Sacred Texts  Hinduism  Mahabharata  Index  Book 7 Index  Previous  Next 

Book 7 in English

The Mahabharata in Sanskrit

Book 7
Chapter 93

  1 [स]
      काल्यमानेषु सैन्येषु शैनेयेन ततस ततः
      भारथ्वाजः शरव्रातैर महथ्भिः समवाकिरत
  2 स संप्रहारस तुमुलॊ थरॊण सात्वतयॊर अभूत
      पश्यतां सर्वसैन्यानां बलिवास वयॊर इव
  3 ततॊ थरॊणः शिनेः पौत्रं चित्रैः सर्वायसैः शरैः
      तरिभिर आशीविषाकारैर ललाटे समविध्यत
  4 तैर ललाटार्पितैर बाणैर युयुधानस तव अजिह्मगैः
      वयरॊचत महाराज तरिशृङ्ग इव पर्वतः
  5 ततॊ ऽसय बाणान अपरान इन्थ्राशनिसमस्वनान
      भारथ्वाजॊ ऽनतरप्रेक्षी परेषयाम आस संयुगे
  6 तान थरॊण चापनिर्मुक्तान थाशार्हः पततः शरान
      थवाभ्यां थवाभ्यां सुपुङ्खाभ्यां चिच्छेथ परमास्त्रवित
  7 ताम अस्य लघुतां थरॊणः समवेक्ष्य विशां पते
      परहस्य सहसाविध्यथ विंशत्या शिनिपुंगवम
  8 पुनः पञ्चाशतेषूणां शतेन च समार्पयत
      लघुतां युयुधानस्य लाघवेन विशेषयन
  9 समुत्पतन्ति वल्मीकाथ यदा करुथ्धा महॊरगाः
      तदा थरॊण रदाथ राजन्न उत्पतन्ति तनुच छिथः
  10 तदैव युयुधानेन सृष्टाः शतसहस्रशः
     अवाकिरन थरॊण रदं शरा रुधिरभॊजनाः
 11 लाघवाथ थविजमुख्यस्य सात्वतस्य च मारिष
     विशेषं नाध्यगच्छाम समावास्तां नरर्षभौ
 12 सात्यकिस तु ततॊ थरॊणं नवभिर नतपर्वभिः
     आजघान भृशं करुथ्धॊ धवजं च निशितैः शरैः
     सारदिं च शतेनैव भारथ्वाजस्य पश्यतः
 13 लाघवं युयुधानस्य थृष्ट्वा थरॊणॊ महारद
     सप्तत्या सात्यकिं विथ्ध्वा तुरगांश च तरिभिस तरिभिः
     धवजम एकेन विव्याध माधवस्य रदे सदितम
 14 अदापरेण भल्लेन हेमपुङ्खेन पत्रिणा
     धनुश चिच्छेथ समरे माधवस्य महात्मनः
 15 सात्यकिस तु ततः करुथ्धॊ धनुस तयक्त्वा महारदः
     गथां जग्राह महतीं भारथ्वाजाय चाक्षिपत
 16 ताम आपतन्तीं सहसा पट्टबथ्धाम अयस्मयीम
     नयवारयच छरैर थरॊणॊ बहुभिर बहुरूपिभिः
 17 अदान्यथ धनुर आथाय सात्यकिः सत्यविक्रमः
     विव्याध बहुभिर वीरं भारथ्वाजं शिलाशितैः
 18 स विथ्ध्वा समरे थरॊणं सिंहनाथम अमुञ्चत
     तं वै न ममृषे थरॊणः सर्वशस्त्रभृतां वरः
 19 तदः शक्तिं गृहीत्वा तु रुक्मथण्डाम अयस्मयीम
     तरसा परेषयाम आस माधवस्य रदं परति
 20 अनासाथ्य तु शैनेयं सा शक्तिः कालसंनिभा
     भित्त्वा रदं जगामॊग्रा धरणीं थारुणस्वना
 21 ततॊ थरॊणं शिनेः पौत्रॊ राजन विव्याध पत्रिणा
     थक्षिणं भुजम आसाथ्य पीडयन भरतर्षभ
 22 थरॊणॊ ऽपि समरे राजन माधवस्य महथ धनुः
     अर्धचन्थ्रेण चिच्छेथ रदशक्त्या च सारदिम
 23 मुमॊह सरदिस तस्य रदशक्त्या समाहतः
     स रदॊपस्दम आसाथ्य मुहूर्तं संन्यषीथत
 24 चकार सात्यकी राजंस तत्र कर्मातिमानुषम
     अयॊधयच च यथ थरॊणं रश्मीञ जग्राह च सवयम
