|
1
[स] हतं भीष्मम आधिरदिर विथित्वा; भिन्नां नावम इवात्यगाधे कुरूणाम सॊथर्यवथ वयसनात सूतपुत्रः; संतारयिष्यंस तव पुत्रस्य सेनाम 2 शरुत्वा तु कर्णः पुरुषेन्थ्रम अच्युतं; निपातितं शांतनवं महारदम अदॊपायात तूर्णम अमित्रकर्शनॊ; धनुर्धराणां परवरस तथा वृषः 3 हते तु भीष्मे रदसत्तमे परैर; निमज्जतीं नावम इवार्णवे कुरून पितेव पुत्रांस तवरितॊ ऽभययात ततः; संतारयिष्यंस तव पुत्रस्य सेनाम 4 [कर्ण] यस्मिन धृतिर बुथ्धिपराक्रमौजॊ; थमः सत्यं वीर गणाश च सर्वे अस्त्राणि थिव्यान्य अद संनतिर हरीर; परिया च वाग अनपायीनि भीष्मे 5 बरह्म थविषघ्ने सततं कृतज्ञे; सनातनं चन्थ्रमसीव लक्ष्म स चेत परशान्तः परवीर हन्ता; मन्ये हतान एव हि सर्वयॊधान 6 नेह धरुवं किं चन जातु विथ्यते; अस्मिँल लॊके कर्मणॊ ऽनित्य यॊगात सूर्यॊथये कॊ हि विमुक्तसंशयॊ; भावं कुर्वीताथ्य महाव्रते हते 7 वसु परभावे वसु वीर्यसंभवे; गते वसून एव वसुंधराधिपे वसूनि पुत्रांश च वसुंधरां तदा; कुरूंश च शॊचध्वम इमां च वाहिनीम 8 [स] महाप्रभावे वरथे निपातिते; लॊकश्रेष्ठे शांतनवे महौजसि पराजितेषु भरतेषु थुर्मनाः; कर्णॊ भृशं नयश्वसथ अश्रुवर्तयन 9 इथं तु राधेय वचॊ निशम्य ते; सुताश च राजंस तव सैनिकाश च ह परस्परं चुक्रुशुर आर्तिजं भृशं; तथाश्रु नेत्रैर मुमुचुर हि शब्थवत 10 परवर्तमाने तु पुनर महाहवे; विगाह्यमानासु चमूषु पार्दिवैः अदाब्रवीथ धर्ष करं वचस तथा; रदर्षभान सर्वमहारदर्षभः 11 [क] जगत्य अनित्ये सततं परधावति; परचिन्तयन्न अस्दिरम अथ्य लक्षये भवत्सु तिष्ठत्स्व इह पातितॊ रणे; गिरिप्रकाशः कुरुपुंगवः कदम 12 निपातिते शांतनवे महारदे; थिवाकरे भूतलम आस्दिते यदा न पार्दिवाः सॊढुम अलं धनंजयं; गिरिप्रवॊढारम इवानिलं थरुमाः 13 हतप्रधानं तव इथम आर्तरूपं; परैर हतॊत्साहम अनादम अथ्य वै मया कुरूणां परिपाल्यम आहवे; बलं यदा तेन महात्मना तदा 14 समाहितं चात्मनि भारम ईथृशं; जगत तदानित्यम इथं च लक्षये निपातितं चाहवशौण्डम आहवे; कदं नु कुर्याम अहम आहवे भयम 15 अहं तु तान कुरु वृषभान अजिह्मगैः; परवेरयन यम सथनं रणे चरन यशः परं जगति विभाव्य वर्तिता; परैर हतॊ युधि शयिताद वा पुनः 16 युधिष्ठिरॊ धृतिमतिधर्मतत्त्ववान; वृकॊथरॊ गजशततुल्यविक्रमः तदार्जुनस तरिथशवरात्मजॊ यतॊ; न तथ बलं सुजयम अदामरैर अपि 17 यमौ रणे यत्र यमॊपमौ बले; स सात्यकिर यत्र च थेवकी सुतः न तथ बलं कापुरुषॊ ऽभयुपेयिवान; निवर्तते मृत्युमुखाथ इवासकृत 18 तपॊ ऽभयुथीर्णं तपसैव गम्यते; बलं बलेनापि तदा मनस्विभिः मनश च मे शत्रुनिवारणे धरुवं; सवरक्षणे चाचलवथ वयवस्दितम 19 एवं चैषां बुध्यमानः परभावं; गत्वैवाहं ताञ जयाम्य अथ्य सूत मित्रथ्रॊहॊ मर्षणीयॊ न मे ऽयं; भग्ने सैन्ये यः सहायः स मित्रम 20 कर्तास्म्य एतत सत्पुरुषार्य कर्म; तयक्त्वा पराणान अनुयास्यामि भीष्मम सर्वान संख्ये शत्रुसंघान हनिष्ये; हतस तैर वा