|
1
[कण्व] गरुडस तत तु शुश्राव यदावृत्तं महाबलः आयुः परथानं शक्रेण कृतं नागस्य भारत 2 पक्षवातेन महता रुथ्ध्वा तरिभुवनं खगः सुपर्णः परमक्रुथ्धॊ वासवं समुपाथ्रवत 3 भगवन किम अवज्ञानात कषुधां परति भये मम कामकार वरं थत्त्वा पुनश चलितवान असि 4 निसर्गात सर्वभूतानां सर्वभूतेश्वरेण मे आहारॊ विहितॊ धात्रा किमर्दं वार्यते तवया 5 वृतश चैष महानागः सदापितः समयश च मे अनेन च मया थेव भर्तव्यः परसवॊ महान 6 एतस्मिंस तव अन्यदा भूते नान्यं हिंसितुम उत्सहे करीडसे कामकारेण थेवराजयदेच्छकम 7 सॊ ऽहं पराणान विमॊक्ष्यामि तदा परिजनॊ मम ये च भृत्या मम गृहे परीतिमान भव वासव 8 एतच चैवाहम अर्हामि भूयश च बलवृत्रहन तरैलॊक्यस्येश्वरॊ यॊ ऽहं परभृत्यत्वम आगतः 9 तवयि तिष्ठति थेवेश न विष्णुः कारणं मम तरैलॊक्या राजराज्यं हि तवयि वासव शाश्वतम 10 ममापि थक्षस्य सुता जननी कश्यपः पिता अहम अप्य उत्सहे लॊकान समस्तान वॊढुम अञ्जसा 11 असह्यं सर्वभूतानां ममापि विपुलं बलम मयापि सुमहत कर्मकृतं थैतेय विग्रहे 12 शरुतश्रीः शरुतसेनश च विवस्वान रॊचना मुखः परसभः कालकाक्षाश च मयापि थितिजा हताः 13 यत तु धवजस्दान गतॊ यत्नात परिचराम्य अहम वहामि चैवानुजं ते तेन माम अवमन्यसे 14 कॊ ऽनयॊ भारसहॊ हय अस्ति कॊ ऽनयॊ ऽसति बलवत्तरः मया यॊ ऽहं विशिष्टः सन वहामीमं सबान्धवम 15 अवज्ञाय तु यत ते ऽहं भॊजनाथ वयपरॊपितः तेन मे गौरवं नष्टं तवत्तश चास्माच च वासव 16 अथित्यां य इमे जाता बलविक्रम शालिनः तवम एषां किल सर्वेषां विशेषाथ बलवत्तरः 17 सॊ ऽहं पक्षैक थेशेन वहामि तवां गतक्लमः विमृश तवं शनैस तात कॊ नव अत्र बलवान इति 18 तस्य तथ वचनं शरुत्वा खगस्यॊथर्क थारुणम अक्षॊभ्यं कषॊभयंस तार्क्ष्यम उवाच रदचक्रभृत 19 गरुत्मन मन्यस आत्मानं बलवन्तं सुथुर्बलम अलम अस्मत समक्षं ते सतॊतुम आत्मानम अण्डज 20 तरैलॊक्यम अपि मे कृत्स्नम अशक्तं थेहधारणे अहम एवात्मनात्मानं वहामि तवां च धारये 21 इमं तावन ममैकं तवं बाहुं सव्येतरं वह यथ्य एनं धारयस्य एकं सफलं ते विकत्दितम 22 ततः स भगवांस तस्य सकन्धे बाहुं समासजत निपपात स भारार्तॊ विह्वलॊ नष्टचेतनः 23 यावान हि भारः कृत्स्नायाः पृदिव्याः पर्वतैः सह एकस्या थेहशाखायास तावथ भारम अमन्यत 24 न तव एनं पीडयाम आस बलेन बलवत्तरः ततॊ हि जीवितं तस्य न वयनीनशथ अच्युतः 25 विपक्षः सरस्तकायश च विचेता विह्वलः खगः मुमॊच पत्राणि तथा गुरुभारप्रपीडितः 26 स विष्णुं शिरसा पक्षी परणम्य विनतासुतः विचेता विह्वलॊ थीनः किं चिथ वचनम अब्रवीत 27 भगवँल लॊकसारस्य सथृशेन वपुष्मता भुजेन सवैरमुक्तेन निष्पिष्टॊ ऽसमि महीतले 28 कषन्तुम अर्हसि मे थेव विह्वलस्याल्प चेतसः बलथाह विथग्धस्य