|
1
[स] स तुथ्यमानस तु शरैर धनंजयः; पथा हतॊ नाग इव शवसन बली बाणेन बाणेन महारदानां; चिच्छेथ चापानि रणे परसह्य 2 संछिथ्य चापानि च तानि राज्ञां; तेषां रणे वीर्यवतां कषणेन विव्याध बाणैर युगपन महात्मा; निःशेषतां तेष्व अद मन्यमानः 3 निपेतुर आजौ रुधिरप्रथिग्धास; ते ताडिताः शक्रसुतेन राजन विभिन्नगात्राः पतितॊत्तमाङ्गा; गतासवश छिन्नतनुत्र कायाः 4 महीं गताः पार्द बलाभिभूता; विचित्ररूपा युगपथ विनेशुः थृष्ट्वा हतांस तान युधि राजपुत्रांस; तरिगर्तराजः परययौ कषणेन 5 तेषां रदानाम अद पृष्ठगॊपा; थवात्रिंशथ अन्ये ऽबयपतन्त पार्दम तदैव ते संपरिवार्य वार्दं; विकृष्य चापानि महारवाणि अवीवृषन बाणमहौघवृष्ट्या; यदा गिरिं तॊयधरा जलौघैः 6 संपीड्य मानस तु शरौघवृष्ट्या; धनंजयस तान युधि जातरॊषः षष्ट्या शरैः संयति तैलधौतैर; जघान तान अप्य अद पृष्ठगॊपान 7 षष्टिं रदांस तान अवजित्य संख्ये; धनंजयः परीतमना यशस्वी अदात्वरथ भीष्म वधाय जिष्णुर; बलानि राज्ञां समरे निहत्य 8 तरिगर्तराजॊ निहतान समीक्ष्य; महारदांस तान अद बन्धुवर्गान रणे पुरस्कृत्य नराधिपांस ताञ; जगाम पार्दं तवरितॊ वधाय 9 अभिथ्रुतं चास्त्रभृतां वरिष्ठं; धनंजयं वीक्ष्य शिखण्डिमुख्याः अभ्युथ्ययुस ते शितशस्त्रहस्ता; रिरक्षिषन्तॊ रदम अर्जुनस्य 10 पार्दॊ ऽपि तान आपततः समीक्ष्य; तरिगर्तराज्ञा सहितान नृवीरान विध्वंसयित्वा समरे धनुष्मान; गाण्डीवमुक्तैर निशितैः पृषत्कैः भीष्मं यियासुर युधि संथथर्श; थुर्यॊधनं सैन्धवाथींश च राज्ञः 11 आवारयिष्णून अभिसंप्रयाय; मुहूर्तम आयॊध्य बलेन वीरः उत्सृज्य राजानम अनन्तवीर्यॊ; जयथ्रदाथींश च नृपान महौजाः ययौ ततॊ भीमबलॊ मनस्वी; गाङ्गेयम आजौ शरचाप पाणिः 12 युधिष्ठिरश चॊग्रबलॊ महात्मा; समाययौ तवरितॊ जातकॊपः मथ्राधिपं समभित्यज्य संख्ये; सवभागम आप्तं तम अनन्त कीर्तिः सार्धं स माथ्री सुत भीमसेनैर; भीष्मं ययौ शांतनवं रणाय 13 तैः संप्रयुक्तः स महारदाग्र्यैर; गङ्गासुतः समरे चित्रयॊधी न विव्यदे शांतनवॊ महात्मा; समागतैः पाण्डुसुतैः समस्तैः 14 अदैत्य राजा युधि सत्यसंधॊ; जयथ्रदॊ ऽतयुग्र बलॊ मनस्वी चिच्छेथ चापानि महारदानां; परसह्य तेषां धनुषा वरेण 15 युधिष्ठिरं भीमसेनं यमौ च; पार्दं तदा युधि संजातकॊपः थुर्यॊधनः करॊधविषॊ महात्मा; जघान बाणैर अनल परकाशैः 16 कृपेण शल्येन शलेन चैव; तदा विभॊ चित्रसेनेन चाजौ विथ्धाः शरैस ते ऽतिविवृथ्धकॊपैर; थेवा यदा थैत्य गणैः समेतैः 17 छिन्नायुधं शांतनवेन राजा; शिखण्डिनं परेक्ष्य च जातकॊपः अजातशत्रुः समरे महात्मा; शिखण्डिनं करुथ्ध उवाच वाक्यम 18 उक्त्वा तदा तवं पितुर अग्रतॊ माम; अहं हनिष्यामि महाव्रतं तम भीष्मं शरौघैर विमलार्क वर्णैः; सत्यं वथामीति कृता परतिज्ञा 19 तवया न चैनां सफलां करॊषि; थेवव्रतं यन न निहंसि युथ्धे मिद्याप्रतिज्ञॊ भव मा नृवीर; रक्षस्व धर्मं च कुलं यशश च 20 परेक्षस्व भीष्मं युधि भीमवेगं; सर्वांस तपन्तं मम सैन्यसंघान शरौघजालैर