|
1
[स] ततॊ युधिष्ठिरॊ थरॊणं थृष्ट्वान्तिकम उपागतम महता शरवर्षेण परत्यगृह्णाथ अभीतवत 2 ततॊ हलहलाशब्थ आसीथ यौधिष्ठिरे बले जिघृक्षति महासिंहे गजानाम इव यूदपम 3 थृष्ट्वा थरॊणं ततः शूरः सत्यजित सत्यविक्रमः युधिष्ठिरं परिप्रेप्सुम आचार्यं समुपाथ्रवत 4 तत आचार्य पाञ्चाल्यौ युयुधाते परस्परम विक्षॊभयन्तौ तत सैन्यम इन्थ्र वैरॊचनाव इव 5 ततः सत्यजितं तीक्ष्णैर थशभिर मर्मभेथिभिः अविध्यच छीघ्रम आचार्यश छित्त्वास्य स शरं धनुः 6 स शीघ्रतरम आथाय धनुर अन्यत परतापवान थरॊणं सॊ ऽभिजघानाशु विंशथ्भिः कङ्कपत्रिभिः 7 जञात्वा सत्यजिता थरॊणं गरस्यमानम इवाहवे वृकः शरशतैर तीक्ष्णैः पाञ्चाल्यॊ थरॊणम अर्थयत 8 संछाथ्यमानं समरे थरॊणं थृष्ट्वा महारदम चुक्रुशुः पाण्डवा राजन वस्त्राणि थुधुवुश च ह 9 वृकस तु परमक्रुथ्धॊ थरॊणं षष्ट्या सतनान्तरे विव्याध बलवान राजंस तथ अथ्भुतम इवाभवत 10 थरॊणस तु शरवर्षेण छाथ्यमानॊ महारदः वेगं चक्रे महावेगः करॊधाथ उथ्वृत्य चक्षुषी 11 ततः सत्यजितश चापं छित्त्वा थरॊणॊ वृकस्य च षड्भिः ससूतं सहयं शरैर थरॊणॊ ऽवधीथ वृकम 12 अदान्यथ धनुर आथाय सत्यजिथ वेगवत्तरम साश्वं ससूतं विशिखैर थरॊणं विव्याध स धवजम 13 स तन न ममृषे थरॊणः पाञ्चाल्येनार्थनं मृधे ततस तस्य विनाशाय स तवरं वयसृजच छरान 14 हयान धवजं धनुर मुष्टिम उभौ च पार्ष्णिसारदी अवाकिरत ततॊ थरॊणः शरवर्षैः सहस्रशः 15 तदा संछिथ्यमानेषु कार्मुकेषु पुनः पुनः पाञ्चाल्यः परमास्त्रज्ञः शॊणाश्वं समयॊधयत 16 स सत्यजितम आलक्ष्य तदॊथीर्णं महाहवे अर्धचन्थ्रेण चिच्छेथ शिरस तस्य महात्मनः 17 तस्मिन हते महामात्रे पाञ्चालानां रदर्षभे अपायाज जवनैर अश्वैर थरॊणात तरस्तॊ युधिष्ठिरः 18 पाञ्चालाः केकया मत्स्याश चेथिकारूष कॊसलाः युधिष्ठिरम उथीक्षन्तॊ हृष्टा थरॊणम उपाथ्रवन 19 ततॊ युधिष्ठिरा परेप्सुर आचार्यः शत्रुपूगहा वयधमत तान्य अनीकानि तूलराशिम इवानिलः 20 निर्हथन्तम अनीकानि तानि तानि पुनः पुनः थरॊणं मत्स्याथ अवरजः शतानीकॊ ऽभयवर्तत 21 सूर्यरश्मि परतीकाशैः कर्मार परिजार्जितैः षड्भिः समूतं सहयं थरॊणं विथ्ध्वानथथ भृशम 22 तस्य नानथतॊ थरॊणः शिरः कायात सकुण्डलम कषुरेणापाहरत तूर्णं ततॊ मत्स्याः परथुथ्रुवुः 23 मत्स्याञ जित्वाजयच चेथीन कारूषान केकयान अपि पाञ्चालान सृञ्जयान पाण्डून भारथ्वाजः पुनः पुनः 24 तं थहन्तम अनीकानि करुथ्धम अग्निं यदा वनम थृष्ट्वा रुक्मरदं करुथ्धं समकम्पन्त सृञ्जयाः 25 उत्तमं हय आथधानस्य धनुर अस्याशु कारिणः जयाघॊषॊ निघ्नतॊ ऽमित्रान थिक्षु सर्वासु शुश्रुवे 26 नागान अश्वान पथातींश च रदिनॊ गजसाथिनः रौथ्रा हस्तवता मुक्ताः परमद्नन्ति सम सायकाः 27 नानथ्यमानः पर्जन्यॊ मिश्रवातॊ हिमात्यये अश्मवर्षम इवावर्षत परेषां भयम आथधत 28 सर्वा थिशः समचरत सैन्यं विक्षॊभयन्न इव बली शूरॊ महेष्वासॊ मित्राणाम अभयंकरः 29 तस्य विथ्युथ इवाभ्रेषु चापं हेमपरिष्कृतम थिक्षु