पक्षिणॊ धवजवासिनः 29 न विज्ञातं बलं थेव मया ते परमं विभॊ तेन मन्याम्य अहं वीर्यम आत्मनॊ ऽसथृशं परैः 30 ततश चक्रे स भगवान परसाथं वै गरुत्मतः मैवं भूय इति सनेहात तथा चैनम उवाच ह 31 तदा तवम अपि गान्धारे यावत पाण्डुसुतान रणे नासाथयसि तान वीरांस तावज जीवसि पुत्रक 32 भीमः परहरतां शरेष्ठॊ वायुपुत्रॊ महाबलः धनंजयश चेन्थ्र सुतॊ न हन्यातां तु कं रणे 33 विष्णुर वायुश च शक्रश च धर्मस तौ चाश्विनाव उभौ एते थेवास तवया केन हेतुना शक्यम ईक्षितुम 34 तथ अलं ते विरॊधेन शमं गच्छ नृपात्मज वासुथेवेन तीर्देन कुलं रक्षितुम अर्हसि 35 परत्यक्षॊ हय अस्य सर्वस्य नारथॊ ऽयं महातपाः माहात्म्यं यत तथा विष्णुर यॊ ऽयं चक्रगथाधरः 36 थुर्यॊधनस तु तच छरुत्वा निःश्वसन भृकुटी मुखः राधेयम अभिसंप्रेक्ष्य जहास सवनवत तथा 37 कथर्दी कृत्यतथ वाक्यम ऋषेः कण्वस्य थुर्मतिः ऊरुं गजकराकारं ताडयन्न इथम अब्रवीत 38 यदैवेश्वर सृष्टॊ ऽसमि यथ भावि या च मे गतिः तदा महर्षे वर्तामि किं परलापः करिष्यति |
1
[kaṇva] garuḍas tat tu śuśrāva yathāvṛttaṃ mahābalaḥ āyuḥ pradānaṃ śakreṇa kṛtaṃ nāgasya bhārata 2 pakṣavātena mahatā ruddhvā tribhuvanaṃ khagaḥ suparṇaḥ paramakruddho vāsavaṃ samupādravat 3 bhagavan kim avajñānāt kṣudhāṃ prati bhaye mama kāmakāra varaṃ dattvā punaś calitavān asi 4 nisargāt sarvabhūtānāṃ sarvabhūteśvareṇa me āhāro vihito dhātrā kimarthaṃ vāryate tvayā 5 vṛtaś caiṣa mahānāgaḥ sthāpitaḥ samayaś ca me anena ca mayā deva bhartavyaḥ prasavo mahān 6 etasmiṃs tv anyathā bhūte nānyaṃ hiṃsitum utsahe krīḍase kāmakāreṇa devarājayathecchakam 7 so 'haṃ prāṇān vimokṣyāmi tathā parijano mama ye ca bhṛtyā mama gṛhe prītimān bhava vāsava 8 etac caivāham arhāmi bhūyaś ca balavṛtrahan trailokyasyeśvaro yo 'haṃ parabhṛtyatvam āgataḥ 9 tvayi tiṣṭhati deveśa na viṣṇuḥ kāraṇaṃ mama trailokyā rājarājyaṃ hi tvayi vāsava śāśvatam 10 mamāpi dakṣasya sutā jananī kaśyapaḥ pitā aham apy utsahe lokān samastān voḍhum añjasā 11 asahyaṃ sarvabhūtānāṃ mamāpi vipulaṃ balam mayāpi sumahat karmakṛtaṃ daiteya vigrahe 12 śrutaśrīḥ śrutasenaś ca vivasvān rocanā mukhaḥ prasabhaḥ kālakākṣāś ca mayāpi ditijā hatāḥ 13 yat tu dhvajasthāna gato yatnāt paricarāmy aham vahāmi caivānujaṃ te tena mām avamanyase 14 ko 'nyo bhārasaho hy asti ko 'nyo 'sti balavattaraḥ mayā yo 'haṃ viśiṣṭaḥ san vahāmīmaṃ sabāndhavam 15 avajñāya tu yat te 'haṃ bhojanād vyaparopitaḥ tena me