Sacred Texts  Hinduism  Mahabharata  Index  Book 5 Index  Previous  Next 

Book 5 in English

The Mahabharata in Sanskrit

Book 5
Chapter 152

  1 [व]
      वयुषितायां रजन्यां तु राजा थुर्यॊधनस ततः
      वयभजत तान्य अनीकानि थश चैकं च भारत
  2 नरहस्तिरदाश्वानां सारं मध्यं च फल्गु च
      सर्वेष्व एतेष्व अनीकेषु संथिथेश महीपतिः
  3 सानुकर्षाः सतूणीराः सवरूदाः सतॊमराः
      सॊपासङ्गाः सशक्तीकाः सनिषङ्गाः सपॊदिकाः
  4 सध्वजाः सपताकाश च सशरासन तॊमराः
      रज्जुभिश च विचित्राभिः सपाशाः सपरिस्तराः
  5 सकच गरहविक्षेपाः सतैल गुड वालुकाः
      साशीविषघटाः सर्वे ससर्ज रसपांसवः
  6 सघण्टा फलकाः सर्वे वासी वृक्षाथनान्विताः
      वयाघ्रचर्म परीवारा वृताश च थवीपिचर्मभिः
  7 सवस्तयः सशृङ्गाश च सप्रास विविधायुधाः
      सकुठाराः सकुथ्थालाः सतैल कषौमसर्पिषः
  8 चित्रानीकाः सुवपुषॊ जवलिता इव पावकाः
      तदा कवचिनः शूराः शस्त्रेषु कृतनिश्रमाः
  9 कुलीना हययॊनिज्ञाः सारद्ये विनिवेशिताः
      बथ्धारिष्टा बथ्धकक्ष्या बथ्धध्वजपताकिनः
  10 चतुर्युजॊ रदाः सर्वे सर्वे शस्त्रसमायुताः
     संहृष्टवाहनाः सर्वे सर्वे शतशरासनाः
 11 थुर्ययॊर हययॊर एकस तदान्यौ पार्ष्णिसारदी
     तौ चापि रदिनां शरेष्ठौ रदी च हयवित तदा
 12 नगराणीव गुप्तानि थुराथेयानि शत्रुभिः
     आसन रदसहस्राणि हेममालीनि सर्वशः
 13 यदा रदास तदा नागबथ्धकक्ष्याः सवलंकृताः
     बभूवुः सप्त पुरुषा रत्नवन्त इवाथ्रयः
 14 थवाव अङ्कुश धरौ तेषु थवाव उत्तमधनुर्धरौ
     थवौ वरासि धरौ राजन्न एकः शक्तिपताकधृक
 15 गजैर मत्तैः समाकीर्णं सवर्मायुध कॊशकैः
     तथ बभूव बलं राजन कौरव्यस्य सहस्रशः
 16 विचित्रकवचामुक्तैः सपताकैः सवलंकृतैः
     साथिभिश चॊपसंपन्ना आसन्न अयुतशॊ हयाः
 17 सुसंग्राहाः सुसंतॊषा हेमभाण्ड परिच्छथाः
     अनेकशतसाहस्रास ते च साथिवशे सदिताः
 18 नानारूपविकाराश च नाना कवचशस्त्रिणः
     पथातिनॊ नरास तत्र बभूवुर हेममालिनः
 19 रदस्यासन थश गजा गजस्य थशवाजिनः
     नरा थश हयस्यासन पाथरक्षाः समन्ततः
 20 रदस्य नागाः पञ्चाशन नागस्यासञ शतं हयाः
     हयस्य पुरुषाः सप्त भिन्नसंधान कारिणः
 21 सेना पञ्चशतं नागा रदास तावन्त एव च
     थश सेना च पृतना पृतना थशवाहिनी
 22 वाहिनी पृतना सेना धवजिनी साथिनी चमूः
     अक्षौहिणीति पर्यायैर निरुक्ताद वरूदिनी
     एवं वयूढान्य अनीकानि कौरवेयेण धीमता
 23 अक्षौहिण्यॊ थशैका च संख्याताः सप्त चैव ह
     अक्षौहिण्यस तु सप्तैव पाण्डवानाम अभूथ बलम
     अक्षौहिण्यॊ थशैका च कौरवाणाम अभूथ बलम
 24 नराणां पञ्च पञ्चाशथ एषा पत्तिर विधीयते
     सेनामुखं च तिस्रस ता गुल्म इत्य अभिसंज्ञितः
 25 थश गुल्मा गणस तव आसीथ गणास तव अयुतशॊ ऽभवन
     थुर्यॊधनस्य सेनासु यॊत्स्यमानाः परहारिणः
 26 तत्र थुर्यॊधनॊ राजा शूरान बुथ्धिमतॊ नरान
     परसमीक्ष्य महाबाहुश चक्रे सेनापतींस तथा
 27 पृदग अक्षौहिणीनां च परणेतॄन नरसत्तमान
     विधिपूर्वं समानीय पार्दिवान अभ्यषेचयत
 28 कृपं थरॊणं च शल्यं च सैन्धवं च महारदम
     सुथक्षिणं च काम्बॊजं कृतवर्माणम एव च
 29 थरॊणपुत्रं च कर्णं च भूरिश्रवसम एव च
     शकुनिं सौबलं चैव बाह्लीकं च महारदम
 30 थिवसे थिवसे तेषां परतिवेलं च भारत
     चक्रे स विविधाः संज्ञाः परत्यक्षं च पुनः पुनः
 31 तदा विनियताः सर्वे ये च तेषां पथानुगाः
     बभूवुः सैनिका राजन राज्ञः परियचिकीर्षवः
  1 [v]
      vyuṣitāyāṃ rajanyāṃ tu rājā duryodhanas tataḥ
      vyabhajat tāny anīkāni daśa caikaṃ ca bhārata
  2 narahastirathāśvānāṃ sāraṃ madhyaṃ ca phalgu ca
