|
1
[धृ] जम्बू खण्डस तवया परॊक्तॊ यदावथ इह संजय विष्कम्भम अस्य परब्रूहि परिमाणं च तत्त्वतः 2 समुथ्रस्य परमाणं च सम्यग अच्छिथ्र थर्शन शाकथ्वीपं च मे बरूहि कुश थवीपं च संजय 3 शाल्मलं चैव तत्त्वेन करौञ्चथ्वीपं तदैव च बरूहि गावल्गणे सर्वं राहॊः सॊमार्कयॊस तदा 4 [स] राजन सुबहवॊ थवीपा यैर इथं संततं जगत सप्त तव अहं परवक्ष्यामि चन्थ्राथित्यौ गरहांस तदा 5 अष्टाथशसहस्राणि यॊजनानां विशां पते षट्शतानि च पूर्णानि विष्कम्भॊ जम्बुपर्वतः 6 लावणस्य समुथ्रस्य विष्कम्भॊ थविगुणः समृतः नानाजनपथाकीर्णॊ मणिविथ्रुम चित्रितः 7 नैकधातुविचित्रैश च पर्वतैर उपशॊभितः सिथ्धचारणसंकीर्णः सागरः परिमण्डलः 8 शाकथ्वीपं च वक्ष्यामि यदावथ इह पार्दिव शृणु मे तवं यदान्यायं बरुवतः कुरुनन्थन 9 जम्बूथ्वीपप्रमाणेन थविगुणः स नराधिप विष्कम्भेण महाराज सागरॊ ऽपि विभागशः कषीरॊथॊ भरतश्रेष्ठ येन संपरिवारितः 10 तत्र पुण्या जनपथा न तत्र मरियते जनः कुत एव हि थुर्भिक्षं कषमा तेजॊ युता हि ते 11 शाकथ्वीपस्य संक्षेपॊ यदावथ भरतर्षभ उक्त एष महाराज किम अन्यच छरॊतुम इच्छसि 12 [धृ] शाकथ्वीपस्य संक्षेपॊ यदावथ इह संजय उक्तस तवया महाभाग विस्तरं बरूहि तत्त्वतः 13 [स] तदैव पर्वता राजन सप्तात्र मणिभूषिताः रत्नाकरास तदा नथ्यस तेषां नामानि मे शृणु अतीव गुणवत सर्वं तत्र पुण्यं जनाधिप 14 थेवर्षिगन्धर्वयुतः परमॊ मेरुर उच्यते परागायतॊ महाराज मलयॊ नाम पर्वतः यतॊ मेघाः परवर्तन्ते परभवन्ति च सर्वशः 15 ततः परेण कौरव्य जलधारॊ महागिरिः यत्र नित्यम उपाथत्ते वासवः परमं जलम यतॊ वर्षं परभवति वर्षा काले जनेश्वर 16 उच्चैर गिरी रैवतकॊ यत्र नित्यं परतिष्ठितः रेवती थिवि नक्षत्रं पितामह कृतॊ विधिः 17 उत्तरेण तु राजेन्थ्र शयामॊ नाम महागिरिः यतः शयामत्वम आपन्नाः परजा जनपथेश्वर 18 [धृ] सुमहान संशयॊ मे ऽथय परॊक्तं संजय यत तवया परजाः कदं सूतपुत्र संप्राप्ताः शयामताम इह 19 [स] सर्वेष्व एव महाप्राज्ञ थवीपेषु कुरुनन्थन गौरः कृष्णश च वर्णौ थवौ तयॊर वर्णान्तरं नृप 20 शयामॊ यस्मात परवृत्तॊ वै तत ते वक्ष्यामि भारत आस्ते ऽतर भगवान कृष्णस तत कान्त्या शयामतां गतः 21 ततः परं कौरवेन्थ्र थुर्ग शैलॊ महॊथयः केसरी केसर युतॊ यतॊ वातः परवायति 22 तेषां यॊजनविष्कम्भॊ थविगुणः परविभागशः वर्षाणि तेषु कौरव्यं संप्रॊक्तानि मनीषिभिः 23 महामेरुर महाकाशॊ जलथः कुमुथॊत्तरः जलधारात परॊ राजन सुकुमार इति समृतः 24 रैवतस्य तु कौमारः शयामस्य तु मणी चकः केसरस्याद मॊथाकी परेण तु महापुमान 25 परिवार्य तु कौरव्य थैर्घ्यं हरस्वत्वम एव च जम्बूथ्वीपेन विख्यातस तस्य मध्ये महाथ्रुमः 26 शाकॊ नाम महाराज तस्य थवीपस्य मध्यगः तत्र पुण्या जनपथाः पूज्यते तत्र शंकरः 27 तत्र गच्छन्ति सिथ्धाश च चारणा थैवतानि च धार्मिकाश च