|
1
[धृ] कदं थरॊणॊ महेष्वासः पाञ्चाल्यश चापि पार्षतः रणे समीयतुर यत्तौ तन ममाचक्ष्व संजय 2 थिष्टम एव परं मन्ये पौरुषाथ अपि संजय यत्र शांतनवॊ भीष्मॊ नातरथ युधि पाण्डवम 3 भीष्मॊ हि समरे करुथ्धॊ हन्याल लॊकांश चराचरान स कदं पाण्डवं युथ्धे नातरत संजयौजसा 4 [स] शृणु राजन सदिरॊ भूत्वा युथ्धम एतत सुथारुणम न शक्यः पाण्डवॊ जेतुं थेवैर अपि स वासवैः 5 थरॊणस तु निशितैर बाणैर धृष्टथ्युम्नम अयॊधयत सारदिं चास्य भल्लेन रदनीडाथ अपातयत 6 तस्याद चतुरॊ वाहांश चतुर्भिः सायकॊत्तमैः पीडयाम आस संक्रुथ्धॊ धृष्टथ्युम्नस्य मारिष 7 धृष्टथ्युम्नस ततॊ थरॊणं नवत्या निशितैः शरैः विव्याध परहसन वीरस तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत 8 ततः पुनर अमेयात्मा भारथ्वाजः परतापवान शरैः परच्छाथयाम आस धृष्टथ्युम्नम अमर्षणम 9 आथथे च शरं घॊरं पार्षतस्य वधं परति शक्राशनिसमस्पर्शं मृत्युथण्डम इवापरम 10 हाहाकारॊ महान आसीत सर्वसैन्यस्य भारत तम इषुं संधितं थृष्ट्वा भारथ्वाजेन संयुगे 11 तत्राथ्भुतम अपश्याम धृष्टथ्युम्नस्य पौरुषम यथ एकः समरे वीरस तस्दौ गिरिर इवाचलः 12 तं च थीप्तं शरं घॊरम आयान्तं मृत्युम आत्मनः चिच्छेथ शरवृष्टिं च भारथ्वाजे मुमॊच ह 13 तत उच्चुक्रुशुः सर्वे पाञ्चालाः पाण्डवैः सह धृष्टथ्युम्नेन तत कर्मकृतं थृष्ट्वा सुथुष्करम 14 ततः शक्तिं महावेगां सवर्णवैडूर्य भूषिताम थरॊणस्य निधनाकाङ्क्षी चिक्षेप स पराक्रमी 15 ताम आपतन्तीं सहसा शक्तिं कनकभूषणाम तरिधा चिक्षेप समरे भारथ्वाजॊ हसन्न इव 16 शक्तिं विनिहतां थृष्ट्वा धृष्टथ्युम्नः परतापवान ववर्ष शरवर्षाणि थरॊणं परति जनेश्वर 17 शरवर्षं ततस तं तु संनिवार्य महायशाः थरॊणॊ थरुपथपुत्रस्य मध्ये चिच्छेथ कार्मुकम 18 स छिन्नधन्वा समरे गथां गुर्वीं महायशाः थरॊणाय परेषयाम आस गिरिसारमयीं बली 19 सा गथा वेगवन मुक्ता परायाथ थरॊण जिघांसया तत्राथ्भुतम अपश्याम भारथ्वाजस्य विक्रमम 20 लाघवाथ वयंसयाम आस गथां हेमविभूषिताम वयंसयित्वा गथां तां च परेषयाम आस पार्षते 21 भल्लान सुनिशितान पीतान सवर्णपुङ्खाञ शिलाशितान ते तस्य कवचं भित्त्वा पपुः शॊणितम आहवे 22 अदान्यथ धनुर आथाय धृष्टथ्युम्ने महामनाः थरॊणं युधि पराक्रम्य शरैर विव्याध पञ्चभिः 23 रुधिराक्तौ ततस तौ तु शुशुभाते नरर्षभौ वसन्त समये राजन पुष्पिताव इव कुंशुकौ 24 अमर्षितस ततॊ राजन पराक्रम्य चमूमुखे थरॊणॊ थरुपथपुत्रस्य पुनश चिच्छेथ कार्मुकम 25 अदैनं छिन्नधन्वानं शरैः संनतपर्वभिः अवाकिरथ अमेयात्मा वृष्ट्या मेघ इवाचलम 26 सारदिं चास्य भल्लेन रदनीडाथ अपातयत अदास्य चतुरॊ वाहांश चतुर्भिर निशितैः शरैः 27 पातयाम आस समरे सिंहनाथं ननाथ च ततॊ ऽपरेण भल्लेन हस्ताच चापम अदाच्छिनत 28 स छिन्नधन्वा विरदॊ हताश्वॊ हतसारदिः गथापाणिर अवारॊहत खयापयन पौरुषं महत 29 ताम अस्य विशिखैस तूर्णं पातयाम आस भारत रदाथ अनवरूढस्य तथ अथ्भुतम इवाभवत 30 ततः स विपुलं