|
1
[व] वासुथेवस्य तथ वाक्यम अनुस्मृत्य युधिष्ठिरः पुनः पप्रच्छ वार्ष्णेयं कदं मन्थॊ ऽबरवीथ इथम 2 अस्मिन्न अभ्यागते काले किं च नः कषमम अच्युत कदं च वर्तमाना वै सवधर्मान न चयवेमहि 3 थुर्यॊधनस्य कर्णस्य शकुनेः सौबलस्य च वासुथेव मतज्ञॊ ऽसि मम सभ्रातृकस्य च 4 विथुरस्यापि ते वाक्यं शरुतं भीष्मस्य चॊभयॊः कुन्त्याश च विपुलप्रज्ञ परज्ञा कार्त्स्न्येन ते शरुता 5 सर्वम एतथ अतिक्रम्य विचार्य च पुनः पुनः य नः कषमं महाबाहॊ तथ बरवीह्य अविचारयन 6 शरुत्वैतथ धर्मराजस्य धर्मार्दसहितं वचः मेघथुन्थुभि निर्घॊषः कृष्णॊ वचनम अब्रवीत 7 उक्तवान अस्मि यथ वाक्यं धर्मार्दसहितं हितम न तु तन निकृतिप्रज्ञे कौरव्ये परतितिष्ठति 8 न च भीष्मस्य थुर्मेधाः शृणॊति विथुरस्य वा मम वा भाषितं किं चित सर्वम एवातिवर्तते 9 न स कामयते धर्मं न स कामयते यशः जितं स मन्यते सर्वं थुरात्मा कर्णम आश्रितः 10 बन्धम आज्ञापयाम आस मम चापि सुयॊधनः न च तं लब्धवान कामं थुरात्मा शासनातिगः 11 न च भीष्मॊ न च थरॊणॊ युक्तं तत्राहतुर वचः सर्वे तम अनुवर्तन्ते ऋते विथुरम अच्युत 12 शकुनिः सौबलश चैव कर्ण थुःशासनाव अपि तवय्य अयुक्तान्य अभाषन्त मूढा मूढम अमर्षणम 13 किं च तेन मयॊक्तेन यान्य अभाषन्त कौरवाः संक्षेपेण थुरात्मासौ न युक्तं तवयि वर्तते 14 न पार्दिवेषु सर्वेषु य इमे तव सैनिकाः यत पापं यन न कल्याणं सर्वं तस्मिन परतिष्ठितम 15 न चापि वयम अत्यर्दं परित्यागेन कर्हि चित कौरवैः शमम इच्छामस तत्र युथ्धम अनन्तरम 16 तच छरुत्वा पार्दिवाः सर्वे वासुथेवस्य भाषितम अब्रुवन्तॊ मुखं राज्ञः समुथैक्षन्त भारत 17 युधिष्ठिरस तव अभिप्रायम उपलभ्य महीक्षिताम यॊगम आज्ञापयाम आस भीमार्जुनयमैः सह 18 ततः किल किला भूतम अनीकं पाण्डवस्य ह आज्ञापिते तथा यॊगे समहृष्यन्त सैनिकाः 19 अवध्यानां वधं पश्यन धर्मराजॊ युधिष्ठिरः निष्ठनन भीमसेनं च विजयं चेथम अब्रवीत 20 यथर्दं वनवासश च पराप्तं थुःखं च यन मया सॊ ऽयम अस्मान उपैत्य एव परॊ ऽनर्दः परयत्नतः 21 यस्मिन यत्नः कृतॊ ऽसमाभिः स नॊ हीनः परयत्नतः अकृते तु परयत्ने ऽसमान उपावृत्तः कलिर महान 22 कदं हय अवध्यैः संग्रामः कार्यः सह भविष्यति कदं हत्वा गुरून वृथ्धान विजयॊ नॊ भविष्यति 23 तच छुत्वा धर्मराजस्य सव्यसाची परंतपः यथ उक्तं वासुथेवेन शरावयाम आस तथ वचः 24 उक्तवान थेवकीपुत्रः कुन्त्याश च विथुरस्य च वचनं त तवया राजन निखिलेनावधारितम 25 न च तौ वक्ष्यतॊ ऽधर्मम इति मे नैष्ठिकी मतिः न चापि युक्तं कौन्तेय निवर्तितुम अयुध्यतः 26 तच छरुत्वा वासुथेवॊ ऽपि सव्यसाचि वचस तथा समयमानॊ ऽबरवीत पार्दम एवम एतथ इति बरुवन 27 ततस ते धृतसंकल्पा युथ्धाय सह सैनिकाः पाण्डवेया महाराज तां रात्रिं सुखम आवसन |
1
