|
1
[स] तवथ युक्तॊ ऽयम अनुप्रश्नॊ महाराज यदार्हसि न तु थुर्यॊधने थॊषम इमम आसक्तुम अर्हसि 2 य आत्मनॊ थुश्चरिताथ अशुभं पराप्नुयान नरः एनसा तेन नान्यं स उपाशङ्कितुम अर्हति 3 महाराज मनुष्येषु निन्थ्यं यः सर्वम आचरेत स वध्यः सर्वलॊकस्य निन्थितानि समाचरन 4 निकारॊ निकृतिप्रज्ञैः पाण्डवैस तवत्प्रतीक्षया अनुभूतः सहामात्यैः कषान्तं च सुचिरं वने 5 हयानां च गजानां च शूराणां चामितौजसाम परत्यक्षं यन मया थृष्टं थृष्टं यॊगबलेन च 6 शृणु तत पृदिवीपाल मा च शॊके मनः कृदाः थिष्टम एतत पुरा नूनम एवं भावि नराधिप 7 नमस्कृत्वा पितुस ते ऽहं पाराशर्याय धीमते यस्य परसाथाथ थिव्यं मे पराप्तं जञानम अनुत्तमम 8 थृष्टिश चातीन्थ्रिया राजन थूराच छरवणम एव च परचित्तस्य विज्ञानम अतीतानागतस्य च 9 वयुत्दितॊत्पत्तिविज्ञानम आकाशे च गतिः सथा शस्त्रैर असङ्गॊ युथ्धेषु वरथानान महात्मनः 10 शृणु मे विस्तरेणेथं विचित्रं परमाथ्भुतम भारतानां महथ युथ्धं यदाभूल लॊमहर्षणम 11 तेष्व अनीकेषु यत तेषु वयूढेषु च विधानतः थुर्यॊधनॊ महाराज थुःशासनम अदाब्रवीत 12 थुःशासन रदास तूर्णं युज्यन्तां भीष्मरक्षिणः अनीकानि च सर्वाणि शीघ्रं तवम अनुचॊथय 13 अयं मा समनुप्राप्तॊ वर्षपूगाभिचिन्तितः पाण्डवानां स सैन्यानां कुरूणां च समागमः 14 नातः कार्यतमं मन्ये रणे भीष्मस्य रक्षणात हन्याथ गुप्तॊ हय असौ पार्दान सॊमकांश च स सृञ्जयान 15 अब्रवीच च विशुथ्धात्मा नाहं हन्यां शिखण्डिनम शरूयते सत्री हय असौ पूर्वं तस्माथ वर्ज्यॊ रणे मम 16 तस्माथ भीष्मॊ रक्षितव्यॊ विशेषेणेति मे मतिः शिखण्डिनॊ वधे यत्ताः सर्वे तिष्ठन्तु मामकाः 17 तदा पराच्याश परतीच्याश च थाक्षिणात्यॊत्तरा पदाः सर्वशस्त्रास्त्रकुशलास ते रक्षन्तु पितामहम 18 अरक्ष्यमाणं हि वृकॊ हन्यात सिंहं महाबलम मा सिंहं जम्बुकेनेव घातयामः शिखण्डिना 19 वामं चक्रं युधामन्युर उत्तमौजाश च थक्षिणम गॊप्तारौ फल्गुनस्यैतौ फल्गुनॊ ऽपि शिखण्डिनः 20 संरक्ष्यमाणः पार्देन भीष्मेण च विवर्जितः यदा न हन्याथ गाङ्गेयं थुःशासन तदा कुरु 21 ततॊ रजन्यां वयुष्टातां शब्थः समभवन महान करॊशतां भूमिपालानां युज्यतां युज्यताम इति 22 शङ्खथुन्थुभिनिर्घॊषैः सिंहनाथैश च भारत हयहेषित शब्थैश च रदनेमि सवनैस तदा 23 गजानां बृंहतां चैव यॊधानां चाभिगर्जताम कष्वेडितास्फॊटितॊत्क्रुष्टैस तुमुलं सर्वतॊ ऽभवत 24 उथतिष्ठन महाराज सर्वं युक्तम अशेषतः सूर्यॊथये महत सैन्यं कुरुपाण्डवसेनयॊः तव राजेन्थ्र पुत्राणां पाण्डवानां तदैव च 25 