|
1
[धृ] शृणु थिव्यानि कर्माणि वासुथेवस्य संजय कृतवान यानि गॊविन्थॊ यदा नान्यः पुमान कव चित 2 संवर्धता गॊप कुले बालेनैव महात्मना विख्यापितं बलं बाह्वॊस तरिषु लॊकेषु संजय 3 उच्छैः शरवस तुल्यबलं वायुवेगसमं जवे जघान हयराजं यॊ यमुनावनवासिनम 4 थानवं घॊरकर्माणं गवां मृत्युम इवॊत्दितम वृषरूपधरं बाल्ये भुजाभ्यां निजघान ह 5 परलम्बं नरकं जम्भं पीठं चापि महासुरम मुरुं चाचलसंकाशम अवधीत पुष्करेक्षणः 6 तदा कंसॊ महातेजा जरासंधेन पालितः विक्रमेणैव कृष्णेन सगणः शातितॊ रणे 7 सुनामा नाम विक्रान्तः समग्राक्षौहिणी पतिः भॊजराजस्य मध्यस्दॊ भराता कंसस्य वीर्यवान 8 बलथेव थवितीयेन कृष्णेनामित्र घातिना तरस्वी समरे थग्धः स सैन्यः शूरसेनराट 9 थुर्वासा नाम विप्रर्षिस तदा परमकॊपनः आराधितः सथारेण स चास्मै परथथौ वरान 10 तदा गान्धारराजस्य सुतां वीरः सवयंवरे निर्जित्य पृदिवीपालान अवहत पुष्करेक्षणः 11 अमृष्यमाणा राजानॊ यस्य जात्या हया इव रदे वैवाहिके युक्ताः परतॊथेन कृतव्रणाः 12 जरासंधं महाबाहुम उपायेन जनार्थनः परेण घातयाम आस पृदग अक्षौहिणीपतिम 13 चेथिराजं च विक्रान्तं राजसेनापतिं बली अर्घे विवथमानं च जघान पशुवत तथा 14 सौभं थैत्य पुरं सवस्दं शाल्व गुप्तं थुरासथम समुथ्रकुक्षौ विक्रम्य पातयाम आस माधवः 15 अङ्गान वङ्गान कलिङ्गांश च मागधान काशिकॊसलान वत्स गर्ग करूषांश च पुण्ड्रांश चाप्य अजयथ रणे 16 आवन्त्यान थाक्षिणात्यांश च पार्वतीयान थशेरकान काश्मीरकान औरसकान पिशाचांश च स मन्थरान 17 काम्बॊजान वाटधानांश च चॊलान पाण्ड्यांश च संजय तरिगर्तान मालवांश चैव थरथांश च सुथुर्जयान 18 नानाथिग्भ्यश च संप्राप्तान वरातान अश्वशकान परति जितवान पुण्डरीकाक्षॊ यवनांश च सहानुगान 19 परविश्य मकरावासं याथॊभिर अभिसंवृतम जिगाय वरुणं युथ्धे सलिलान्तर गतं पुरा 20 युधि पञ्चजनं हत्वा पातालतलवासिनम पाञ्चजन्यं हृषीकेशॊ थिव्यं शङ्खम अवाप्तवान 21 खाण्डवे पार्द सहितस तॊषयित्वा हुताशनम आग्नेयम अस्त्रं थुर्धर्षं चक्रं लेभे महाबलः 22 वैनतेयं समारुह्य तरासयित्वामरावतीम महेन्थ्रभवनाथ वीरः पारिजातम उपानयत 23 तच च मर्षितवाञ शक्रॊ जानंस तस्य पराक्रमम राज्ञां चाप्य अजितं कं चित कृष्णेनेह न शुश्रुम 24 यच च तन महथ आश्चर्यं सभायां मम संजय कृतवान पुण्डरीकाक्षः कस तथ अन्य इहार्हति 25 यच च भक्त्या परपन्नॊ ऽहम अथ्राक्षं कृष्णम ईश्वरम तन मे सुविथितं सर्वं परत्यक्षम इव चागमत 26 नान्तॊ विक्रमयुक्तस्य बुथ्ध्या युक्तस्य वा पुनः कर्मणः शक्यते गन्तुं हृषीकेशस्य संजय 27 तदा गथश च साम्बश च परथ्युम्नॊ ऽद विथूरदः आगावहॊ ऽनिरुथ्धश च चारुथेष्णश च सारणः 28 उल्मुकॊ निशठश चैव झल्ली बभ्रुश च वीर्यवान पृदुश च