|
1
[धृ] कदं कुरूणाम ऋषभॊ हतॊ भीष्मः शिखण्डिना कदं रदात स नयपतत पिता मे वासवॊपमः 2 कदम आसंश च मे पुत्रा हीना भीष्मेण संजय बलिना थेवकल्पेन गुर्वर्दे बरह्मचारिणा 3 तस्मिन हते महासत्त्वे महेष्वासे महाबले महारदे नरव्याघ्र किम उ आसीन मनस तथा 4 आर्तिः परा माविशति यतः शंससि मे हतम कुरूणाम ऋषभं वीरम अकम्प्यं पुरुषर्षभम 5 के तं यान्तम अनुप्रेयुः के चास्यासन पुरॊगमाः के ऽतिष्ठन के नयवर्तन्त के ऽभयवर्तन्त संजय 6 के शूरा रदशार्थूलम अच्युतं कषत्रियर्षभम रदानीकं गाहमानं सहसा पृष्ठतॊ ऽनवयुः 7 यस तमॊ ऽरक इवापॊहन परसैन्यम अमित्रहा सहस्ररश्मि परतिमः परेषां भयम आथधत अकरॊथ थुष्करं कर्म रणे कौरव शासनात 8 गरसमानम अनीकानि य एनं पर्यवारयन कृतिनं तं थुराधर्षं सम्यग यास्यन्तम अन्तिके कदं शांतनवं युथ्धे पाण्डवाः परत्यवारयन 9 निकृन्तन्तम अनीकानि शरथंष्ट्रं तरस्विनम चापव्यात्ताननं घॊरम असि जिह्वं थुरासथम 10 अत्यन्यान पुरुषव्याघ्रान हरीमन्तम अपराजितम पातयाम आस कौन्तेयः कदं तम अजितं युधि 11 उग्रधन्वानम उग्रेषुं वर्तमानं रदॊत्तमे परेषाम उत्तमाङ्गानि परचिन्वन्तं शितेषुभिः 12 पाण्डवानां महत सैन्यं यं थृष्ट्वॊथ्यन्तम आहवे कालाग्निम इव थुर्धर्षं समवेष्टत नित्यशः 13 परिकृष्य स सेनां मे थशरात्रम अनीकहा जगामास्तम इवाथित्यः कृत्वा कर्म सुथुष्करम 14 यः स शक्र इवाक्षय्यं वर्षं शरमयं सृजन जघान युधि यॊधानाम अर्बुथं थशभिर थिनैः 15 स शेते निष्टनन भूमौ वातरुग्ण इव थरुमः मम थुर्मन्त्रितेनासौ यदा नार्ह स भारत 16 कदं शांतनवं थृष्ट्वा पाण्डवानाम अनीकिनी परहर्तुम अशकत तत्र भीष्मं भीमपराक्रमम 17 कदं भीष्मेण संग्रामम अकुर्वन पाण्डुनन्थनाः कदं च नाजयथ भीष्मॊ थरॊणे जीवति संजय 18 कृपे संनिहिते तत्र भरथ्वाजात्मजे तदा भीष्मः परहरतां शरेष्ठः कदं स निधनं गतः 19 कदं चातिरदस तेन पाञ्चाल्येन शिखण्डिना भीष्मॊ विनिहतॊ युथ्धे थेवैर अपि थुरुत्सहः 20 यः सपर्धते रणे नित्यं जामथग्न्यं महाबलम अजितं जामथग्न्येन शक्रतुल्यपराक्रमम 21 तं हतं समरे भीष्मं महारदबलॊचितम संजयाचक्ष्व मे वीरं येन शर्म न विथ्महे 22 मामकाः के महेष्वासा नाजहुः संजयाच्युतम थुर्यॊधनं समाथिष्टाः के वीराः पर्यवारयन 23 यच छिखण्डि मुखाः सर्वे पाण्डवा भीष्मम अभ्ययुः कच चिन न कुरवॊ भीतास तत्यजुः संजयाच्युतम 24 मौर्वी घॊषस्तनयित्नुः पृषत्क पृषतॊ महान धनुर हवाथ महाशब्थॊ महामेघ इवॊन्नतः 25 यथ अभ्यवर्षत कौन्तेयान सपाञ्चालान स सृञ्जयान निघ्नन पररदान वीरॊ थानवान इव वज्रभृत 26 इष्वस्त्रसागरं घॊरं बाणग्राहं थुरासथम कार्मुकॊर्मिणम अक्षय्यम अथ्वीपं समरे ऽपलवम गथासिमकरावर्तं हयग्राहं गजाकुलम 27 हयान गजान पथातांश च रदांश च तरसा बहून निमज्जयन्तं