|
1
[स] अभिमन्यू रदॊथारः पिशंगैस तुरगॊत्तमैः अभिथुथ्राव तेजस्वी थुर्यॊधन बलं महत विकिरञ शरवर्षाणि वारिधारा इवाम्बुथः 2 न शेकुः समरे करुथ्धं सौभथ्रम अरिसूथनम शस्त्रौघिणं गाहमानं सेनासागरम अक्षयम निवारयितुम अप्य आजौ तवथीयाः कुरुपुंगवाः 3 तेन मुक्ता रणे राजञ शराः शत्रुनिवर्हणाः कषत्रियान अनयञ शूरान परेतराजनिवेशनम 4 यमथण्डॊपमान घॊराञ जवलनाशीविषॊपमान सौभथ्रः समरे करुथ्धः परेषयाम आस सायकान 5 रदिनं च रदात तूर्णं हयपृष्ठा च साथिनम गजारॊहांश च स गजान पातयाम आस फाल्गुनिः 6 तस्य तत कुर्वतः कर्म महत संख्ये ऽथभुतं नृपाः पूजयां चक्रिरे हृष्टाः परशशंसुश च फाल्गुनिम 7 तान्य अनीकानि सौभथ्रॊ थरावयन बह्व अशॊभत तूलराशिम इवाधूय मारुतः सर्वतॊथिशम 8 तेन विथ्राव्यमाणानि तव सैन्यानि भारत तरातारं नाध्यगच्छन्त पङ्के मग्ना इव थविपाः 9 विथ्राव्य सर्वसैन्यानि तावकानि नरॊत्तमः अभिमन्युः सदितॊ राजन विधूमॊ ऽगनिर इव जवलन 10 न चैनं तावकाः सर्वे विषेहुर अरिघातिनम परथीप्तं पावकं यथ्वत पतंगाः कालचॊथिताः 11 परहरन सर्वशत्रुभ्यः पाण्डवानां महारदः अथृश्यत महेष्वासः सवज्र इव वज्रभृत 12 हेमपृष्ठं धनुश चास्य थथृशे चरतॊ थिशः तॊयथेषु यदा राजन भराजमानाः शतह्वथाह 13 शराश च निशिताः पीता निश्चरन्ति सम संयुगे वनात फुल्लथ्रुमाथ राजन भरमराणाम इव वरजाः 14 तदैव चरतस तस्य सौभथ्रस्य महात्मनः रदेन मेघघॊषेण थथृशुर नान्तरं जनाः 15 मॊहयित्वा कृपं थरॊणं थरौणिं च स बृहथ्बलम सैन्धवं च महेष्वासं वयचरल लघु सुष्ठु च 16 मण्डलीकृतम एवास्य धनुः पश्याम मारिष सूर्यमण्डल संकाशं तपतस तव वाहिनीम 17 तं थृष्ट्वा कषत्रियाः शूराः परतपन्तं शरार्चिभिः थविफल्गुनम इमं लॊकं मेनिरे तस्य कर्मभिः 18 तेनार्थिता महाराज भारती सा महाचमूः बभ्राम तत्र तत्रैव यॊषिन मथवशाथ इव 19 थरावयित्वा च तत सैन्यं कम्पयित्वा महारदान नन्थयाम आस सुहृथॊ मयं जित्वेव वासवः 20 तेन विथ्राव्यमाणानि तव सैन्यानि संयुगे चक्रुर आर्तस्वरं घॊरं पर्जन्यनिनथॊपमम 21 तं शरुत्वा निनथं घॊरं तव सैन्यस्य मारिष मारुतॊथ्धूत वेगस्य समुथ्रस्येव पर्वणि थुर्यॊधनस तथा राजा आर्श्य शृङ्गिम अभाषत 22 एष कार्ष्णिर महेष्वासॊ थवितीय इव फल्गुनः चमूं थरावयते करॊधाथ वृत्रॊ थेव चमूम इव 23 तस्य नान्यं परपश्यामि संयुगे भेषजं महत ऋते तवां राक्षसश्रेष्ठ सर्वविथ्यासु पारगम 24 स गत्वा तवरितं वीरं जहि सौभथ्रम आहवे वयं पार्दान हनिष्यामॊ भीष्मथ्रॊणपुरःसराः 25 स एवम उक्तॊ बलवान राक्षसेन्थ्रः परतापवान परययौ समरे तूर्णं तव पुत्रस्य शासनात नर्थमानॊ महानाथं परावृषीव बलाहकः 26 तस्य शब्थेन महता पाण्डवानां महथ बलम पराचलत सर्वतॊ राजन पूर्यमाण इवार्णवः 27 बहवश च नरा राजंस तस्य नाथेन भीषिताः परियान पराणान परित्यज्य निपेतुर धरणीतले 28 कार्ष्णिश चापि मुथा