 25 ततः शरशतेनैव युयुधानॊ महारदः
     अविध्यथ बराह्मणं संख्ये हृष्टरूपॊ विशां पते
 26 तस्य थरॊणः शरान पञ्च परेषयाम आस भारत
     ते तस्य कवचं भित्त्वा पपुः शॊणितम आहवे
 27 निर्विथ्धस तु शरैर घॊरैर अक्रुध्यत सात्यकिर भृशम
     सायकान वयसृजच चापि वीरॊ रुक्मरदं परति
 28 ततॊ थरॊणस्य यन्तारं निपात्यैकेषुणा भुवि
     अश्वान वयथ्रावयथ बाणैर हतसूतान महात्मनः
 29 स रदः परथ्रुतः संख्ये मण्डलानि सहस्रशः
     चकार राजतॊ राजन भराजमान इवांशुमान
 30 अभिथ्रवत गृह्णीत हयान थरॊणस्य धावत
     इति सम चुक्रुशुः सर्वे राजपुत्राः सराजकाः
 31 ते सात्यकिम अपास्याशु राजन युधि महारदाः
     यतॊ थरॊणस ततः सर्वे सहसा समुपाथ्रवन
 32 तान थृष्ट्वा परथ्रुतान सर्वान सात्वतेन शरार्थितान
     परभग्नं पुनर एवासीत तव सैन्यं समाकुलम
 33 वयूहस्यैव पुनर थवारं गत्वा थरॊणॊ वयवस्दितः
     वातायमानैस तैर अश्वैर हृतॊ वृष्णिशरार्थितैः
 34 पाण्डुपाञ्चाल संभग्नं वयूहम आलॊक्य वीर्यवान
     शैनेये नाकरॊथ यत्नं वयूहस्यैवाभिरक्षणे
 35 निवार्य पाण्डुपाञ्चालान थरॊणाग्निः परथहन्न इव
     तस्दौ करॊधाग्निसंथीप्तः कालसूर्य इवॊथितः
  1 [s]
      kālyamāneṣu sainyeṣu śaineyena tatas tataḥ
      bhāradvājaḥ śaravrātair mahadbhiḥ samavākirat
  2 sa saṃprahāras tumulo droṇa sātvatayor abhūt
      paśyatāṃ sarvasainyānāṃ balivāsa vayor iva
  3 tato droṇaḥ śineḥ pautraṃ citraiḥ sarvāyasaiḥ śaraiḥ
      tribhir āśīviṣākārair lalāṭe samavidhyata
  4 tair lalāṭārpitair bāṇair yuyudhānas tv ajihmagaiḥ
      vyarocata mahārāja triśṛṅga iva parvataḥ
  5 tato 'sya bāṇān aparān indrāśanisamasvanān
      bhāradvājo 'ntaraprekṣī preṣayām āsa saṃyuge
  6 tān droṇa cāpanirmuktān dāśārhaḥ patataḥ śarān
      dvābhyāṃ dvābhyāṃ supuṅkhābhyāṃ ciccheda paramāstravit
  7 tām asya laghutāṃ droṇaḥ samavekṣya viśāṃ pate
      prahasya sahasāvidhyad viṃśatyā śinipuṃgavam
  8 punaḥ pañcāśateṣūṇāṃ śatena ca samārpayat
      laghutāṃ yuyudhānasya lāghavena viśeṣayan
  9 samutpatanti valmīkād yathā kruddhā mahoragāḥ
      tathā droṇa rathād rājann utpatanti tanuc chidaḥ
  10 tathaiva yuyudhānena sṛṣṭāḥ śatasahasraśaḥ
     avākiran droṇa rathaṃ śarā rudhirabhojanāḥ
 11 lāghavād dvijamukhyasya sātvatasya ca māriṣa
     viśeṣaṃ nādhyagacchāma samāvāstāṃ nararṣabhau
 12 sātyakis tu tato droṇaṃ navabhir nataparvabhiḥ
     ājaghāna bhṛśaṃ kruddho dhvajaṃ ca niśitaiḥ śaraiḥ
     sārathiṃ ca śatenaiva bhāradvājasya paśyataḥ
 13 lāghavaṃ yuyudhānasya dṛṣṭvā droṇo mahāratha
     saptatyā sātyakiṃ viddhvā turagāṃś ca tribhis tribhiḥ