तत्र नागा रदाश चैव जाम्बूनथपरिष्कृताः विभ्राजमाना थृश्यन्ते मेघा इव स विथ्युतः 26 रदानीकान्य अथृश्यन्त नगराणीव भूरिशः अतीव शुशुभे तत्र पिता ते पूर्णचन्थ्रवत 27 धनुर्भिर ऋष्टिभिः खड्गैर गथाभिः शक्तितॊमरैः यॊधाः परहरणैः शुभ्रैः सवेष्व अनीकेष्व अवस्दिताः 28 गजा रदाः पथाताश च तुरगाश च विशां पते वयतिष्ठन वागुराकाराः शतशॊ ऽद सहस्रशः 29 धवजा बहुविधाकारा वयथृश्यन्त समुच्छ्रिताः सवेषां चैव परेषां च थयुतिमन्तः सहस्रशः 30 काञ्चना मणिचित्राङ्गा जवलन्त इव पावकाः अर्चिष्मन्तॊ वयरॊचन्त धवजा राज्ञां सहस्रशः 31 महेन्थ्र केतवः शुभ्रा महेन्थ्र सथनेष्व इव संनथ्धास तेषु ते वीरा थथृशुर युथ्धकाङ्क्षिणः 32 उथ्यतैर आयुधैर चित्रास तलबथ्धाः कलापिनः ऋषभाक्षा मनुष्येन्थ्राश चमूमुखगता बभुः 33 शकुनिः सौबलः शल्यः सौन्धवॊ ऽद जयथ्रदः विन्थानुविन्थाव आवन्त्यौ काम्बॊजश च सुथक्षिणः 34 शरुतायुधश च कालिङ्गॊ जयत्सेनश च पार्दिवः बृहथ्बलश च कौशल्यः कृतवर्मा च सत्वतः 35 थशैते पुरुषव्याघ्रः शूराः परिघबाहवः अक्षौहिणीनां पतयॊ यज्वानॊ भूरिथक्षिणाः 36 एते चान्ये च बहवॊ थुर्यॊधन वशानुगाः राजानॊ राजपुत्राश च नीतिमन्तॊ महाबलाः 37 संनथ्धाः समथृश्यन्त सवेष्व अनीकेष्व अवस्दिताः बथ्धकृष्णाजिनाः सर्वे धवजिनॊ मुञ्ज मालिनः 38 सृष्टा थुर्यॊधनस्यार्दे बरह्मलॊकाय थीक्षिताः समृथ्धा थशवाहिन्यः परिगृह्य वयवस्दिताः 39 एकाथशी धार्तराष्ट्री कौरवाणां महाचमूः अग्रतः सर्वसैन्यानां यत्र शांतनवॊ ऽगरणीः 40 शवेतॊष्णीषं शवेतहयं शवेतवर्माणम अच्युतम अपश्याम महाराज भीष्मं चन्थ्रम इवॊथितम 41 हेमतालध्वजं भीष्मं राजते सयन्थने सदितम शवेताभ्र इव तीक्ष्णांशुं थथृशुः कुरुपाण्डवाः 42 थृष्ट्वा चमूमुखे भीष्मं समकम्पन्त पाण्डवाः सृञ्जयाश च महेष्वासा धृष्टथ्युम्नपुरॊगमाः 43 जृम्भमाणं महासिंहं थृष्ट्वा कषुथ्रमृगा यदा धृष्टथ्युम्नमुखाः सर्वे समुथ्विविजिरे मुहुः 44 एकाथशैताः शरीजुष्टा वाहिन्यस तव भारत पाण्डवानां तदा सप्त महापुरुषपालिताः 45 उन्मत्तमकरावर्तौ महाग्राहसमाकुलौ युगान्ते समुपेतौ थवौ थृश्येते सागराव इव 46 नैव नस ताथृशॊ राजन थृष्टपूर्वॊ न च शरुतः अनीकानां समेतानां समवायस तदाविधः |
1
