|
1
[य] तवयि याते महाबाहॊ संशप्तकबलं परति परयत्नम अकरॊत तीव्रम आचार्यॊ गरहणे मम 2 वयाढानीकं वयं थरॊणं वरयामः सम सर्वशः परतिव्यूह्य रदानीकं यतमानं तदा रणे 3 स वार्यमाणॊ रदिभी रक्षितेन मया तदा अस्मान अपि जघानाशु पीडयन निशितैः शरैः 4 ते पीड्यमाना थरॊणेन थरॊणानीकं न शक्नुमः परतिवीक्षितुम अप्य आजौ भेत्तुं तत कुत एव तु 5 वयं तव अप्रतिमं वीर्ये सर्वे सौभथ्रम आत्मजम उक्तवन्तः सम ते तात भिन्ध्य अनीकम इति परभॊ 6 स तदा चॊथितॊ ऽसमाभिः सथश्व इव वीर्यवान असह्यम अपि तं भारं वॊढुम एवॊपचक्रमे 7 स तवास्त्रॊपथेशेन वीर्येण च समन्वितः पराविशत तथ बलं बालः सुपर्ण इव सागरम 8 ते ऽनुयाता वयं वीरं सात्वती पुत्रम आहवे परवेष्टु कामास तेनैव येन स पराविशच चमूम 9 ततः सैन्धवकॊ राजा कषुथ्रस तात जयथ्रदः वरथानेन रुथ्रस्य सर्वान नः समवारयत 10 ततॊ थरॊणः कृपः कर्णॊ थरौणिश च स बृहथ्बलः कृतवर्मा च सौभथ्रं षड रदाः पर्यवारयन 11 परिवार्य तु तैः सर्वैर युधि बालॊ महारदैः यतमानः परं शक्त्या बहुभिर विरदी कृतः 12 ततॊ थौःशासनिः कषिप्रं तदा तैर विरदी कृतम संशयं परमं पराप्य थिष्टान्तेनाभ्ययॊजयत 13 स तु हत्वा सहस्राणि थविपाश्वरदसाथिनाम राजपुत्र शतं चाग्र्यं वीरांश चालक्षितान बहून 14 बृहथ्बलं च राजानं सवर्गेणाजौ परयॊज्य ह ततः परमधर्मात्मा थिष्टान्तम उपजग्मिवान 15 एतावथ एव निर्वृत्तम अस्माकं शॊकवर्धनम स चैवं पुरुषव्याघ्रः सवर्गलॊकम अवाप्तवान 16 [स] ततॊ ऽरजुनॊ वचः शरुत्वा धर्मराजेन भाषितम हा पुत्र इति निःश्वस्य वयदितॊ नयपतथ भुवि 17 विषण्णवथनाः सर्वे परिगृह्य धनंजयम नेत्रैर अनिमिषैर थीनाः परत्यवेक्षन परस्परम 18 परतिलभ्य ततः संज्ञां वासविः करॊधमूर्छितः कम्पमानॊ जवरेणेव निःश्वसंश च मुहुर मुहुः 19 पाणिं पाणौ विनिष्पिष्य शवसमानॊ ऽशरुनेत्रवान उन्मत्त इव विप्रेक्षन्न इथं वचनम अब्रवीत 20 सत्यं वः परतिजानामि शवास्ति हन्ता जयथ्रदम न चेथ वधभयाथ भीतॊ धर्तराष्ट्रान परहास्यति 21 न चास्माञ शरणं गच्छेत कृष्णं वा पुरुषॊत्तमम भवन्तं वा महाराज शवॊ ऽसमि हन्ता जयथ्रदम 22 धार्तराष्ट्र परियकरं मयि विस्मृत सौहृथम पापं बालवधे हेतुं शवॊ ऽसमि हन्ता जयथ्रदम 23 रक्षमाणाश च तं संख्ये ये मां यॊत्स्यन्ति के चन अपि थरॊण कृपौ वीरौ छाथयिष्यामि ताञ शरैः 24 यथ्य एतथ एवं संग्रामे न कुर्यां पुरुषर्षभाः मा सम पुण्यकृतां लॊकान पराप्नुयां शूर संमतान 25 ये लॊका मातृहन्तॄणां ये चापि पितृघातिनाम गुरु थारगामिनां ये च पिशुनानां च ये तदा 26 साधून असूयतां ये च ये चापि परिवाथिनाम ये च निक्षेप हर्तॄणां ये च विश्वासघातिनाम 