|
1
[स] ततॊ थुर्यॊधनॊ राजा शकुनिश चापि सौबलः थुःशासनश च पुत्रस ते सूतपुत्रश च थुर्जयः 2 समागम्य महाराज मन्त्रं चक्रूर विवक्षितम कदं पाण्डुसुता युथ्धे जेतव्याः सगणा इति 3 ततॊ थुर्यॊधनॊ राजा सर्वांस तान आह मन्त्रिणः सूतपुत्रं समाभाष्य सौबलं च महाबलम 4 थरॊणॊ भीष्मः कृपः शल्यः सौमथत्तिश च संयुगे न पार्दान परतिबाधन्ते न जाने तत्र कारणम 5 अवध्यमानास ते चापि कषपयन्ति बलं मम सॊ ऽसमि कषीणबलः कर्ण कषीणशस्त्रश च संयुगे 6 निकृतः पाण्डवैः शूरैर अवध्यैर थैवतैर अपि सॊ ऽहं संशयम आपन्नः परकरिष्ये कदं रणम 7 तम बरवीन महाराज सूतपुत्रॊ नराधिपम मा शुचॊ भरतश्रेष्ठ परकरिष्ये परियं तव 8 भीष्मः शांतनवस तूर्णम अपयातु महारणात निवृत्ते युधि गाङ्गेये नयस्तशस्त्रे च भारत 9 अहं पार्दान हनिष्यामि सनितान सर्वसॊमकैः पश्यतॊ युधि भीष्मस्य शपे सत्येन ते नृप 10 पाण्डवेषु थयां राजन सथा भीष्मः करॊति वै अशक्तश च रणे भीष्मॊ जेतुम एतान महारदान 11 अभिमानी रणे भीष्मॊ नित्यं चापि रणप्रियः स कदं पाण्डवान युथ्धे जेष्यते तात संगतान 12 स तवं शीघ्रम इतॊ गत्वा भीष्मस्य शिबिरं परति अनुमान्य रणे भीष्मं शस्त्रं नयासय भारत 13 नयस्तशस्ते ततॊ भीष्मे निहतान पश्य पाण्डवान मयैकेन रणे राजन ससुहृथ गणबान्धवान 14 एवम उक्तस तु कर्णेन पुत्रॊ थुर्यॊधनस तव अब्रवीथ भरातरं तत्र थुःशासनम इथं वचः 15 अनुयात्रं यदा सज्जं सर्वं भवति सर्वतः थुःशासन तदा कषिप्रं सर्वम एवॊपपाथय 16 एवम उक्त्वा ततॊ राजन कर्णम आह जनेश्वरः अनुमान्य रणे भीष्मम इतॊ ऽहं थविपथां वरम 17 आगमिष्ये ततः कषिप्रं तवत्सकाशम अरिंथम ततस तवं पुरुषव्याघ्र परकरिष्यसि संयुगम 18 निष्पपात ततस तूर्णं पुत्रस तव विशां पते सहितॊ भरातृभिः सर्वैर थेवैर इव शतक्रतुः 19 ततस तं नृपशार्थूलं शार्थूलसमविक्रमम आरॊहयथ धयं तूर्णं भराता थुःशासनस तथा 20 अङ्गथी बथ्धमुकुटॊ हस्ताभरणवान नृपः धार्तराष्ट्रॊ महाराज विबभौ स महेन्थ्रवत 21 भाण्डी पुष्पनिकाशेन तपनीयनिभेन च अनुलिप्तः परार्घ्येन चन्थनेन सुगन्धिना 22 अरजॊ ऽमबरसंवीतः सिंहखेल गतिर नृपः शुशुभे विमलार्चिष्मञ शरथीव थिवाकरः 23 तं परयान्तं नरव्याघ्रं भीष्मस्य शिबिरं परति अनुजग्मुर महेष्वासाः सर्वलॊकस्य धन्विनः भरातरश च महेष्वासास तरिथशा इव वासवम 24 हयान अन्ये समारुह्य गजान अन्ये च भारत रदैर अन्ये नरश्रेष्ठाः परिवव्रुः समन्ततः 25 आत्तशस्त्राश च सुहृथॊ रक्षणार्दं महीपतेः पराथुर्बहूवुः सहिताः शक्रस्येवामरा थिवि 26 संपूज्यमानः कुरुभिः कौरवाणां महारदः परययौ सथनं राजन गाङ्गेयस्य यशस्विनः अन्वीयमानः सहितौ सॊथरैः सर्वतॊ नृपः 27 थक्षिणं थक्षिणः काले संभृत्य सवभुजं तथा हस्तिहस्तॊपमं शैक्षं सर्वशत्रुनिबर्हणम 28 परगृह्णन्न अञ्जलीन नॄणाम उथ्यतान सर्वतॊथिशम शुश्राव मधुरा वाचॊ नानाथेशनिवासिनाम 29 संस्तूयमानः सूतैश च मागधैश च महायशाः पूजयानश च तान सर्वान सर्वलॊकेश्वरेश्वरः 30 परथीपैः काञ्चनैस तत्र गन्धतैलावसेचनैः परिवव्रुर महात्मानं परज्वलथ्भिः समन्ततः 31 स तैः