विपृदुश चैव समीकॊ ऽदारिमेजयः 29 एते वै बलवन्तश च वृणि वीराः परहारिणः कदं चित पाण्डवानीकं शरयेयुः समरे सदिताः 30 आहूता वृष्णिवीरेण केशवेन महात्मना ततः संशयितं सर्वं भवेथ इति मतिर मम 31 नागायुत बलॊ वीरः कैलासशिखरॊपमः वनमाली हली रामस तत्र यत्र जनार्थनः 32 यम आहुः सर्वपितरं वासुथेवं थविजातयः अपि वा हय एष पाण्डूनां यॊत्स्यते ऽरदाय संजय 33 स यथा तात संनह्येत पाण्डवार्दाय केशवः न तथा परत्यनीकेषु भविता तस्य कश चन 34 यथि सम कुरवः सर्वे जयेयुः सर्वपाण्डवान वार्ष्णेयॊ ऽरदाय तेषां वै गृह्णीयाच छस्त्रम उत्तमम 35 ततः सर्वान नरव्याघ्रॊ हत्वा नरपतीन रणे कौरवांश च महाबाहुः कुन्त्यै थथ्यात स मेथिनीम 36 यस्य यन्ता हृषीकेशॊ यॊथ्धा यस्य धनंजयः रदस्य तस्य कः संख्ये परत्यनीकॊ भवेथ रदः 37 न केन चिथ उपायेन कुरूणां थृश्यते जयः तस्मान मे सर्वम आचक्ष्व यदा युथ्धम अवर्तत 38 अर्जुनः केशवस्यात्मा कृष्णॊ ऽपय आत्मा किरीटिनः अर्जुने विजयॊ नित्यं कृष्णे कीर्तिश च शाश्वती 39 पराधान्येन हि भूयिष्ठम अमेयाः केशवे गुणाः मॊहाथ थुर्यॊधनः कृष्णं यन न वेत्तीह माधवम 40 मॊहितॊ थैवयॊगेन मृत्युपाशपुरस्कृतः न वेथ कृष्णं थाशार्हम अर्जुनं चैव पाण्डवम 41 पूर्वथेवौ महात्मानौ नरनारायणाव उभौ एकात्मानौ थविधा भूतौ थृश्येते मानवैर भुवि 42 मनसापि हि थुर्धर्षौ सेनाम एतां यशस्विनौ नाशयेताम इहेच्छन्तौ मानुषत्वात तु नेच्छतः 43 युगस्येव विपर्यासॊ लॊकानाम इव मॊहनम भीष्मस्य च वधस तात थरॊणस्य च महात्मनः 44 न हय एव बरह्मचर्येण न वेथाध्ययनेन च न करियाभिर न शस्त्रेण मृत्यॊः कश चिथ विमुच्यते 45 लॊकसंभावितौ वीरौ कृतास्त्रौ युथ्धथुर्मथौ भीष्मथ्रॊणौ हतौ शरुत्वा किं नु जीवामि संजय 46 यां तां शरियम असूयामः पुरा यातां युधिष्ठिरे अथ्य ताम अनुजानीमॊ भीष्मथ्रॊणवधेन च 47 तदा च मत्कृते पराप्तः कुरूणाम एष संक्षयः पक्वानां हि वधे सूत वज्रायन्ते तृणान्य अपि 48 अनन्यम इथम ऐश्वर्यं लॊके पराप्तॊ युधिष्ठिरः यस्य कॊपान महेष्वासौ भीष्मथ्रॊणौ निपातितौ 49 पराप्तः परकृतितॊ धर्मॊ नाधर्मॊ मानवान परति करूरः सर्वविनाशाय कालः समतिवर्तते 50 अन्यदा चिन्तिता हय अर्दा नरैस तात मनस्विभिः अन्यदैव हि गच्छन्ति थैवाथ इति मतिर मम 51 तस्माथ अपरिहार्ये ऽरदे संप्राप्ते कृच्छ्र उत्तमे अपारणीये थुश्चिन्त्ये यदा भूतं परचक्ष्व मे |
1
