|
1
[स] केशवस्य तु तथ वाक्यं कर्णः शरुत्वा हितं शुभम अब्रवीथ अभिसंपूज्य कृष्णं मधु निषूथनम जानन मां हिं महाबाहॊ संमॊहयितुम इच्छसि 2 यॊ ऽयं पृदिव्याः कार्त्स्न्येन विनाशः समुपस्दितः निमित्तं तत्र शकुनिर अहं थुःशासनस तदा थुर्यॊधनश च नृपतिर धृतराष्ट्र सुतॊ ऽभवत 3 असंशयम इथं कृष्ण महथ युथ्धम उपस्दितम पाण्डवानां कुरूणां च घॊरं रुधिरकर्थमम 4 राजानॊ राजपुत्राश च थुर्यॊधन वशानुगाः रणे शस्त्राग्निना थग्धाः पराप्स्यन्ति यमसाथनम 5 सवप्ना हि बहवॊ घॊरा थृश्यन्ते मधुसूथन निमित्तानि च घॊराणि तदॊत्पाताः सुथारुणाः 6 पराजयं धार्तराष्ट्रे विजयं च युधिष्ठिरे शंसन्त इव वार्ष्णेय विविधा लॊमहर्षणाः 7 पराजापत्यं हि नक्षत्रं गरहस तीक्ष्णॊ महाथ्युतिः शनैश्चरः पीडयति पीडयन पराणिनॊ ऽधिकम 8 कृत्वा चाङ्गारकॊ वक्रं जयेष्ठायां मधुसूथन अनुराधां परार्दयते मैत्रं संशमयन्न इव 9 नूनं मह भयं कृष्ण कुरूणां समुपस्दितम विशेषेण हि वार्ष्णेय चित्रां पीडयते गरहः 10 सॊमस्य लक्ष्म वयावृत्तं राहुर अर्कम उपेष्यति थिवश चॊल्काः पतन्त्य एताः सनिर्घाताः सकम्पनाः 11 निष्टनन्ति च मातङ्गा मुञ्चन्त्य अस्रूणि वाजिनः पानीयं यवसं चापि नाभिनन्थन्ति माधव 12 पराथुर्भूतेषु चैतेषु भयम आहुर उपस्दितम निमित्तेषु महाबाहॊ थारुणं पराणिनाशनम 13 अल्पे भुक्ते पुरीषं च परभूतम इह थृश्यते वाजिनां वारणानां च मनुष्याणां च केशव 14 धार्तराष्ट्रस्य सैन्येषु सर्वेषु मधुसूथन पराभवस्य तल लिङ्गम इति पराहुर मनीषिणः 15 परहृष्टं वाहनं कृष्ण पाण्डवानां परचक्षते परथक्षिणा मृगाश चैव तत तेषां जयलक्षणम 16 अपसव्या मृगाः सर्वे धार्तराष्ट्रस्य केशव वाचश चाप्य अशरीरिण्यस तत्पराभव लक्षणम 17 मयूराः पुष्पशकुना हंसाः सारसचातकाः जीवं जीवक संघाश चाप्य अनुगच्छन्ति पाण्डवान 18 गृध्राः काका बडाः शयेना यातुधानाः शला वृकाः मक्षिकाणां च संघाता अनुगच्छन्ति कौरवान 19 धार्तराष्ट्रस्य सैन्येषु भेरीणां नास्ति निस्वनः अनाहताः पाण्डवानां नथन्ति पटहाः किल 20 उथपानाश च नर्थन्ति यदा गॊवृषभास तदा धार्तराष्ट्रस्य सैन्येषु तत्पराभव लक्षणम 21 मांसशॊणितवर्षं च वृष्टं थेवेन माधव तदा गन्धर्वनगरं भानुमन्तम उपस्दितम सप्राकारं सपरिखं सवप्रं चारुतॊरणम 22 कृष्णश च परिघस तत्र भानुम आवृत्य तिष्ठति उथयास्तमये संध्ये वेथयानॊ महथ भयम एका सृग वाशते घॊरं तत्पराभव लक्षणम 23 कृष्ण गरीवाश च शकुना कम्बमाना भयानकाः संध्याम अभिमुखा यान्ति तत्पराभव लक्षणम 24 बराह्मणान परदमं थवेष्टि गुरूंश च मधुसूथन भृत्यान भक्तिमतश चापि तत्पराभव लक्षणम 25 पूर्वा थिग लॊहिताकारा शस्त्रवर्णा च थक्षिणा आमपात्रप्रतीकाशा पश्चिमा मधुसूथन 26 परथीप्ताश च