अतितिग्म तेजैः; कालं यदा मृत्युकृतं कषणेन 21 निकृत्तचापः समरानपेक्षः; पराजितः शांतनवेन राज्ञा विहाय बन्धून अद सॊथरांश च; कव यास्यसे नानुरूपं तवेथम 22 थृष्ट्वा हि भीष्मं तम अनन्तवीर्यं; भग्नं च सैन्यं थरवमाणम एवम भीतॊ ऽसि नूनं थरुपथस्य पुत्र; तदा हि ते मुखवर्णॊ ऽपरहृष्टः 23 आज्ञायमाने ऽपि धनंजयेन; महाहवे संप्रसक्ते नृवीर कदं हि भीष्मात परदितः पृदिव्यां; भयं तवम अथ्य परकरॊषि वीर 24 स धर्मराजस्य वचॊ निशम्य; रूक्षाक्षरं विप्रलापानुबथ्धम परत्याथेशं मन्यमानॊ महात्मा; परतत्वरे भीष्म वधाय राजन 25 तम आपतन्तं महता जवेन; शिखण्डिनं भीष्मम अभिथ्रवन्तम आवारयाम आस हि शल्य एनं; शस्त्रेण घॊरेण सुथुर्जयेन 26 स चापि थृष्ट्वा समुथीर्यमाणम; अस्त्रं युगान्ताग्निसमप्रभावम नासौ वयमुह्यथ थरुपथस्य पुत्रॊ; राजन महेन्थ्रप्रतिमप्रभावः 27 तस्दौ च तत्रैव महाधनुष्माञ; शरैस तथ अस्त्रं परतिबाधमानः अदाथथे वारुणम अन्यथ अस्त्रं; शिखण्ड्य अदॊग्रं परतिघाताय तस्य तथ अस्त्रम अस्त्रेण विथार्यमाणं; सवस्दाः सुरा थथृशुः पार्दिवाश च 28 भीष्मं तु राजन समरे महात्मा; धनुः सुचित्रं धवजम एव चापि छित्त्वानथत पाण्डुसुतस्य वीरॊ; युधिष्ठिरस्याजमीढस्य राज्ञः 29 ततः समुत्सृज्य धनुः स बाणं; युधिष्ठिरं वीक्ष्य भयाभिभूतम गथां परगृह्याभिपपात संख्ये; जयथ्रदं भीमसेनः पथातिः 30 तम आपतन्तं महता जवेन; जयथ्रदः सगथं भीमसेनम विव्याध घॊरैर यमथण्डकल्पैः; शितैः शरैः पञ्चशतैः समन्तात 31 अचिन्तयित्वा स शरांस तरस्वी; वृकॊथरः करॊधपरीत चेताः जघान वाहान समरे समस्तान; आरट्टजान सिन्धुराजस्य संख्ये 32 ततॊ ऽभिवीक्ष्याप्रतिम परभावस; तवात्मजस तवरमाणॊ रदेन अभ्याययौ भीमसेनं निहन्तुं; समुथ्यतास्त्रः सुरराजकल्पः 33 भीमॊ ऽपय अदैनं सहसा विनथ्य; परत्यौथ्ययौ गथया तर्जमानः समुथ्यतां तां यमथण्डकल्पां; थृष्ट्वा गथां ते कुरवः समन्तात 34 विहाय सर्वे तव पुत्रम उग्रं पातं; गथायाः परिहर्तु कामाः अपक्रान्तास तुमुले संविमर्थे; सुथारुणे भारत मॊहनीये 35 अमूढ चेतास तव अद चित्रसेनॊ; महागथाम आपतन्तीं निरीक्ष्य रदं समुत्सृज्य पथातिर आजौ; परगृह्य खड्गं विमलं च चर्म अवप्लुतः सिंह इवाचलाग्राञ; जगाम चान्यं भुवि भूमिथेशम 36 गथापि सा पराप्य रदं सुचित्रं; साश्वं ससूतं विनिहत्य संख्ये जगाम भूमिं जवलिता महॊल्का; भरष्टाम्बराथ गाम इव संपतन्ती 37 आश्चर्यभूतं सुमहत तवथीया; थृष्ट्वैव तथ भारत संप्रहृष्टाः सर्वे विनेथुः सहिताः समन्तात; पुपूजिरे तव पुत्रं स सैन्याः |
1