[dhṛ] śṛṇu divyāni karmāṇi vāsudevasya saṃjaya kṛtavān yāni govindo yathā nānyaḥ pumān kva cit 2 saṃvardhatā gopa kule bālenaiva mahātmanā vikhyāpitaṃ balaṃ bāhvos triṣu lokeṣu saṃjaya 3 ucchaiḥ śravas tulyabalaṃ vāyuvegasamaṃ jave jaghāna hayarājaṃ yo yamunāvanavāsinam 4 dānavaṃ ghorakarmāṇaṃ gavāṃ mṛtyum ivotthitam vṛṣarūpadharaṃ bālye bhujābhyāṃ nijaghāna ha 5 pralambaṃ narakaṃ jambhaṃ pīṭhaṃ cāpi mahāsuram muruṃ cācalasaṃkāśam avadhīt puṣkarekṣaṇaḥ 6 tathā kaṃso mahātejā jarāsaṃdhena pālitaḥ vikrameṇaiva kṛṣṇena sagaṇaḥ śātito raṇe 7 sunāmā nāma vikrāntaḥ samagrākṣauhiṇī patiḥ bhojarājasya madhyastho bhrātā kaṃsasya vīryavān 8 baladeva dvitīyena kṛṣṇenāmitra ghātinā tarasvī samare dagdhaḥ sa sainyaḥ śūrasenarāṭ 9 durvāsā nāma viprarṣis tathā paramakopanaḥ ārādhitaḥ sadāreṇa sa cāsmai pradadau varān 10 tathā gāndhārarājasya sutāṃ vīraḥ svayaṃvare nirjitya pṛthivīpālān avahat puṣkarekṣaṇaḥ 11 amṛṣyamāṇā rājāno yasya jātyā hayā iva rathe vaivāhike yuktāḥ pratodena kṛtavraṇāḥ 12 jarāsaṃdhaṃ mahābāhum upāyena janārdanaḥ pareṇa ghātayām āsa pṛthag akṣauhiṇīpatim 13 cedirājaṃ ca vikrāntaṃ rājasenāpatiṃ balī arghe vivadamānaṃ ca jaghāna paśuvat tadā 14 saubhaṃ daitya puraṃ svasthaṃ śālva guptaṃ durāsadam samudrakukṣau vikramya pātayām āsa mādhavaḥ 15 aṅgān vaṅgān kaliṅgāṃś ca māgadhān kāśikosalān vatsa garga karūṣāṃś ca puṇḍrāṃś cāpy ajayad raṇe 16 āvantyān dākṣiṇātyāṃś ca pārvatīyān daśerakān kāśmīrakān aurasakān piśācāṃś ca sa mandarān 17 kāmbojān vāṭadhānāṃś ca colān pāṇḍyāṃś ca saṃjaya trigartān mālavāṃś caiva daradāṃś ca sudurjayān 18 nānādigbhyaś ca saṃprāptān vrātān aśvaśakān prati jitavān puṇḍarīkākṣo yavanāṃś ca sahānugān 19 praviśya makarāvāsaṃ yādobhir abhisaṃvṛtam jigāya varuṇaṃ yuddhe salilāntar gataṃ purā 20 yudhi pañcajanaṃ hatvā pātālatalavāsinam pāñcajanyaṃ hṛṣīkeśo divyaṃ śaṅkham avāptavān 21 khāṇḍave pārtha sahitas toṣayitvā hutāśanam āgneyam astraṃ durdharṣaṃ cakraṃ lebhe mahābalaḥ 22 vainateyaṃ samāruhya trāsayitvāmarāvatīm mahendrabhavanād vīraḥ pārijātam upānayat 23 tac ca marṣitavāñ śakro jānaṃs tasya parākramam rājñāṃ cāpy ajitaṃ kaṃ cit kṛṣṇeneha na śuśruma 24 yac ca tan mahad āścaryaṃ sabhāyāṃ mama saṃjaya kṛtavān puṇḍarīkākṣaḥ kas tad anya ihārhati 25 yac ca bhaktyā prapanno 'ham adrākṣaṃ kṛṣṇam īśvaram tan me suviditaṃ sarvaṃ pratyakṣam iva cāgamat 26 nānto vikramayuktasya buddhyā yuktasya vā punaḥ karmaṇaḥ śakyate gantuṃ hṛṣīkeśasya saṃjaya 27 tathā gadaś ca sāmbaś ca pradyumno 'tha vidūrathaḥ āgāvaho 'niruddhaś ca cārudeṣṇaś ca sāraṇaḥ 28 ulmuko niśaṭhaś caiva