सर्वास्व अपश्याम थरॊणस्यामित तेजसः 30 थरॊणस तु पाण्डवानीके चकार कथनं महत यदा थैत्य गणे विष्णुः सुरासुरनमस्कृतः 31 स शूर सत्यवाक पराज्ञॊ बलवान सत्यविक्रमः महानुभावः कालान्ते रौथ्रीं भीरु विभीषणाम 32 कवचॊर्मिध्वजावर्तां मर्त्यकूलापहारिणीम गजवाजिमहाग्राहाम असि मीनां थुरासथा 33 वीरास्दि शर्करां रौथ्रां भेरी मुरजकच्छपाम चर्म वर्म पलवां घॊरां केशशैवलशाड्वलाम 34 शरौघिणीं धनुः सरॊतां बाहुपन्नग संकुलाम रणभूमिवहां घॊरां कुरुसृञ्जय वाहिनीम मनुष्यशीर्ष पाषाणां शक्तिमीनां गथॊडुपाम 35 उष्णीष फेनवसनां निष्कीर्णान्त्र सरीसृपाम वीरापहारिणीम उग्रां मांसशॊणितकर्थमाम 36 हस्तिग्राहां केतुवृक्षां कषत्रियाणां निमज्जनीम करूरां शरीरसंघाटां साथिनक्रां थुरत्ययाम थरॊणः परावर्तयत तत्र नथीम अन्तकगामिनीम 37 करव्याथगणसंघुष्टां शवशृगाल गणायुताम निषेवितां महारौथ्रैः पिशिताशैः समन्ततः 38 तं थहन्तम अनीकानि रदॊथारं कृतान्तवत सर्वतॊ ऽभयथ्रवन थरॊणं कुन्तीपुत्र पुरॊगमाः 39 तांस तु शूरान महेष्वासांस तावकाभ्युथ्यतायुधाः राजानॊ राजपुत्राश च समन्तात पर्यवारयन 40 ततॊ थरॊणः सत्यसंधः परभिन्न इव कुञ्जरः अभ्यतीत्य रदानीकं थृढसेनम अपातयत 41 ततॊ राजानम आसाथ्य परहरन्तम अभीतवत अविध्यन नवभिः कषेमं स हतः परापतथ रदात 42 स मध्यं पराप्य सैन्यानां सर्वाः परविचरन थिशः तराता हय अभवथ अन्येषां न तरातव्यः कदं चन 43 शिखण्डिनं थवाथशभिर विंशत्या चॊत्तमौजसा वसु थानं च भल्लेन परेषयथ यमसाथनम 44 अशीत्या कषत्रवर्माणं षड्विंशत्या सुथक्षिणम कषत्रथेवं तु भल्लेन रदनीडाथ अपाहरत 45 युधामन्युं चतुःषष्ट्या तरिंशता चैव सात्यकिम विथ्ध्वा रुक्मरदस तूर्णं युधिष्ठिरम उपाथ्रवत 46 ततॊ युधिष्ठिरः कषिप्रं कितवॊ राजसत्तमः अपायाज जवनैर अश्वैः पाञ्चाल्यॊ थरॊणम अभ्ययात 47 तं थरॊणं सधनुष्कं तु साश्वयन्तारम अक्षिणॊत स हतः परापतथ भूमौ रदाज जयॊतिर इवाम्बरात 48 तस्मिन हते राजपुत्रे पाञ्चालानां यशः करे हतथ्रॊणं हतथ्रॊणम इत्य आसीत तुमुलं महत 49 तांस तदा भृशसंक्रुथ्धान पाञ्चालान मत्स्यकेकयान सृञ्जयान पाण्डवांश चैव थरॊणॊ वयक्षॊभयथ बली 50 सात्यकिं चेकितानं च धृष्टथ्युम्न विखण्डिनौ वार्धक्षेमिं चित्रसेनं सेना बिन्थुं सुवर्चसम 51 एतांश चान्यांश च सुबहून नानाजनपथेश्वरान सर्वान थरॊणॊ ऽजयथ युथ्धे कुरुभिः परिवारितः 52 तावकास तु महाराज जयं लब्ध्वा महाहवे पाण्डवेयान रणे जग्नुर थरवमाणान समन्ततः 53 ते थानवा इवेन्थ्रेण वध्यमाना महात्मना पाञ्चालाः केकया मत्स्याः समकम्पन्त भारत |
1