[s] tvad yukto 'yam anupraśno mahārāja yathārhasi na tu duryodhane doṣam imam āsaktum arhasi 2 ya ātmano duścaritād aśubhaṃ prāpnuyān naraḥ enasā tena nānyaṃ sa upāśaṅkitum arhati 3 mahārāja manuṣyeṣu nindyaṃ yaḥ sarvam ācaret sa vadhyaḥ sarvalokasya ninditāni samācaran 4 nikāro nikṛtiprajñaiḥ pāṇḍavais tvatpratīkṣayā anubhūtaḥ sahāmātyaiḥ kṣāntaṃ ca suciraṃ vane 5 hayānāṃ ca gajānāṃ ca śūrāṇāṃ cāmitaujasām pratyakṣaṃ yan mayā dṛṣṭaṃ dṛṣṭaṃ yogabalena ca 6 śṛṇu tat pṛthivīpāla mā ca śoke manaḥ kṛthāḥ diṣṭam etat purā nūnam evaṃ bhāvi narādhipa 7 namaskṛtvā pitus te 'haṃ pārāśaryāya dhīmate yasya prasādād divyaṃ me prāptaṃ jñānam anuttamam 8 dṛṣṭiś cātīndriyā rājan dūrāc chravaṇam eva ca paracittasya vijñānam atītānāgatasya ca 9 vyutthitotpattivijñānam ākāśe ca gatiḥ sadā śastrair asaṅgo yuddheṣu varadānān mahātmanaḥ 10 śṛṇu me vistareṇedaṃ vicitraṃ paramādbhutam bhāratānāṃ mahad yuddhaṃ yathābhūl lomaharṣaṇam 11 teṣv anīkeṣu yat teṣu vyūḍheṣu ca vidhānataḥ duryodhano mahārāja duḥśāsanam athābravīt 12 duḥśāsana rathās tūrṇaṃ yujyantāṃ bhīṣmarakṣiṇaḥ anīkāni ca sarvāṇi śīghraṃ tvam anucodaya 13 ayaṃ mā samanuprāpto varṣapūgābhicintitaḥ pāṇḍavānāṃ sa sainyānāṃ kurūṇāṃ ca samāgamaḥ 14 nātaḥ kāryatamaṃ manye raṇe bhīṣmasya rakṣaṇāt hanyād gupto hy asau pārthān somakāṃś ca sa sṛñjayān 15 abravīc ca viśuddhātmā nāhaṃ hanyāṃ śikhaṇḍinam śrūyate strī hy asau pūrvaṃ tasmād varjyo raṇe mama 16 tasmād bhīṣmo rakṣitavyo viśeṣeṇeti me matiḥ śikhaṇḍino vadhe yattāḥ sarve tiṣṭhantu māmakāḥ 17 tathā prācyāś pratīcyāś ca dākṣiṇātyottarā pathāḥ sarvaśastrāstrakuśalās te rakṣantu pitāmaham 18 arakṣyamāṇaṃ hi vṛko hanyāt siṃhaṃ mahābalam mā siṃhaṃ jambukeneva ghātayāmaḥ śikhaṇḍinā 19 vāmaṃ cakraṃ yudhāmanyur uttamaujāś ca dakṣiṇam goptārau phalgunasyaitau phalguno 'pi śikhaṇḍinaḥ 20 saṃrakṣyamāṇaḥ pārthena bhīṣmeṇa ca vivarjitaḥ yathā na hanyād gāṅgeyaṃ duḥśāsana tathā kuru 21 tato rajanyāṃ vyuṣṭātāṃ śabdaḥ samabhavan mahān krośatāṃ bhūmipālānāṃ yujyatāṃ yujyatām iti 22 śaṅkhadundubhinirghoṣaiḥ siṃhanādaiś ca bhārata hayaheṣita śabdaiś ca rathanemi svanais tathā 23 gajānāṃ bṛṃhatāṃ caiva yodhānāṃ cābhigarjatām kṣveḍitāsphoṭitotkruṣṭais tumulaṃ sarvato 'bhavat 24 udatiṣṭhan mahārāja sarvaṃ yuktam aśeṣataḥ sūryodaye mahat sainyaṃ kurupāṇḍavasenayoḥ tava rājendra putrāṇāṃ pāṇḍavānāṃ tathaiva ca 25 tatra