|
1
[धृ] अर्जुने सैधवं पराप्ते भारथ्वाजेन संवृताः पाञ्चालाः कुरुभिः सार्धं किम अकुर्वत संजय 2 [स] अपराह्णे महाराज संग्रामे लॊमहर्षणे पाञ्चालानां कुरूणां च थरॊणे थयूतम अवर्तत 3 पाञ्चाला हि जिघांसन्तॊ थरॊणं संहृष्टचेतसः अभ्यवर्षन्त गर्जन्तः शरवर्षाणि मारिष 4 ततः सुतुमुलस तेषां संग्रामॊ ऽवर्तताथ्भुतः पाञ्चालानां कुरूणां च घॊरॊ थेवासुरॊपमः 5 सर्वे थरॊण रदं पराप्य पाञ्चालाः पण्डवैः सह तथ अनीकं बिभित्सन्तॊ महास्त्राणि वयथर्शयन 6 थरॊणस्य रदपर्यन्तं रदिनॊ रदम आस्दिताः कम्पयन्तॊ ऽभयवर्तन्त वेगम आस्दाय मध्यमम 7 तम अभ्यगाथ बृहत कषत्रः केकयानां महारदः परवपन निशितान बाणान महेन्थ्राशनिसंनिभान 8 तं तु परत्युथियाच छीघ्रं कषेमधूर्तिर महायशाः विमुञ्चन निशितान बाणाञ शतशॊ ऽद सहस्रशः 9 धृष्टकेतुश च चेथीनाम ऋषभॊ ऽतिबलॊथितः तवरितॊ ऽभयथ्रवथ थरॊणं महेन्थ्र इव शम्बरम 10 तम आपतन्तं सहसा वयाथितास्यम इवान्तकम वीर धन्वा महेष्वासस तवरमाणः समभ्ययात 11 युधिष्ठिरं महाराज जिगीषुं समवस्दितम सहानीकं ततॊ थरॊणॊ नयवारयत वीर्यवान 12 नकुलं कुशलं युथ्धे पराक्रान्तं पराक्रमी अभ्यगच्छत समायान्तं विकर्णस ते सुतः परभॊ 13 सहथेवं तदायान्तं थुर्मुखः शत्रुकर्शनः शनैर अनेकसाहस्रैः समवाकिरथ आशुगैः 14 सात्यकिं तु नरव्याघ्रं वयाघ्रथत्तस तव अवारयत शरैः सुनिशितैस तीक्ष्णैः कम्पयन वै मुहुर मुहुः 15 थरौपथेयान नरव्याघ्रान मुञ्चतः सायकॊत्तमान संरब्धान रदिनां शरेष्ठान सौमथत्तिर अवारयत 16 भीमसेनं तदा करुथ्धं भीमरूपॊ भयानकम परत्यवारयथ आयान्तम आर्ष्यशृङ्गिर महारदः 17 तयॊः समभवथ युथ्धं नरराक्षसयॊर मृधे याथृग एव पुरावृत्तं रामरावणयॊर नृप 18 ततॊ युधिष्ठिरॊ थरॊणं नवत्या नतपर्वणाम आजघ्ने भरतश्रेष्ठ सर्वमर्मसु भारत 19 तं थरॊणः पञ्चविंशत्या निजघान सतनान्तरे रॊषितॊ भरतश्रेष्ठ कौन्तेयेन यशस्विना 20 भूय एव तु विंशत्या सायकानां समाचिनॊत साश्वसूत धवजं थरॊणः पश्यतां सर्वधन्विनाम 21 ताञ शरान थरॊण मुक्तांस तु शरवर्षेण पाण्डवः अवारयत धर्मात्मा थर्शयन पाणिलाघवम 22 ततॊ थरॊणॊ भृशं करुथ्धॊ धर्मराजस्य संयुगे चिच्छेथ सहसा धन्वी धनुस तस्य महात्मनः 23 अदैनं छिन्नधन्वानं तवरमाणॊ महारदः शरैर अनेकसाहस्रैः पुरयाम आस सर्वतः 24 अथृश्यं थृश्यराजानं भारथ्वाजस्य सायकैः सर्वभूतान्य अमन्यन्त हतम एव युधिष्ठिरम 25 के चिच चैनम अमन्यन्त तदा वै विमुखीकृतम हृतॊ राजेति राजेन्थ्र बराह्मणेन यशस्विना 26 स कृच्छ्रं परमं पराप्तॊ धर्मराजॊ युधिष्ठिरः तयक्त्वा तत कार्मुकं छिन्नं भारथ्वाजेन संयुगे आथथे