समरे परवीरापहारिणम 28 विथह्यमानं कॊपेन तेजसा च परंतपम वेलेव मकरावासं के वीराः पर्यवारयन 29 भीष्मॊ यथ अकरॊत कर्म समरे संजयारिहा थुर्यॊधनहितार्दाय के तथास्य पुरॊ ऽभवन 30 के ऽरक्षन थक्षिणं चक्रं भीष्मस्यामिततेजसः पृष्ठतः के परान वीरा उपासेधन यतव्रताः 31 के पुरस्ताथ अवर्तन्त रक्षन्तॊ भीष्मम अन्तिके के ऽरक्षन्न उत्तरं चक्रं वीरा वीरस्य युध्यतः 32 वामे चक्रे वर्तमानाः के ऽघनन संजय सृञ्जयान समेताग्रम अनीकेषु के ऽभयरक्षन थुरासथम 33 पार्श्वतः के ऽभयवर्तन्त गच्छन्तॊ थुर्गमां गतिम समूहे के परान वीरान परत्ययुध्यन्त संजय 34 रक्ष्यमाणः कदं वीरैर गॊप्यमानाश च तेन ते थुर्जयानाम अनीकानि नाजयंस तरसा युधि 35 सर्वलॊकेश्वरस्येव परमेष्ठि परजापतेः कदं परहर्तुम अपि ते शेकुः संजय पाण्डवाः 36 यस्मिन थवीपे समाश्रित्य युध्यन्ति कुरवः परैः तं निमग्नं नरव्याघ्रं भीष्मं शंससि संजय 37 यस्य वीर्ये समाश्वस्य मम पुत्रॊ बृहथ्बलः न पाण्डवान अगणयत कदं स निहतः परैः 38 यः पुरा विबुधैः सेन्थ्रैः साहाय्ये युथ्धथुर्मथः काङ्क्षितॊ थानवान घनथ्भिः पिता मम महाव्रतः 39 यस्मिञ जाते महावीर्ये शंतनुर लॊकशंकरे शॊकं थुःखं च थैन्यं च पराजहात पुत्र लक्ष्मणि 40 परज्ञा परायणं तज्ज्ञं सथ धर्मनिरतं शुचिम वेथवेथाङ्गतत्त्वज्ञं कदं शंससि मे हतम 41 सर्वास्त्रविनयॊपेतं थान्तं शान्तं मनस्विनम हतं शांतनवं शरुत्वा मन्ये शेषं बलं हतम 42 धर्माथ अधर्मॊ बलवान संप्राप्त इति मे मतिः यत्र वृथ्धं गुरुं हत्वा राज्यम इच्छन्ति पाण्डवाः 43 जामथग्न्यः पुरा रामः सर्वास्त्रविथ अनुत्तमः अम्बार्दम उथ्यतः संख्ये भीष्मेण युधि निर्जितः 44 तम इन्थ्रसमकर्माणं ककुथं सर्वधन्विनाम हतं शंससि भीष्मं मे किं नु थुःखम अतः परम 45 असकृत कषत्रिय वराताः संख्ये येन विनिर्जिताः जामथग्न्यस तदा रामः परवीर निघातिना 46 तमान नूनं महावीर्याथ भार्गवाथ युथ्धथुर्मथात तेजॊ वीर्यबलैर भूयाञ शिखण्डी थरुपथात्मजः 47 यः शूरं कृतिनं युथ्धे सर्वशास्त्रविशारथम परमास्त्रविथं वीरं जघान भरतर्षभम 48 के वीरास तम अमित्रघ्नम अन्वयुः शत्रुसंसथि शंस मे तथ यदावृत्तं युथ्धं भीष्मस्य पाण्डवैः 49 यॊषेव हतवीरा मे सेना पुत्रस्य संजय अगॊपम इव चॊथ्भ्रान्तं गॊकुलं तथ बलं मम 50 पौरुषं सर्वलॊकस्य परं यस्य महाहवे परासिक्ते च वस तस्मिन कदम आसीन मनस तथा 51 जीविते ऽपय अथ्य सामर्द्यं किम इवास्मासु संजय घातयित्वा महावीर्यं पितरं लॊकधार्मिकम 52 अगाधे सलिले मग्नां नावं थृष्ट्वेव पारगाः भीष्मे हते भृशं थुःखान मन्ये शॊचन्ति पुत्रकाः 53 अथ्रिसारमयं नूनं सुथृढं हृथयं मम यच छरुत्वा पुरुषव्याघ्रं हतं भीष्मं न थीर्यते 54 यस्मिन्न अस्त्रं च मेधा च नीतिश च भरतर्षभे अप्रमेयाणि थुर्धर्षे कदं स निहतॊ युधि 55 न चास्त्रेण न शौर्येण तपसा मेधया न च न धृत्या न पुनस तयागान मृत्यॊः कश चिथ विमुच्यते 56 कालॊ नूनं महावीर्यः सर्वलॊकथुरत्ययः यत्र शांतनवं भीष्मं हतं शंससि संजय 57 पुत्रशॊकाभिसंतप्तॊ महथ थुःखम अचिन्तयन आशंसे ऽहं पुरा तराणं भीष्माच छंतनुनन्थनात 58 यथाथित्यम इवापश्यत पतितं भुवि संजय थुर्यॊधनः शांतनवं किं तथा परत्यपथ्यत 59 नाहं सवेषां परेषां वा बुथ्ध्या संजय चिन्तयन शेषं किं चित परपश्यामि परत्यनीके महीक्षिताम 60 थारुणः कषत्रधर्मॊ ऽयम ऋषिभिः संप्रथर्शितः यत्र शांतनवं हत्वा राज्यम इच्छन्ति पाण्डवाः 61 वयं वा राज्यम इच्छामॊ घातयित्वा पितामहम कषत्रधर्मे सदिताः पार्दा नापराध्यन्ति पुत्रकाः 62 एतथ आर्येण कर्तव्यं कृच्छ्रास्व आपत्सु संजय पराक्रमः परं शक्त्या तच च तस्मिन परतिष्ठितम 63 अनीकानि विनिघ्नन्तं हरीमन्तम अपराजितम कदं शांतनवं तात पाण्डुपुत्रा नयपातयन 64 कदं युक्तान्य अनीकानि कदं युथ्धं महात्मभिः कदं वा निहतॊ भीष्मः पिता संजय मे परैः 65 थुर्यॊधनश च कर्णश च शकुनिश चापि सौबलः थुःशासनश च कितवॊ हते भीष्मे किम अब्रुवन 66 यच छरीरैर उपस्तीर्णां नरवारणवाजिनाम शरशक्तिगथाखड्गतॊमराक्षां भयावहाम 67 पराविशन कितवा मन्थाः सभां युधि थुरासथाम पराणथ्यूते परतिभये के ऽथीव्यन्त नरर्षभाः 68 के ऽजयन के जितास तत्र हृतलक्षा निपातिताः अन्ये भीष्माच छांतनवात तन ममाचक्ष्व संजय 69 न हि मे शान्तिर अस्तीह युधि थेवव्रतं हतम पितरं भीमकर्माणं शरुत्वा मे थुःखम आविशत 70 आर्तिं मे हृथये रूढां महतीं पुत्र कारिताम तवं सिञ्चन सर्पिषेवाग्निम उथ्थीपयसि संजय 71 महान्तं भारम उथ्यम्य विश्रुतं सार्व लौकिकम थृष्ट्वा विनिहतं भीष्मं मन्ये शॊचन्ति पुत्रकाः 72 शरॊष्यामि तानि थुःखानि थुर्यॊधनकृतान्य अहम तस्मान मे सर्वम आचक्ष्व यथ्वृत्तं तत्र संजय 73 संग्रामे पृदिवीशानां मन्थस्याबुथ्धि संभवम अपनीतं सुनीतं वा तन ममाचक्ष्व संजय 74 यत्कृतं तत्र भीष्मेण संग्रामे जयम इच्छता तेयॊ युक्तं कृतास्त्रेण शंस तच चाप्य अशेषतः 75 यदा तथ अभवथ युथ्धं कुरुपाण्डवसेनयॊः करमेण येन यस्मिंश च काले यच च यदा च तत |
1
[dhṛ] kathaṃ kurūṇām ṛṣabho hato bhīṣmaḥ śikhaṇḍinā kathaṃ rathāt sa nyapatat pitā me vāsavopamaḥ 2 katham āsaṃś ca me putrā hīnā bhīṣmeṇa saṃjaya balinā devakalpena gurvarthe brahmacāriṇā 3 tasmin hate mahāsattve maheṣvāse mahābale mahārathe naravyāghra kim u āsīn manas tadā 4 ārtiḥ parā māviśati yataḥ śaṃsasi me hatam kurūṇām ṛṣabhaṃ vīram akampyaṃ puruṣarṣabham 5 ke taṃ yāntam anupreyuḥ ke cāsyāsan purogamāḥ ke 'tiṣṭhan ke nyavartanta ke 'bhyavartanta saṃjaya 6 ke śūrā