युक्तः परगृहीतशरासनः नृत्यन्न इव रदॊपस्दे तथ रक्षः समुपाथ्रवत 29 ततः स राक्षसः करुथ्धः संप्राप्यैवार्जुनिं रणे नातिथूरे सदितस तस्य थरावयाम आस वै चमूम 30 सा वध्यमाना समरे पाण्डवानां महाचमूः परत्युथ्ययौ रणे रक्षॊ थेव सेना यदाबलिम 31 विमर्थः सुमहान आसीत तस्य सैन्यस्य मारिष रक्षसा घॊररूपेण वध्यमानस्य संयुगे 32 ततः शरसहस्रैस तां पाण्डवानां महाचमूम वयथ्रावयथ रणे रक्षॊ थर्शयथ वै पराक्रमम 33 सा वाध्यमाना च तदा पाण्डवानाम अनीकिनी रक्षसा घॊररूपेण परथुथ्राव रणे भयात 34 तां परमृथ्य ततः सेनां पथ्मिनीं वारणॊ यदा ततॊ ऽभिथुथ्राव रणे थरौपथेयान महाबलान 35 ते तु करुथ्धा महेष्वासा थरौपथेयाः परहारिणः राक्षसं थुथ्रुवुः सर्वे गरहाः पञ्च यदा रविम 36 वीर्यवथ्भिस ततस तैस तु पीडितॊ राक्षसॊत्तमः यदा युगक्षये घॊरे चन्थ्रमाः पञ्चभिर गरहैः 37 परतिविन्ध्यस ततॊ रक्षॊ बिभेथ निशितैः शरैः सर्वपारशवैस तूर्णम अकुण्ठाग्रैर महाबलः 38 स तैर भिन्नतनु तराणः शुशुभे राक्षसॊत्तमः मरीचिभिर इवार्कस्य संस्यूतॊ जलथॊ महान 39 विषक्तैः स शरैश चापि तपनीयपरिच्छथैः आर्श्यशृङ्गिर बभौ राजन थीप्तशृङ्ग इवाचलः 40 ततस ते भरातरः पञ्च राक्षसेन्थ्रं महाहवे विव्यधुर निशितैर बाणैस तपनीयविभूषितैः 41 स निर्भिन्नः शरैर घॊरैर भुजगैः कॊपितैर इव अलम्बुसॊ भृशं राजन नागेन्थ्र इव चुक्रुधे 42 सॊ ऽतिविथ्धॊ महाराज मुहूर्तम अद मारिष परविवेश तमॊ थीर्घं पीडितस तैर महारदैः 43 परतिलभ्य ततः संज्ञां करॊधेन थविगुणीकृतः चिच्छेथ सायकैस तेषां धवजांश चैव धनूंषि च 44 एकैकं च तरिभिर बाणैर आजघान समयन्न इव अलम्बुसॊ रदॊपस्दे नृत्यन्न इव महारदः 45 तवरमाणश च संक्रुथ्धॊ हयांस तेषां महात्मनाम जघान राक्षसः करुथ्धः सारदींश च महाबलः 46 बिभेथ च सुसंहृष्टः पुनश चैनान सुसंशितैः शरैर बहुविधाकारैः शतशॊ ऽद सहस्रशः 47 विरदांश च महेष्वासान कृत्वा तत्र स राक्षसः अभिथुथ्राव वेगेन हन्तुकामॊ निशाचरः 48 तान अर्थितान रणे तेन राक्षसेन थुरात्मना थृष्ट्वार्जुन सुतः संख्ये राक्षसं समुपाथ्रवत 49 तयॊः समभवथ युथ्धं वृत्रवासवयॊर इव थथृशुस तावकाः सर्वे पाण्डवाश च महारदाः 50 तौ समेतौ महायुथ्धे करॊधथीप्तौ परस्परम महाबलौ महाराज करॊधसंरक्तलॊचनौ परस्परम अवेक्षेतां कालानलसमौ युधि 51 तयॊः समागमॊ घॊरॊ बभूव कटुकॊथयः यदा थेवासुरे युथ्धे शक्रशम्बरयॊर इव |
1
[s] abhimanyū rathodāraḥ piśaṃgais turagottamaiḥ abhidudrāva tejasvī duryodhana balaṃ mahat vikirañ śaravarṣāṇi vāridhārā ivāmbudaḥ 2 na śekuḥ samare kruddhaṃ saubhadram arisūdanam śastraughiṇaṃ gāhamānaṃ senāsāgaram akṣayam nivārayitum apy ājau tvadīyāḥ kurupuṃgavāḥ 3 tena muktā raṇe rājañ śarāḥ śatrunivarhaṇāḥ kṣatriyān anayañ śūrān pretarājaniveśanam 4 yamadaṇḍopamān