     dhvajam ekena vivyādha mādhavasya rathe sthitam
 14 athāpareṇa bhallena hemapuṅkhena patriṇā
     dhanuś ciccheda samare mādhavasya mahātmanaḥ
 15 sātyakis tu tataḥ kruddho dhanus tyaktvā mahārathaḥ
     gadāṃ jagrāha mahatīṃ bhāradvājāya cākṣipat
 16 tām āpatantīṃ sahasā paṭṭabaddhām ayasmayīm
     nyavārayac charair droṇo bahubhir bahurūpibhiḥ
 17 athānyad dhanur ādāya sātyakiḥ satyavikramaḥ
     vivyādha bahubhir vīraṃ bhāradvājaṃ śilāśitaiḥ
 18 sa viddhvā samare droṇaṃ siṃhanādam amuñcata
     taṃ vai na mamṛṣe droṇaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ
 19 tathaḥ śaktiṃ gṛhītvā tu rukmadaṇḍām ayasmayīm
     tarasā preṣayām āsa mādhavasya rathaṃ prati
 20 anāsādya tu śaineyaṃ sā śaktiḥ kālasaṃnibhā
     bhittvā rathaṃ jagāmogrā dharaṇīṃ dāruṇasvanā
 21 tato droṇaṃ śineḥ pautro rājan vivyādha patriṇā
     dakṣiṇaṃ bhujam āsādya pīḍayan bharatarṣabha
 22 droṇo 'pi samare rājan mādhavasya mahad dhanuḥ
     ardhacandreṇa ciccheda rathaśaktyā ca sārathim
 23 mumoha sarathis tasya rathaśaktyā samāhataḥ
     sa rathopastham āsādya muhūrtaṃ saṃnyaṣīdata
 24 cakāra sātyakī rājaṃs tatra karmātimānuṣam
     ayodhayac ca yad droṇaṃ raśmīñ jagrāha ca svayam
 25 tataḥ śaraśatenaiva yuyudhāno mahārathaḥ
     avidhyad brāhmaṇaṃ saṃkhye hṛṣṭarūpo viśāṃ pate
 26 tasya droṇaḥ śarān pañca preṣayām āsa bhārata
     te tasya kavacaṃ bhittvā papuḥ śoṇitam āhave
 27 nirviddhas tu śarair ghorair akrudhyat sātyakir bhṛśam
     sāyakān vyasṛjac cāpi vīro rukmarathaṃ prati
 28 tato droṇasya yantāraṃ nipātyaikeṣuṇā bhuvi
     aśvān vyadrāvayad bāṇair hatasūtān mahātmanaḥ
 29 sa rathaḥ pradrutaḥ saṃkhye maṇḍalāni sahasraśaḥ
     cakāra rājato rājan bhrājamāna ivāṃśumān
 30 abhidravata gṛhṇīta hayān droṇasya dhāvata
     iti sma cukruśuḥ sarve rājaputrāḥ sarājakāḥ
 31 te sātyakim apāsyāśu rājan yudhi mahārathāḥ
     yato droṇas tataḥ sarve sahasā samupādravan
 32 tān dṛṣṭvā pradrutān sarvān sātvatena śarārditān
     prabhagnaṃ punar evāsīt tava sainyaṃ samākulam
 33 vyūhasyaiva punar dvāraṃ gatvā droṇo vyavasthitaḥ
     vātāyamānais tair aśvair hṛto vṛṣṇiśarārditaiḥ
 34 pāṇḍupāñcāla saṃbhagnaṃ vyūham ālokya vīryavān
     śaineye nākarod yatnaṃ vyūhasyaivābhirakṣaṇe
 35 nivārya pāṇḍupāñcālān droṇāgniḥ pradahann iva
     tasthau krodhāgnisaṃdīptaḥ kālasūrya ivoditaḥ


Next: Chapter 94