुः सर्वे विस्मिता राजसत्तमाः 34 वृत्तॊ बरह्मॊत्तरॊ रङ्गः पाञ्चाली बराह्मणैर वृता इति बरुवन्तः परययुर ये तत्रासन समागताः 35 बराह्मणैस तु परतिच्छन्नौ रौरवाजिनवासिभिः कृच्छ्रेण जग्मतुस तत्र भीमसेनधनंजयौ 36 विमुक्तौ जनसंबाधाच छत्रुभिः परिविक्षितौ कृष्णयानुगतौ तत्र नृवीरौ तौ विरेजतुः 37 तेषां माता बहुविधं विनाशं पर्यचिन्तयत अनागच्छत्सु पुत्रेषु भैक्ष काले ऽतिगच्छति 38 धार्तराष्ट्रैर हता न सयुर विज्ञाय कुरुपुंगवाः मायान्वितैर वा रक्षॊभिः सुघॊरैर थृढवैरिभिः 39 विपरीतं मतं जातं वयासस्यापि महात्मनः इत्य एवं चिन्तयाम आस सुतस्नेहान्विता पृदा 40 महत्य अदापराह्णे तु घनैः सूर्य इवावृतः बराह्मणैः परविशत तत्र जिष्णुर बरह्म पुरस्कृतः |
1
[vai] ajināni vidhunvantaḥ karakāṃś ca dvijarṣabhāḥ ūcus taṃ bhīr na kartavyā vayaṃ yotsyāmahe parān 2 tān evaṃ vadato viprān arjunaḥ prahasann iva uvāca prekṣakā bhūtvā yūyaṃ tiṣṭhata pārśvataḥ 3 aham enān ajihmāgraiḥ śataśo vikirañ śaraiḥ vārayiṣyāmi saṃkruddhān mantrair āśīviṣān iva 4 iti tad dhanur ādāya śulkāvāptaṃ mahārathaḥ bhrātrā bhīmena sahitas tasthau girir ivācalaḥ 5 tataḥ karṇa mukhān kruddhān kṣatriyāṃs tān ruṣotthitān saṃpetatur abhītau tau gajau pratigajān iva 6 ūcuś ca vācaḥ paruṣās te rājāno jighāṃsavaḥ āhave hi dvijasyāpi vadho hṛṣṭo yuyutsataḥ 7 tato vaikartanaḥ karṇo jagāmārjunam ojasā yuddhārthī vāśitā hetor gajaḥ pratigajaṃ yathā 8 bhīmasenaṃ yayau śalyo madrāṇām īśvaro balī duryodhanādayas tv anye brāhmaṇaiḥ saha saṃgatāḥ mṛdupūrvam ayatnena pratayudhyaṃs tadāhave 9 tato 'rjunaḥ pratyavidhyad āpatantaṃ tribhiḥ śaraiḥ karṇaṃ vaikartanaṃ dhīmān vikṛṣya balavad dhanuḥ 10 teṣāṃ śarāṇāṃ vegena śitānāṃ tigmatejasām vimuhyamāno rādheyo yatnāt tam anudhāvati 11 tāv ubhāv apy anirdeśyau lāghavāj jayatāṃ varau ayudhyetāṃ susaṃrabdhāv anyonyavijayaiṣiṇau 12 kṛte pratikṛtaṃ paśya paśya bāhubalaṃ ca me iti śūrārtha vacanair ābhāṣetāṃ parasparam 13 tato 'rjunasya bhujayor vīryam apratimaṃ bhuvi jñātvā vaikartanaḥ karṇaḥ saṃrabdhaḥ samayodhayat 14 arjunena prayuktāṃs tān bāṇān vegavatas tadā pratihatya nanādoccaiḥ sainyās tam abhipūjayan 15 [karṇa] tuṣyāmi te vipramukhyabhujavīryasya saṃyuge aviṣādasya caivāsya śastrāstravinayasya ca 16 kiṃ tvaṃ sākṣād dhanurvedo rāmo vā vipra sattama atha sākṣād dhari hayaḥ sākṣād vā viṣṇur acyutaḥ 17 ātmapracchādanārthaṃ vai bāhuvīryam upāśritaḥ vipra rūpaṃ vidhāyedaṃ tato māṃ pratiyudhyase 18 na hi mām āhave kruddham anyaḥ sākṣāc