|
1
[स] बृहत कषत्रम अदायान्तं केकयं थृढविक्रमम कषेमधूर्तिर महाराज विव्याधॊरसि मार्गणैः 2 बृहत कषत्रस तु तं राजा नवत्या नतपर्वणाम आजघ्ने तवरितॊ युथ्धे थरॊणानीक बिभित्सया 3 कषेमधूर्तिस तु संक्रुथ्धः केकयस्य महात्मनः धनुश चिच्छेथ भल्लेन पीतेन निशितेन च 4 अदैनं छिन्नधन्वानं शरेण नतपर्वणा विव्याध हृथये तूर्णं परवरं सर्वधन्विनाम 5 अदान्यथ धनुर आथाय बृहत कषत्रॊ हसन्न इव वयश्व सूत धवजं चक्रे कषेमधूर्तिं महारदम 6 ततॊ ऽपरेण भल्लेन पीतेन निशितेन च जहार नृपतेः कायाच छिरॊ जवलितकुण्डलम 7 त छिन्नं सहसा तस्य शिरः कुञ्चितमूर्धजम स किरीटं महीं पराप्य बभौ जयॊतिर इवाम्बरात 8 तं निहत्य रणे हृष्टॊ बृहत कषत्रॊ महारदः सहसाभ्यपतत सैन्यं तावकं पार्द कारणात 9 धृष्टकेतुम अदायान्तं थरॊण हेतॊः पराक्रमी वीर धन्वा महेष्वासॊ वारयाम आस भारत 10 तौ परस्परम आसाथ्य शरथंष्ट्रौ तरस्विनौ शरैर अनेकसाहस्रैर अन्यॊन्यम अभिजघ्नतुः 11 ताव उभौ नरशार्थूलौ युयुधाते परस्परम महावने तीव्रमथौ वारणाव इव यूदपौ 12 गिरिगह्वरम आसाथ्य शार्थूलाव इव रॊषितौ युयुधाते महावीर्यौ परस्परजिघांसया 13 तथ युथ्धम आसीत तुमुलं परेक्षणीयं विशां पते सिथ्धचारणसंघानां विस्मयाथ्भुत थर्शनम 14 वीर धन्वा ततः करुथ्धॊ धृष्टकेतॊः शरासनम थविधा चिच्छेथ भल्लेन परहसन्न इव भारत 15 तथ उत्सृज्य धनुश छिन्नं चेथिराजॊ महारदः शक्तिं जग्राह विपुलां रुक्मथण्डाम अयस्मयीम 16 तां तु शक्तिं महावीर्यां थॊर्भ्याम आयम्य भारत चिक्षेप सहसा यत्तॊ वीर धन्व रदं परति 17 स तया वीर घातिन्या शक्त्या तव अभिहतॊ भृशम निर्भिन्नहृथयस तूर्णं निपपात रदान महीम 18 तस्मिन विनिहते शूरे तरिगर्तानां महारदे बलं ते ऽभज्यत विभॊ पाण्डवेयैः समन्ततः 19 सहथेवे ततः षष्टिं सायकान थुर्मुखॊ ऽकषिपत ननाथ च महानाथं तर्जयन पाण्डवं रणे 20 मथ्रेयस तु ततः करुथ्धॊ थुर्मुखं थशभिः शरैः भराता भरातरम आयान्तं विव्याध परहसन्न इव 21 तं रणे रभसं थृष्ट्वा सहथेवं महाबलम थुर्मुखॊ नवभिर बाणैस ताडयाम आस भारत 22 थुर्मुखस्य तु भल्लेन छित्वा केतुं महाबलः जघान चतुरॊ वाहांश चतुर्भिर निशितैः शरैः 23 अदापरेण भल्लेन पीतेन निशितेन च चिच्छेथ सारदेः कायाच छिरॊ जवलितकुण्डलम 24 कषुरप्रेण च तीक्ष्णेन कौरव्यस्य महथ धनुः सहथेवॊ रणे छित्त्वा तं च विव्याध पञ्चभिः 25 हताश्वं तु रदं तयक्त्वा थुर्मुखॊ विमनास तथा आरुरॊह रदं राजन निरमित्रस्य भारत 26 सहथेवस ततः करुथ्धॊ निरमित्रं महाहवे जघान पृतना मध्ये भल्लेन परवीरहा 27 स पपात रदॊपस्दन निरमित्रॊ जनेश्वरः तरिगर्तराजस्य सुतॊ वयदयंस तव वाहिनीम 28 तं तु हत्वा महाबाहुः सहथेवॊ वयरॊचत यदा थाशरदी रामः खरं हत्वा महाबलम 29 हाहाकारॊ महान आसीत तरिगर्तानां जनेश्वर राजपुत्रं हतं थृष्ट्वा निरमित्रं महाबलम 30 नकुलस