|
1
[स] ततॊ वयूढेष्व अनीकेषु तावकेष्व इतरेषु च धनंजयॊ रदानीकम अवधीत तव भारत शरैर अतिरदॊ युथ्धे पातयन रदयूदपान 2 ते वध्यमानाः पार्देन कालेनेव युगक्षये धार्तराष्ट्रा रणे यत्ताः पाण्डवान परत्ययॊधयन परार्दयाना यशॊ थीप्तं मृत्युं कृत्वा निवर्तनम 3 एकाग्रमनसॊ भूत्वा पाण्डवानां वरूदिनीम बभञ्जुर बहुशॊ राजंस ते चाभज्यन्त संयुगे 4 थरवथ्भिर अद भग्नैश च परिवर्तथ्भिर एव च पाण्डवैः कौरवैश चैव न परज्ञायत किं चन 5 उथतिष्ठथ रजॊ भौमं छाथयानं थिवाकरम थिशः परतिथिशॊ वापि तत्र जज्ञुः कदं चन 6 अनुमानेन संज्ञाभिर नामगॊत्रैश च संयुगे वर्तते सम तथा युथ्धं तत्र तत्र विशां पते 7 न वयूहॊ भिथ्यते तत्र कौरवाणां कदं चन रक्षितः सत्यसंधेन भारथ्वाजेन धीमता 8 तदैव पाण्डवेयानां रक्षितः सव्यसाचिना नाभिध्यत महाव्यूहॊ भीमेन च सुरक्षितः 9 सेनाग्राथ अभिनिष्पत्य परायुध्यंस तत्र मानवाः उभयॊः सेनयॊ राजन वयतिषक्त रदथ्विपाः 10 हयारॊहैर हयारॊहाः पात्यन्ते सम महाहवे ऋष्टिभिर विमलाग्राभिः परासैर अपि च संयुगे 11 रदी रत्निनम आसाथ्य शरैः कनकभूषणैः पातयाम आस समरे तस्मिन्न अतिभयं करे 12 गजारॊहा गजारॊहान नाराचशरतॊमरैः संसक्ताः पातयाम आसुस तव तेषां च संघशः 13 पत्तिसंघा रणे पत्तीन भिण्डिपाल परश्वधैः नयपातयन्त संहृष्टाः परस्परकृतागसः 14 पथाती रदिनं संख्ये रदी चापि पथातिनम नयपातयच छितैः शस्त्रैः सेनयॊर उभयॊर अपि 15 गजारॊहा हयारॊहान पातयां चक्रिरे तथा हयारॊहा गजस्दांश च तथ अथ्भुतम इवाभवत 16 गजारॊह वरैश चापि तत्र तत्र पथातयः पातिताः समथृश्यन्त तैश चापि गजयॊधिनः 17 पत्तिसंघा हयारॊहैः साथिसंघाश च पत्तिभिः पात्यमाना वयथृश्यन्त शतशॊ ऽद सहस्रशः 18 धवजैस तत्रापविथ्धैश च कार्मुकैस तॊमरैस तदा परासैस तदा गथाभिश च परिघैः कम्पनैस तदा 19 शक्तिभिः कवचैश चित्रैः कणपैर अङ्कुशैर अपि निस्त्रिंशैर विमलैश चापि सवर्णपुङ्खैः शरैस तदा 20 परिस्तॊमैः कुदाभिश च कम्बलैश च महाधनैः भूर भाति भरतश्रेष्ठ सरग्थामैर इव चित्रिता 21 नराश्वकायैः पतितैर थन्तिभिश च महाहवे अगम्यरूपा पृदिवी मांसशॊणितकर्थमा 22 परशशाम रजॊ भौमं वयुक्षितं रणशॊणितैः थिशश च विमलाः सर्वाः संबभूवुर जनेश्वर 23 उत्दितान्य अगणेयानि कबन्धानि समन्ततः चिह्नभूतानि जगतॊ विनाशार्दाय भारत 24 तस्मिन युथ्धे महारौथ्रे वर्तमाने सुथारुणे परत्यथृश्यन्त रदिनॊ धावमानाः समन्ततः 25 ततॊ थरॊणश च भीष्मश च सैन्धवश च जयथ्रदः पुरुमित्रॊ विकर्णश च शकुनिश चापि सौबलः 26 एते समरथुर्धर्षाः सिंहतुल्यपराक्रमाः पाण्डवानाम अनीकानि बभञ्जुः सम पुनः पुनः 27 तदैव भीमसेनॊ ऽपि राक्षसश च घटॊत्कचः सात्यकिश चेकितानश च थरौपथेयाश च भारत 28 तावकांस तव पुत्रांश च सहितान सर्वराजभिः थरावयाम आसुर आजौ ते तरिथशा थानवान इव 29 तदा ते समरे ऽनयॊन्यं निघ्नन्तः कषत्रियर्षभाः रक्तॊक्षिता घॊररूपा विरेजुर थानवा इव 30 विनिर्जित्य रिपून वीराः सेनयॊर उभयॊर अपि वयथृश्यन्त महामात्रा गरहा इव नभस्तले 31 ततॊ रदसहस्रेण पुत्रॊ थुर्यॊधनस तव अभ्ययात पाण्डवान युथ्धे राक्षसं च घटॊत्कचम 32 तदैव पाण्डवाः सर्वे महत्या सेनया सह थरॊण भीष्मौ रणे शूरौ परत्युथ्ययुर अरिंथमौ 33 किरीटी तु ययौ करुथ्धः समर्दान पार्दिवॊत्तमान आर्जुनिः सात्यकिश चैव ययतुः सौबलं बलम 34 ततः परववृते भूयः संग्रामॊ लॊमहर्षणः तावकानां परेषां च समरे विजिगीषताम |
1
[s] tato vyūḍheṣv anīkeṣu tāvakeṣv itareṣu ca dhanaṃjayo rathānīkam avadhīt tava bhārata śarair atiratho yuddhe pātayan rathayūthapān 2 te vadhyamānāḥ pārthena kāleneva yugakṣaye dhārtarāṣṭrā raṇe yattāḥ pāṇḍavān pratyayodhayan prārthayānā yaśo dīptaṃ mṛtyuṃ kṛtvā nivartanam 3 ekāgramanaso bhūtvā pāṇḍavānāṃ varūthinīm babhañjur bahuśo rājaṃs te cābhajyanta saṃyuge 4 dravadbhir atha bhagnaiś ca parivartadbhir eva ca pāṇḍavaiḥ kauravaiś caiva na prajñāyata kiṃ cana 5 udatiṣṭhad rajo bhaumaṃ chādayānaṃ divākaram diśaḥ pratidiśo vāpi tatra jajñuḥ kathaṃ cana 6 anumānena saṃjñābhir nāmagotraiś ca saṃyuge vartate sma tadā yuddhaṃ tatra tatra viśāṃ pate 7 na vyūho bhidyate tatra kauravāṇāṃ kathaṃ cana rakṣitaḥ satyasaṃdhena bhāradvājena dhīmatā 8 tathaiva pāṇḍaveyānāṃ rakṣitaḥ savyasācinā nābhidhyata mahāvyūho bhīmena ca surakṣitaḥ 9 senāgrād abhiniṣpatya prāyudhyaṃs tatra mānavāḥ ubhayoḥ senayo rājan vyatiṣakta rathadvipāḥ 10 hayārohair hayārohāḥ pātyante sma mahāhave ṛṣṭibhir vimalāgrābhiḥ prāsair api ca saṃyuge 11 rathī ratninam āsādya śaraiḥ kanakabhūṣaṇaiḥ pātayām āsa samare tasminn atibhayaṃ kare 12 gajārohā gajārohān nārācaśaratomaraiḥ saṃsaktāḥ pātayām āsus tava teṣāṃ ca saṃghaśaḥ 13 pattisaṃghā raṇe pattīn bhiṇḍipāla paraśvadhaiḥ nyapātayanta saṃhṛṣṭāḥ parasparakṛtāgasaḥ 14 padātī rathinaṃ saṃkhye rathī cāpi padātinam nyapātayac chitaiḥ śastraiḥ senayor ubhayor api 15 gajārohā hayārohān pātayāṃ cakrire tadā hayārohā gajasthāṃś ca tad adbhutam ivābhavat 16 gajāroha varaiś cāpi tatra tatra padātayaḥ pātitāḥ samadṛśyanta taiś cāpi gajayodhinaḥ 17 pattisaṃghā hayārohaiḥ sādisaṃghāś ca pattibhiḥ pātyamānā vyadṛśyanta śataśo 'tha sahasraśaḥ 18 dhvajais tatrāpaviddhaiś ca kārmukais tomarais tathā prāsais tathā gadābhiś ca parighaiḥ kampanais tathā 19 śaktibhiḥ kavacaiś citraiḥ kaṇapair aṅkuśair api nistriṃśair vimalaiś cāpi svarṇapuṅkhaiḥ śarais tathā 20 paristomaiḥ kuthābhiś ca kambalaiś ca mahādhanaiḥ bhūr bhāti bharataśreṣṭha sragdāmair iva citritā 21 narāśvakāyaiḥ patitair dantibhiś ca mahāhave agamyarūpā pṛthivī māṃsaśoṇitakardamā 22 praśaśāma rajo bhaumaṃ vyukṣitaṃ raṇaśoṇitaiḥ diśaś ca vimalāḥ sarvāḥ saṃbabhūvur janeśvara 23 utthitāny agaṇeyāni kabandhāni samantataḥ cihnabhūtāni jagato vināśārthāya bhārata 24 tasmin yuddhe mahāraudre vartamāne sudāruṇe pratyadṛśyanta rathino dhāvamānāḥ samantataḥ 25 tato droṇaś ca bhīṣmaś ca saindhavaś ca jayadrathaḥ purumitro vikarṇaś ca śakuniś cāpi saubalaḥ 26 ete samaradurdharṣāḥ siṃhatulyaparākramāḥ pāṇḍavānām anīkāni babhañjuḥ sma punaḥ punaḥ 27 tathaiva bhīmaseno 'pi rākṣasaś ca ghaṭotkacaḥ sātyakiś cekitānaś ca draupadeyāś ca bhārata 28 tāvakāṃs tava putrāṃś ca sahitān sarvarājabhiḥ drāvayām āsur ājau te tridaśā dānavān iva 29 tathā te samare 'nyonyaṃ nighnantaḥ kṣatriyarṣabhāḥ raktokṣitā ghorarūpā virejur dānavā iva 30 vinirjitya ripūn vīrāḥ senayor ubhayor api vyadṛśyanta mahāmātrā grahā iva nabhastale 31 tato rathasahasreṇa putro duryodhanas tava abhyayāt pāṇḍavān yuddhe rākṣasaṃ ca ghaṭotkacam 32 tathaiva pāṇḍavāḥ sarve mahatyā senayā saha droṇa bhīṣmau raṇe śūrau pratyudyayur ariṃdamau 33 kirīṭī tu yayau kruddhaḥ samarthān pārthivottamān ārjuniḥ sātyakiś caiva yayatuḥ saubalaṃ balam 34 tataḥ pravavṛte bhūyaḥ saṃgrāmo lomaharṣaṇaḥ tāvakānāṃ pareṣāṃ ca samare vijigīṣatām |