chacī pateḥ pumān yodhayituṃ śaktaḥ pāṇḍavād vā kirīṭinaḥ 19 [vai] tam evaṃ vādinaṃ tatra phalgunaḥ pratyabhāṣata nāsmi karṇa dhanurvedo nāsmi rāmaḥ pratāpavān brāhmaṇo 'smi yudhāṃ śreṣṭhaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ 20 brāhme pauraṃdare cāstre niṣṭhito guru śāsanāt sthito 'smy adya raṇe jetuṃ tvāṃ vīrāvicalo bhava 21 evam uktas tu rādheyo yuddhāt karṇo nyavartata brahmaṃ tejas tadājayyaṃ manyamāno mahārathaḥ 22 yuddhaṃ tūpeyatus tatra rājañ śalya vṛkodarau balinau yugapan mattau spardhayā ca balena ca 23 anyonyam āhvayantau tau mattāv iva mahāgajau muṣṭibhir jānubhiś caiva nighnantāv itaretaram muhūrtaṃ tau tathānyonyaṃ samare paryakarṣatām 24 tato bhīmaḥ samutkṣipya bāhubhyāṃ śalyam āhave nyavadhīd balināṃ śreṣṭho jahasur brāhmaṇās tataḥ 25 tatrāścaryaṃ bhīmasenaś cakāra puruṣarṣabhaḥ yac chalyaṃ patitaṃ bhūmau nāhanad balinaṃ balī 26 pātite bhīmasenena śalye karṇe ca śaṅkite śaṅkitāḥ sarvarājānaḥ parivavrur vṛkodaram 27 ūcuś ca sahitās tatra sādhv ime brāhmaṇarṣabhāḥ vijñāyantāṃ kva janmānaḥ kva nivāsās tathaiva ca 28 ko hi rādhā sutaṃ karmaṃ śakto yodhayituṃ raṇe anyatra rāmād droṇād vā kṛpād vāpi śaradvataḥ 29 kṛṣṇād vā devakīputrāt phalgunād vā paraṃtapāt ko vā duryodhanaṃ śaktaḥ pratiyodhayituṃ raṇe 30 tathaiva madrarājānaṃ śalyaṃ balavatāṃ varam baladevād ṛte vīrāt pāṇḍavād vā vṛkodarāt 31 kriyatām avahāro 'smād yuddhād brāhmaṇa saṃyutāt athainān upalabhyeha punar yotsyāmahe vayam 32 tat karma bhīmasya samīkṣya kṛṣṇaḥ; kuntīsutau tau pariśaṅkamānaḥ nivārayām āsa mahīpatīṃs tān; dharmeṇa labdhety anunīya sarvān 33 ta evaṃ saṃnivṛttās tu yuddhād yuddhaviśāradāḥ yathāvāsaṃ yayuḥ sarve vismitā rājasattamāḥ 34 vṛtto brahmottaro raṅgaḥ pāñcālī brāhmaṇair vṛtā iti bruvantaḥ prayayur ye tatrāsan samāgatāḥ 35 brāhmaṇais tu praticchannau rauravājinavāsibhiḥ kṛcchreṇa jagmatus tatra bhīmasenadhanaṃjayau 36 vimuktau janasaṃbādhāc chatrubhiḥ parivikṣitau kṛṣṇayānugatau tatra nṛvīrau tau virejatuḥ 37 teṣāṃ mātā bahuvidhaṃ vināśaṃ paryacintayat anāgacchatsu putreṣu bhaikṣa kāle 'tigacchati 38 dhārtarāṣṭrair hatā na syur vijñāya kurupuṃgavāḥ māyānvitair vā rakṣobhiḥ sughorair dṛḍhavairibhiḥ 39 viparītaṃ mataṃ jātaṃ vyāsasyāpi mahātmanaḥ ity evaṃ cintayām āsa sutasnehānvitā pṛthā 40 mahaty athāparāhṇe tu ghanaiḥ sūrya ivāvṛtaḥ brāhmaṇaiḥ praviśat tatra jiṣṇur brahma puraskṛtaḥ |