ते सुतं राजन विकर्णं पृदुलॊचनम मुहूर्ताज जितवान संख्ये तथ अथ्भुतम इवाभवत 31 सात्यकिं वयाघ्रथत्तस तु शरैः संनतपर्वभिः चक्रे ऽथृश्यं साश्वसूतं स धवजं पृतनान्तरे 32 तान निवार्य शराञ शूरः शैनेयः कृतहस्तवत साश्वसूत धवजं बाणैर वयाघ्रथत्तम अपातयत 33 कुमारे निहते तस्मिन मगधस्य सुते परभॊ मागधाः सर्वतॊ यत्ता युयुधानम उपाथ्रवन 34 विसृजन्तः शरांश चैव तॊमरांश च सहस्रशः भिण्डिपालांस तदा परासान मुथ्गरान मुसलान अपि 35 अयॊधयन रणे शूराः सात्वतं युथ्धथुर्मथम तांस तु सर्वान सबलवान सात्यक्तिर युथ्धथुर्मथः नातिकृच्छ्राथ धसन्न एव विजिग्ये पुरुषर्षभ 36 मागधन थरवतॊ थृष्ट्वा हतशेषान समन्ततः बलं ते ऽभज्यत विभॊ युयुधान शरार्थितम 37 नाशयित्वा रणे सैन्यं तवथीयं माधवॊत्तमः विधुन्वानॊ धनुःश्रेष्ठं वयभ्राजत महायशाः 38 भज्यमानं बलं राजन सात्वतेन महात्मना नाभ्यवर्तत युथ्धाय तरासितं थीर्घबाहुना 39 ततॊ थरॊणॊ भृशं करुथ्धः सहसॊथ्वृत्य चक्षुषी सात्यकिं सत्यकर्माणं सवयम एवाभिथुथ्रुवे |
1
[s] bṛhat kṣatram athāyāntaṃ kekayaṃ dṛḍhavikramam kṣemadhūrtir mahārāja vivyādhorasi mārgaṇaiḥ 2 bṛhat kṣatras tu taṃ rājā navatyā nataparvaṇām ājaghne tvarito yuddhe droṇānīka bibhitsayā 3 kṣemadhūrtis tu saṃkruddhaḥ kekayasya mahātmanaḥ dhanuś ciccheda bhallena pītena niśitena ca 4 athainaṃ chinnadhanvānaṃ śareṇa nataparvaṇā vivyādha hṛdaye tūrṇaṃ pravaraṃ sarvadhanvinām 5 athānyad dhanur ādāya bṛhat kṣatro hasann iva vyaśva sūta dhvajaṃ cakre kṣemadhūrtiṃ mahāratham 6 tato 'pareṇa bhallena pītena niśitena ca jahāra nṛpateḥ kāyāc chiro jvalitakuṇḍalam 7 ta chinnaṃ sahasā tasya śiraḥ kuñcitamūrdhajam sa kirīṭaṃ mahīṃ prāpya babhau jyotir ivāmbarāt 8 taṃ nihatya raṇe hṛṣṭo bṛhat kṣatro mahārathaḥ sahasābhyapatat sainyaṃ tāvakaṃ pārtha kāraṇāt 9 dhṛṣṭaketum athāyāntaṃ droṇa hetoḥ parākramī vīra dhanvā maheṣvāso vārayām āsa bhārata 10 tau parasparam āsādya śaradaṃṣṭrau tarasvinau śarair anekasāhasrair anyonyam abhijaghnatuḥ 11 tāv ubhau naraśārdūlau yuyudhāte parasparam mahāvane tīvramadau vāraṇāv iva yūthapau 12 girigahvaram āsādya śārdūlāv iva roṣitau yuyudhāte mahāvīryau parasparajighāṃsayā 13 tad yuddham āsīt tumulaṃ prekṣaṇīyaṃ viśāṃ pate siddhacāraṇasaṃghānāṃ vismayādbhuta darśanam 14 vīra dhanvā tataḥ kruddho dhṛṣṭaketoḥ śarāsanam dvidhā ciccheda bhallena prahasann iva bhārata 15 tad utsṛjya dhanuś chinnaṃ cedirājo mahārathaḥ śaktiṃ jagrāha vipulāṃ rukmadaṇḍām ayasmayīm 16 tāṃ tu śaktiṃ mahāvīryāṃ dorbhyām āyamya