थिशः सर्वा धार्तराष्ट्रस्य माधव महथ भयं वेथयन्ति तस्मिन्न उत्पातलक्षणे 27 सहस्रपाथं परासाथं सवप्नान्ते सम युधिष्ठिरः अधिरॊहन मया थृष्टः सह भरातृभिर अच्युत 28 शवेतॊष्णीषाश च थृश्यन्ते सर्वे ते शुक्लवाससः आसनानि च शुभ्राणि सर्वेषाम उपलक्षये 29 तव चापि मया कृष्ण सवप्नान्ते रुधिराविला आन्त्रेण पृदिवी थृष्टा परिक्षिप्ता जनार्थन 30 अस्दि संचयम आरूढश चामितौजा युधिष्ठिरः सुवर्णपात्र्यां संहृष्टॊ भुक्तवान घृतपायसम 31 युधिष्ठिरॊ मया थृष्टॊ गरसमानॊ वसुंधराम तवया थत्ताम इमां वयक्तं भॊक्ष्यते स वसुंधराम 32 उच्चं पर्वतम आरूढॊ भीमकर्मा वृकॊथरः गथापाणिर नरव्याघ्रॊ वीक्षन्न इव महीम इमाम 33 कषपयिष्यति नः सर्वान स सुव्यक्तं महारणे विथितं मे हृषीकेश यतॊ धर्मस ततॊ जयः 34 पाण्डुरं गमम आरूढॊ गाण्डीवी सधनंजयः तवया सार्धं हृषीकेश शरिया परमया जवलन 35 यूयं सर्वान वधिष्यध्वं तत्र मे नास्ति संशयः पार्दिवान समरे कृष्ण थुर्यॊधन पुरॊगमान 36 नकुलः सहथेवश च सात्यकिश च महारदः शुथ्धकेयूर कण्ठत्राः शुक्लमाल्याम्बरावृताः 37 अधिरूढा नरव्याघ्रा नरवाहनम उत्तमम तरय एते महामात्राः पाण्डुरच छत्रवाससः 38 शवेतॊष्णीषाश च थृश्यन्ते तरय एव जनार्थन धार्तराष्ट्रस्य सैन्येषु तान्विजानीहि केशव 39 अश्वत्दामा कृपश चैव कृतवर्मा च सात्वतः रक्तॊष्णीषाश च थृश्यन्ते सर्वे माधव पार्दिवाः 40 उष्ट्रयुक्तं समारूढौ भीष्मथ्रॊणौ जनार्थन मया सार्धं महाबाहॊ धार्तराष्ट्रेण चाभिभॊ 41 अगस्त्यशास्तां च थिशं परयाताः सम जनार्थन अचिरेणैव कालेन पराप्स्यामॊ यमसाथनम 42 अहं चान्ये च राजानॊ यच च तत कषत्रमण्डलम गाण्डीवाग्निं परवेक्ष्याम इति मे नास्ति संशयः 43 उपस्दित विनाशेयं नूनम अथ्य वसुंधरा तदा हि मे वचः कर्ण नॊपैति हृथयं तव 44 सर्वेषां तात भूतानां विनाशे समुपस्दिते अनयॊ नयसंकाशॊ हृथयान नापसर्पति 45 अपि तवा कृष्ण पश्याम जीवन्तॊ ऽसमान महारणात समुत्तीर्णा महाबाहॊ वीर कषयविनाशनात 46 अद वा संगमः कृष्ण सवर्गे नॊ भविता धरुवम तत्रेथानीं समेष्यामः पुनः सार्धं तवयानघ 47 इत्य उक्त्वा माधवं कर्णः परिष्वज्य च पीडितम विसर्जितः केशवेन रदॊपस्दाथ अवातरत 48 ततः सवरदम आस्दाय जाम्बूनथविभूषितम सहास्माभिर निववृते राध्येयॊ थीनमानसः 49 ततः शीघ्रतरं परायात केशवः सह सात्यकिः पुनर उच्चारयन वाणीं याहि याहीति सारदिम |
1