ghorāñ jvalanāśīviṣopamān saubhadraḥ samare kruddhaḥ preṣayām āsa sāyakān 5 rathinaṃ ca rathāt tūrṇaṃ hayapṛṣṭhā ca sādinam gajārohāṃś ca sa gajān pātayām āsa phālguniḥ 6 tasya tat kurvataḥ karma mahat saṃkhye 'dbhutaṃ nṛpāḥ pūjayāṃ cakrire hṛṣṭāḥ praśaśaṃsuś ca phālgunim 7 tāny anīkāni saubhadro drāvayan bahv aśobhata tūlarāśim ivādhūya mārutaḥ sarvatodiśam 8 tena vidrāvyamāṇāni tava sainyāni bhārata trātāraṃ nādhyagacchanta paṅke magnā iva dvipāḥ 9 vidrāvya sarvasainyāni tāvakāni narottamaḥ abhimanyuḥ sthito rājan vidhūmo 'gnir iva jvalan 10 na cainaṃ tāvakāḥ sarve viṣehur arighātinam pradīptaṃ pāvakaṃ yadvat pataṃgāḥ kālacoditāḥ 11 praharan sarvaśatrubhyaḥ pāṇḍavānāṃ mahārathaḥ adṛśyata maheṣvāsaḥ savajra iva vajrabhṛt 12 hemapṛṣṭhaṃ dhanuś cāsya dadṛśe carato diśaḥ toyadeṣu yathā rājan bhrājamānāḥ śatahvadāh 13 śarāś ca niśitāḥ pītā niścaranti sma saṃyuge vanāt phulladrumād rājan bhramarāṇām iva vrajāḥ 14 tathaiva caratas tasya saubhadrasya mahātmanaḥ rathena meghaghoṣeṇa dadṛśur nāntaraṃ janāḥ 15 mohayitvā kṛpaṃ droṇaṃ drauṇiṃ ca sa bṛhadbalam saindhavaṃ ca maheṣvāsaṃ vyacaral laghu suṣṭhu ca 16 maṇḍalīkṛtam evāsya dhanuḥ paśyāma māriṣa sūryamaṇḍala saṃkāśaṃ tapatas tava vāhinīm 17 taṃ dṛṣṭvā kṣatriyāḥ śūrāḥ pratapantaṃ śarārcibhiḥ dviphalgunam imaṃ lokaṃ menire tasya karmabhiḥ 18 tenārditā mahārāja bhāratī sā mahācamūḥ babhrāma tatra tatraiva yoṣin madavaśād iva 19 drāvayitvā ca tat sainyaṃ kampayitvā mahārathān nandayām āsa suhṛdo mayaṃ jitveva vāsavaḥ 20 tena vidrāvyamāṇāni tava sainyāni saṃyuge cakrur ārtasvaraṃ ghoraṃ parjanyaninadopamam 21 taṃ śrutvā ninadaṃ ghoraṃ tava sainyasya māriṣa mārutoddhūta vegasya samudrasyeva parvaṇi duryodhanas tadā rājā ārśya śṛṅgim abhāṣata 22 eṣa kārṣṇir maheṣvāso dvitīya iva phalgunaḥ camūṃ drāvayate krodhād vṛtro deva camūm iva 23 tasya nānyaṃ prapaśyāmi saṃyuge bheṣajaṃ mahat ṛte tvāṃ rākṣasaśreṣṭha sarvavidyāsu pāragam 24 sa gatvā tvaritaṃ vīraṃ jahi saubhadram āhave vayaṃ pārthān haniṣyāmo bhīṣmadroṇapuraḥsarāḥ 25 sa evam ukto balavān rākṣasendraḥ pratāpavān prayayau samare tūrṇaṃ tava putrasya śāsanāt nardamāno mahānādaṃ prāvṛṣīva balāhakaḥ 26 tasya śabdena mahatā pāṇḍavānāṃ mahad balam prācalat sarvato rājan pūryamāṇa ivārṇavaḥ 27 bahavaś ca narā rājaṃs tasya nādena bhīṣitāḥ priyān prāṇān parityajya nipetur dharaṇītale 28 kārṣṇiś cāpi