ऽनयथ धनुर थिव्यं भारघ्नं वेगवत्तरम 27 ततस तान सायकान सर्वान थरॊण मुक्तान सहस्रशः चिच्छेथ समरे वीरस तथ अथ्भुतम इवाभवत 28 छित्त्वा च ताञ शरान राजा करॊधसंरक्तलॊचनः शक्तिं जग्राह समरे गिरीणाम अपि थारणीम सवर्णथण्डां महाघॊराम अष्टघण्टां भयावहाम 29 समुत्क्षिप्य च तां हृष्टॊ ननाथ बलवथ बली नाथेन सर्वभूतानि तरासयन्न इव भारत 30 शक्तिं समुथ्यतां थृष्ट्वा धर्मराजेन संयुगे सवस्ति थरॊणाय सहसा सर्वभूतान्य अदाब्रुवन 31 सा राजभुज निर्मुक्ता निर्मुक्तरग संनिभा परज्वालयन्ती गगनं थिशश च विथिशस तदा थरॊणान्तिकम अनुप्राप्ता थीप्तास्या पन्नगी यदा 32 ताम आपतन्तीं सहसा परेक्ष्य थरॊणॊ विशां पते पराथुश्चक्रे ततॊ बराह्मम अस्त्रम अस्त्रविथां वरः 33 तथ अस्त्रं भस्मसात कृत्वा तां शक्तिं घॊरथर्शनाम जगाम सयन्थनं तूर्णं पाण्डवस्य यशस्विनः 34 ततॊ युधिष्ठिरॊ राजा थरॊणास्त्रं तत समुथ्यतम अशामयन महाप्राज्ञॊ बरह्मास्त्रेणैव भारत 35 विव्याध च रणे थरॊणं पञ्चभिर नतपर्वभिः कषुरप्रेण च तीक्ष्णेन चिच्छेथास्य महथ धनुः 36 तथ अपास्य धनुश छिन्नं थरॊणः कषत्रिय मर्थनः गथां चिक्षेप सहसा धर्मपुत्राय मारिष 37 ताम आपतन्तीं सहसा गथां थृष्ट्वा युधिष्ठिरः गथाम एवाग्रहीत करुथ्धश चिक्षेप च परंतपः 38 ते गथे सहसा मुक्ते समासाथ्य परस्परम संघर्षात पावकं मुक्त्वा समेयातां महीतले 39 ततॊ थरॊणॊ भृशं करुथ्धॊ धर्मराजस्य मारिष चतुर्भिर निशितैस तीक्ष्णैर हयाञ जघ्ने शरॊत्तमैः 40 धनुश चैकेन बाणेन चिच्छेथेन्थ्र धवजॊपमम केतुम एकेन चिच्छेथ पाण्डवं चार्थयत तरिभिः 41 हयाश्वत तु रदात तूर्णम अवप्लुत्य युधिष्ठिरः तस्दाव ऊर्ध्वभुजॊ राजा वयायुधॊ भरतर्षभ 42 विरदं तं समालॊक्य वयायुधं च विशेषतः थरॊणॊ वयमॊहयच छत्रून सर्वसैन्यानि चाभिभॊ 43 मुञ्चन्न इषुगणांस तीक्ष्णाँल लघुहस्तॊ थृढव्रतः अभिथुथ्राव राजानं सिंहॊ मृगम इवॊल्बणः 44 तम अभिथ्रुतम आलॊक्य थरॊणेनामित्र घातिना हाहेति सहसा शब्थः पाण्डूनां समजायत 45 हृतॊ राजा हृतॊ राजा भारथ्वाजेन मारिष इत्य आसीत सुमहाञ शब्थः पाण्डुसैन्यस्य सर्वतः 46 ततस तवरितम आरुह्य सहथेव रदं नृपः अपायाज जवनैर अश्वैः कुन्तीपुत्रॊ युधिष्ठिरः |
1
[dhṛ] arjune saidhavaṃ prāpte bhāradvājena saṃvṛtāḥ pāñcālāḥ kurubhiḥ sārdhaṃ kim akurvata saṃjaya 2 [s] aparāhṇe mahārāja saṃgrāme lomaharṣaṇe pāñcālānāṃ kurūṇāṃ ca droṇe dyūtam avartata 3 pāñcālā hi jighāṃsanto droṇaṃ saṃhṛṣṭacetasaḥ abhyavarṣanta garjantaḥ śaravarṣāṇi māriṣa 4 tataḥ sutumulas teṣāṃ saṃgrāmo 'vartatādbhutaḥ pāñcālānāṃ kurūṇāṃ ca ghoro devāsuropamaḥ 5 sarve droṇa rathaṃ prāpya pāñcālāḥ paṇḍavaiḥ saha tad anīkaṃ bibhitsanto mahāstrāṇi vyadarśayan 6 droṇasya rathaparyantaṃ rathino ratham āsthitāḥ kampayanto 'bhyavartanta vegam āsthāya madhyamam 7 tam abhyagād bṛhat kṣatraḥ kekayānāṃ mahārathaḥ pravapan niśitān bāṇān mahendrāśanisaṃnibhān 8 taṃ tu pratyudiyāc chīghraṃ kṣemadhūrtir mahāyaśāḥ vimuñcan niśitān bāṇāñ śataśo 'tha sahasraśaḥ 9 dhṛṣṭaketuś ca cedīnām ṛṣabho 'tibaloditaḥ tvarito 'bhyadravad droṇaṃ mahendra iva śambaram 10 tam āpatantaṃ sahasā vyāditāsyam ivāntakam vīra dhanvā maheṣvāsas tvaramāṇaḥ samabhyayāt 11 yudhiṣṭhiraṃ mahārāja jigīṣuṃ samavasthitam sahānīkaṃ tato droṇo nyavārayata vīryavān 12 nakulaṃ kuśalaṃ yuddhe parākrāntaṃ parākramī abhyagacchat samāyāntaṃ vikarṇas te sutaḥ prabho 13 sahadevaṃ tathāyāntaṃ durmukhaḥ śatrukarśanaḥ śanair anekasāhasraiḥ samavākirad āśugaiḥ 14 sātyakiṃ tu naravyāghraṃ vyāghradattas tv avārayat śaraiḥ suniśitais tīkṣṇaiḥ kampayan vai muhur muhuḥ 15 draupadeyān naravyāghrān muñcataḥ sāyakottamān saṃrabdhān rathināṃ śreṣṭhān saumadattir avārayat 16 bhīmasenaṃ tathā kruddhaṃ bhīmarūpo bhayānakam pratyavārayad āyāntam ārṣyaśṛṅgir mahārathaḥ 17 tayoḥ samabhavad yuddhaṃ nararākṣasayor mṛdhe yādṛg eva purāvṛttaṃ rāmarāvaṇayor nṛpa 18 tato yudhiṣṭhiro droṇaṃ navatyā nataparvaṇām ājaghne bharataśreṣṭha sarvamarmasu bhārata 19 taṃ droṇaḥ pañcaviṃśatyā nijaghāna stanāntare roṣito bharataśreṣṭha kaunteyena yaśasvinā 20 bhūya eva tu viṃśatyā sāyakānāṃ samācinot sāśvasūta dhvajaṃ droṇaḥ paśyatāṃ sarvadhanvinām 21 tāñ śarān droṇa muktāṃs tu śaravarṣeṇa pāṇḍavaḥ avārayata dharmātmā darśayan pāṇilāghavam 22 tato droṇo bhṛśaṃ kruddho dharmarājasya saṃyuge ciccheda sahasā dhanvī dhanus tasya mahātmanaḥ 23 athainaṃ chinnadhanvānaṃ tvaramāṇo mahārathaḥ śarair anekasāhasraiḥ purayām āsa sarvataḥ 24 adṛśyaṃ dṛśyarājānaṃ bhāradvājasya sāyakaiḥ sarvabhūtāny amanyanta hatam eva yudhiṣṭhiram 25 ke cic cainam amanyanta tathā vai vimukhīkṛtam hṛto rājeti rājendra brāhmaṇena yaśasvinā 26 sa kṛcchraṃ paramaṃ prāpto dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ tyaktvā tat kārmukaṃ chinnaṃ bhāradvājena saṃyuge ādade 'nyad dhanur divyaṃ bhāraghnaṃ vegavattaram 27 tatas tān sāyakān sarvān droṇa muktān sahasraśaḥ ciccheda samare vīras tad adbhutam ivābhavat 28 chittvā ca tāñ śarān rājā krodhasaṃraktalocanaḥ śaktiṃ jagrāha samare girīṇām api dāraṇīm svarṇadaṇḍāṃ mahāghorām aṣṭaghaṇṭāṃ bhayāvahām 29 samutkṣipya ca tāṃ hṛṣṭo nanāda balavad balī nādena sarvabhūtāni trāsayann iva bhārata 30 śaktiṃ samudyatāṃ dṛṣṭvā dharmarājena saṃyuge svasti droṇāya sahasā sarvabhūtāny athābruvan 31 sā rājabhuja nirmuktā nirmuktaraga saṃnibhā prajvālayantī gaganaṃ diśaś ca vidiśas tathā droṇāntikam anuprāptā dīptāsyā pannagī yathā 32 tām āpatantīṃ sahasā prekṣya droṇo viśāṃ pate prāduścakre tato brāhmam astram astravidāṃ varaḥ 33 tad astraṃ bhasmasāt kṛtvā tāṃ śaktiṃ ghoradarśanām jagāma syandanaṃ tūrṇaṃ pāṇḍavasya yaśasvinaḥ 34 tato yudhiṣṭhiro rājā droṇāstraṃ tat samudyatam aśāmayan mahāprājño brahmāstreṇaiva bhārata 35 vivyādha ca raṇe droṇaṃ pañcabhir nataparvabhiḥ kṣurapreṇa ca tīkṣṇena cicchedāsya mahad dhanuḥ 36 tad apāsya dhanuś chinnaṃ droṇaḥ kṣatriya mardanaḥ gadāṃ cikṣepa sahasā dharmaputrāya māriṣa 37 tām āpatantīṃ sahasā gadāṃ dṛṣṭvā yudhiṣṭhiraḥ gadām evāgrahīt kruddhaś cikṣepa ca paraṃtapaḥ 38 te gade sahasā mukte samāsādya parasparam saṃgharṣāt pāvakaṃ muktvā sameyātāṃ mahītale 39 tato droṇo bhṛśaṃ kruddho dharmarājasya māriṣa caturbhir niśitais tīkṣṇair hayāñ jaghne śarottamaiḥ 40 dhanuś caikena bāṇena cicchedendra dhvajopamam ketum ekena ciccheda pāṇḍavaṃ cārdayat tribhiḥ 41 hayāśvat tu rathāt tūrṇam avaplutya yudhiṣṭhiraḥ tasthāv ūrdhvabhujo rājā vyāyudho bharatarṣabha 42 virathaṃ taṃ samālokya vyāyudhaṃ ca viśeṣataḥ droṇo vyamohayac chatrūn sarvasainyāni cābhibho 43 muñcann iṣugaṇāṃs tīkṣṇāṁl laghuhasto dṛḍhavrataḥ abhidudrāva rājānaṃ siṃho mṛgam ivolbaṇaḥ 44 tam abhidrutam ālokya droṇenāmitra ghātinā hāheti sahasā śabdaḥ pāṇḍūnāṃ samajāyata 45 hṛto rājā hṛto rājā bhāradvājena māriṣa ity āsīt sumahāñ śabdaḥ pāṇḍusainyasya sarvataḥ 46 tatas tvaritam āruhya sahadeva rathaṃ nṛpaḥ apāyāj javanair aśvaiḥ kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ |