|
1
[वै] एतच छरुत्वा महाबाहुः केशवः परहसन्न इव अभूतपूर्वं भीमस्य मार्थवॊपगतं वचः 2 गिरेर इव लघुत्वं तच छीतत्वम इव पावके मत्वा रामानुजः शौरिः शार्ङ्गधन्वा वृकॊथरम 3 संतेजयंस तथा वाग्भिर मातरिश्वेव पावकम उवाच भीमम आसीनं कृपयाभिपरिप्लुतम 4 तवम अन्यथा भीमसेन युथ्धम एव परशंससि वधाभिनन्थिनः करूरान धार्तराष्ट्रान मिमर्थिषुः 5 न च सवपिषि जागर्षि नयुब्जः शेषे परंतप घॊराम अशान्तां रुशतीं सथा वाचं परभाषसे 6 निःश्वसन्न अग्निवर्णेन सतप्तः सवेन मन्युना अप्रशान्त मना भीम स धूम इव पावकः 7 एकान्ते निष्टनञ शेषे भारार्त इव थुर्बलः अपि तवां के चिथ उन्मत्तं मन्यन्ते ऽतथ्विथॊ जनाः 8 आरुज्य वृक्षान निर्मूलान गजः परिभुजन्न इव निघ्नन पथ्भिः कषितिं भीम निष्टनन परिधावसि 9 नास्मिञ जने ऽभिरमसे रहः कषियसि पाण्डव नान्यं निशि थिवा वापि कथा चिथ अभिनन्थसि 10 अकस्मात समयमानश च रहस्य आस्से रुथन्न इव जान्वॊर मूर्धानम आधाय चिरम आस्से परमीलितः 11 भरुकुटिं च पुनः कुर्वन्न ओष्ठौ च विलिहन्न इव अभीक्ष्णं थृश्यसे भीम सर्वं तन मन्युकारितम 12 यदा पुरस्तात सविता थृश्यते शुक्रम उच्चरन यदा च पश्चान निर्मुक्तॊ धरुवं पर्येति रश्मिवान 13 तदा सत्यं बरवीम्य एतन नास्ति तस्य वयतिक्रमः हन्ताहं गथयाभ्येत्य थुर्यॊधनम अमर्षणम 14 इति सम मध्ये भरातॄणां सत्येनालभसे गथाम तस्य ते पशमे बुथ्धिर धीयते ऽथय परंतप 15 अहॊ युथ्धप्रतीपानि युथ्धकाल उपस्दिते पश्यसीवाप्रतीपानि किं तवां भीर भीम विन्थति 16 अहॊ पार्द निमित्तानि विपरीतानि पश्यसि सवप्नान्ते जागरान्ते च तस्मात परशमम इच्छसि 17 अहॊ नाशंससे किं चित पुंस्त्वं कलीब इवात्मनि कश्मलेनाभिपन्नॊ ऽसि तेन ते विकृतं मनः 18 उथ्वेपते ते हृथयं मनस ते परविषीथति ऊरुस्तम्भगृहीतॊ ऽसि तस्मात परशमम इच्छसि 19 अनित्यं किल मर्त्यस्य चित्तं पार्द चलाचलम वातवेगप्रचलिता अष्ठीला शाल्मलेर इव 20 तवैषा विकृता बुथ्धिर गवां वाग इव मानुषी मनांसि पाण्डुपुत्राणां मज्जयत्य अप्लवान इव 21 इथं मे महथ आश्चर्यं पर्वतस्येव सर्पणम यथीथृशं परभाषेदा भीमसेनासमं वचः 22 स थृष्ट्वा सवानि कर्माणि कुले जन्म च भारत उत्तिष्ठस्व विषाथं मा कृदा वीर सदिरॊ भव 23 न चैतथ अनुरूपं ते यत ते गलानिर अरिंथम यथ ओजसा न लभते कषत्रियॊ न तथ अश्नुते |
1
[vai] etac chrutvā mahābāhuḥ keśavaḥ prahasann iva abhūtapūrvaṃ bhīmasya mārdavopagataṃ vacaḥ 2 girer iva laghutvaṃ tac chītatvam iva pāvake matvā rāmānujaḥ śauriḥ śārṅgadhanvā vṛkodaram 3 saṃtejayaṃs tadā vāgbhir mātariśveva pāvakam uvāca bhīmam āsīnaṃ kṛpayābhipariplutam 4 tvam anyadā bhīmasena yuddham eva praśaṃsasi vadhābhinandinaḥ krūrān dhārtarāṣṭrān mimardiṣuḥ 5 na ca svapiṣi jāgarṣi nyubjaḥ śeṣe paraṃtapa ghorām aśāntāṃ ruśatīṃ sadā vācaṃ prabhāṣase 6 niḥśvasann agnivarṇena sataptaḥ svena manyunā apraśānta manā bhīma sa dhūma iva pāvakaḥ 7 ekānte niṣṭanañ śeṣe bhārārta iva durbalaḥ api tvāṃ ke cid unmattaṃ manyante 'tadvido janāḥ 8 ārujya vṛkṣān nirmūlān gajaḥ paribhujann iva nighnan padbhiḥ kṣitiṃ bhīma niṣṭanan paridhāvasi 9 nāsmiñ jane 'bhiramase rahaḥ kṣiyasi pāṇḍava nānyaṃ niśi divā vāpi kadā cid abhinandasi 10 akasmāt smayamānaś ca rahasy āsse rudann iva jānvor mūrdhānam ādhāya ciram āsse pramīlitaḥ 11 bhrukuṭiṃ ca punaḥ kurvann oṣṭhau ca vilihann iva abhīkṣṇaṃ dṛśyase bhīma sarvaṃ tan manyukāritam 12 yathā purastāt savitā dṛśyate śukram uccaran yathā ca paścān nirmukto dhruvaṃ paryeti raśmivān 13 tathā satyaṃ bravīmy etan nāsti tasya vyatikramaḥ hantāhaṃ gadayābhyetya duryodhanam amarṣaṇam 14 iti sma madhye bhrātṝṇāṃ satyenālabhase gadām tasya te paśame buddhir dhīyate 'dya paraṃtapa 15 aho yuddhapratīpāni yuddhakāla upasthite paśyasīvāpratīpāni kiṃ tvāṃ bhīr bhīma vindati 16 aho pārtha nimittāni viparītāni paśyasi svapnānte jāgarānte ca tasmāt praśamam icchasi 17 aho nāśaṃsase kiṃ cit puṃstvaṃ klība ivātmani kaśmalenābhipanno 'si tena te vikṛtaṃ manaḥ 18 udvepate te hṛdayaṃ manas te praviṣīdati ūrustambhagṛhīto 'si tasmāt praśamam icchasi 19 anityaṃ kila martyasya cittaṃ pārtha calācalam vātavegapracalitā aṣṭhīlā śālmaler iva 20 tavaiṣā vikṛtā buddhir gavāṃ vāg iva mānuṣī manāṃsi pāṇḍuputrāṇāṃ majjayaty aplavān iva 21 idaṃ me mahad āścaryaṃ parvatasyeva sarpaṇam yadīdṛśaṃ prabhāṣethā bhīmasenāsamaṃ vacaḥ 22 sa dṛṣṭvā svāni karmāṇi kule janma ca bhārata uttiṣṭhasva viṣādaṃ mā kṛthā vīra sthiro bhava 23 na caitad anurūpaṃ te yat te glānir ariṃdama yad ojasā na labhate kṣatriyo na tad aśnute |