[s] sa tudyamānas tu śarair dhanaṃjayaḥ; padā hato nāga iva śvasan balī bāṇena bāṇena mahārathānāṃ; ciccheda cāpāni raṇe prasahya 2 saṃchidya cāpāni ca tāni rājñāṃ; teṣāṃ raṇe vīryavatāṃ kṣaṇena vivyādha bāṇair yugapan mahātmā; niḥśeṣatāṃ teṣv atha manyamānaḥ 3 nipetur ājau rudhirapradigdhās; te tāḍitāḥ śakrasutena rājan vibhinnagātrāḥ patitottamāṅgā; gatāsavaś chinnatanutra kāyāḥ 4 mahīṃ gatāḥ pārtha balābhibhūtā; vicitrarūpā yugapad vineśuḥ dṛṣṭvā hatāṃs tān yudhi rājaputrāṃs; trigartarājaḥ prayayau kṣaṇena 5 teṣāṃ rathānām atha pṛṣṭhagopā; dvātriṃśad anye 'byapatanta pārtham tathaiva te saṃparivārya vārthaṃ; vikṛṣya cāpāni mahāravāṇi avīvṛṣan bāṇamahaughavṛṣṭyā; yathā giriṃ toyadharā jalaughaiḥ 6 saṃpīḍya mānas tu śaraughavṛṣṭyā; dhanaṃjayas tān yudhi jātaroṣaḥ ṣaṣṭyā śaraiḥ saṃyati tailadhautair; jaghāna tān apy atha pṛṣṭhagopān 7 ṣaṣṭiṃ rathāṃs tān avajitya saṃkhye; dhanaṃjayaḥ prītamanā yaśasvī athātvarad bhīṣma vadhāya jiṣṇur; balāni rājñāṃ samare nihatya 8 trigartarājo nihatān samīkṣya; mahārathāṃs tān atha bandhuvargān raṇe puraskṛtya narādhipāṃs tāñ; jagāma pārthaṃ tvarito vadhāya 9 abhidrutaṃ cāstrabhṛtāṃ variṣṭhaṃ; dhanaṃjayaṃ vīkṣya śikhaṇḍimukhyāḥ abhyudyayus te śitaśastrahastā; rirakṣiṣanto ratham arjunasya 10 pārtho 'pi tān āpatataḥ samīkṣya; trigartarājñā sahitān nṛvīrān vidhvaṃsayitvā samare dhanuṣmān; gāṇḍīvamuktair niśitaiḥ pṛṣatkaiḥ bhīṣmaṃ yiyāsur yudhi saṃdadarśa; duryodhanaṃ saindhavādīṃś ca rājñaḥ 11 āvārayiṣṇūn abhisaṃprayāya; muhūrtam āyodhya balena vīraḥ utsṛjya rājānam anantavīryo; jayadrathādīṃś ca nṛpān mahaujāḥ yayau tato bhīmabalo manasvī; gāṅgeyam ājau śaracāpa pāṇiḥ 12 yudhiṣṭhiraś cograbalo mahātmā; samāyayau tvarito jātakopaḥ madrādhipaṃ samabhityajya saṃkhye; svabhāgam āptaṃ tam ananta kīrtiḥ sārdhaṃ sa mādrī suta bhīmasenair; bhīṣmaṃ yayau śāṃtanavaṃ raṇāya 13 taiḥ saṃprayuktaḥ sa mahārathāgryair; gaṅgāsutaḥ samare citrayodhī na vivyathe śāṃtanavo mahātmā; samāgataiḥ pāṇḍusutaiḥ samastaiḥ 14 athaitya rājā yudhi satyasaṃdho; jayadratho 'tyugra balo manasvī ciccheda cāpāni mahārathānāṃ; prasahya teṣāṃ dhanuṣā vareṇa 15 yudhiṣṭhiraṃ bhīmasenaṃ yamau ca; pārthaṃ tathā yudhi saṃjātakopaḥ duryodhanaḥ krodhaviṣo mahātmā; jaghāna bāṇair anala prakāśaiḥ 16 kṛpeṇa śalyena śalena caiva; tathā vibho citrasenena cājau viddhāḥ śarais te 'tivivṛddhakopair; devā yathā daitya gaṇaiḥ sametaiḥ 17 chinnāyudhaṃ śāṃtanavena rājā; śikhaṇḍinaṃ prekṣya ca jātakopaḥ ajātaśatruḥ samare mahātmā; śikhaṇḍinaṃ kruddha uvāca vākyam 18 uktvā tathā tvaṃ pitur agrato mām; ahaṃ haniṣyāmi mahāvrataṃ tam bhīṣmaṃ śaraughair vimalārka varṇaiḥ; satyaṃ vadāmīti kṛtā pratijñā 19 tvayā na caināṃ saphalāṃ karoṣi; devavrataṃ yan na nihaṃsi yuddhe mithyāpratijño bhava mā nṛvīra; rakṣasva dharmaṃ ca kulaṃ yaśaś ca 20 prekṣasva bhīṣmaṃ yudhi bhīmavegaṃ; sarvāṃs