परजा राजंश चत्वारॊ ऽतीव भारत 28 वर्णाः सवकर्मनिरता न च सतेनॊ ऽतर थृश्यते थीर्घायुषॊ महाराज जरामृत्युविवर्जिताः 29 परजास तत्र विवर्धन्ते वर्षास्व इव समुथ्रगाः नथ्यः पुण्यजलास तत्र गङ्गा च बहुधा गतिः 30 सुकुमारी कुमारी च सीता कावेरका तदा महानथी च कौरव्य तदा मणिजला नथी इक्षुवर्धनिका चैव तदा भरतसत्तम 31 ततः परवृत्ताः पुण्यॊथा नथ्यः कुरुकुलॊथ्वह सहस्राणां शतान्य एव यतॊ वर्षति वासवः 32 न तासां नामधेयानि परिमाणं तदैव च शक्यते परिसंख्यातुं पुण्यास ता हि सरिथ वराः 33 तत्र पुण्या जनपथाश चत्वारॊ लॊकसंमताः मगाश च मशकाश चैव मानसा मन्थगास तदा 34 मगा बराह्मणभूयिष्ठाः सवकर्मनिरता नृप मशकेषु तु राजन्या धार्मिकाः सर्वकामथाः 35 मानसेषु महाराज वैश्याः कर्मॊपजीविनः सर्वकामसमायुक्ताः शूरा धर्मार्दनिश्चिताः शूथ्रास तु मन्थगे नित्यं पुरुषा धर्मशीलिनः 36 न तत्र राजा राजेन्थ्र न थण्डॊ न च थण्डिकाः सवधर्मेणैव धर्मं च ते रक्षन्ति परस्परम 37 एतावथ एव शक्यं तु तस्मिन थवीपे परभाषितुम एतावथ एव शरॊतव्यं शाकथ्वीपे महौजसि |
1
[dhṛ] jambū khaṇḍas tvayā prokto yathāvad iha saṃjaya viṣkambham asya prabrūhi parimāṇaṃ ca tattvataḥ 2 samudrasya pramāṇaṃ ca samyag acchidra darśana śākadvīpaṃ ca me brūhi kuśa dvīpaṃ ca saṃjaya 3 śālmalaṃ caiva tattvena krauñcadvīpaṃ tathaiva ca brūhi gāvalgaṇe sarvaṃ rāhoḥ somārkayos tathā 4 [s] rājan subahavo dvīpā yair idaṃ saṃtataṃ jagat sapta tv ahaṃ pravakṣyāmi candrādityau grahāṃs tathā 5 aṣṭādaśasahasrāṇi yojanānāṃ viśāṃ pate ṣaṭśatāni ca pūrṇāni viṣkambho jambuparvataḥ 6 lāvaṇasya samudrasya viṣkambho dviguṇaḥ smṛtaḥ nānājanapadākīrṇo maṇividruma citritaḥ 7 naikadhātuvicitraiś ca parvatair upaśobhitaḥ siddhacāraṇasaṃkīrṇaḥ sāgaraḥ parimaṇḍalaḥ 8 śākadvīpaṃ ca vakṣyāmi yathāvad iha pārthiva śṛṇu me tvaṃ yathānyāyaṃ bruvataḥ kurunandana 9 jambūdvīpapramāṇena dviguṇaḥ sa narādhipa viṣkambheṇa mahārāja sāgaro 'pi vibhāgaśaḥ kṣīrodo bharataśreṣṭha yena saṃparivāritaḥ 10 tatra puṇyā janapadā na tatra mriyate janaḥ kuta eva hi durbhikṣaṃ kṣamā tejo yutā hi te 11 śākadvīpasya saṃkṣepo yathāvad bharatarṣabha ukta eṣa mahārāja kim anyac chrotum icchasi 12 [dhṛ] śākadvīpasya saṃkṣepo yathāvad iha saṃjaya uktas tvayā mahābhāga vistaraṃ brūhi tattvataḥ 13 [s] tathaiva parvatā rājan saptātra maṇibhūṣitāḥ ratnākarās tathā nadyas teṣāṃ nāmāni me śṛṇu atīva guṇavat sarvaṃ tatra puṇyaṃ janādhipa 14 devarṣigandharvayutaḥ paramo merur ucyate prāgāyato mahārāja malayo nāma parvataḥ yato meghāḥ pravartante prabhavanti ca sarvaśaḥ 15 tataḥ pareṇa kauravya jaladhāro mahāgiriḥ yatra nityam upādatte vāsavaḥ paramaṃ jalam yato varṣaṃ prabhavati varṣā kāle janeśvara 16 uccair girī raivatako yatra nityaṃ pratiṣṭhitaḥ revatī divi nakṣatraṃ pitāmaha kṛto vidhiḥ 17 uttareṇa tu rājendra śyāmo nāma mahāgiriḥ yataḥ śyāmatvam āpannāḥ prajā janapadeśvara 18 [dhṛ] sumahān saṃśayo me 'dya proktaṃ saṃjaya yat tvayā prajāḥ kathaṃ sūtaputra saṃprāptāḥ śyāmatām iha 19 [s] sarveṣv eva mahāprājña dvīpeṣu kurunandana gauraḥ kṛṣṇaś ca varṇau dvau tayor varṇāntaraṃ nṛpa 20 śyāmo yasmāt pravṛtto vai tat te vakṣyāmi bhārata āste 'tra bhagavān kṛṣṇas tat kāntyā śyāmatāṃ gataḥ 21 tataḥ paraṃ kauravendra durga śailo mahodayaḥ kesarī kesara yuto yato vātaḥ pravāyati 22 teṣāṃ yojanaviṣkambho dviguṇaḥ pravibhāgaśaḥ varṣāṇi teṣu kauravyaṃ saṃproktāni manīṣibhiḥ 23 mahāmerur mahākāśo jaladaḥ kumudottaraḥ jaladhārāt paro rājan sukumāra iti smṛtaḥ 24 raivatasya tu kaumāraḥ śyāmasya tu maṇī cakaḥ kesarasyātha modākī pareṇa tu mahāpumān 25 parivārya tu kauravya dairghyaṃ hrasvatvam eva ca jambūdvīpena vikhyātas tasya madhye mahādrumaḥ 26 śāko nāma mahārāja tasya dvīpasya madhyagaḥ tatra puṇyā janapadāḥ pūjyate tatra śaṃkaraḥ 27 tatra gacchanti siddhāś ca cāraṇā daivatāni ca dhārmikāś ca prajā rājaṃś catvāro 'tīva bhārata 28 varṇāḥ svakarmaniratā na ca steno 'tra dṛśyate dīrghāyuṣo mahārāja jarāmṛtyuvivarjitāḥ 29 prajās tatra vivardhante varṣāsv iva samudragāḥ nadyaḥ puṇyajalās tatra gaṅgā ca bahudhā gatiḥ 30 sukumārī kumārī ca sītā kāverakā tathā mahānadī ca kauravya tathā maṇijalā nadī ikṣuvardhanikā caiva tathā bharatasattama 31 tataḥ pravṛttāḥ puṇyodā nadyaḥ kurukulodvaha sahasrāṇāṃ śatāny eva yato varṣati vāsavaḥ 32 na tāsāṃ nāmadheyāni parimāṇaṃ tathaiva ca śakyate parisaṃkhyātuṃ puṇyās tā hi sarid varāḥ 33 tatra puṇyā janapadāś catvāro lokasaṃmatāḥ magāś ca maśakāś caiva mānasā mandagās tathā 34 magā brāhmaṇabhūyiṣṭhāḥ svakarmaniratā nṛpa maśakeṣu tu rājanyā dhārmikāḥ sarvakāmadāḥ 35 mānaseṣu mahārāja vaiśyāḥ karmopajīvinaḥ sarvakāmasamāyuktāḥ śūrā dharmārthaniścitāḥ śūdrās tu mandage nityaṃ puruṣā dharmaśīlinaḥ 36 na tatra rājā rājendra na daṇḍo na ca daṇḍikāḥ svadharmeṇaiva dharmaṃ ca te rakṣanti parasparam 37 etāvad eva śakyaṃ tu tasmin dvīpe prabhāṣitum etāvad eva śrotavyaṃ śākadvīpe mahaujasi |