[s] keśavasya tu tad vākyaṃ karṇaḥ śrutvā hitaṃ śubham abravīd abhisaṃpūjya kṛṣṇaṃ madhu niṣūdanam jānan māṃ hiṃ mahābāho saṃmohayitum icchasi 2 yo 'yaṃ pṛthivyāḥ kārtsnyena vināśaḥ samupasthitaḥ nimittaṃ tatra śakunir ahaṃ duḥśāsanas tathā duryodhanaś ca nṛpatir dhṛtarāṣṭra suto 'bhavat 3 asaṃśayam idaṃ kṛṣṇa mahad yuddham upasthitam pāṇḍavānāṃ kurūṇāṃ ca ghoraṃ rudhirakardamam 4 rājāno rājaputrāś ca duryodhana vaśānugāḥ raṇe śastrāgninā dagdhāḥ prāpsyanti yamasādanam 5 svapnā hi bahavo ghorā dṛśyante madhusūdana nimittāni ca ghorāṇi tathotpātāḥ sudāruṇāḥ 6 parājayaṃ dhārtarāṣṭre vijayaṃ ca yudhiṣṭhire śaṃsanta iva vārṣṇeya vividhā lomaharṣaṇāḥ 7 prājāpatyaṃ hi nakṣatraṃ grahas tīkṣṇo mahādyutiḥ śanaiścaraḥ pīḍayati pīḍayan prāṇino 'dhikam 8 kṛtvā cāṅgārako vakraṃ jyeṣṭhāyāṃ madhusūdana anurādhāṃ prārthayate maitraṃ saṃśamayann iva 9 nūnaṃ maha bhayaṃ kṛṣṇa kurūṇāṃ samupasthitam viśeṣeṇa hi vārṣṇeya citrāṃ pīḍayate grahaḥ 10 somasya lakṣma vyāvṛttaṃ rāhur arkam upeṣyati divaś colkāḥ patanty etāḥ sanirghātāḥ sakampanāḥ 11 niṣṭananti ca mātaṅgā muñcanty asrūṇi vājinaḥ pānīyaṃ yavasaṃ cāpi nābhinandanti mādhava 12 prādurbhūteṣu caiteṣu bhayam āhur upasthitam nimitteṣu mahābāho dāruṇaṃ prāṇināśanam 13 alpe bhukte purīṣaṃ ca prabhūtam iha dṛśyate vājināṃ vāraṇānāṃ ca manuṣyāṇāṃ ca keśava 14 dhārtarāṣṭrasya sainyeṣu sarveṣu madhusūdana parābhavasya tal liṅgam iti prāhur manīṣiṇaḥ 15 prahṛṣṭaṃ vāhanaṃ kṛṣṇa pāṇḍavānāṃ pracakṣate pradakṣiṇā mṛgāś caiva tat teṣāṃ jayalakṣaṇam 16 apasavyā mṛgāḥ sarve dhārtarāṣṭrasya keśava vācaś cāpy aśarīriṇyas tatparābhava lakṣaṇam 17 mayūrāḥ puṣpaśakunā haṃsāḥ sārasacātakāḥ jīvaṃ jīvaka saṃghāś cāpy anugacchanti pāṇḍavān 18 gṛdhrāḥ kākā baḍāḥ śyenā yātudhānāḥ śalā vṛkāḥ makṣikāṇāṃ ca saṃghātā anugacchanti kauravān 19 dhārtarāṣṭrasya sainyeṣu bherīṇāṃ nāsti nisvanaḥ anāhatāḥ pāṇḍavānāṃ nadanti paṭahāḥ kila 20 udapānāś ca nardanti yathā govṛṣabhās tathā dhārtarāṣṭrasya sainyeṣu tatparābhava lakṣaṇam 21 māṃsaśoṇitavarṣaṃ ca vṛṣṭaṃ devena mādhava tathā gandharvanagaraṃ bhānumantam upasthitam saprākāraṃ saparikhaṃ savapraṃ cārutoraṇam 22 kṛṣṇaś ca parighas tatra bhānum āvṛtya tiṣṭhati udayāstamaye saṃdhye vedayāno mahad bhayam ekā sṛg vāśate ghoraṃ tatparābhava lakṣaṇam 23 kṛṣṇa grīvāś ca śakunā kambamānā bhayānakāḥ saṃdhyām abhimukhā yānti tatparābhava lakṣaṇam 24 brāhmaṇān prathamaṃ dveṣṭi gurūṃś ca madhusūdana bhṛtyān bhaktimataś cāpi tatparābhava lakṣaṇam 25 pūrvā dig lohitākārā śastravarṇā ca dakṣiṇā āmapātrapratīkāśā paścimā madhusūdana 