tapantaṃ mama sainyasaṃghān śaraughajālair atitigma tejaiḥ; kālaṃ yathā mṛtyukṛtaṃ kṣaṇena 21 nikṛttacāpaḥ samarānapekṣaḥ; parājitaḥ śāṃtanavena rājñā vihāya bandhūn atha sodarāṃś ca; kva yāsyase nānurūpaṃ tavedam 22 dṛṣṭvā hi bhīṣmaṃ tam anantavīryaṃ; bhagnaṃ ca sainyaṃ dravamāṇam evam bhīto 'si nūnaṃ drupadasya putra; tathā hi te mukhavarṇo 'prahṛṣṭaḥ 23 ājñāyamāne 'pi dhanaṃjayena; mahāhave saṃprasakte nṛvīra kathaṃ hi bhīṣmāt prathitaḥ pṛthivyāṃ; bhayaṃ tvam adya prakaroṣi vīra 24 sa dharmarājasya vaco niśamya; rūkṣākṣaraṃ vipralāpānubaddham pratyādeśaṃ manyamāno mahātmā; pratatvare bhīṣma vadhāya rājan 25 tam āpatantaṃ mahatā javena; śikhaṇḍinaṃ bhīṣmam abhidravantam āvārayām āsa hi śalya enaṃ; śastreṇa ghoreṇa sudurjayena 26 sa cāpi dṛṣṭvā samudīryamāṇam; astraṃ yugāntāgnisamaprabhāvam nāsau vyamuhyad drupadasya putro; rājan mahendrapratimaprabhāvaḥ 27 tasthau ca tatraiva mahādhanuṣmāñ; śarais tad astraṃ pratibādhamānaḥ athādade vāruṇam anyad astraṃ; śikhaṇḍy athograṃ pratighātāya tasya tad astram astreṇa vidāryamāṇaṃ; svasthāḥ surā dadṛśuḥ pārthivāś ca 28 bhīṣmaṃ tu rājan samare mahātmā; dhanuḥ sucitraṃ dhvajam eva cāpi chittvānadat pāṇḍusutasya vīro; yudhiṣṭhirasyājamīḍhasya rājñaḥ 29 tataḥ samutsṛjya dhanuḥ sa bāṇaṃ; yudhiṣṭhiraṃ vīkṣya bhayābhibhūtam gadāṃ pragṛhyābhipapāta saṃkhye; jayadrathaṃ bhīmasenaḥ padātiḥ 30 tam āpatantaṃ mahatā javena; jayadrathaḥ sagadaṃ bhīmasenam vivyādha ghorair yamadaṇḍakalpaiḥ; śitaiḥ śaraiḥ pañcaśataiḥ samantāt 31 acintayitvā sa śarāṃs tarasvī; vṛkodaraḥ krodhaparīta cetāḥ jaghāna vāhān samare samastān; āraṭṭajān sindhurājasya saṃkhye 32 tato 'bhivīkṣyāpratima prabhāvas; tavātmajas tvaramāṇo rathena abhyāyayau bhīmasenaṃ nihantuṃ; samudyatāstraḥ surarājakalpaḥ 33 bhīmo 'py athainaṃ sahasā vinadya; pratyaudyayau gadayā tarjamānaḥ samudyatāṃ tāṃ yamadaṇḍakalpāṃ; dṛṣṭvā gadāṃ te kuravaḥ samantāt 34 vihāya sarve tava putram ugraṃ pātaṃ; gadāyāḥ parihartu kāmāḥ apakrāntās tumule saṃvimarde; sudāruṇe bhārata mohanīye 35 amūḍha cetās tv atha citraseno; mahāgadām āpatantīṃ nirīkṣya rathaṃ samutsṛjya padātir ājau; pragṛhya khaḍgaṃ vimalaṃ ca carma avaplutaḥ siṃha ivācalāgrāñ; jagāma cānyaṃ bhuvi bhūmideśam 36 gadāpi sā prāpya rathaṃ sucitraṃ; sāśvaṃ sasūtaṃ vinihatya saṃkhye jagāma bhūmiṃ jvalitā maholkā; bhraṣṭāmbarād gām iva saṃpatantī 37 āścaryabhūtaṃ sumahat tvadīyā; dṛṣṭvaiva tad bhārata saṃprahṛṣṭāḥ sarve vineduḥ sahitāḥ samantāt; pupūjire tava putraṃ sa sainyāḥ |