|
1
[धृ] बहूनि सुविचित्राणि थवंथ्व युथ्धानि संजय तवयॊक्तानि निशम्याहं सपृहयामि स चक्षुषाम 2 आश्चर्यभूतं लॊकेषु कदयिष्यन्ति मानवाः कुरूणां पाण्डवानां च युथ्धं थेवासुरॊपमम 3 न हि मे तृप्तिर अस्तीह शृण्वतॊ युथ्धम उत्तमम तस्माथ आर्तायनेर युथ्धं सौभथ्रस्य च शंस मे 4 [स] साथितं परेक्ष्य यन्तारं शल्यः सर्वायषीं गथाम समुत्क्षिप्य नथन करुथ्धः परचस्कन्थ रदॊत्तमात 5 तं थीप्तम इव कालाग्निं थण्डहस्तम इवान्तकम जवेनाभ्यपतथ भीमः परगृह्य महतीं गथाम 6 सौभथ्रॊ ऽपय अशनिप्रख्यां परगृह्य महतीं गथाम एह्य एहीत्य अब्रवीच छल्यं यत्नाथ भीमेन वारितः 7 वारयित्वा तु सौभथ्रं भीमसेनः परतापवान शल्यम आसाथ्य समरे तस्दौ गिरिर इवाचलः 8 तदैव मथ्रराजॊ ऽपि भीमं थृष्ट्वा महाबलम ससाराभिमुखस तूर्णं शार्थूल इव कुञ्जरम 9 ततस तूर्यनिनाथाश च शङ्खानां च सहस्रशः सिंहनाथाश च संजज्ञुर भेरीणां च महास्वनाः 10 पश्यतां शतशॊ हय आसीथ अन्यॊन्यसमचेतसाम पाण्डवानां कुरूणां च साधु साध्व इति निस्वनः 11 न हि मथ्राधिपाथ अन्यः सर्वराजसु भारत सॊढुम उत्सहते वेगं भीमसेनस्य संयुगे 12 तदा मथ्राधिपस्यापि गथा वेगं महात्मनः सॊढुम उत्सहते लॊके कॊ ऽनयॊ युधि वृकॊथरात 13 पट्टैर जाम्बूनथैर बथ्धा बभूव जनहर्षिणी परजज्वाल तदा विथ्धा भीमेन महती गथा 14 तदैव चरतॊ मार्गान मण्डलानि विचेरतुः महाविथ्युत परतीकाशा शल्यस्य शुशुभे गथा 15 तौ वृषाव इव नर्थन्तौ मण्डलानि विचेरतुः आवर्जितगथा शृङ्गाव उभौ शल्य वृकॊथरौ 16 मण्डलावर्त मार्गेषु गथा विहरणेषु च निर्विशेषम अभूथ युथ्धं तयॊः पुरुषसिंहयॊः 17 ताडिता भीमसेनेन शल्यस्य महती गथा साग्निज्वाला महारौथ्रा गथा चूर्णम अशीर्यत 18 तदैव भीमसेनस्य थविषताभिहता गथा वर्षा परथॊषे खथ्यॊतैर वृतॊ वृक्ष इवाबभौ 19 गथा कषिप्ता तु समरे मथ्रराजेन भारत वयॊम संथीपयाना सा ससृजे पावकं बहु 20 तदैव भीमसेनेन थविषते परेषिता गथा तापयाम आस तत सैन्यं महॊल्का पतती यदा 21 ते चैवॊभे गथे शरेष्ठे समासाथ्य परस्परम शवसन्त्यौ नागकन्येव ससृजाते विभावसुम 22 नखैर इव महाव्याघ्रौ थन्तैर इव महागजौ तौ विचेरतुर आसाथ्य गथाभ्यां च परस्परम 23 ततॊ गथाग्राभिहतौ कषणेन रुधिरॊक्षितौ थथृशाते महात्मानौ पुष्पिताव इव किंशुकौ 24 शुश्रुवे थिक्षु सर्वासु तयॊः पुरुषसिंहयॊः गथाभिघात संह्राथः शक्राशनिर इवॊपमः 25 गथया मथ्रराजेन सव्यथक्षिणमाहतः नाकम्पत तथा भीमॊ भिथ्यमान इवाचलः 26 तदा भीम गथा वेगैस ताड्यमानॊ महाबलः धैर्यान मथ्राधिपस तस्दौ वज्रैर गिरिर इवाहतः 27 आपेततुर महावेगौ समुच्छ्रितमहागथौ पुनर अन्तरमार्गस्दौ मण्डलानि विचेरतुः 28 अदाप्लुत्य पथान्य अष्टौ संनिपत्य गजाव इव सहसा लॊहथण्डाभ्याम अन्यॊन्यम अभिजघ्नतुः 29 तौ परस्परवेगाच च गथाभ्यां च भृशाहतौ युगपत पेततुर वीरौ कषिताव इन्थ्रध्वजाव इव 30 ततॊ विह्वलमानं तं निःश्वसन्तं पुनः पुनः शल्यम अभ्यपतत तूर्णं कृतवर्मा महारदः 31 थृष्ट्वा चैनं महाराज गथयाभिनिपीडितम विचेष्टन्तं यदा नागं मूर्छयाभिपरिप्लुतम 32 ततः सगथम आरॊप्य मथ्राणाम अधिपं रदम अपॊवाह रणात तूर्णं कृतवर्मा महारदः 33 कषीबवथ विह्वलॊ वीरॊ निमेषात पुनर उत्दितः भीमॊ ऽपि सुमहाबाहुर गथापाणिर अथृश्यत 34 ततॊ मथ्राधिपं थृष्ट्वा तव पुत्राः पराङ्मुखम स नागरदपत्त्यश्वाः समकम्पन्त मारिष 35 ते पाण्डवैर अर्थ्यमानास तावका जितकाशिभिः भीता थिशॊ ऽनवपथ्यन्त वातनुन्ना धना इव 36 निर्जित्य धार्तराष्ट्रांस तु पाण्डवेया महारदाः वयरॊचन्त रणे राजन थीप्यमाना यशस्विनः 37 सिंहनाथान भृशं चक्रुः शङ्खान थध्मुश च हर्षिताः भेरीश च वारयाम आसुर मृथङ्गांश चानकैः सह |
1
[dhṛ] bahūni suvicitrāṇi dvaṃdva yuddhāni saṃjaya tvayoktāni niśamyāhaṃ spṛhayāmi sa cakṣuṣām 2 āścaryabhūtaṃ lokeṣu kathayiṣyanti mānavāḥ kurūṇāṃ pāṇḍavānāṃ ca yuddhaṃ devāsuropamam 3 na hi me tṛptir astīha śṛṇvato yuddham uttamam tasmād ārtāyaner yuddhaṃ saubhadrasya ca śaṃsa me 4 [s] sāditaṃ prekṣya yantāraṃ śalyaḥ sarvāyaṣīṃ gadām samutkṣipya nadan kruddhaḥ pracaskanda rathottamāt 5 taṃ dīptam iva kālāgniṃ daṇḍahastam ivāntakam javenābhyapatad bhīmaḥ pragṛhya mahatīṃ gadām 6 saubhadro 'py aśaniprakhyāṃ pragṛhya mahatīṃ gadām ehy ehīty abravīc chalyaṃ yatnād bhīmena vāritaḥ 7 vārayitvā tu saubhadraṃ bhīmasenaḥ pratāpavān śalyam āsādya samare tasthau girir ivācalaḥ 8 tathaiva madrarājo 'pi bhīmaṃ dṛṣṭvā mahābalam sasārābhimukhas tūrṇaṃ śārdūla iva kuñjaram 9 tatas tūryaninādāś ca śaṅkhānāṃ ca sahasraśaḥ siṃhanādāś ca saṃjajñur bherīṇāṃ ca mahāsvanāḥ 10 paśyatāṃ śataśo hy āsīd anyonyasamacetasām pāṇḍavānāṃ kurūṇāṃ ca sādhu sādhv iti nisvanaḥ 11 na hi madrādhipād anyaḥ sarvarājasu bhārata soḍhum utsahate vegaṃ bhīmasenasya saṃyuge 12 tathā madrādhipasyāpi gadā vegaṃ mahātmanaḥ soḍhum utsahate loke ko 'nyo yudhi vṛkodarāt 13 paṭṭair jāmbūnadair baddhā babhūva janaharṣiṇī prajajvāla tathā viddhā bhīmena mahatī gadā 14 tathaiva carato mārgān maṇḍalāni viceratuḥ mahāvidyut