      sarveṣv eteṣv anīkeṣu saṃdideśa mahīpatiḥ
  3 sānukarṣāḥ satūṇīrāḥ savarūthāḥ satomarāḥ
      sopāsaṅgāḥ saśaktīkāḥ saniṣaṅgāḥ sapothikāḥ
  4 sadhvajāḥ sapatākāś ca saśarāsana tomarāḥ
      rajjubhiś ca vicitrābhiḥ sapāśāḥ saparistarāḥ
  5 sakaca grahavikṣepāḥ sataila guḍa vālukāḥ
      sāśīviṣaghaṭāḥ sarve sasarja rasapāṃsavaḥ
  6 saghaṇṭā phalakāḥ sarve vāsī vṛkṣādanānvitāḥ
      vyāghracarma parīvārā vṛtāś ca dvīpicarmabhiḥ
  7 savastayaḥ saśṛṅgāś ca saprāsa vividhāyudhāḥ
      sakuṭhārāḥ sakuddālāḥ sataila kṣaumasarpiṣaḥ
  8 citrānīkāḥ suvapuṣo jvalitā iva pāvakāḥ
      tathā kavacinaḥ śūrāḥ śastreṣu kṛtaniśramāḥ
  9 kulīnā hayayonijñāḥ sārathye viniveśitāḥ
      baddhāriṣṭā baddhakakṣyā baddhadhvajapatākinaḥ
  10 caturyujo rathāḥ sarve sarve śastrasamāyutāḥ
     saṃhṛṣṭavāhanāḥ sarve sarve śataśarāsanāḥ
 11 duryayor hayayor ekas tathānyau pārṣṇisārathī
     tau cāpi rathināṃ śreṣṭhau rathī ca hayavit tathā
 12 nagarāṇīva guptāni durādeyāni śatrubhiḥ
     āsan rathasahasrāṇi hemamālīni sarvaśaḥ
 13 yathā rathās tathā nāgabaddhakakṣyāḥ svalaṃkṛtāḥ
     babhūvuḥ sapta puruṣā ratnavanta ivādrayaḥ
 14 dvāv aṅkuśa dharau teṣu dvāv uttamadhanurdharau
     dvau varāsi dharau rājann ekaḥ śaktipatākadhṛk
 15 gajair mattaiḥ samākīrṇaṃ savarmāyudha kośakaiḥ
     tad babhūva balaṃ rājan kauravyasya sahasraśaḥ
 16 vicitrakavacāmuktaiḥ sapatākaiḥ svalaṃkṛtaiḥ
     sādibhiś copasaṃpannā āsann ayutaśo hayāḥ
 17 susaṃgrāhāḥ susaṃtoṣā hemabhāṇḍa paricchadāḥ
     anekaśatasāhasrās te ca sādivaśe sthitāḥ
 18 nānārūpavikārāś ca nānā kavacaśastriṇaḥ
     padātino narās tatra babhūvur hemamālinaḥ
 19 rathasyāsan daśa gajā gajasya daśavājinaḥ
     narā daśa hayasyāsan pādarakṣāḥ samantataḥ
 20 rathasya nāgāḥ pañcāśan nāgasyāsañ śataṃ hayāḥ
     hayasya puruṣāḥ sapta bhinnasaṃdhāna kāriṇaḥ
 21 senā pañcaśataṃ nāgā rathās tāvanta eva ca
     daśa senā ca pṛtanā pṛtanā daśavāhinī
 22 vāhinī pṛtanā senā dhvajinī sādinī camūḥ
     akṣauhiṇīti paryāyair niruktātha varūthinī
     evaṃ vyūḍhāny anīkāni kauraveyeṇa dhīmatā
 23 akṣauhiṇyo daśaikā ca saṃkhyātāḥ sapta caiva ha
     akṣauhiṇyas tu saptaiva pāṇḍavānām abhūd balam
     akṣauhiṇyo daśaikā ca kauravāṇām abhūd balam
 24 narāṇāṃ pañca pañcāśad eṣā pattir vidhīyate
     senāmukhaṃ ca tisras tā gulma ity abhisaṃjñitaḥ
 25 daśa gulmā gaṇas tv āsīd gaṇās tv ayutaśo 'bhavan
     duryodhanasya senāsu yotsyamānāḥ prahāriṇaḥ
 26 tatra duryodhano rājā śūrān buddhimato narān
     prasamīkṣya mahābāhuś cakre senāpatīṃs tadā
 27 pṛthag akṣauhiṇīnāṃ ca praṇetṝn narasattamān
     vidhipūrvaṃ samānīya pārthivān abhyaṣecayat
 28 kṛpaṃ droṇaṃ ca śalyaṃ ca saindhavaṃ ca mahāratham
     sudakṣiṇaṃ ca kāmbojaṃ kṛtavarmāṇam eva ca
 29 droṇaputraṃ ca karṇaṃ ca bhūriśravasam eva ca
     śakuniṃ saubalaṃ caiva bāhlīkaṃ ca mahāratham
 30 divase divase teṣāṃ prativelaṃ ca bhārata
     cakre sa vividhāḥ saṃjñāḥ pratyakṣaṃ ca punaḥ punaḥ
 31 tathā viniyatāḥ sarve ye ca teṣāṃ padānugāḥ
     babhūvuḥ sainikā rājan rājñaḥ priyacikīrṣavaḥ


Next: Chapter 153