26 pradīptāś ca diśaḥ sarvā dhārtarāṣṭrasya mādhava mahad bhayaṃ vedayanti tasminn utpātalakṣaṇe 27 sahasrapādaṃ prāsādaṃ svapnānte sma yudhiṣṭhiraḥ adhirohan mayā dṛṣṭaḥ saha bhrātṛbhir acyuta 28 śvetoṣṇīṣāś ca dṛśyante sarve te śuklavāsasaḥ āsanāni ca śubhrāṇi sarveṣām upalakṣaye 29 tava cāpi mayā kṛṣṇa svapnānte rudhirāvilā āntreṇa pṛthivī dṛṣṭā parikṣiptā janārdana 30 asthi saṃcayam ārūḍhaś cāmitaujā yudhiṣṭhiraḥ suvarṇapātryāṃ saṃhṛṣṭo bhuktavān ghṛtapāyasam 31 yudhiṣṭhiro mayā dṛṣṭo grasamāno vasuṃdharām tvayā dattām imāṃ vyaktaṃ bhokṣyate sa vasuṃdharām 32 uccaṃ parvatam ārūḍho bhīmakarmā vṛkodaraḥ gadāpāṇir naravyāghro vīkṣann iva mahīm imām 33 kṣapayiṣyati naḥ sarvān sa suvyaktaṃ mahāraṇe viditaṃ me hṛṣīkeśa yato dharmas tato jayaḥ 34 pāṇḍuraṃ gamam ārūḍho gāṇḍīvī sadhanaṃjayaḥ tvayā sārdhaṃ hṛṣīkeśa śriyā paramayā jvalan 35 yūyaṃ sarvān vadhiṣyadhvaṃ tatra me nāsti saṃśayaḥ pārthivān samare kṛṣṇa duryodhana purogamān 36 nakulaḥ sahadevaś ca sātyakiś ca mahārathaḥ śuddhakeyūra kaṇṭhatrāḥ śuklamālyāmbarāvṛtāḥ 37 adhirūḍhā naravyāghrā naravāhanam uttamam traya ete mahāmātrāḥ pāṇḍurac chatravāsasaḥ 38 śvetoṣṇīṣāś ca dṛśyante traya eva janārdana dhārtarāṣṭrasya sainyeṣu tānvijānīhi keśava 39 aśvatthāmā kṛpaś caiva kṛtavarmā ca sātvataḥ raktoṣṇīṣāś ca dṛśyante sarve mādhava pārthivāḥ 40 uṣṭrayuktaṃ samārūḍhau bhīṣmadroṇau janārdana mayā sārdhaṃ mahābāho dhārtarāṣṭreṇa cābhibho 41 agastyaśāstāṃ ca diśaṃ prayātāḥ sma janārdana acireṇaiva kālena prāpsyāmo yamasādanam 42 ahaṃ cānye ca rājāno yac ca tat kṣatramaṇḍalam gāṇḍīvāgniṃ pravekṣyāma iti me nāsti saṃśayaḥ 43 upasthita vināśeyaṃ nūnam adya vasuṃdharā tathā hi me vacaḥ karṇa nopaiti hṛdayaṃ tava 44 sarveṣāṃ tāta bhūtānāṃ vināśe samupasthite anayo nayasaṃkāśo hṛdayān nāpasarpati 45 api tvā kṛṣṇa paśyāma jīvanto 'smān mahāraṇāt samuttīrṇā mahābāho vīra kṣayavināśanāt 46 atha vā saṃgamaḥ kṛṣṇa svarge no bhavitā dhruvam tatredānīṃ sameṣyāmaḥ punaḥ sārdhaṃ tvayānagha 47 ity uktvā mādhavaṃ karṇaḥ pariṣvajya ca pīḍitam visarjitaḥ keśavena rathopasthād avātarat 48 tataḥ svaratham āsthāya jāmbūnadavibhūṣitam sahāsmābhir nivavṛte rādhyeyo dīnamānasaḥ 49 tataḥ śīghrataraṃ prāyāt keśavaḥ saha sātyakiḥ punar uccārayan vāṇīṃ yāhi yāhīti sārathim |