nāgā rathāś caiva jāmbūnadapariṣkṛtāḥ vibhrājamānā dṛśyante meghā iva sa vidyutaḥ 26 rathānīkāny adṛśyanta nagarāṇīva bhūriśaḥ atīva śuśubhe tatra pitā te pūrṇacandravat 27 dhanurbhir ṛṣṭibhiḥ khaḍgair gadābhiḥ śaktitomaraiḥ yodhāḥ praharaṇaiḥ śubhraiḥ sveṣv anīkeṣv avasthitāḥ 28 gajā rathāḥ padātāś ca turagāś ca viśāṃ pate vyatiṣṭhan vāgurākārāḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ 29 dhvajā bahuvidhākārā vyadṛśyanta samucchritāḥ sveṣāṃ caiva pareṣāṃ ca dyutimantaḥ sahasraśaḥ 30 kāñcanā maṇicitrāṅgā jvalanta iva pāvakāḥ arciṣmanto vyarocanta dhvajā rājñāṃ sahasraśaḥ 31 mahendra ketavaḥ śubhrā mahendra sadaneṣv iva saṃnaddhās teṣu te vīrā dadṛśur yuddhakāṅkṣiṇaḥ 32 udyatair āyudhair citrās talabaddhāḥ kalāpinaḥ ṛṣabhākṣā manuṣyendrāś camūmukhagatā babhuḥ 33 śakuniḥ saubalaḥ śalyaḥ saundhavo 'tha jayadrathaḥ vindānuvindāv āvantyau kāmbojaś ca sudakṣiṇaḥ 34 śrutāyudhaś ca kāliṅgo jayatsenaś ca pārthivaḥ bṛhadbalaś ca kauśalyaḥ kṛtavarmā ca satvataḥ 35 daśaite puruṣavyāghraḥ śūrāḥ parighabāhavaḥ akṣauhiṇīnāṃ patayo yajvāno bhūridakṣiṇāḥ 36 ete cānye ca bahavo duryodhana vaśānugāḥ rājāno rājaputrāś ca nītimanto mahābalāḥ 37 saṃnaddhāḥ samadṛśyanta sveṣv anīkeṣv avasthitāḥ baddhakṛṣṇājināḥ sarve dhvajino muñja mālinaḥ 38 sṛṣṭā duryodhanasyārthe brahmalokāya dīkṣitāḥ samṛddhā daśavāhinyaḥ parigṛhya vyavasthitāḥ 39 ekādaśī dhārtarāṣṭrī kauravāṇāṃ mahācamūḥ agrataḥ sarvasainyānāṃ yatra śāṃtanavo 'graṇīḥ 40 śvetoṣṇīṣaṃ śvetahayaṃ śvetavarmāṇam acyutam apaśyāma mahārāja bhīṣmaṃ candram ivoditam 41 hematāladhvajaṃ bhīṣmaṃ rājate syandane sthitam śvetābhra iva tīkṣṇāṃśuṃ dadṛśuḥ kurupāṇḍavāḥ 42 dṛṣṭvā camūmukhe bhīṣmaṃ samakampanta pāṇḍavāḥ sṛñjayāś ca maheṣvāsā dhṛṣṭadyumnapurogamāḥ 43 jṛmbhamāṇaṃ mahāsiṃhaṃ dṛṣṭvā kṣudramṛgā yathā dhṛṣṭadyumnamukhāḥ sarve samudvivijire muhuḥ 44 ekādaśaitāḥ śrījuṣṭā vāhinyas tava bhārata pāṇḍavānāṃ tathā sapta mahāpuruṣapālitāḥ 45 unmattamakarāvartau mahāgrāhasamākulau yugānte samupetau dvau dṛśyete sāgarāv iva 46 naiva nas tādṛśo rājan dṛṣṭapūrvo na ca śrutaḥ anīkānāṃ sametānāṃ samavāyas tathāvidhaḥ |