[s] tato yudhiṣṭhiro droṇaṃ dṛṣṭvāntikam upāgatam mahatā śaravarṣeṇa pratyagṛhṇād abhītavat 2 tato halahalāśabda āsīd yaudhiṣṭhire bale jighṛkṣati mahāsiṃhe gajānām iva yūthapam 3 dṛṣṭvā droṇaṃ tataḥ śūraḥ satyajit satyavikramaḥ yudhiṣṭhiraṃ pariprepsum ācāryaṃ samupādravat 4 tata ācārya pāñcālyau yuyudhāte parasparam vikṣobhayantau tat sainyam indra vairocanāv iva 5 tataḥ satyajitaṃ tīkṣṇair daśabhir marmabhedibhiḥ avidhyac chīghram ācāryaś chittvāsya sa śaraṃ dhanuḥ 6 sa śīghrataram ādāya dhanur anyat pratāpavān droṇaṃ so 'bhijaghānāśu viṃśadbhiḥ kaṅkapatribhiḥ 7 jñātvā satyajitā droṇaṃ grasyamānam ivāhave vṛkaḥ śaraśatair tīkṣṇaiḥ pāñcālyo droṇam ardayat 8 saṃchādyamānaṃ samare droṇaṃ dṛṣṭvā mahāratham cukruśuḥ pāṇḍavā rājan vastrāṇi dudhuvuś ca ha 9 vṛkas tu paramakruddho droṇaṃ ṣaṣṭyā stanāntare vivyādha balavān rājaṃs tad adbhutam ivābhavat 10 droṇas tu śaravarṣeṇa chādyamāno mahārathaḥ vegaṃ cakre mahāvegaḥ krodhād udvṛtya cakṣuṣī 11 tataḥ satyajitaś cāpaṃ chittvā droṇo vṛkasya ca ṣaḍbhiḥ sasūtaṃ sahayaṃ śarair droṇo 'vadhīd vṛkam 12 athānyad dhanur ādāya satyajid vegavattaram sāśvaṃ sasūtaṃ viśikhair droṇaṃ vivyādha sa dhvajam 13 sa tan na mamṛṣe droṇaḥ pāñcālyenārdanaṃ mṛdhe tatas tasya vināśāya sa tvaraṃ vyasṛjac charān 14 hayān dhvajaṃ dhanur muṣṭim ubhau ca pārṣṇisārathī avākirat tato droṇaḥ śaravarṣaiḥ sahasraśaḥ 15 tathā saṃchidyamāneṣu kārmukeṣu punaḥ punaḥ pāñcālyaḥ paramāstrajñaḥ śoṇāśvaṃ samayodhayat 16 sa satyajitam ālakṣya tathodīrṇaṃ mahāhave ardhacandreṇa ciccheda śiras tasya mahātmanaḥ 17 tasmin hate mahāmātre pāñcālānāṃ ratharṣabhe apāyāj javanair aśvair droṇāt trasto yudhiṣṭhiraḥ 18 pāñcālāḥ kekayā matsyāś cedikārūṣa kosalāḥ yudhiṣṭhiram udīkṣanto hṛṣṭā droṇam upādravan 19 tato yudhiṣṭhirā prepsur ācāryaḥ śatrupūgahā vyadhamat tāny anīkāni tūlarāśim ivānilaḥ 20 nirhadantam anīkāni tāni tāni punaḥ punaḥ droṇaṃ matsyād avarajaḥ śatānīko 'bhyavartata 21 sūryaraśmi pratīkāśaiḥ karmāra parijārjitaiḥ ṣaḍbhiḥ samūtaṃ sahayaṃ droṇaṃ viddhvānadad bhṛśam 22 tasya nānadato droṇaḥ śiraḥ kāyāt sakuṇḍalam kṣureṇāpāharat tūrṇaṃ tato matsyāḥ pradudruvuḥ 23 matsyāñ jitvājayac cedīn kārūṣān kekayān api pāñcālān sṛñjayān pāṇḍūn bhāradvājaḥ punaḥ punaḥ 24 taṃ dahantam anīkāni kruddham agniṃ yathā vanam dṛṣṭvā rukmarathaṃ kruddhaṃ samakampanta sṛñjayāḥ 25 uttamaṃ hy ādadhānasya dhanur asyāśu kāriṇaḥ jyāghoṣo nighnato 'mitrān dikṣu sarvāsu śuśruve 26 nāgān aśvān padātīṃś ca rathino gajasādinaḥ raudrā hastavatā muktāḥ pramathnanti sma sāyakāḥ 27 nānadyamānaḥ parjanyo miśravāto himātyaye aśmavarṣam ivāvarṣat pareṣāṃ bhayam ādadhat 28 sarvā diśaḥ samacarat sainyaṃ vikṣobhayann iva balī śūro maheṣvāso mitrāṇām abhayaṃkaraḥ 29 tasya vidyud ivābhreṣu cāpaṃ hemapariṣkṛtam dikṣu sarvāsv apaśyāma droṇasyāmita tejasaḥ 30 droṇas tu pāṇḍavānīke cakāra kadanaṃ mahat yathā daitya gaṇe viṣṇuḥ surāsuranamaskṛtaḥ 31 sa śūra satyavāk prājño balavān satyavikramaḥ mahānubhāvaḥ kālānte raudrīṃ bhīru vibhīṣaṇām 32 kavacormidhvajāvartāṃ martyakūlāpahāriṇīm gajavājimahāgrāhām asi mīnāṃ durāsadā 33 vīrāsthi śarkarāṃ raudrāṃ bherī murajakacchapām carma varma plavāṃ ghorāṃ keśaśaivalaśāḍvalām 34 śaraughiṇīṃ dhanuḥ srotāṃ bāhupannaga saṃkulām raṇabhūmivahāṃ ghorāṃ kurusṛñjaya vāhinīm manuṣyaśīrṣa pāṣāṇāṃ śaktimīnāṃ gadoḍupām 35 uṣṇīṣa phenavasanāṃ niṣkīrṇāntra sarīsṛpām vīrāpahāriṇīm ugrāṃ māṃsaśoṇitakardamām 36 hastigrāhāṃ ketuvṛkṣāṃ kṣatriyāṇāṃ nimajjanīm krūrāṃ śarīrasaṃghāṭāṃ sādinakrāṃ duratyayām droṇaḥ prāvartayat tatra nadīm antakagāminīm 37 kravyādagaṇasaṃghuṣṭāṃ śvaśṛgāla gaṇāyutām niṣevitāṃ mahāraudraiḥ piśitāśaiḥ samantataḥ 38 taṃ dahantam anīkāni rathodāraṃ kṛtāntavat sarvato 'bhyadravan droṇaṃ kuntīputra purogamāḥ 39 tāṃs tu śūrān maheṣvāsāṃs tāvakābhyudyatāyudhāḥ rājāno rājaputrāś ca samantāt paryavārayan 40 tato droṇaḥ satyasaṃdhaḥ prabhinna iva kuñjaraḥ abhyatītya rathānīkaṃ dṛḍhasenam apātayat 41 tato rājānam āsādya praharantam abhītavat avidhyan navabhiḥ kṣemaṃ sa hataḥ prāpatad rathāt 42 sa madhyaṃ prāpya sainyānāṃ sarvāḥ pravicaran diśaḥ trātā hy abhavad anyeṣāṃ na trātavyaḥ kathaṃ cana 43 śikhaṇḍinaṃ dvādaśabhir viṃśatyā cottamaujasā vasu dānaṃ ca bhallena preṣayad yamasādanam 44 aśītyā kṣatravarmāṇaṃ ṣaḍviṃśatyā sudakṣiṇam kṣatradevaṃ tu bhallena rathanīḍād apāharat 45 yudhāmanyuṃ catuḥṣaṣṭyā triṃśatā caiva sātyakim viddhvā rukmarathas tūrṇaṃ yudhiṣṭhiram upādravat 46 tato yudhiṣṭhiraḥ kṣipraṃ kitavo rājasattamaḥ apāyāj javanair aśvaiḥ pāñcālyo droṇam abhyayāt 47 taṃ droṇaṃ sadhanuṣkaṃ tu sāśvayantāram akṣiṇot sa hataḥ prāpatad bhūmau rathāj jyotir ivāmbarāt 48 tasmin hate rājaputre pāñcālānāṃ yaśaḥ kare hatadroṇaṃ hatadroṇam ity āsīt tumulaṃ mahat 49 tāṃs tathā bhṛśasaṃkruddhān pāñcālān matsyakekayān sṛñjayān pāṇḍavāṃś caiva droṇo vyakṣobhayad balī 50 sātyakiṃ cekitānaṃ ca dhṛṣṭadyumna vikhaṇḍinau vārdhakṣemiṃ citrasenaṃ senā binduṃ suvarcasam 51 etāṃś cānyāṃś ca subahūn nānājanapadeśvarān sarvān droṇo 'jayad yuddhe kurubhiḥ parivāritaḥ 52 tāvakās tu mahārāja jayaṃ labdhvā mahāhave pāṇḍaveyān raṇe jagnur dravamāṇān samantataḥ 53 te dānavā ivendreṇa vadhyamānā mahātmanā pāñcālāḥ kekayā matsyāḥ samakampanta bhārata |