|
1
[व] एतस्मिन्न एव काले तु भीष्मकस्य महात्मनः हिरण्यलॊम्नॊ नृपतेः साक्षाथ इन्थ्र सखस्य वै 2 आहृतीनाम अधिपतेर भॊजस्यातियशस्विनः थाक्षिणात्य पतेः पुत्रॊ थिक्षु रुक्मीति विश्रुतः 3 यः किंपुरुष सिंहस्य गन्धमाथनवासिनः शिष्यः कृत्स्नं धनुर्वेथं चतुष्पाथम अवाप्तवान 4 यॊ माहेन्थ्रं धनुर लेभे तुल्यं गाण्डीवतेजसा शार्ङ्गेण च महाबाहुः संमितं थिव्यम अक्षयम 5 तरीण्य एवैतानि थिव्यानि धनूंषि थिवि चारिणाम वारुणं गाण्डिवं तत्र माहेन्थ्रं विजयं धनुः 6 शार्ङ्गं तु वैष्णवं पराहुर थिव्यं तेजॊमयं धनुः धारयाम आस यत कृष्णः परसेना भयावहम 7 गाण्डीवं पावकाल लेभे खाण्डवे पाकशासनिः थरुमाथ रुक्मी महातेजा विजयं परत्यपथ्यत 8 संछिथ्य मौरवान पाशान निहत्य मुरम ओजसा निर्जित्य नरकं भौमम आहृत्य पणि कुण्डले 9 षॊडश सत्रीसहस्राणि रत्नानि विविधानि च परतिपेथे हृषीकेशः शार्ङ्गं च धनुर उत्तमम 10 रुक्मी तु विजयं लब्ध्वा धनुर मेघसमस्वनम विभीषयन्न इव जगत पाण्डवान अभ्यवर्तत 11 नामृष्यत पुरा यॊ ऽसौ सवबाहुबलथर्पितः रुक्मिण्या हरणं वीरॊ वासुथेवेन धीमता 12 कृत्वा परतिज्ञां नाहत्वा निवर्तिष्यामि केशवम ततॊ ऽनवधावथ वार्ष्णेयं सर्वशस्त्रभृतां वरम 13 सेनया चतुरङ्गिण्या महत्या थूरपातया विचित्रायुध वर्मिण्या गङ्गयेव परवृथ्धया 14 स समासाथ्य वार्ष्णेयं गॊनानाम ईश्वरं परभुम वयंसितॊ वरीडितॊ राजन्न आजगाम स कुण्डिनम 15 यत्रैव कृष्णेन रणे निर्जितः परवीरहा तत्र भॊजकटं नाम चक्रे नगरम उत्तमम 16 सैन्येन महता तेन परभूतगजवाजिना पुरं तथ भुवि विख्यात्म नाम्न भॊजकटं नृप 17 स भॊजराजः सैन्येन महता परिवारितः अक्षौहिण्या महावीर्यः पाण्डवान समुपागमत 18 ततः स कवची खड्गी शरी धन्वी तली रदी धवजेनाथित्य वर्णेन परविवेश महाचमूम 19 विथितः पाण्डवेयानां वासुथेव परियेप्सया युधिष्ठिरस तु तं राजा परत्युथ्गम्याभ्यपूजयत 20 स पूजितः पाण्डुसुतैर यदान्यायं सुसत्कृतः परतिपूज्य च तान सर्वान विश्रान्तः सह सैनिकः उवाच मध्ये वीराणां कुन्तीपुत्रं धनंजयम 21 सहायॊ ऽसमि सदितॊ युथ्धे यथि भीतॊ ऽसि पाण्डव करिष्यामि रणे साह्यम असह्यं तव शत्रुभिः 22 न हि मे विक्रमे तुल्यः पुमान अस्तीह कश चन निहत्य समरे शत्रूंस तव थास्यामि फल्गुन 23 इत्य उक्तॊ धर्मराजस्य केशवस्य च संनिधौ शृण्वतां पार्दिवेन्थ्राणाम अन्येषां चैव सर्वशः 24 वासुथेवम अभिप्रेक्ष्य धर्मराजं च पाण्डवम उवाच धीमान कौन्तेयः परहस्य सखिपूर्वकम 25 युध्यमानस्य मे वीर गन्धर्वैः सुमहाबलैः सहायॊ घॊषयात्रायां कस तथासीत सखा मम 26 तदा परतिभये तस्मिन थेवथानव संकुले खाण्डवे युध्यमानस्य कः सहायस तथाभवत 27 निवातकवचैर युथ्धे कालकेयैश च थानवैः तत्र मे युध्यमानस्य कः सहायस तथाभवत 28 तदा विराटनगरे कुरुभिः सह संगरे युध्यतॊ बहुभिस तात कः सहायॊ ऽभवन मम 29 उपजीव्य रणे रुथ्रं शक्रं वैश्वरणं यमम वरुणं पावकं चैव कृपं थरॊणं च माधवम 30 धारयन गाण्डिवं थिव्यं धनुस तेजॊमयं थृढम अक्षय्य शरसंयुक्तॊ थिव्यास्त्रपरिबृंहितः 31 कौरवाणां कुले जातः पाण्डॊः पुत्रॊ विशेषतः थरॊणं वयपथिशञ शिष्यॊ वासुथेवसहायवान 32 कदम अस्मथ्विधॊ बरूयाथ भीतॊ ऽसतीत्य अयशस्करम वचनं नरशार्थूल वज्रायुधम अपि सवयम 33 नास्मि भीतॊ महाबाहॊ सहायार्दश च नास्ति मे यदाकामं यदायॊगं गच्छ वान्यत्र तिष्ठ वा 34 विनिवर्त्य ततॊ रुक्मी सेनां सागरसंनिभाम थुर्यॊधनम उपागच्छत तदैव भरतर्षभ 35 तदैव चाभिगम्यैनम उवाच स नराधिपः परत्याख्यातश च तेनापि स तथा शूरमानिना 36 थवाव एव तु महाराज तस्माथ युथ्धाथ वयपेयतुः रौहिणेयश च वार्ष्णेयॊ रुक्मी च वसुधाधिपः 37 गते रामे तीर्दयात्रां भीष्मकस्य सुते तदा उपाविशन पाण्डवेया मन्त्राय पुनर एव हि 38 समितिर धर्मराजस्य सा पार्दिव समाकुला शुशुभे तारका चित्रा थयौश चन्थ्रेणेव भारत |
1
[v] etasminn eva kāle tu bhīṣmakasya mahātmanaḥ hiraṇyalomno nṛpateḥ sākṣād indra sakhasya vai 2 āhṛtīnām adhipater bhojasyātiyaśasvinaḥ dākṣiṇātya pateḥ putro dikṣu rukmīti viśrutaḥ 3 yaḥ kiṃpuruṣa siṃhasya gandhamādanavāsinaḥ śiṣyaḥ kṛtsnaṃ dhanurvedaṃ catuṣpādam avāptavān 4 yo māhendraṃ dhanur lebhe tulyaṃ gāṇḍīvatejasā śārṅgeṇa ca mahābāhuḥ saṃmitaṃ divyam akṣayam 5 trīṇy evaitāni divyāni dhanūṃṣi divi cāriṇām vāruṇaṃ gāṇḍivaṃ tatra māhendraṃ vijayaṃ dhanuḥ 6 śārṅgaṃ tu vaiṣṇavaṃ prāhur divyaṃ tejomayaṃ dhanuḥ dhārayām āsa yat kṛṣṇaḥ parasenā bhayāvaham 7 gāṇḍīvaṃ pāvakāl lebhe khāṇḍave pākaśāsaniḥ drumād rukmī mahātejā vijayaṃ pratyapadyata 8 saṃchidya mauravān pāśān nihatya muram ojasā nirjitya narakaṃ bhaumam āhṛtya paṇi kuṇḍale 9 ṣoḍaśa strīsahasrāṇi ratnāni vividhāni ca pratipede hṛṣīkeśaḥ śārṅgaṃ ca dhanur uttamam 10 rukmī tu vijayaṃ labdhvā dhanur meghasamasvanam vibhīṣayann iva jagat pāṇḍavān abhyavartata 11 nāmṛṣyata purā yo 'sau svabāhubaladarpitaḥ rukmiṇyā haraṇaṃ vīro vāsudevena dhīmatā 12 kṛtvā pratijñāṃ nāhatvā nivartiṣyāmi keśavam tato 'nvadhāvad vārṣṇeyaṃ sarvaśastrabhṛtāṃ varam 13 senayā caturaṅgiṇyā mahatyā dūrapātayā vicitrāyudha varmiṇyā gaṅgayeva pravṛddhayā 14 sa samāsādya vārṣṇeyaṃ gonānām īśvaraṃ prabhum vyaṃsito vrīḍito rājann ājagāma sa kuṇḍinam 15 yatraiva kṛṣṇena raṇe nirjitaḥ paravīrahā tatra bhojakaṭaṃ nāma cakre nagaram uttamam 16 sainyena mahatā tena prabhūtagajavājinā puraṃ tad bhuvi vikhyātma nāmna bhojakaṭaṃ nṛpa 17 sa bhojarājaḥ sainyena mahatā parivāritaḥ akṣauhiṇyā mahāvīryaḥ pāṇḍavān samupāgamat 18 tataḥ sa kavacī khaḍgī śarī dhanvī talī rathī dhvajenāditya varṇena praviveśa mahācamūm 19 viditaḥ pāṇḍaveyānāṃ vāsudeva priyepsayā yudhiṣṭhiras tu taṃ rājā pratyudgamyābhyapūjayat 20 sa pūjitaḥ pāṇḍusutair yathānyāyaṃ susatkṛtaḥ pratipūjya ca tān sarvān viśrāntaḥ saha sainikaḥ uvāca madhye vīrāṇāṃ kuntīputraṃ dhanaṃjayam 21 sahāyo 'smi sthito yuddhe yadi bhīto 'si pāṇḍava kariṣyāmi raṇe sāhyam asahyaṃ tava śatrubhiḥ 22 na hi me vikrame tulyaḥ pumān astīha kaś cana nihatya samare śatrūṃs tava dāsyāmi phalguna 23 ity ukto dharmarājasya keśavasya ca saṃnidhau śṛṇvatāṃ pārthivendrāṇām anyeṣāṃ caiva sarvaśaḥ 24 vāsudevam abhiprekṣya dharmarājaṃ ca pāṇḍavam uvāca dhīmān kaunteyaḥ prahasya sakhipūrvakam 25 yudhyamānasya me vīra gandharvaiḥ sumahābalaiḥ sahāyo ghoṣayātrāyāṃ kas tadāsīt sakhā mama 26 tathā pratibhaye tasmin devadānava saṃkule khāṇḍave yudhyamānasya kaḥ sahāyas tadābhavat 27 nivātakavacair yuddhe kālakeyaiś ca dānavaiḥ tatra me yudhyamānasya kaḥ sahāyas tadābhavat 28 tathā virāṭanagare kurubhiḥ saha saṃgare yudhyato bahubhis tāta kaḥ sahāyo 'bhavan mama 29 upajīvya raṇe rudraṃ śakraṃ vaiśvaraṇaṃ yamam varuṇaṃ pāvakaṃ caiva kṛpaṃ droṇaṃ ca mādhavam 30 dhārayan gāṇḍivaṃ divyaṃ dhanus tejomayaṃ dṛḍham akṣayya śarasaṃyukto divyāstraparibṛṃhitaḥ 31 kauravāṇāṃ kule jātaḥ pāṇḍoḥ putro viśeṣataḥ droṇaṃ vyapadiśañ śiṣyo vāsudevasahāyavān 32 katham asmadvidho brūyād bhīto 'stīty ayaśaskaram vacanaṃ naraśārdūla vajrāyudham api svayam 33 nāsmi bhīto mahābāho sahāyārthaś ca nāsti me yathākāmaṃ yathāyogaṃ gaccha vānyatra tiṣṭha vā 34 vinivartya tato rukmī senāṃ sāgarasaṃnibhām duryodhanam upāgacchat tathaiva bharatarṣabha 35 tathaiva cābhigamyainam uvāca sa narādhipaḥ pratyākhyātaś ca tenāpi sa tadā śūramāninā 36 dvāv eva tu mahārāja tasmād yuddhād vyapeyatuḥ rauhiṇeyaś ca vārṣṇeyo rukmī ca vasudhādhipaḥ 37 gate rāme tīrthayātrāṃ bhīṣmakasya sute tathā upāviśan pāṇḍaveyā mantrāya punar eva hi 38 samitir dharmarājasya sā pārthiva samākulā śuśubhe tārakā citrā dyauś candreṇeva bhārata |