rathaśārdūlam acyutaṃ kṣatriyarṣabham rathānīkaṃ gāhamānaṃ sahasā pṛṣṭhato 'nvayuḥ 7 yas tamo 'rka ivāpohan parasainyam amitrahā sahasraraśmi pratimaḥ pareṣāṃ bhayam ādadhat akarod duṣkaraṃ karma raṇe kaurava śāsanāt 8 grasamānam anīkāni ya enaṃ paryavārayan kṛtinaṃ taṃ durādharṣaṃ samyag yāsyantam antike kathaṃ śāṃtanavaṃ yuddhe pāṇḍavāḥ pratyavārayan 9 nikṛntantam anīkāni śaradaṃṣṭraṃ tarasvinam cāpavyāttānanaṃ ghoram asi jihvaṃ durāsadam 10 atyanyān puruṣavyāghrān hrīmantam aparājitam pātayām āsa kaunteyaḥ kathaṃ tam ajitaṃ yudhi 11 ugradhanvānam ugreṣuṃ vartamānaṃ rathottame pareṣām uttamāṅgāni pracinvantaṃ śiteṣubhiḥ 12 pāṇḍavānāṃ mahat sainyaṃ yaṃ dṛṣṭvodyantam āhave kālāgnim iva durdharṣaṃ samaveṣṭata nityaśaḥ 13 parikṛṣya sa senāṃ me daśarātram anīkahā jagāmāstam ivādityaḥ kṛtvā karma suduṣkaram 14 yaḥ sa śakra ivākṣayyaṃ varṣaṃ śaramayaṃ sṛjan jaghāna yudhi yodhānām arbudaṃ daśabhir dinaiḥ 15 sa śete niṣṭanan bhūmau vātarugṇa iva drumaḥ mama durmantritenāsau yathā nārha sa bhārata 16 kathaṃ śāṃtanavaṃ dṛṣṭvā pāṇḍavānām anīkinī prahartum aśakat tatra bhīṣmaṃ bhīmaparākramam 17 kathaṃ bhīṣmeṇa saṃgrāmam akurvan pāṇḍunandanāḥ kathaṃ ca nājayad bhīṣmo droṇe jīvati saṃjaya 18 kṛpe saṃnihite tatra bharadvājātmaje tathā bhīṣmaḥ praharatāṃ śreṣṭhaḥ kathaṃ sa nidhanaṃ gataḥ 19 kathaṃ cātirathas tena pāñcālyena śikhaṇḍinā bhīṣmo vinihato yuddhe devair api durutsahaḥ 20 yaḥ spardhate raṇe nityaṃ jāmadagnyaṃ mahābalam ajitaṃ jāmadagnyena śakratulyaparākramam 21 taṃ hataṃ samare bhīṣmaṃ mahārathabalocitam saṃjayācakṣva me vīraṃ yena śarma na vidmahe 22 māmakāḥ ke maheṣvāsā nājahuḥ saṃjayācyutam duryodhanaṃ samādiṣṭāḥ ke vīrāḥ paryavārayan 23 yac chikhaṇḍi mukhāḥ sarve pāṇḍavā bhīṣmam abhyayuḥ kac cin na kuravo bhītās tatyajuḥ saṃjayācyutam 24 maurvī ghoṣastanayitnuḥ pṛṣatka pṛṣato mahān dhanur hvāda mahāśabdo mahāmegha ivonnataḥ 25 yad abhyavarṣat kaunteyān sapāñcālān sa sṛñjayān nighnan pararathān vīro dānavān iva vajrabhṛt 26 iṣvastrasāgaraṃ ghoraṃ bāṇagrāhaṃ durāsadam kārmukormiṇam akṣayyam advīpaṃ samare 'plavam gadāsimakarāvartaṃ hayagrāhaṃ gajākulam 27 hayān gajān padātāṃś ca rathāṃś ca tarasā bahūn nimajjayantaṃ samare paravīrāpahāriṇam 28 vidahyamānaṃ kopena tejasā ca paraṃtapam veleva makarāvāsaṃ ke vīrāḥ paryavārayan 