|
1
[व] वयुषितायां रजन्यां तु राजा थुर्यॊधनस ततः वयभजत तान्य अनीकानि थश चैकं च भारत 2 नरहस्तिरदाश्वानां सारं मध्यं च फल्गु च सर्वेष्व एतेष्व अनीकेषु संथिथेश महीपतिः 3 सानुकर्षाः सतूणीराः सवरूदाः सतॊमराः सॊपासङ्गाः सशक्तीकाः सनिषङ्गाः सपॊदिकाः 4 सध्वजाः सपताकाश च सशरासन तॊमराः रज्जुभिश च विचित्राभिः सपाशाः सपरिस्तराः 5 सकच गरहविक्षेपाः सतैल गुड वालुकाः साशीविषघटाः सर्वे ससर्ज रसपांसवः 6 सघण्टा फलकाः सर्वे वासी वृक्षाथनान्विताः वयाघ्रचर्म परीवारा वृताश च थवीपिचर्मभिः 7 सवस्तयः सशृङ्गाश च सप्रास विविधायुधाः सकुठाराः सकुथ्थालाः सतैल कषौमसर्पिषः 8 चित्रानीकाः सुवपुषॊ जवलिता इव पावकाः तदा कवचिनः शूराः शस्त्रेषु कृतनिश्रमाः 9 कुलीना हययॊनिज्ञाः सारद्ये विनिवेशिताः बथ्धारिष्टा बथ्धकक्ष्या बथ्धध्वजपताकिनः 10 चतुर्युजॊ रदाः सर्वे सर्वे शस्त्रसमायुताः संहृष्टवाहनाः सर्वे सर्वे शतशरासनाः 11 थुर्ययॊर हययॊर एकस तदान्यौ पार्ष्णिसारदी तौ चापि रदिनां शरेष्ठौ रदी च हयवित तदा 12 नगराणीव गुप्तानि थुराथेयानि शत्रुभिः आसन रदसहस्राणि हेममालीनि सर्वशः 13 यदा रदास तदा नागबथ्धकक्ष्याः सवलंकृताः बभूवुः सप्त पुरुषा रत्नवन्त इवाथ्रयः 14 थवाव अङ्कुश धरौ तेषु थवाव उत्तमधनुर्धरौ थवौ वरासि धरौ राजन्न एकः शक्तिपताकधृक 15 गजैर मत्तैः समाकीर्णं सवर्मायुध कॊशकैः तथ बभूव बलं राजन कौरव्यस्य सहस्रशः 16 विचित्रकवचामुक्तैः सपताकैः सवलंकृतैः साथिभिश चॊपसंपन्ना आसन्न अयुतशॊ हयाः 17 सुसंग्राहाः सुसंतॊषा हेमभाण्ड परिच्छथाः अनेकशतसाहस्रास ते च साथिवशे सदिताः 18 नानारूपविकाराश च नाना कवचशस्त्रिणः पथातिनॊ नरास तत्र बभूवुर हेममालिनः 19 रदस्यासन थश गजा गजस्य थशवाजिनः नरा थश हयस्यासन पाथरक्षाः समन्ततः 20 रदस्य नागाः पञ्चाशन नागस्यासञ शतं हयाः हयस्य पुरुषाः सप्त भिन्नसंधान कारिणः 21 सेना पञ्चशतं नागा रदास तावन्त एव च थश सेना च पृतना पृतना थशवाहिनी 22 वाहिनी पृतना सेना धवजिनी साथिनी चमूः अक्षौहिणीति पर्यायैर निरुक्ताद वरूदिनी एवं वयूढान्य अनीकानि कौरवेयेण धीमता 23 अक्षौहिण्यॊ थशैका च संख्याताः सप्त चैव ह अक्षौहिण्यस तु सप्तैव पाण्डवानाम अभूथ बलम अक्षौहिण्यॊ थशैका च कौरवाणाम अभूथ बलम 24 नराणां पञ्च पञ्चाशथ एषा पत्तिर विधीयते सेनामुखं च तिस्रस ता गुल्म इत्य अभिसंज्ञितः 25 थश गुल्मा गणस तव आसीथ गणास तव अयुतशॊ ऽभवन थुर्यॊधनस्य सेनासु यॊत्स्यमानाः परहारिणः 26 तत्र थुर्यॊधनॊ राजा शूरान बुथ्धिमतॊ नरान परसमीक्ष्य महाबाहुश चक्रे सेनापतींस तथा 27 पृदग अक्षौहिणीनां च परणेतॄन नरसत्तमान विधिपूर्वं समानीय पार्दिवान अभ्यषेचयत 28 कृपं थरॊणं च शल्यं च सैन्धवं च महारदम सुथक्षिणं च काम्बॊजं कृतवर्माणम एव च 29 थरॊणपुत्रं च कर्णं च भूरिश्रवसम एव च शकुनिं सौबलं चैव बाह्लीकं च महारदम 30 थिवसे थिवसे तेषां परतिवेलं च भारत चक्रे स विविधाः संज्ञाः परत्यक्षं च पुनः पुनः 31 तदा विनियताः सर्वे ये च तेषां पथानुगाः बभूवुः सैनिका राजन राज्ञः परियचिकीर्षवः |
1