bhārata cikṣepa sahasā yatto vīra dhanva rathaṃ prati 17 sa tayā vīra ghātinyā śaktyā tv abhihato bhṛśam nirbhinnahṛdayas tūrṇaṃ nipapāta rathān mahīm 18 tasmin vinihate śūre trigartānāṃ mahārathe balaṃ te 'bhajyata vibho pāṇḍaveyaiḥ samantataḥ 19 sahadeve tataḥ ṣaṣṭiṃ sāyakān durmukho 'kṣipat nanāda ca mahānādaṃ tarjayan pāṇḍavaṃ raṇe 20 madreyas tu tataḥ kruddho durmukhaṃ daśabhiḥ śaraiḥ bhrātā bhrātaram āyāntaṃ vivyādha prahasann iva 21 taṃ raṇe rabhasaṃ dṛṣṭvā sahadevaṃ mahābalam durmukho navabhir bāṇais tāḍayām āsa bhārata 22 durmukhasya tu bhallena chitvā ketuṃ mahābalaḥ jaghāna caturo vāhāṃś caturbhir niśitaiḥ śaraiḥ 23 athāpareṇa bhallena pītena niśitena ca ciccheda sāratheḥ kāyāc chiro jvalitakuṇḍalam 24 kṣurapreṇa ca tīkṣṇena kauravyasya mahad dhanuḥ sahadevo raṇe chittvā taṃ ca vivyādha pañcabhiḥ 25 hatāśvaṃ tu rathaṃ tyaktvā durmukho vimanās tadā āruroha rathaṃ rājan niramitrasya bhārata 26 sahadevas tataḥ kruddho niramitraṃ mahāhave jaghāna pṛtanā madhye bhallena paravīrahā 27 sa papāta rathopasthan niramitro janeśvaraḥ trigartarājasya suto vyathayaṃs tava vāhinīm 28 taṃ tu hatvā mahābāhuḥ sahadevo vyarocata yathā dāśarathī rāmaḥ kharaṃ hatvā mahābalam 29 hāhākāro mahān āsīt trigartānāṃ janeśvara rājaputraṃ hataṃ dṛṣṭvā niramitraṃ mahābalam 30 nakulas te sutaṃ rājan vikarṇaṃ pṛthulocanam muhūrtāj jitavān saṃkhye tad adbhutam ivābhavat 31 sātyakiṃ vyāghradattas tu śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ cakre 'dṛśyaṃ sāśvasūtaṃ sa dhvajaṃ pṛtanāntare 32 tān nivārya śarāñ śūraḥ śaineyaḥ kṛtahastavat sāśvasūta dhvajaṃ bāṇair vyāghradattam apātayat 33 kumāre nihate tasmin magadhasya sute prabho māgadhāḥ sarvato yattā yuyudhānam upādravan 34 visṛjantaḥ śarāṃś caiva tomarāṃś ca sahasraśaḥ bhiṇḍipālāṃs tathā prāsān mudgarān musalān api 35 ayodhayan raṇe śūrāḥ sātvataṃ yuddhadurmadam tāṃs tu sarvān sabalavān sātyaktir yuddhadurmadaḥ nātikṛcchrād dhasann eva vijigye puruṣarṣabha 36 māgadhan dravato dṛṣṭvā hataśeṣān samantataḥ balaṃ te 'bhajyata vibho yuyudhāna śarārditam 37 nāśayitvā raṇe sainyaṃ tvadīyaṃ mādhavottamaḥ vidhunvāno dhanuḥśreṣṭhaṃ vyabhrājata mahāyaśāḥ 38 bhajyamānaṃ balaṃ rājan sātvatena mahātmanā nābhyavartata yuddhāya trāsitaṃ dīrghabāhunā 39 tato droṇo bhṛśaṃ kruddhaḥ sahasodvṛtya cakṣuṣī sātyakiṃ satyakarmāṇaṃ svayam evābhidudruve |