jhallī babhruś ca vīryavān pṛthuś ca vipṛthuś caiva samīko 'thārimejayaḥ 29 ete vai balavantaś ca vṛṇi vīrāḥ prahāriṇaḥ kathaṃ cit pāṇḍavānīkaṃ śrayeyuḥ samare sthitāḥ 30 āhūtā vṛṣṇivīreṇa keśavena mahātmanā tataḥ saṃśayitaṃ sarvaṃ bhaved iti matir mama 31 nāgāyuta balo vīraḥ kailāsaśikharopamaḥ vanamālī halī rāmas tatra yatra janārdanaḥ 32 yam āhuḥ sarvapitaraṃ vāsudevaṃ dvijātayaḥ api vā hy eṣa pāṇḍūnāṃ yotsyate 'rthāya saṃjaya 33 sa yadā tāta saṃnahyet pāṇḍavārthāya keśavaḥ na tadā pratyanīkeṣu bhavitā tasya kaś cana 34 yadi sma kuravaḥ sarve jayeyuḥ sarvapāṇḍavān vārṣṇeyo 'rthāya teṣāṃ vai gṛhṇīyāc chastram uttamam 35 tataḥ sarvān naravyāghro hatvā narapatīn raṇe kauravāṃś ca mahābāhuḥ kuntyai dadyāt sa medinīm 36 yasya yantā hṛṣīkeśo yoddhā yasya dhanaṃjayaḥ rathasya tasya kaḥ saṃkhye pratyanīko bhaved rathaḥ 37 na kena cid upāyena kurūṇāṃ dṛśyate jayaḥ tasmān me sarvam ācakṣva yathā yuddham avartata 38 arjunaḥ keśavasyātmā kṛṣṇo 'py ātmā kirīṭinaḥ arjune vijayo nityaṃ kṛṣṇe kīrtiś ca śāśvatī 39 prādhānyena hi bhūyiṣṭham ameyāḥ keśave guṇāḥ mohād duryodhanaḥ kṛṣṇaṃ yan na vettīha mādhavam 40 mohito daivayogena mṛtyupāśapuraskṛtaḥ na veda kṛṣṇaṃ dāśārham arjunaṃ caiva pāṇḍavam 41 pūrvadevau mahātmānau naranārāyaṇāv ubhau ekātmānau dvidhā bhūtau dṛśyete mānavair bhuvi 42 manasāpi hi durdharṣau senām etāṃ yaśasvinau nāśayetām ihecchantau mānuṣatvāt tu necchataḥ 43 yugasyeva viparyāso lokānām iva mohanam bhīṣmasya ca vadhas tāta droṇasya ca mahātmanaḥ 44 na hy eva brahmacaryeṇa na vedādhyayanena ca na kriyābhir na śastreṇa mṛtyoḥ kaś cid vimucyate 45 lokasaṃbhāvitau vīrau kṛtāstrau yuddhadurmadau bhīṣmadroṇau hatau śrutvā kiṃ nu jīvāmi saṃjaya 46 yāṃ tāṃ śriyam asūyāmaḥ purā yātāṃ yudhiṣṭhire adya tām anujānīmo bhīṣmadroṇavadhena ca 47 tathā ca matkṛte prāptaḥ kurūṇām eṣa saṃkṣayaḥ pakvānāṃ hi vadhe sūta vajrāyante tṛṇāny api 48 ananyam idam aiśvaryaṃ loke prāpto yudhiṣṭhiraḥ yasya kopān maheṣvāsau bhīṣmadroṇau nipātitau 49 prāptaḥ prakṛtito dharmo nādharmo mānavān prati krūraḥ sarvavināśāya kālaḥ samativartate 50 anyathā cintitā hy arthā narais tāta manasvibhiḥ anyathaiva hi gacchanti daivād iti matir mama 51 tasmād aparihārye 'rthe saṃprāpte kṛcchra uttame apāraṇīye duścintye yathā bhūtaṃ pracakṣva me |