27 भुक्तपूर्वां सत्रियं ये च निन्थताम अघ शंसिनाम बरह्मघ्नानां च ये लॊका ये च गॊघातिनाम अपि 28 पायसं वा यवान्नं वा शाकं कृसरम एव वा संयावापूप मांसानि ये च लॊका वृदाश्नताम तान अह्नैवाधिगच्छेयं न चेथ धन्यां जयथ्रदम 29 वेथाध्यायिनम अत्यर्दं संशितं वा थविजॊत्तमम अवमन्यमानॊ यान याति वृथ्धान साधूंस तदा गुरून 30 सपृशतां बराह्मणं गां च पाथेनाग्निं च यां लभेत याप्सु शरेष्म पुरीषं वा मूत्रं वा मुञ्चतां गतिः तां गच्छेयं गतिं घॊरां न चेथ धन्यां जयथ्रदम 31 नग्नस्य सनायमानस्य या च वन्ध्यातिदेर गतिः उत्कॊचिनां मृषॊक्तीनां वञ्चकानां च या गतिः आत्मापहारिणां या च या च मिद्याभिशंसिनाम 32 भृत्यैः संथृश्यमानानां पुत्रथाराश्रितैस तदा असंविभज्य कषुथ्राणां या गतिर मृष्टम अश्नताम तां गच्छेयं गतिं घॊरां न चेथ धन्यां जयथ्रदम 33 संश्रितं वापि यस तयक्त्वा साधुं तथ वचने रतम न बिभर्ति नृशंसात्मा निन्थते चॊपकारिणम 34 अर्हते परातिवेश्याय शराथ्धं यॊ न थथाति च अनर्हते च यॊ थथ्याथ वृषली पत्युर एव च 35 मथ्यपॊ भिन्नमर्याथः कृतघ्नॊ भरातृनिन्थकः तेषां गतिम इयां कषिप्रं न चेथ धन्यां जरथ्रदम 36 धर्माथ अपेता ये चान्ये मया नात्रानुकीर्तिताः ये चानुकीर्तिताः कषिप्रं तेषां गतिम अवाप्नुयाम यथि वयुष्टाम इमां रात्रिं शवॊ न हन्यां जयथ्रदम 37 इमां चाप्य अपरां भूयः परतिज्ञां मे निबॊधत यथ्य अस्मिन्न अहते पापे सूर्यॊ ऽसतम उपयास्यति इहैव संप्रवेष्टाहं जवलितं जातवेथसम 38 असुरसुरमनुष्याः पक्षिणॊ वॊरगा वा; पितृरज निचरा वा बरह्म थेवर्षयॊ वा चरम अचरम अपीथं यत परं चापि तस्मात; तथ अपि मम रिपुं रक्षितुं नैव शक्ताः 39 यथि विशति रसातलं तथग्र्यं; वियथ अपि थेवपुरं थितेः पुरं वा तथ अपि शरशतैर अहं परभाते; भृशम अभिपत्य रिपॊः शिरॊ ऽभिहर्ता 40 एवम उक्त्वा विचिक्षेप गाण्डीवं सव्यथक्षिणम तस्य शब्थम अतिक्रम्य धनुः शब्थॊ ऽसपृशथ थिवम 41 अर्जुनेन परतिज्ञाते पराञ्चजन्यं जनार्जनः परथध्मौ तत्र संक्रुथ्धॊ थेवथत्तं धनंजयः 42 स पाञ्चजन्यॊ ऽचयुतवक्त्रवायुना; भृशं सुपर्णॊथर निःसृत धवनिः जगत स पातालवियथ थिग ईश्वरं; परकम्पयाम आस युगात्यये यदा 43 ततॊ वाथित्रघॊषाश च पराथुरासन समन्ततः सिंहनाथाश च पाण्डूनां परतिज्ञाते महात्मना |
1
[y] tvayi yāte mahābāho saṃśaptakabalaṃ prati prayatnam akarot tīvram ācāryo grahaṇe mama 2 vyāḍhānīkaṃ vayaṃ droṇaṃ varayāmaḥ sma sarvaśaḥ prativyūhya rathānīkaṃ yatamānaṃ tathā raṇe 3 sa vāryamāṇo rathibhī rakṣitena mayā tathā asmān api jaghānāśu pīḍayan niśitaiḥ śaraiḥ 4 te pīḍyamānā droṇena droṇānīkaṃ na śaknumaḥ prativīkṣitum apy ājau bhettuṃ tat kuta eva tu 5 vayaṃ tv apratimaṃ vīrye sarve saubhadram ātmajam uktavantaḥ sma te tāta bhindhy anīkam iti prabho 6 sa tathā codito 'smābhiḥ sadaśva iva vīryavān asahyam api taṃ bhāraṃ voḍhum evopacakrame 7 sa tavāstropadeśena vīryeṇa ca samanvitaḥ prāviśat tad balaṃ bālaḥ suparṇa iva sāgaram 8 te 'nuyātā vayaṃ vīraṃ sātvatī putram āhave praveṣṭu kāmās tenaiva yena sa prāviśac camūm 9 tataḥ saindhavako rājā kṣudras tāta jayadrathaḥ varadānena rudrasya sarvān naḥ samavārayat 10 tato droṇaḥ kṛpaḥ karṇo drauṇiś ca sa bṛhadbalaḥ kṛtavarmā ca saubhadraṃ ṣaḍ rathāḥ paryavārayan 11 parivārya tu taiḥ sarvair yudhi bālo mahārathaiḥ yatamānaḥ paraṃ śaktyā bahubhir virathī kṛtaḥ 12 tato dauḥśāsaniḥ kṣipraṃ tathā tair virathī kṛtam saṃśayaṃ paramaṃ prāpya diṣṭāntenābhyayojayat 13 sa tu hatvā sahasrāṇi dvipāśvarathasādinām rājaputra śataṃ cāgryaṃ vīrāṃś cālakṣitān bahūn 14 bṛhadbalaṃ ca rājānaṃ svargeṇājau prayojya ha tataḥ paramadharmātmā diṣṭāntam upajagmivān 15 etāvad eva nirvṛttam asmākaṃ śokavardhanam sa caivaṃ puruṣavyāghraḥ svargalokam avāptavān 16 [s] tato 'rjuno vacaḥ śrutvā dharmarājena bhāṣitam hā putra iti niḥśvasya vyathito nyapatad bhuvi 17 viṣaṇṇavadanāḥ sarve parigṛhya dhanaṃjayam netrair animiṣair dīnāḥ pratyavekṣan parasparam 18 pratilabhya tataḥ saṃjñāṃ vāsaviḥ krodhamūrchitaḥ kampamāno jvareṇeva niḥśvasaṃś ca muhur muhuḥ 19 pāṇiṃ pāṇau viniṣpiṣya śvasamāno 'śrunetravān unmatta iva viprekṣann idaṃ vacanam abravīt 20 satyaṃ vaḥ pratijānāmi śvāsti hantā jayadratham na ced vadhabhayād bhīto dhartarāṣṭrān prahāsyati 21 na cāsmāñ śaraṇaṃ gacchet kṛṣṇaṃ vā puruṣottamam bhavantaṃ vā mahārāja śvo 'smi hantā jayadratham 22 dhārtarāṣṭra priyakaraṃ mayi vismṛta sauhṛdam pāpaṃ bālavadhe hetuṃ śvo 'smi hantā jayadratham 23 rakṣamāṇāś ca taṃ saṃkhye ye māṃ yotsyanti ke cana api droṇa kṛpau vīrau chādayiṣyāmi tāñ śaraiḥ 24 yady etad evaṃ saṃgrāme na kuryāṃ puruṣarṣabhāḥ mā sma puṇyakṛtāṃ lokān prāpnuyāṃ śūra saṃmatān 25 ye lokā mātṛhantṝṇāṃ ye cāpi pitṛghātinām guru dāragāmināṃ ye ca piśunānāṃ ca ye tathā 26 sādhūn asūyatāṃ ye ca ye cāpi