चर्म शतचन्थ्रं च भानुमत खड्गं च विपुलं थिव्यं परगृह्य सुभुजॊ बली 31 अभिथुथ्राव वेगेन थरॊणस्य वधकाङ्क्षया आमिषार्दी यदा सिंहॊ वने मत्तम इव थविपम 32 तत्राथ्भुतम अपश्याम भारथ्वाजस्य पौरुषम लाघवं चास्त्रयॊगं च बलं बाह्वॊश च भारत 33 यथ एनं शरवर्षेण वारयाम आस पार्षतम न शशाक ततॊ गन्तुं बलवान अपि संयुगे 34 तत्र सदितम अपश्याम धृष्टथ्युम्नं महारदम वारयाणं शरौघांश च चर्मणा कृतहस्तवत 35 ततॊ भीमॊ महाबाहुः सहसाभ्यपतथ बली साहाय्यकारी समरे पार्षतस्य महात्मनः 36 स थरॊणं निशितैर बाणै राजन विव्याध सप्तभिः पार्षतं च तथा तूर्णम अन्यम आरॊपयथ रदम 37 ततॊ थुर्यॊधनॊ राजा कलिङ्गं समचॊथयत सैन्येन महता युक्तं भारथ्वाजस्य रक्षणे 38 ततः सा महती सेना कलिङ्गानां जनेश्वर भीमम अभ्युथ्ययौ तूर्णं तव पुत्रस्य शासनात 39 पाञ्चाल्यम अभिसंत्यज्य थरॊणॊ ऽपि रदिनां वरः विराटथ्रुपथौ वृथ्धौ यॊधयाम आस संगतौ धृष्टथ्युम्नॊ ऽपि समरे धर्मराजं समभ्ययात 40 ततः परववृते युथ्धं तुमुलं लॊमहर्षणम कलिङ्गानां च समरे भीमस्य च महात्मनः जगतः परक्षय करं घॊररूपं भयानकम |
1
[dhṛ] kathaṃ droṇo maheṣvāsaḥ pāñcālyaś cāpi pārṣataḥ raṇe samīyatur yattau tan mamācakṣva saṃjaya 2 diṣṭam eva paraṃ manye pauruṣād api saṃjaya yatra śāṃtanavo bhīṣmo nātarad yudhi pāṇḍavam 3 bhīṣmo hi samare kruddho hanyāl lokāṃś carācarān sa kathaṃ pāṇḍavaṃ yuddhe nātarat saṃjayaujasā 4 [s] śṛṇu rājan sthiro bhūtvā yuddham etat sudāruṇam na śakyaḥ pāṇḍavo jetuṃ devair api sa vāsavaiḥ 5 droṇas tu niśitair bāṇair dhṛṣṭadyumnam ayodhayat sārathiṃ cāsya bhallena rathanīḍād apātayat 6 tasyātha caturo vāhāṃś caturbhiḥ sāyakottamaiḥ pīḍayām āsa saṃkruddho dhṛṣṭadyumnasya māriṣa 7 dhṛṣṭadyumnas tato droṇaṃ navatyā niśitaiḥ śaraiḥ vivyādha prahasan vīras tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt 8 tataḥ punar ameyātmā bhāradvājaḥ pratāpavān śaraiḥ pracchādayām āsa dhṛṣṭadyumnam amarṣaṇam 9 ādade ca śaraṃ ghoraṃ pārṣatasya vadhaṃ prati śakrāśanisamasparśaṃ mṛtyudaṇḍam ivāparam 10 hāhākāro mahān āsīt sarvasainyasya bhārata tam iṣuṃ saṃdhitaṃ dṛṣṭvā bhāradvājena saṃyuge 11 tatrādbhutam apaśyāma dhṛṣṭadyumnasya pauruṣam yad ekaḥ samare vīras tasthau girir ivācalaḥ 12 taṃ ca dīptaṃ śaraṃ ghoram āyāntaṃ mṛtyum ātmanaḥ ciccheda śaravṛṣṭiṃ ca bhāradvāje mumoca ha 13 tata uccukruśuḥ sarve pāñcālāḥ pāṇḍavaiḥ saha dhṛṣṭadyumnena tat karmakṛtaṃ dṛṣṭvā suduṣkaram 14 tataḥ śaktiṃ mahāvegāṃ svarṇavaiḍūrya bhūṣitām droṇasya nidhanākāṅkṣī cikṣepa sa parākramī 15 tām āpatantīṃ sahasā śaktiṃ kanakabhūṣaṇām tridhā cikṣepa samare bhāradvājo hasann iva 16 śaktiṃ vinihatāṃ dṛṣṭvā