[v] vāsudevasya tad vākyam anusmṛtya yudhiṣṭhiraḥ punaḥ papraccha vārṣṇeyaṃ kathaṃ mando 'bravīd idam 2 asminn abhyāgate kāle kiṃ ca naḥ kṣamam acyuta kathaṃ ca vartamānā vai svadharmān na cyavemahi 3 duryodhanasya karṇasya śakuneḥ saubalasya ca vāsudeva matajño 'si mama sabhrātṛkasya ca 4 vidurasyāpi te vākyaṃ śrutaṃ bhīṣmasya cobhayoḥ kuntyāś ca vipulaprajña prajñā kārtsnyena te śrutā 5 sarvam etad atikramya vicārya ca punaḥ punaḥ ya naḥ kṣamaṃ mahābāho tad bravīhy avicārayan 6 śrutvaitad dharmarājasya dharmārthasahitaṃ vacaḥ meghadundubhi nirghoṣaḥ kṛṣṇo vacanam abravīt 7 uktavān asmi yad vākyaṃ dharmārthasahitaṃ hitam na tu tan nikṛtiprajñe kauravye pratitiṣṭhati 8 na ca bhīṣmasya durmedhāḥ śṛṇoti vidurasya vā mama vā bhāṣitaṃ kiṃ cit sarvam evātivartate 9 na sa kāmayate dharmaṃ na sa kāmayate yaśaḥ jitaṃ sa manyate sarvaṃ durātmā karṇam āśritaḥ 10 bandham ājñāpayām āsa mama cāpi suyodhanaḥ na ca taṃ labdhavān kāmaṃ durātmā śāsanātigaḥ 11 na ca bhīṣmo na ca droṇo yuktaṃ tatrāhatur vacaḥ sarve tam anuvartante ṛte viduram acyuta 12 śakuniḥ saubalaś caiva karṇa duḥśāsanāv api tvayy ayuktāny abhāṣanta mūḍhā mūḍham amarṣaṇam 13 kiṃ ca tena mayoktena yāny abhāṣanta kauravāḥ saṃkṣepeṇa durātmāsau na yuktaṃ tvayi vartate 14 na pārthiveṣu sarveṣu ya ime tava sainikāḥ yat pāpaṃ yan na kalyāṇaṃ sarvaṃ tasmin pratiṣṭhitam 15 na cāpi vayam atyarthaṃ parityāgena karhi cit kauravaiḥ śamam icchāmas tatra yuddham anantaram 16 tac chrutvā pārthivāḥ sarve vāsudevasya bhāṣitam abruvanto mukhaṃ rājñaḥ samudaikṣanta bhārata 17 yudhiṣṭhiras tv abhiprāyam upalabhya mahīkṣitām yogam ājñāpayām āsa bhīmārjunayamaiḥ saha 18 tataḥ kila kilā bhūtam anīkaṃ pāṇḍavasya ha ājñāpite tadā yoge samahṛṣyanta sainikāḥ 19 avadhyānāṃ vadhaṃ paśyan dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ niṣṭhanan bhīmasenaṃ ca vijayaṃ cedam abravīt 20 yadarthaṃ vanavāsaś ca prāptaṃ duḥkhaṃ ca yan mayā so 'yam asmān upaity eva paro 'narthaḥ prayatnataḥ 21 yasmin yatnaḥ kṛto 'smābhiḥ sa no hīnaḥ prayatnataḥ akṛte tu prayatne 'smān upāvṛttaḥ kalir mahān 22 kathaṃ hy avadhyaiḥ saṃgrāmaḥ kāryaḥ saha bhaviṣyati kathaṃ hatvā gurūn vṛddhān vijayo no bhaviṣyati 23 tac chutvā dharmarājasya savyasācī paraṃtapaḥ yad uktaṃ vāsudevena śrāvayām āsa tad vacaḥ 24 uktavān devakīputraḥ kuntyāś ca vidurasya ca vacanaṃ ta tvayā rājan nikhilenāvadhāritam 25 na ca tau vakṣyato 'dharmam iti me naiṣṭhikī matiḥ na cāpi yuktaṃ kaunteya nivartitum ayudhyataḥ 26 tac chrutvā vāsudevo 'pi savyasāci vacas tadā smayamāno 'bravīt pārtham evam etad iti bruvan 27 tatas te dhṛtasaṃkalpā yuddhāya saha sainikāḥ pāṇḍaveyā mahārāja tāṃ rātriṃ sukham āvasan |