mudā yuktaḥ pragṛhītaśarāsanaḥ nṛtyann iva rathopasthe tad rakṣaḥ samupādravat 29 tataḥ sa rākṣasaḥ kruddhaḥ saṃprāpyaivārjuniṃ raṇe nātidūre sthitas tasya drāvayām āsa vai camūm 30 sā vadhyamānā samare pāṇḍavānāṃ mahācamūḥ pratyudyayau raṇe rakṣo deva senā yathābalim 31 vimardaḥ sumahān āsīt tasya sainyasya māriṣa rakṣasā ghorarūpeṇa vadhyamānasya saṃyuge 32 tataḥ śarasahasrais tāṃ pāṇḍavānāṃ mahācamūm vyadrāvayad raṇe rakṣo darśayad vai parākramam 33 sā vādhyamānā ca tathā pāṇḍavānām anīkinī rakṣasā ghorarūpeṇa pradudrāva raṇe bhayāt 34 tāṃ pramṛdya tataḥ senāṃ padminīṃ vāraṇo yathā tato 'bhidudrāva raṇe draupadeyān mahābalān 35 te tu kruddhā maheṣvāsā draupadeyāḥ prahāriṇaḥ rākṣasaṃ dudruvuḥ sarve grahāḥ pañca yathā ravim 36 vīryavadbhis tatas tais tu pīḍito rākṣasottamaḥ yathā yugakṣaye ghore candramāḥ pañcabhir grahaiḥ 37 prativindhyas tato rakṣo bibheda niśitaiḥ śaraiḥ sarvapāraśavais tūrṇam akuṇṭhāgrair mahābalaḥ 38 sa tair bhinnatanu trāṇaḥ śuśubhe rākṣasottamaḥ marīcibhir ivārkasya saṃsyūto jalado mahān 39 viṣaktaiḥ sa śaraiś cāpi tapanīyaparicchadaiḥ ārśyaśṛṅgir babhau rājan dīptaśṛṅga ivācalaḥ 40 tatas te bhrātaraḥ pañca rākṣasendraṃ mahāhave vivyadhur niśitair bāṇais tapanīyavibhūṣitaiḥ 41 sa nirbhinnaḥ śarair ghorair bhujagaiḥ kopitair iva alambuso bhṛśaṃ rājan nāgendra iva cukrudhe 42 so 'tividdho mahārāja muhūrtam atha māriṣa praviveśa tamo dīrghaṃ pīḍitas tair mahārathaiḥ 43 pratilabhya tataḥ saṃjñāṃ krodhena dviguṇīkṛtaḥ ciccheda sāyakais teṣāṃ dhvajāṃś caiva dhanūṃṣi ca 44 ekaikaṃ ca tribhir bāṇair ājaghāna smayann iva alambuso rathopasthe nṛtyann iva mahārathaḥ 45 tvaramāṇaś ca saṃkruddho hayāṃs teṣāṃ mahātmanām jaghāna rākṣasaḥ kruddhaḥ sārathīṃś ca mahābalaḥ 46 bibheda ca susaṃhṛṣṭaḥ punaś cainān susaṃśitaiḥ śarair bahuvidhākāraiḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ 47 virathāṃś ca maheṣvāsān kṛtvā tatra sa rākṣasaḥ abhidudrāva vegena hantukāmo niśācaraḥ 48 tān arditān raṇe tena rākṣasena durātmanā dṛṣṭvārjuna sutaḥ saṃkhye rākṣasaṃ samupādravat 49 tayoḥ samabhavad yuddhaṃ vṛtravāsavayor iva dadṛśus tāvakāḥ sarve pāṇḍavāś ca mahārathāḥ 50 tau sametau mahāyuddhe krodhadīptau parasparam mahābalau mahārāja krodhasaṃraktalocanau parasparam avekṣetāṃ kālānalasamau yudhi 51 tayoḥ samāgamo ghoro babhūva kaṭukodayaḥ yathā devāsure yuddhe śakraśambarayor iva |