29 bhīṣmo yad akarot karma samare saṃjayārihā duryodhanahitārthāya ke tadāsya puro 'bhavan 30 ke 'rakṣan dakṣiṇaṃ cakraṃ bhīṣmasyāmitatejasaḥ pṛṣṭhataḥ ke parān vīrā upāsedhan yatavratāḥ 31 ke purastād avartanta rakṣanto bhīṣmam antike ke 'rakṣann uttaraṃ cakraṃ vīrā vīrasya yudhyataḥ 32 vāme cakre vartamānāḥ ke 'ghnan saṃjaya sṛñjayān sametāgram anīkeṣu ke 'bhyarakṣan durāsadam 33 pārśvataḥ ke 'bhyavartanta gacchanto durgamāṃ gatim samūhe ke parān vīrān pratyayudhyanta saṃjaya 34 rakṣyamāṇaḥ kathaṃ vīrair gopyamānāś ca tena te durjayānām anīkāni nājayaṃs tarasā yudhi 35 sarvalokeśvarasyeva parameṣṭhi prajāpateḥ kathaṃ prahartum api te śekuḥ saṃjaya pāṇḍavāḥ 36 yasmin dvīpe samāśritya yudhyanti kuravaḥ paraiḥ taṃ nimagnaṃ naravyāghraṃ bhīṣmaṃ śaṃsasi saṃjaya 37 yasya vīrye samāśvasya mama putro bṛhadbalaḥ na pāṇḍavān agaṇayat kathaṃ sa nihataḥ paraiḥ 38 yaḥ purā vibudhaiḥ sendraiḥ sāhāyye yuddhadurmadaḥ kāṅkṣito dānavān ghnadbhiḥ pitā mama mahāvrataḥ 39 yasmiñ jāte mahāvīrye śaṃtanur lokaśaṃkare śokaṃ duḥkhaṃ ca dainyaṃ ca prājahāt putra lakṣmaṇi 40 prajñā parāyaṇaṃ tajjñaṃ sad dharmanirataṃ śucim vedavedāṅgatattvajñaṃ kathaṃ śaṃsasi me hatam 41 sarvāstravinayopetaṃ dāntaṃ śāntaṃ manasvinam hataṃ śāṃtanavaṃ śrutvā manye śeṣaṃ balaṃ hatam 42 dharmād adharmo balavān saṃprāpta iti me matiḥ yatra vṛddhaṃ guruṃ hatvā rājyam icchanti pāṇḍavāḥ 43 jāmadagnyaḥ purā rāmaḥ sarvāstravid anuttamaḥ ambārtham udyataḥ saṃkhye bhīṣmeṇa yudhi nirjitaḥ 44 tam indrasamakarmāṇaṃ kakudaṃ sarvadhanvinām hataṃ śaṃsasi bhīṣmaṃ me kiṃ nu duḥkham ataḥ param 45 asakṛt kṣatriya vrātāḥ saṃkhye yena vinirjitāḥ jāmadagnyas tathā rāmaḥ paravīra nighātinā 46 tamān nūnaṃ mahāvīryād bhārgavād yuddhadurmadāt tejo vīryabalair bhūyāñ śikhaṇḍī drupadātmajaḥ 47 yaḥ śūraṃ kṛtinaṃ yuddhe sarvaśāstraviśāradam paramāstravidaṃ vīraṃ jaghāna bharatarṣabham 48 ke vīrās tam amitraghnam anvayuḥ śatrusaṃsadi śaṃsa me tad yathāvṛttaṃ yuddhaṃ bhīṣmasya pāṇḍavaiḥ 49 yoṣeva hatavīrā me senā putrasya saṃjaya agopam iva codbhrāntaṃ gokulaṃ tad balaṃ mama 50 pauruṣaṃ sarvalokasya paraṃ yasya mahāhave parāsikte ca vas tasmin katham āsīn manas tadā 51 jīvite 'py adya sāmarthyaṃ kim ivāsmāsu saṃjaya ghātayitvā mahāvīryaṃ pitaraṃ lokadhārmikam 52 agādhe salile magnāṃ nāvaṃ dṛṣṭveva pāragāḥ bhīṣme hate bhṛśaṃ duḥkhān manye śocanti putrakāḥ 53 adrisāramayaṃ nūnaṃ sudṛḍhaṃ hṛdayaṃ mama yac chrutvā puruṣavyāghraṃ hataṃ bhīṣmaṃ na dīryate 54 yasminn astraṃ ca medhā ca nītiś ca bharatarṣabhe aprameyāṇi durdharṣe kathaṃ sa nihato yudhi 55 na cāstreṇa na śauryeṇa tapasā medhayā na ca na dhṛtyā na punas tyāgān mṛtyoḥ kaś cid vimucyate 56 kālo nūnaṃ mahāvīryaḥ sarvalokaduratyayaḥ yatra śāṃtanavaṃ bhīṣmaṃ hataṃ śaṃsasi saṃjaya 57 putraśokābhisaṃtapto mahad duḥkham acintayan āśaṃse 'haṃ purā trāṇaṃ bhīṣmāc chaṃtanunandanāt 58 yadādityam ivāpaśyat patitaṃ bhuvi saṃjaya duryodhanaḥ śāṃtanavaṃ kiṃ tadā pratyapadyata 59 nāhaṃ sveṣāṃ pareṣāṃ vā buddhyā saṃjaya cintayan śeṣaṃ kiṃ cit prapaśyāmi pratyanīke mahīkṣitām 60 dāruṇaḥ kṣatradharmo 'yam ṛṣibhiḥ saṃpradarśitaḥ yatra śāṃtanavaṃ hatvā rājyam icchanti pāṇḍavāḥ 61 vayaṃ vā rājyam icchāmo ghātayitvā pitāmaham kṣatradharme sthitāḥ pārthā nāparādhyanti putrakāḥ 62 etad āryeṇa kartavyaṃ kṛcchrāsv āpatsu saṃjaya parākramaḥ paraṃ śaktyā tac ca tasmin pratiṣṭhitam 63 anīkāni vinighnantaṃ hrīmantam aparājitam kathaṃ śāṃtanavaṃ tāta pāṇḍuputrā nyapātayan 64 kathaṃ yuktāny anīkāni kathaṃ yuddhaṃ mahātmabhiḥ kathaṃ vā nihato bhīṣmaḥ pitā saṃjaya me paraiḥ 65 duryodhanaś ca karṇaś ca śakuniś cāpi saubalaḥ duḥśāsanaś ca kitavo hate bhīṣme kim abruvan 66 yac charīrair upastīrṇāṃ naravāraṇavājinām śaraśaktigadākhaḍgatomarākṣāṃ bhayāvahām 67 prāviśan kitavā mandāḥ sabhāṃ yudhi durāsadām prāṇadyūte pratibhaye ke 'dīvyanta nararṣabhāḥ 68 ke 'jayan ke jitās tatra hṛtalakṣā nipātitāḥ anye bhīṣmāc chāṃtanavāt tan mamācakṣva saṃjaya 69 na hi me śāntir astīha yudhi devavrataṃ hatam pitaraṃ bhīmakarmāṇaṃ śrutvā me duḥkham āviśat 70 ārtiṃ me hṛdaye rūḍhāṃ mahatīṃ putra kāritām tvaṃ siñcan sarpiṣevāgnim uddīpayasi saṃjaya 71 mahāntaṃ bhāram udyamya viśrutaṃ sārva laukikam dṛṣṭvā vinihataṃ bhīṣmaṃ manye śocanti putrakāḥ 72 śroṣyāmi tāni duḥkhāni duryodhanakṛtāny aham tasmān me sarvam ācakṣva yadvṛttaṃ tatra saṃjaya 73 saṃgrāme pṛthivīśānāṃ mandasyābuddhi saṃbhavam apanītaṃ sunītaṃ vā tan mamācakṣva saṃjaya 74 yatkṛtaṃ tatra bhīṣmeṇa saṃgrāme jayam icchatā teyo yuktaṃ kṛtāstreṇa śaṃsa tac cāpy aśeṣataḥ 75 yathā tad abhavad yuddhaṃ kurupāṇḍavasenayoḥ krameṇa yena yasmiṃś ca kāle yac ca yathā ca tat |