वीरलॊकं गमिष्ये 21 संप्राक्रुष्टे रुथितस्त्री कुमारे; पराभूते पौरुषे धार्तराष्ट्रे मया कृत्यम इति जानामि सूत; तस्माच छत्रून धार्तराष्ट्रस्य जेष्ये 22 कुरून रक्षन पाण्डुपुत्राञ जिघांसंस; तयक्त्वा पराणान गॊर रूपे रणे ऽसमिन सर्वान संख्ये शत्रुसंघान निहत्य; थास्याम्य अहं धार्तराष्ट्राय राज्यम 23 निबध्यतां मे कवचं विचित्रं; हैमं शुभ्रं मणिरत्नावभासि शिरस तराणं चार्कसमानभासं; धनुः शरांश चापि विषाहि कल्पान 24 उपासन गान षॊडश यॊजयन्तु; धनूंषि थिव्यानि तदाहरन्तु असींश च शक्तीश च गथाश च गुर्वीः; शङ्खं च जाम्बूनथचित्रभासम 25 एतां रौक्मीं नागकक्ष्यां च जैत्रीं; जैत्रं च मे धवजम इन्थीवराभम शलक्ष्णैर वस्त्रैर विप्रमृज्यानयस्व; चित्रां मालां चात्र बथ्ध्वा स जालाम 26 अश्वान अग्र्यान पाण्डुराभ्रप्रकाशान; पुष्टान सनातान मन्त्रपूताभिर अथ्भिः तप्तैर भाण्डैः काञ्चनैर अभ्युपेताञ; शीघ्राञ शीघ्रं सूतपुत्रानयस्व 27 रदं चाग्र्यं हेमजालावनथ्धं; रत्रैश चित्रं चन्थ्रसूर्यप्रकाशैः थरव्यैर युक्तं संप्रहारॊपपन्नैर; वाहैर युक्तं तूर्णम आवर्तयस्व 28 चित्राणि चापानि च वेगवन्ति; जयाश चॊत्तमाः संहननॊपपन्नाः तूर्णांश च पूर्णान महतः शराणाम; आसज्य गात्रावरणानि चैव 29 परायात्रिकं चानयताशु सर्वं; कन्याः पूर्णं वीर कांस्यं च हैमम आनीय मालाम अवबध्य चाङ्के; परवाथयन्त्व आशु जयाय भेरीः 30 परयाहि सूताशु यतः किरीटी; वृकॊथरॊ धर्मसुतॊ यमौ च तान वा हनिष्यामि समेत्य संख्ये; भीष्माय वैष्यामि हतॊ थविषथ्भिः 31 यस्मिन राजा सत्यधृतिर युधिष्ठिरः; समास्दितॊ भीमसेनार्जुनौ च वासुथेवः सात्यकिः सृञ्जयाश च; मन्ये बलं तथ अजय्यं महीपैः 32 तं चेन मृत्युः सर्वहरॊ ऽभिरक्षेत; सथा परमत्तः समरे किरीटिनम तदापि हन्तास्मि समेत्य संख्ये; यास्यामि वा भीष्म पदा यमाय 33 न तव एवाहं न गमिष्यामि तेषां; मध्ये शूराणां तत तदाहं बरवीमि मित्र थरुहॊ थुर्बलभक्तयॊ ये; पापात्मानॊ न ममैते सहायाः 34 [स] स सिथ्धिमन्तं रदम उत्तमं थृढं; स कूबरं हेमपरिष्कृतं शुभम पताकिनं वातजवैर हयॊत्तमैर; युक्तं समास्दाय ययौ जयाय 35 संपूज्यमानः कुरुभिर महात्मा; रदर्षभः पाण्डुरवाजियाता ययौ तथायॊधनम उग्रधन्वा; यत्रावसानं भरतर्षभस्य 36 वरूदिना महता स धवजेन; सुवर्णमुक्ता मणिवज्र शालिना सथश्वयुक्तेन रदेन कर्णॊ; मेघस्वनेनार्क इवामितौजाः 37 हुताशनाभः स हुताशनप्रभे; शुभः शुभे वै सवरदे धनुर्धरः सदितॊ रराजाधिरदिर महारदः; सवयं विमाने सुरराड इव सदितः |
1