pratīkāśā śalyasya śuśubhe gadā 15 tau vṛṣāv iva nardantau maṇḍalāni viceratuḥ āvarjitagadā śṛṅgāv ubhau śalya vṛkodarau 16 maṇḍalāvarta mārgeṣu gadā viharaṇeṣu ca nirviśeṣam abhūd yuddhaṃ tayoḥ puruṣasiṃhayoḥ 17 tāḍitā bhīmasenena śalyasya mahatī gadā sāgnijvālā mahāraudrā gadā cūrṇam aśīryata 18 tathaiva bhīmasenasya dviṣatābhihatā gadā varṣā pradoṣe khadyotair vṛto vṛkṣa ivābabhau 19 gadā kṣiptā tu samare madrarājena bhārata vyoma saṃdīpayānā sā sasṛje pāvakaṃ bahu 20 tathaiva bhīmasenena dviṣate preṣitā gadā tāpayām āsa tat sainyaṃ maholkā patatī yathā 21 te caivobhe gade śreṣṭhe samāsādya parasparam śvasantyau nāgakanyeva sasṛjāte vibhāvasum 22 nakhair iva mahāvyāghrau dantair iva mahāgajau tau viceratur āsādya gadābhyāṃ ca parasparam 23 tato gadāgrābhihatau kṣaṇena rudhirokṣitau dadṛśāte mahātmānau puṣpitāv iva kiṃśukau 24 śuśruve dikṣu sarvāsu tayoḥ puruṣasiṃhayoḥ gadābhighāta saṃhrādaḥ śakrāśanir ivopamaḥ 25 gadayā madrarājena savyadakṣiṇamāhataḥ nākampata tadā bhīmo bhidyamāna ivācalaḥ 26 tathā bhīma gadā vegais tāḍyamāno mahābalaḥ dhairyān madrādhipas tasthau vajrair girir ivāhataḥ 27 āpetatur mahāvegau samucchritamahāgadau punar antaramārgasthau maṇḍalāni viceratuḥ 28 athāplutya padāny aṣṭau saṃnipatya gajāv iva sahasā lohadaṇḍābhyām anyonyam abhijaghnatuḥ 29 tau parasparavegāc ca gadābhyāṃ ca bhṛśāhatau yugapat petatur vīrau kṣitāv indradhvajāv iva 30 tato vihvalamānaṃ taṃ niḥśvasantaṃ punaḥ punaḥ śalyam abhyapatat tūrṇaṃ kṛtavarmā mahārathaḥ 31 dṛṣṭvā cainaṃ mahārāja gadayābhinipīḍitam viceṣṭantaṃ yathā nāgaṃ mūrchayābhipariplutam 32 tataḥ sagadam āropya madrāṇām adhipaṃ ratham apovāha raṇāt tūrṇaṃ kṛtavarmā mahārathaḥ 33 kṣībavad vihvalo vīro nimeṣāt punar utthitaḥ bhīmo 'pi sumahābāhur gadāpāṇir adṛśyata 34 tato madrādhipaṃ dṛṣṭvā tava putrāḥ parāṅmukham sa nāgarathapattyaśvāḥ samakampanta māriṣa 35 te pāṇḍavair ardyamānās tāvakā jitakāśibhiḥ bhītā diśo 'nvapadyanta vātanunnā dhanā iva 36 nirjitya dhārtarāṣṭrāṃs tu pāṇḍaveyā mahārathāḥ vyarocanta raṇe rājan dīpyamānā yaśasvinaḥ 37 siṃhanādān bhṛśaṃ cakruḥ śaṅkhān dadhmuś ca harṣitāḥ bherīś ca vārayām āsur mṛdaṅgāṃś cānakaiḥ saha |