परिवृतॊ राजा परथीपैः काञ्चनैः शुभैः शुशुभे चन्थ्रमा युक्तॊ थीप्तैर इव महाग्रहैः 32 कञ्चुकॊष्णीषिणस तत्र वेत्रझर्झर पाणयः परॊत्सारयन्तः शनकैस तं जनं सर्वतॊथिशम 33 संप्राप्य तु ततॊ राजा भीष्मस्य सथनं शुभम अवतीर्य हयाच चापि भीष्मं पराप्य जनेश्वरः 34 अभिवाथ्य ततॊ भीष्मं निषण्णः परमासने काञ्चने सर्वतॊभथ्रे सपर्ध्यास्तरण संवृते उवाच पराञ्जलिर भीष्मं बाष्पकण्ठॊ ऽशरुलॊचनः 35 तवां वयं समुपाश्रित्य संयुगे शत्रुसूथन उत्सहेम रणे जेतुं सेन्थ्रान अपि सुरासुरान 36 किम उ पाण्डुसुतान वीरान ससुहृथ गणबान्धवान तस्माथ अर्हसि गाङ्गेय कृपां कर्तुं मयि परभॊ जहि पाण्डुसुतान वीरान महेन्थ्र इव थानवान 37 पूर्वम उक्तं महाबाहॊ निहनिष्यामि सॊमकान पाञ्चालान पाण्डवैः सार्धं करूषांश चेति भारत 38 तथ वचः सत्यम एवास्तु जहि पार्दान समागतान सॊमकांश च महेष्वासान सत्यवाग भव भारत 39 थयया यथि वा राजन थवेष्यभावान मम परभॊ मन्थभाग्यतया वापि मम रक्षसि पाण्डवान 40 अनुजानीहि समरे कर्णम आहवशॊभिनम स जेष्यति रणे पार्दान ससुहृथ गणबान्धवान 41 एतावथ उक्त्वा नृपतिः पुत्रॊ थुर्यॊधनस तव नॊवाच वचनं किं चिथ भीष्मं भीमपराक्रमम |
1
[s] tato duryodhano rājā śakuniś cāpi saubalaḥ duḥśāsanaś ca putras te sūtaputraś ca durjayaḥ 2 samāgamya mahārāja mantraṃ cakrūr vivakṣitam kathaṃ pāṇḍusutā yuddhe jetavyāḥ sagaṇā iti 3 tato duryodhano rājā sarvāṃs tān āha mantriṇaḥ sūtaputraṃ samābhāṣya saubalaṃ ca mahābalam 4 droṇo bhīṣmaḥ kṛpaḥ śalyaḥ saumadattiś ca saṃyuge na pārthān pratibādhante na jāne tatra kāraṇam 5 avadhyamānās te cāpi kṣapayanti balaṃ mama so 'smi kṣīṇabalaḥ karṇa kṣīṇaśastraś ca saṃyuge 6 nikṛtaḥ pāṇḍavaiḥ śūrair avadhyair daivatair api so 'haṃ saṃśayam āpannaḥ prakariṣye kathaṃ raṇam 7 tama bravīn mahārāja sūtaputro narādhipam mā śuco bharataśreṣṭha prakariṣye priyaṃ tava 8 bhīṣmaḥ śāṃtanavas tūrṇam apayātu mahāraṇāt nivṛtte yudhi gāṅgeye nyastaśastre ca bhārata 9 ahaṃ pārthān haniṣyāmi sanitān sarvasomakaiḥ paśyato yudhi bhīṣmasya śape satyena te nṛpa 10 pāṇḍaveṣu dayāṃ rājan sadā bhīṣmaḥ karoti vai aśaktaś ca raṇe bhīṣmo jetum etān mahārathān 11 abhimānī raṇe bhīṣmo nityaṃ cāpi raṇapriyaḥ sa kathaṃ pāṇḍavān yuddhe jeṣyate tāta saṃgatān 12 sa tvaṃ śīghram ito gatvā bhīṣmasya śibiraṃ prati anumānya raṇe bhīṣmaṃ śastraṃ nyāsaya bhārata 13 nyastaśaste tato bhīṣme nihatān paśya pāṇḍavān mayaikena raṇe rājan sasuhṛd gaṇabāndhavān 14 evam uktas tu karṇena putro duryodhanas tava abravīd bhrātaraṃ tatra duḥśāsanam idaṃ vacaḥ 15 anuyātraṃ yathā sajjaṃ sarvaṃ bhavati sarvataḥ duḥśāsana tathā kṣipraṃ sarvam evopapādaya 16 evam uktvā tato rājan karṇam āha janeśvaraḥ anumānya raṇe bhīṣmam ito 'haṃ dvipadāṃ varam 17 āgamiṣye tataḥ kṣipraṃ tvatsakāśam ariṃdama tatas tvaṃ puruṣavyāghra prakariṣyasi saṃyugam 18 niṣpapāta tatas tūrṇaṃ putras tava viśāṃ pate sahito bhrātṛbhiḥ sarvair devair iva śatakratuḥ 19 tatas taṃ nṛpaśārdūlaṃ śārdūlasamavikramam ārohayad dhayaṃ tūrṇaṃ bhrātā duḥśāsanas tadā 20 aṅgadī baddhamukuṭo hastābharaṇavān nṛpaḥ dhārtarāṣṭro mahārāja vibabhau sa mahendravat 21 bhāṇḍī puṣpanikāśena tapanīyanibhena ca anuliptaḥ parārghyena candanena sugandhinā 22 arajo 'mbarasaṃvītaḥ siṃhakhela gatir nṛpaḥ śuśubhe vimalārciṣmañ śaradīva divākaraḥ 23 taṃ prayāntaṃ naravyāghraṃ bhīṣmasya śibiraṃ prati anujagmur maheṣvāsāḥ sarvalokasya dhanvinaḥ bhrātaraś ca maheṣvāsās tridaśā iva vāsavam 24 hayān anye samāruhya gajān anye ca bhārata rathair anye naraśreṣṭhāḥ parivavruḥ samantataḥ 25 āttaśastrāś ca suhṛdo rakṣaṇārthaṃ mahīpateḥ prādurbahūvuḥ sahitāḥ śakrasyevāmarā divi 26 saṃpūjyamānaḥ kurubhiḥ kauravāṇāṃ mahārathaḥ prayayau sadanaṃ rājan gāṅgeyasya yaśasvinaḥ anvīyamānaḥ sahitau sodaraiḥ sarvato nṛpaḥ 27 dakṣiṇaṃ dakṣiṇaḥ kāle saṃbhṛtya svabhujaṃ tadā hastihastopamaṃ śaikṣaṃ sarvaśatrunibarhaṇam 28 pragṛhṇann añjalīn nṝṇām udyatān sarvatodiśam śuśrāva madhurā vāco nānādeśanivāsinām 29 saṃstūyamānaḥ sūtaiś ca māgadhaiś ca mahāyaśāḥ pūjayānaś ca tān sarvān sarvalokeśvareśvaraḥ 30 pradīpaiḥ kāñcanais tatra gandhatailāvasecanaiḥ parivavrur mahātmānaṃ prajvaladbhiḥ samantataḥ 31 sa taiḥ parivṛto rājā pradīpaiḥ kāñcanaiḥ śubhaiḥ śuśubhe candramā yukto dīptair iva mahāgrahaiḥ 32 kañcukoṣṇīṣiṇas tatra vetrajharjhara pāṇayaḥ protsārayantaḥ śanakais taṃ janaṃ sarvatodiśam 33 saṃprāpya tu tato rājā bhīṣmasya sadanaṃ śubham avatīrya hayāc cāpi bhīṣmaṃ prāpya janeśvaraḥ 34 abhivādya tato bhīṣmaṃ niṣaṇṇaḥ paramāsane kāñcane sarvatobhadre spardhyāstaraṇa saṃvṛte uvāca prāñjalir bhīṣmaṃ bāṣpakaṇṭho 'śrulocanaḥ 35 tvāṃ vayaṃ samupāśritya saṃyuge śatrusūdana utsahema raṇe jetuṃ sendrān api surāsurān 36 kim u pāṇḍusutān vīrān sasuhṛd gaṇabāndhavān tasmād arhasi gāṅgeya kṛpāṃ kartuṃ mayi prabho jahi pāṇḍusutān vīrān mahendra iva dānavān 37 pūrvam uktaṃ mahābāho nihaniṣyāmi somakān pāñcālān pāṇḍavaiḥ sārdhaṃ karūṣāṃś ceti bhārata 38 tad vacaḥ satyam evāstu jahi pārthān samāgatān somakāṃś ca maheṣvāsān satyavāg bhava bhārata 39 dayayā yadi vā rājan dveṣyabhāvān mama prabho mandabhāgyatayā vāpi mama rakṣasi pāṇḍavān 40 anujānīhi samare karṇam āhavaśobhinam sa jeṣyati raṇe pārthān sasuhṛd gaṇabāndhavān 41 etāvad uktvā nṛpatiḥ putro duryodhanas tava novāca vacanaṃ kiṃ cid bhīṣmaṃ bhīmaparākramam |