|
1
[स] ततस तथ बाणवर्षं तु थुःसहं थानवैर अपि थधार युधि राजेन्थ्रॊ यदा वर्षं महाथ्विपः 2 ततः करॊधसमाविष्टॊ निःश्वसन्न इव पन्नगः संशयं परमं पराप्तः पुत्रस ते भरतर्षभ 3 मुमॊच निशितांस तीक्ष्णान नाराचान पञ्चविंशतिम ते ऽपतन सहसा राजंस तस्मिन राक्षसपुंगवे आशीविषा इव करुथ्धाः पर्वते गन्धमाथने 4 स तैर विथ्धः सरवन रक्तं परभिन्न इव कुञ्जरः थध्रे मतिं विनाशाय राज्ञः स पिशिताशनः जग्राह च महाशक्तिं गिरीणाम अपि थारणीम 5 संप्रथीप्तां महॊल्काभाम अशनीं मघवान इव समुथ्यच्छन महाबाहुर जिघांसुस तनयं तव 6 ताम उथ्यताम अभिप्रेक्ष्य वङ्गानाम अधिपस तवरन कुञ्जरं गिरिसंकाशं राक्षसं परत्यचॊथयत 7 स नागप्रवरेणाजौ बलिना शीघ्रगामिना यतॊ थुर्यॊधन रदस तं मार्गं परत्यपथ्यत रदं च वारयाम आस कुञ्जरेण सुतस्य ते 8 मार्गम आवारितं थृष्ट्वा राज्ञा वङ्गेन धीमता घटॊत्कचॊ महाराज करॊधसंरक्तलॊचनः उथ्यतां तां महाशक्तिं तस्मिंश चिक्षेप वारणे 9 स तयाभिहतॊ राजंस तेन बाहुविमुक्तया संजातरुधिरॊत्पीडः पपात च ममार च 10 पतत्य अद गजे चापि वङ्गानाम ईश्वरॊ बली जवेन समभिथ्रुत्य जगाम धरणीतलम 11 थुर्यॊधनॊ ऽपि संप्रेक्ष्य पातितं वरवारणम परभग्नं च बलं थृष्ट्वा जगाम परमां वयदाम 12 कषत्रधर्मं पुरस्कृत्य आत्मनश चाभिमानिताम पराप्ते ऽपक्रमणे राजा तस्दौ गिरिर इवाचलः 13 संधाय च शितं बाणं कालाग्निसमतेजसम मुमॊच परमक्रुथ्धस तस्मिन घॊरे निशाचरे 14 तम आपतन्तं संप्रेक्ष्य बाणम इन्थ्राशनिप्रभम लाघवाथ वञ्चयाम आस महाकायॊ घटॊत्कचः 15 भूय एव ननाथॊग्रः करॊधसंरक्तलॊचनः तरासयन सर्वभूतानि युगान्ते जलथॊ यदा 16 तं शरुत्वा निनथं घॊरं तस्य भीष्मस्य रक्षसः आचार्यम उपसंगम्य भीष्मः शांतनवॊ ऽबरवीत 17 यदैष निनथॊ घॊरः शरूयते राक्षसेरितः हैडिम्बॊ युध्यते नूनं राज्ञा थुर्यॊधनेन ह 18 नैष शक्यॊ हि संग्रामे जेतुं भूतेन केन चित तत्र गच्छत भथ्रं वॊ राजानं परिरक्षत 19 अभिथ्रुतं महाभागं राक्षषेन थुरात्मना एतथ धि परमं कृत्यं सर्वेषां नः परंतपः 20 पितामहवचः शरुत्वा तवरमाणा महारदाः उत्तमं जवम आस्दाय परययुर यत्र कौरवः 21 थरॊणश च सॊमथत्तश च बाह्लिकश च जयथ्रदः कृपॊ भूरी शरवाः शल्यश चित्रसेनॊ विविंशतिः 22 अश्वत्दामा विकर्णश च आवन्त्यश च बृहथ्बलः रदाश चानेक साहस्रा ये तेषाम अनुयायिनः अभिथ्रुतं परीप्सन्तः पुत्रं थुर्यॊधनं तव 23 तथ अनीकम अनाधृष्यं पालितं लॊकसत्तमैः आततायिनम आयान्तं परेक्ष्य राक्षससत्तमः नाकम्पत महाबाहुर मैनाक इव पर्वतः 24 परगृह्य विपुलं चापं जञातिभिः परिवारितः शूलम उथ्गर हस्तैश च नानाप्रहरणैर अपि 25 ततः समभवथ युथ्धं तुमुलं लॊमहर्षणम राक्षसानां च मुख्यस्य थुर्यॊधन बलस्य च 26 धनुषां कूजतां शब्थः सर्वतस तुमुलॊ ऽभवत अश्रूयत महाराज वंशानां थह्यताम इव 27 शस्त्राणां पात्यमानानां कवचेषु शरीरिणाम शब्थः समभवथ राजन्न अथ्रीणाम इव थीर्यताम 28 वीरबाहुविसृष्टानां तॊमराणां विशां पते रूपम आसीथ वियत सदानां सर्पाणां सर्पताम इव 29 ततः परमसंक्रुथ्धॊ विस्फार्य सुमहथ धनुः राक्षसेन्थ्रॊ महाबाहुर विनथन भैरवं रवम 30 आचार्यस्यार्ध चन्थ्रेण करुथ्धश चिच्छेथ कार्मुकम सॊमथत्तस्य भल्लेन धवजम उन्मद्य चानथत 31 बाह्लिकं च तरिभिर बाणैर अभ्यविध्यत सतनान्तरे कृपम एकेन विव्याध चित्रसेनं तरिभिः शरैः 32 पूर्णायतविसृष्टेन सम्यक परणिहितेन च जत्रु थेशे समासाथ्य विकर्णं समताडयत नयषीथत स रदॊपस्दे शॊणितेन परिप्लुतः 33 ततः पुनर अमेयात्मा नाराचान थश पञ्च च भूरिश्रवसि संक्रुथ्धः पराहिणॊथ भरतर्षभ ते वर्म भित्त्वा तस्याशु पराविशन मेथिनी तलम 34 विविंशतेश च थरौणेश च यन्तारौ समताडयत तौ पेततू रदॊपस्दे रश्मीन उत्सृज्य वाजिनाम 35 सिन्धुराज्ञॊ ऽरधचन्थ्रेण वाराहं सवर्णभूषितम उन्ममाद महाराज थवितीयेनाछिनथ धनुः 36 चतुर्भिर अद नाराचैर आवन्त्यस्य महात्मनः जघान चतुरॊ वाहान करॊधसंरक्तलॊचनः 37 पूर्णायतविसृष्टेन पीतेन निशितेन च निर्बिभेथ महाराज राजपुत्रं बृहथ्बलम स गाढविथ्धॊ वयदितॊ रदॊपस्द उपाविशत 38 भृशं करॊधेन चाविष्टॊ रदस्दॊ राक्षसाधिपः चिक्षेप निशितांस तीक्ष्णाञ शरान आशीविषॊपमान विभिथुस ते महाराज शल्यं युथ्धविशारथम |
1
[s] tatas tad bāṇavarṣaṃ tu duḥsahaṃ dānavair api dadhāra yudhi rājendro yathā varṣaṃ mahādvipaḥ 2 tataḥ krodhasamāviṣṭo niḥśvasann iva pannagaḥ saṃśayaṃ paramaṃ prāptaḥ putras te bharatarṣabha 3 mumoca niśitāṃs tīkṣṇān nārācān pañcaviṃśatim te 'patan sahasā rājaṃs tasmin rākṣasapuṃgave āśīviṣā iva kruddhāḥ parvate gandhamādane 4 sa tair viddhaḥ sravan raktaṃ prabhinna iva kuñjaraḥ dadhre matiṃ vināśāya rājñaḥ sa piśitāśanaḥ jagrāha ca mahāśaktiṃ girīṇām api dāraṇīm 5 saṃpradīptāṃ maholkābhām aśanīṃ maghavān iva samudyacchan mahābāhur jighāṃsus tanayaṃ tava 6 tām udyatām abhiprekṣya vaṅgānām adhipas tvaran kuñjaraṃ girisaṃkāśaṃ rākṣasaṃ pratyacodayat 7 sa nāgapravareṇājau balinā śīghragāminā yato duryodhana rathas taṃ mārgaṃ pratyapadyata rathaṃ ca vārayām āsa kuñjareṇa sutasya te 8 mārgam āvāritaṃ dṛṣṭvā rājñā vaṅgena dhīmatā ghaṭotkaco mahārāja krodhasaṃraktalocanaḥ udyatāṃ tāṃ mahāśaktiṃ tasmiṃś cikṣepa vāraṇe 9 sa tayābhihato rājaṃs tena bāhuvimuktayā saṃjātarudhirotpīḍaḥ papāta ca mamāra ca 10 pataty atha gaje cāpi vaṅgānām īśvaro balī javena samabhidrutya jagāma dharaṇītalam 11 duryodhano 'pi saṃprekṣya pātitaṃ varavāraṇam prabhagnaṃ ca balaṃ dṛṣṭvā jagāma paramāṃ vyathām 12 kṣatradharmaṃ puraskṛtya ātmanaś cābhimānitām prāpte 'pakramaṇe rājā tasthau girir ivācalaḥ 13 saṃdhāya ca śitaṃ bāṇaṃ kālāgnisamatejasam mumoca paramakruddhas tasmin ghore niśācare 14 tam āpatantaṃ saṃprekṣya bāṇam indrāśaniprabham lāghavād vañcayām āsa mahākāyo ghaṭotkacaḥ 15 bhūya eva nanādograḥ krodhasaṃraktalocanaḥ trāsayan sarvabhūtāni yugānte jalado yathā 16 taṃ śrutvā ninadaṃ ghoraṃ tasya bhīṣmasya rakṣasaḥ ācāryam upasaṃgamya bhīṣmaḥ śāṃtanavo 'bravīt 17 yathaiṣa ninado ghoraḥ śrūyate rākṣaseritaḥ haiḍimbo yudhyate nūnaṃ rājñā duryodhanena ha 18 naiṣa śakyo hi saṃgrāme jetuṃ bhūtena kena cit tatra gacchata bhadraṃ vo rājānaṃ parirakṣata 19 abhidrutaṃ mahābhāgaṃ rākṣaṣena durātmanā etad dhi paramaṃ kṛtyaṃ sarveṣāṃ naḥ paraṃtapaḥ 20 pitāmahavacaḥ śrutvā tvaramāṇā mahārathāḥ uttamaṃ javam āsthāya prayayur yatra kauravaḥ 21 droṇaś ca somadattaś ca bāhlikaś ca jayadrathaḥ kṛpo bhūrī śravāḥ śalyaś citraseno viviṃśatiḥ 22 aśvatthāmā vikarṇaś ca āvantyaś ca bṛhadbalaḥ rathāś cāneka sāhasrā ye teṣām anuyāyinaḥ abhidrutaṃ parīpsantaḥ putraṃ duryodhanaṃ tava 23 tad anīkam anādhṛṣyaṃ pālitaṃ lokasattamaiḥ ātatāyinam āyāntaṃ prekṣya rākṣasasattamaḥ nākampata mahābāhur maināka iva parvataḥ 24 pragṛhya vipulaṃ cāpaṃ jñātibhiḥ parivāritaḥ śūlam udgara hastaiś ca nānāpraharaṇair api 25 tataḥ samabhavad yuddhaṃ tumulaṃ lomaharṣaṇam rākṣasānāṃ ca mukhyasya duryodhana balasya ca 26 dhanuṣāṃ kūjatāṃ śabdaḥ sarvatas tumulo 'bhavat aśrūyata mahārāja vaṃśānāṃ dahyatām iva 27 śastrāṇāṃ pātyamānānāṃ kavaceṣu śarīriṇām śabdaḥ samabhavad rājann adrīṇām iva dīryatām 28 vīrabāhuvisṛṣṭānāṃ tomarāṇāṃ viśāṃ pate rūpam āsīd viyat sthānāṃ sarpāṇāṃ sarpatām iva 29 tataḥ paramasaṃkruddho visphārya sumahad dhanuḥ rākṣasendro mahābāhur vinadan bhairavaṃ ravam 30 ācāryasyārdha candreṇa kruddhaś ciccheda kārmukam somadattasya bhallena dhvajam unmathya cānadat 31 bāhlikaṃ ca tribhir bāṇair abhyavidhyat stanāntare kṛpam ekena vivyādha citrasenaṃ tribhiḥ śaraiḥ 32 pūrṇāyatavisṛṣṭena samyak praṇihitena ca jatru deśe samāsādya vikarṇaṃ samatāḍayat nyaṣīdat sa rathopasthe śoṇitena pariplutaḥ 33 tataḥ punar ameyātmā nārācān daśa pañca ca bhūriśravasi saṃkruddhaḥ prāhiṇod bharatarṣabha te varma bhittvā tasyāśu prāviśan medinī talam 34 viviṃśateś ca drauṇeś ca yantārau samatāḍayat tau petatū rathopasthe raśmīn utsṛjya vājinām 35 sindhurājño 'rdhacandreṇa vārāhaṃ svarṇabhūṣitam unmamātha mahārāja dvitīyenāchinad dhanuḥ 36 caturbhir atha nārācair āvantyasya mahātmanaḥ jaghāna caturo vāhān krodhasaṃraktalocanaḥ 37 pūrṇāyatavisṛṣṭena pītena niśitena ca nirbibheda mahārāja rājaputraṃ bṛhadbalam sa gāḍhaviddho vyathito rathopastha upāviśat 38 bhṛśaṃ krodhena cāviṣṭo rathastho rākṣasādhipaḥ cikṣepa niśitāṃs tīkṣṇāñ śarān āśīviṣopamān vibhidus te mahārāja śalyaṃ yuddhaviśāradam |