[s] hataṃ bhīṣmam ādhirathir viditvā; bhinnāṃ nāvam ivātyagādhe kurūṇām sodaryavad vyasanāt sūtaputraḥ; saṃtārayiṣyaṃs tava putrasya senām 2 śrutvā tu karṇaḥ puruṣendram acyutaṃ; nipātitaṃ śāṃtanavaṃ mahāratham athopāyāt tūrṇam amitrakarśano; dhanurdharāṇāṃ pravaras tadā vṛṣaḥ 3 hate tu bhīṣme rathasattame parair; nimajjatīṃ nāvam ivārṇave kurūn piteva putrāṃs tvarito 'bhyayāt tataḥ; saṃtārayiṣyaṃs tava putrasya senām 4 [karṇa] yasmin dhṛtir buddhiparākramaujo; damaḥ satyaṃ vīra gaṇāś ca sarve astrāṇi divyāny atha saṃnatir hrīr; priyā ca vāg anapāyīni bhīṣme 5 brahma dviṣaghne satataṃ kṛtajñe; sanātanaṃ candramasīva lakṣma sa cet praśāntaḥ paravīra hantā; manye hatān eva hi sarvayodhān 6 neha dhruvaṃ kiṃ cana jātu vidyate; asmiṁl loke karmaṇo 'nitya yogāt sūryodaye ko hi vimuktasaṃśayo; bhāvaṃ kurvītādya mahāvrate hate 7 vasu prabhāve vasu vīryasaṃbhave; gate vasūn eva vasuṃdharādhipe vasūni putrāṃś ca vasuṃdharāṃ tathā; kurūṃś ca śocadhvam imāṃ ca vāhinīm 8 [s] mahāprabhāve varade nipātite; lokaśreṣṭhe śāṃtanave mahaujasi parājiteṣu bharateṣu durmanāḥ; karṇo bhṛśaṃ nyaśvasad aśruvartayan 9 idaṃ tu rādheya vaco niśamya te; sutāś ca rājaṃs tava sainikāś ca ha parasparaṃ cukruśur ārtijaṃ bhṛśaṃ; tadāśru netrair mumucur hi śabdavat 10 pravartamāne tu punar mahāhave; vigāhyamānāsu camūṣu pārthivaiḥ athābravīd dharṣa karaṃ vacas tadā; ratharṣabhān sarvamahāratharṣabhaḥ 11 [k] jagaty anitye satataṃ pradhāvati; pracintayann asthiram adya lakṣaye bhavatsu tiṣṭhatsv iha pātito raṇe; giriprakāśaḥ kurupuṃgavaḥ katham 12 nipātite śāṃtanave mahārathe; divākare bhūtalam āsthite yathā na pārthivāḥ soḍhum alaṃ dhanaṃjayaṃ; giripravoḍhāram ivānilaṃ drumāḥ 13 hatapradhānaṃ tv idam ārtarūpaṃ; parair hatotsāham anātham adya vai mayā kurūṇāṃ paripālyam āhave; balaṃ yathā tena mahātmanā tathā 14 samāhitaṃ cātmani bhāram īdṛśaṃ; jagat tathānityam idaṃ ca lakṣaye nipātitaṃ cāhavaśauṇḍam āhave; kathaṃ nu kuryām aham āhave bhayam 15 ahaṃ tu tān kuru vṛṣabhān ajihmagaiḥ; praverayan yama sadanaṃ raṇe caran yaśaḥ paraṃ jagati vibhāvya vartitā; parair hato yudhi śayitātha vā punaḥ 16 yudhiṣṭhiro dhṛtimatidharmatattvavān; vṛkodaro gajaśatatulyavikramaḥ tathārjunas tridaśavarātmajo yato; na tad balaṃ sujayam athāmarair api 17 yamau raṇe yatra yamopamau bale; sa sātyakir yatra ca devakī sutaḥ na tad balaṃ kāpuruṣo 'bhyupeyivān; nivartate mṛtyumukhād ivāsakṛt 18 tapo 'bhyudīrṇaṃ tapasaiva gamyate; balaṃ balenāpi tathā manasvibhiḥ manaś ca me śatrunivāraṇe dhruvaṃ; svarakṣaṇe cācalavad vyavasthitam 19 evaṃ caiṣāṃ budhyamānaḥ prabhāvaṃ; gatvaivāhaṃ tāñ jayāmy adya sūta mitradroho marṣaṇīyo na me 'yaṃ; bhagne sainye yaḥ sahāyaḥ sa mitram 20 kartāsmy etat satpuruṣārya karma; tyaktvā prāṇān anuyāsyāmi