[v] vyuṣitāyāṃ rajanyāṃ tu rājā duryodhanas tataḥ vyabhajat tāny anīkāni daśa caikaṃ ca bhārata 2 narahastirathāśvānāṃ sāraṃ madhyaṃ ca phalgu ca sarveṣv eteṣv anīkeṣu saṃdideśa mahīpatiḥ 3 sānukarṣāḥ satūṇīrāḥ savarūthāḥ satomarāḥ sopāsaṅgāḥ saśaktīkāḥ saniṣaṅgāḥ sapothikāḥ 4 sadhvajāḥ sapatākāś ca saśarāsana tomarāḥ rajjubhiś ca vicitrābhiḥ sapāśāḥ saparistarāḥ 5 sakaca grahavikṣepāḥ sataila guḍa vālukāḥ sāśīviṣaghaṭāḥ sarve sasarja rasapāṃsavaḥ 6 saghaṇṭā phalakāḥ sarve vāsī vṛkṣādanānvitāḥ vyāghracarma parīvārā vṛtāś ca dvīpicarmabhiḥ 7 savastayaḥ saśṛṅgāś ca saprāsa vividhāyudhāḥ sakuṭhārāḥ sakuddālāḥ sataila kṣaumasarpiṣaḥ 8 citrānīkāḥ suvapuṣo jvalitā iva pāvakāḥ tathā kavacinaḥ śūrāḥ śastreṣu kṛtaniśramāḥ 9 kulīnā hayayonijñāḥ sārathye viniveśitāḥ baddhāriṣṭā baddhakakṣyā baddhadhvajapatākinaḥ 10 caturyujo rathāḥ sarve sarve śastrasamāyutāḥ saṃhṛṣṭavāhanāḥ sarve sarve śataśarāsanāḥ 11 duryayor hayayor ekas tathānyau pārṣṇisārathī tau cāpi rathināṃ śreṣṭhau rathī ca hayavit tathā 12 nagarāṇīva guptāni durādeyāni śatrubhiḥ āsan rathasahasrāṇi hemamālīni sarvaśaḥ 13 yathā rathās tathā nāgabaddhakakṣyāḥ svalaṃkṛtāḥ babhūvuḥ sapta puruṣā ratnavanta ivādrayaḥ 14 dvāv aṅkuśa dharau teṣu dvāv uttamadhanurdharau dvau varāsi dharau rājann ekaḥ śaktipatākadhṛk 15 gajair mattaiḥ samākīrṇaṃ savarmāyudha kośakaiḥ tad babhūva balaṃ rājan kauravyasya sahasraśaḥ 16 vicitrakavacāmuktaiḥ sapatākaiḥ svalaṃkṛtaiḥ sādibhiś copasaṃpannā āsann ayutaśo hayāḥ 17 susaṃgrāhāḥ susaṃtoṣā hemabhāṇḍa paricchadāḥ anekaśatasāhasrās te ca sādivaśe sthitāḥ 18 nānārūpavikārāś ca nānā kavacaśastriṇaḥ padātino narās tatra babhūvur hemamālinaḥ 19 rathasyāsan daśa gajā gajasya daśavājinaḥ narā daśa hayasyāsan pādarakṣāḥ samantataḥ 20 rathasya nāgāḥ pañcāśan nāgasyāsañ śataṃ hayāḥ hayasya puruṣāḥ sapta bhinnasaṃdhāna kāriṇaḥ 21 senā pañcaśataṃ nāgā rathās tāvanta eva ca daśa senā ca pṛtanā pṛtanā daśavāhinī 22 vāhinī pṛtanā senā dhvajinī sādinī camūḥ akṣauhiṇīti paryāyair niruktātha varūthinī evaṃ vyūḍhāny anīkāni kauraveyeṇa dhīmatā 23 akṣauhiṇyo daśaikā ca saṃkhyātāḥ sapta caiva ha akṣauhiṇyas tu saptaiva pāṇḍavānām abhūd balam akṣauhiṇyo daśaikā ca kauravāṇām abhūd balam 24 narāṇāṃ pañca pañcāśad eṣā pattir vidhīyate senāmukhaṃ ca tisras tā gulma ity abhisaṃjñitaḥ 25 daśa gulmā gaṇas tv āsīd gaṇās tv ayutaśo 'bhavan duryodhanasya senāsu yotsyamānāḥ prahāriṇaḥ 26 tatra duryodhano rājā śūrān buddhimato narān prasamīkṣya mahābāhuś cakre senāpatīṃs tadā 27 pṛthag akṣauhiṇīnāṃ ca praṇetṝn narasattamān vidhipūrvaṃ samānīya pārthivān abhyaṣecayat 28 kṛpaṃ droṇaṃ ca śalyaṃ ca saindhavaṃ ca mahāratham sudakṣiṇaṃ ca kāmbojaṃ kṛtavarmāṇam eva ca 29 droṇaputraṃ ca karṇaṃ ca bhūriśravasam eva ca śakuniṃ saubalaṃ caiva bāhlīkaṃ ca mahāratham 30 divase divase teṣāṃ prativelaṃ ca bhārata cakre sa vividhāḥ saṃjñāḥ pratyakṣaṃ ca punaḥ punaḥ 31 tathā viniyatāḥ sarve ye ca teṣāṃ padānugāḥ babhūvuḥ sainikā rājan rājñaḥ priyacikīrṣavaḥ |