dhṛṣṭadyumnaḥ pratāpavān vavarṣa śaravarṣāṇi droṇaṃ prati janeśvara 17 śaravarṣaṃ tatas taṃ tu saṃnivārya mahāyaśāḥ droṇo drupadaputrasya madhye ciccheda kārmukam 18 sa chinnadhanvā samare gadāṃ gurvīṃ mahāyaśāḥ droṇāya preṣayām āsa girisāramayīṃ balī 19 sā gadā vegavan muktā prāyād droṇa jighāṃsayā tatrādbhutam apaśyāma bhāradvājasya vikramam 20 lāghavād vyaṃsayām āsa gadāṃ hemavibhūṣitām vyaṃsayitvā gadāṃ tāṃ ca preṣayām āsa pārṣate 21 bhallān suniśitān pītān svarṇapuṅkhāñ śilāśitān te tasya kavacaṃ bhittvā papuḥ śoṇitam āhave 22 athānyad dhanur ādāya dhṛṣṭadyumne mahāmanāḥ droṇaṃ yudhi parākramya śarair vivyādha pañcabhiḥ 23 rudhirāktau tatas tau tu śuśubhāte nararṣabhau vasanta samaye rājan puṣpitāv iva kuṃśukau 24 amarṣitas tato rājan parākramya camūmukhe droṇo drupadaputrasya punaś ciccheda kārmukam 25 athainaṃ chinnadhanvānaṃ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ avākirad ameyātmā vṛṣṭyā megha ivācalam 26 sārathiṃ cāsya bhallena rathanīḍād apātayat athāsya caturo vāhāṃś caturbhir niśitaiḥ śaraiḥ 27 pātayām āsa samare siṃhanādaṃ nanāda ca tato 'pareṇa bhallena hastāc cāpam athācchinat 28 sa chinnadhanvā viratho hatāśvo hatasārathiḥ gadāpāṇir avārohat khyāpayan pauruṣaṃ mahat 29 tām asya viśikhais tūrṇaṃ pātayām āsa bhārata rathād anavarūḍhasya tad adbhutam ivābhavat 30 tataḥ sa vipulaṃ carma śatacandraṃ ca bhānumat khaḍgaṃ ca vipulaṃ divyaṃ pragṛhya subhujo balī 31 abhidudrāva vegena droṇasya vadhakāṅkṣayā āmiṣārthī yathā siṃho vane mattam iva dvipam 32 tatrādbhutam apaśyāma bhāradvājasya pauruṣam lāghavaṃ cāstrayogaṃ ca balaṃ bāhvoś ca bhārata 33 yad enaṃ śaravarṣeṇa vārayām āsa pārṣatam na śaśāka tato gantuṃ balavān api saṃyuge 34 tatra sthitam apaśyāma dhṛṣṭadyumnaṃ mahāratham vārayāṇaṃ śaraughāṃś ca carmaṇā kṛtahastavat 35 tato bhīmo mahābāhuḥ sahasābhyapatad balī sāhāyyakārī samare pārṣatasya mahātmanaḥ 36 sa droṇaṃ niśitair bāṇai rājan vivyādha saptabhiḥ pārṣataṃ ca tadā tūrṇam anyam āropayad ratham 37 tato duryodhano rājā kaliṅgaṃ samacodayat sainyena mahatā yuktaṃ bhāradvājasya rakṣaṇe 38 tataḥ sā mahatī senā kaliṅgānāṃ janeśvara bhīmam abhyudyayau tūrṇaṃ tava putrasya śāsanāt 39 pāñcālyam abhisaṃtyajya droṇo 'pi rathināṃ varaḥ virāṭadrupadau vṛddhau yodhayām āsa saṃgatau dhṛṣṭadyumno 'pi samare dharmarājaṃ samabhyayāt 40 tataḥ pravavṛte yuddhaṃ tumulaṃ lomaharṣaṇam kaliṅgānāṃ ca samare bhīmasya ca mahātmanaḥ jagataḥ prakṣaya karaṃ ghorarūpaṃ bhayānakam |