bhīṣmam sarvān saṃkhye śatrusaṃghān haniṣye; hatas tair vā vīralokaṃ gamiṣye 21 saṃprākruṣṭe ruditastrī kumāre; parābhūte pauruṣe dhārtarāṣṭre mayā kṛtyam iti jānāmi sūta; tasmāc chatrūn dhārtarāṣṭrasya jeṣye 22 kurūn rakṣan pāṇḍuputrāñ jighāṃsaṃs; tyaktvā prāṇān gora rūpe raṇe 'smin sarvān saṃkhye śatrusaṃghān nihatya; dāsyāmy ahaṃ dhārtarāṣṭrāya rājyam 23 nibadhyatāṃ me kavacaṃ vicitraṃ; haimaṃ śubhraṃ maṇiratnāvabhāsi śiras trāṇaṃ cārkasamānabhāsaṃ; dhanuḥ śarāṃś cāpi viṣāhi kalpān 24 upāsan gān ṣoḍaśa yojayantu; dhanūṃṣi divyāni tathāharantu asīṃś ca śaktīś ca gadāś ca gurvīḥ; śaṅkhaṃ ca jāmbūnadacitrabhāsam 25 etāṃ raukmīṃ nāgakakṣyāṃ ca jaitrīṃ; jaitraṃ ca me dhvajam indīvarābham ślakṣṇair vastrair vipramṛjyānayasva; citrāṃ mālāṃ cātra baddhvā sa jālām 26 aśvān agryān pāṇḍurābhraprakāśān; puṣṭān snātān mantrapūtābhir adbhiḥ taptair bhāṇḍaiḥ kāñcanair abhyupetāñ; śīghrāñ śīghraṃ sūtaputrānayasva 27 rathaṃ cāgryaṃ hemajālāvanaddhaṃ; ratraiś citraṃ candrasūryaprakāśaiḥ dravyair yuktaṃ saṃprahāropapannair; vāhair yuktaṃ tūrṇam āvartayasva 28 citrāṇi cāpāni ca vegavanti; jyāś cottamāḥ saṃhananopapannāḥ tūrṇāṃś ca pūrṇān mahataḥ śarāṇām; āsajya gātrāvaraṇāni caiva 29 prāyātrikaṃ cānayatāśu sarvaṃ; kanyāḥ pūrṇaṃ vīra kāṃsyaṃ ca haimam ānīya mālām avabadhya cāṅke; pravādayantv āśu jayāya bherīḥ 30 prayāhi sūtāśu yataḥ kirīṭī; vṛkodaro dharmasuto yamau ca tān vā haniṣyāmi sametya saṃkhye; bhīṣmāya vaiṣyāmi hato dviṣadbhiḥ 31 yasmin rājā satyadhṛtir yudhiṣṭhiraḥ; samāsthito bhīmasenārjunau ca vāsudevaḥ sātyakiḥ sṛñjayāś ca; manye balaṃ tad ajayyaṃ mahīpaiḥ 32 taṃ cen mṛtyuḥ sarvaharo 'bhirakṣet; sadā pramattaḥ samare kirīṭinam tathāpi hantāsmi sametya saṃkhye; yāsyāmi vā bhīṣma pathā yamāya 33 na tv evāhaṃ na gamiṣyāmi teṣāṃ; madhye śūrāṇāṃ tat tathāhaṃ bravīmi mitra druho durbalabhaktayo ye; pāpātmāno na mamaite sahāyāḥ 34 [s] sa siddhimantaṃ ratham uttamaṃ dṛḍhaṃ; sa kūbaraṃ hemapariṣkṛtaṃ śubham patākinaṃ vātajavair hayottamair; yuktaṃ samāsthāya yayau jayāya 35 saṃpūjyamānaḥ kurubhir mahātmā; ratharṣabhaḥ pāṇḍuravājiyātā yayau tadāyodhanam ugradhanvā; yatrāvasānaṃ bharatarṣabhasya 36 varūthinā mahatā sa dhvajena; suvarṇamuktā maṇivajra śālinā sadaśvayuktena rathena karṇo; meghasvanenārka ivāmitaujāḥ 37 hutāśanābhaḥ sa hutāśanaprabhe; śubhaḥ śubhe vai svarathe dhanurdharaḥ sthito rarājādhirathir mahārathaḥ; svayaṃ vimāne surarāḍ iva sthitaḥ |