gauravaṃ naṣṭaṃ tvattaś cāsmāc ca vāsava 16 adityāṃ ya ime jātā balavikrama śālinaḥ tvam eṣāṃ kila sarveṣāṃ viśeṣād balavattaraḥ 17 so 'haṃ pakṣaika deśena vahāmi tvāṃ gataklamaḥ vimṛśa tvaṃ śanais tāta ko nv atra balavān iti 18 tasya tad vacanaṃ śrutvā khagasyodarka dāruṇam akṣobhyaṃ kṣobhayaṃs tārkṣyam uvāca rathacakrabhṛt 19 garutman manyasa ātmānaṃ balavantaṃ sudurbalam alam asmat samakṣaṃ te stotum ātmānam aṇḍaja 20 trailokyam api me kṛtsnam aśaktaṃ dehadhāraṇe aham evātmanātmānaṃ vahāmi tvāṃ ca dhāraye 21 imaṃ tāvan mamaikaṃ tvaṃ bāhuṃ savyetaraṃ vaha yady enaṃ dhārayasy ekaṃ saphalaṃ te vikatthitam 22 tataḥ sa bhagavāṃs tasya skandhe bāhuṃ samāsajat nipapāta sa bhārārto vihvalo naṣṭacetanaḥ 23 yāvān hi bhāraḥ kṛtsnāyāḥ pṛthivyāḥ parvataiḥ saha ekasyā dehaśākhāyās tāvad bhāram amanyata 24 na tv enaṃ pīḍayām āsa balena balavattaraḥ tato hi jīvitaṃ tasya na vyanīnaśad acyutaḥ 25 vipakṣaḥ srastakāyaś ca vicetā vihvalaḥ khagaḥ mumoca patrāṇi tadā gurubhāraprapīḍitaḥ 26 sa viṣṇuṃ śirasā pakṣī praṇamya vinatāsutaḥ vicetā vihvalo dīnaḥ kiṃ cid vacanam abravīt 27 bhagavaṁl lokasārasya sadṛśena vapuṣmatā bhujena svairamuktena niṣpiṣṭo 'smi mahītale 28 kṣantum arhasi me deva vihvalasyālpa cetasaḥ baladāha vidagdhasya pakṣiṇo dhvajavāsinaḥ 29 na vijñātaṃ balaṃ deva mayā te paramaṃ vibho tena manyāmy ahaṃ vīryam ātmano 'sadṛśaṃ paraiḥ 30 tataś cakre sa bhagavān prasādaṃ vai garutmataḥ maivaṃ bhūya iti snehāt tadā cainam uvāca ha 31 tathā tvam api gāndhāre yāvat pāṇḍusutān raṇe nāsādayasi tān vīrāṃs tāvaj jīvasi putraka 32 bhīmaḥ praharatāṃ śreṣṭho vāyuputro mahābalaḥ dhanaṃjayaś cendra suto na hanyātāṃ tu kaṃ raṇe 33 viṣṇur vāyuś ca śakraś ca dharmas tau cāśvināv ubhau ete devās tvayā kena hetunā śakyam īkṣitum 34 tad alaṃ te virodhena śamaṃ gaccha nṛpātmaja vāsudevena tīrthena kulaṃ rakṣitum arhasi 35 pratyakṣo hy asya sarvasya nārado 'yaṃ mahātapāḥ māhātmyaṃ yat tadā viṣṇur yo 'yaṃ cakragadādharaḥ 36 duryodhanas tu tac chrutvā niḥśvasan bhṛkuṭī mukhaḥ rādheyam abhisaṃprekṣya jahāsa svanavat tadā 37 kadarthī kṛtyatad vākyam ṛṣeḥ kaṇvasya durmatiḥ ūruṃ gajakarākāraṃ tāḍayann idam abravīt 38 yathaiveśvara sṛṣṭo 'smi yad bhāvi yā ca me gatiḥ tathā maharṣe vartāmi kiṃ pralāpaḥ kariṣyati |