parivādinām ye ca nikṣepa hartṝṇāṃ ye ca viśvāsaghātinām 27 bhuktapūrvāṃ striyaṃ ye ca nindatām agha śaṃsinām brahmaghnānāṃ ca ye lokā ye ca goghātinām api 28 pāyasaṃ vā yavānnaṃ vā śākaṃ kṛsaram eva vā saṃyāvāpūpa māṃsāni ye ca lokā vṛthāśnatām tān ahnaivādhigaccheyaṃ na ced dhanyāṃ jayadratham 29 vedādhyāyinam atyarthaṃ saṃśitaṃ vā dvijottamam avamanyamāno yān yāti vṛddhān sādhūṃs tathā gurūn 30 spṛśatāṃ brāhmaṇaṃ gāṃ ca pādenāgniṃ ca yāṃ labhet yāpsu śreṣma purīṣaṃ vā mūtraṃ vā muñcatāṃ gatiḥ tāṃ gaccheyaṃ gatiṃ ghorāṃ na ced dhanyāṃ jayadratham 31 nagnasya snāyamānasya yā ca vandhyātither gatiḥ utkocināṃ mṛṣoktīnāṃ vañcakānāṃ ca yā gatiḥ ātmāpahāriṇāṃ yā ca yā ca mithyābhiśaṃsinām 32 bhṛtyaiḥ saṃdṛśyamānānāṃ putradārāśritais tathā asaṃvibhajya kṣudrāṇāṃ yā gatir mṛṣṭam aśnatām tāṃ gaccheyaṃ gatiṃ ghorāṃ na ced dhanyāṃ jayadratham 33 saṃśritaṃ vāpi yas tyaktvā sādhuṃ tad vacane ratam na bibharti nṛśaṃsātmā nindate copakāriṇam 34 arhate prātiveśyāya śrāddhaṃ yo na dadāti ca anarhate ca yo dadyād vṛṣalī patyur eva ca 35 madyapo bhinnamaryādaḥ kṛtaghno bhrātṛnindakaḥ teṣāṃ gatim iyāṃ kṣipraṃ na ced dhanyāṃ jaradratham 36 dharmād apetā ye cānye mayā nātrānukīrtitāḥ ye cānukīrtitāḥ kṣipraṃ teṣāṃ gatim avāpnuyām yadi vyuṣṭām imāṃ rātriṃ śvo na hanyāṃ jayadratham 37 imāṃ cāpy aparāṃ bhūyaḥ pratijñāṃ me nibodhata yady asminn ahate pāpe sūryo 'stam upayāsyati ihaiva saṃpraveṣṭāhaṃ jvalitaṃ jātavedasam 38 asurasuramanuṣyāḥ pakṣiṇo voragā vā; pitṛraja nicarā vā brahma devarṣayo vā caram acaram apīdaṃ yat paraṃ cāpi tasmāt; tad api mama ripuṃ rakṣituṃ naiva śaktāḥ 39 yadi viśati rasātalaṃ tadagryaṃ; viyad api devapuraṃ diteḥ puraṃ vā tad api śaraśatair ahaṃ prabhāte; bhṛśam abhipatya ripoḥ śiro 'bhihartā 40 evam uktvā vicikṣepa gāṇḍīvaṃ savyadakṣiṇam tasya śabdam atikramya dhanuḥ śabdo 'spṛśad divam 41 arjunena pratijñāte prāñcajanyaṃ janārjanaḥ pradadhmau tatra saṃkruddho devadattaṃ dhanaṃjayaḥ 42 sa pāñcajanyo 'cyutavaktravāyunā; bhṛśaṃ suparṇodara niḥsṛta dhvaniḥ jagat sa pātālaviyad dig īśvaraṃ; prakampayām āsa yugātyaye yathā 43 tato vāditraghoṣāś ca prādurāsan samantataḥ siṃhanādāś ca pāṇḍūnāṃ pratijñāte mahātmanā |