|
1
[स] काल्यमानेषु सैन्येषु शैनेयेन ततस ततः भारथ्वाजः शरव्रातैर महथ्भिः समवाकिरत 2 स संप्रहारस तुमुलॊ थरॊण सात्वतयॊर अभूत पश्यतां सर्वसैन्यानां बलिवास वयॊर इव 3 ततॊ थरॊणः शिनेः पौत्रं चित्रैः सर्वायसैः शरैः तरिभिर आशीविषाकारैर ललाटे समविध्यत 4 तैर ललाटार्पितैर बाणैर युयुधानस तव अजिह्मगैः वयरॊचत महाराज तरिशृङ्ग इव पर्वतः 5 ततॊ ऽसय बाणान अपरान इन्थ्राशनिसमस्वनान भारथ्वाजॊ ऽनतरप्रेक्षी परेषयाम आस संयुगे 6 तान थरॊण चापनिर्मुक्तान थाशार्हः पततः शरान थवाभ्यां थवाभ्यां सुपुङ्खाभ्यां चिच्छेथ परमास्त्रवित 7 ताम अस्य लघुतां थरॊणः समवेक्ष्य विशां पते परहस्य सहसाविध्यथ विंशत्या शिनिपुंगवम 8 पुनः पञ्चाशतेषूणां शतेन च समार्पयत लघुतां युयुधानस्य लाघवेन विशेषयन 9 समुत्पतन्ति वल्मीकाथ यदा करुथ्धा महॊरगाः तदा थरॊण रदाथ राजन्न उत्पतन्ति तनुच छिथः 10 तदैव युयुधानेन सृष्टाः शतसहस्रशः अवाकिरन थरॊण रदं शरा रुधिरभॊजनाः 11 लाघवाथ थविजमुख्यस्य सात्वतस्य च मारिष विशेषं नाध्यगच्छाम समावास्तां नरर्षभौ 12 सात्यकिस तु ततॊ थरॊणं नवभिर नतपर्वभिः आजघान भृशं करुथ्धॊ धवजं च निशितैः शरैः सारदिं च शतेनैव भारथ्वाजस्य पश्यतः 13 लाघवं युयुधानस्य थृष्ट्वा थरॊणॊ महारद सप्तत्या सात्यकिं विथ्ध्वा तुरगांश च तरिभिस तरिभिः धवजम एकेन विव्याध माधवस्य रदे सदितम 14 अदापरेण भल्लेन हेमपुङ्खेन पत्रिणा धनुश चिच्छेथ समरे माधवस्य महात्मनः 15 सात्यकिस तु ततः करुथ्धॊ धनुस तयक्त्वा महारदः गथां जग्राह महतीं भारथ्वाजाय चाक्षिपत 16 ताम आपतन्तीं सहसा पट्टबथ्धाम अयस्मयीम नयवारयच छरैर थरॊणॊ बहुभिर बहुरूपिभिः 17 अदान्यथ धनुर आथाय सात्यकिः सत्यविक्रमः विव्याध बहुभिर वीरं भारथ्वाजं शिलाशितैः 18 स विथ्ध्वा समरे थरॊणं सिंहनाथम अमुञ्चत तं वै न ममृषे थरॊणः सर्वशस्त्रभृतां वरः 19 तदः शक्तिं गृहीत्वा तु रुक्मथण्डाम अयस्मयीम तरसा परेषयाम आस माधवस्य रदं परति 20 अनासाथ्य तु शैनेयं सा शक्तिः कालसंनिभा भित्त्वा रदं जगामॊग्रा धरणीं थारुणस्वना 21 ततॊ थरॊणं शिनेः पौत्रॊ राजन विव्याध पत्रिणा थक्षिणं भुजम आसाथ्य पीडयन भरतर्षभ 22 थरॊणॊ ऽपि समरे राजन माधवस्य महथ धनुः अर्धचन्थ्रेण चिच्छेथ रदशक्त्या च सारदिम 23 मुमॊह सरदिस तस्य रदशक्त्या समाहतः स रदॊपस्दम आसाथ्य मुहूर्तं संन्यषीथत 24 चकार सात्यकी राजंस तत्र कर्मातिमानुषम अयॊधयच च यथ थरॊणं रश्मीञ जग्राह च सवयम 25 ततः शरशतेनैव युयुधानॊ महारदः अविध्यथ बराह्मणं संख्ये हृष्टरूपॊ विशां पते 26 तस्य थरॊणः शरान पञ्च परेषयाम आस भारत ते तस्य कवचं भित्त्वा पपुः शॊणितम आहवे 27 निर्विथ्धस तु शरैर घॊरैर अक्रुध्यत सात्यकिर भृशम सायकान वयसृजच चापि वीरॊ रुक्मरदं परति 28 ततॊ थरॊणस्य यन्तारं निपात्यैकेषुणा भुवि अश्वान वयथ्रावयथ बाणैर हतसूतान महात्मनः 29 स रदः परथ्रुतः संख्ये मण्डलानि सहस्रशः चकार राजतॊ राजन भराजमान इवांशुमान 30 अभिथ्रवत गृह्णीत हयान थरॊणस्य धावत इति सम चुक्रुशुः सर्वे राजपुत्राः सराजकाः 31 ते सात्यकिम अपास्याशु राजन युधि महारदाः यतॊ थरॊणस ततः सर्वे सहसा समुपाथ्रवन 32 तान थृष्ट्वा परथ्रुतान सर्वान सात्वतेन शरार्थितान परभग्नं पुनर एवासीत तव सैन्यं समाकुलम 33 वयूहस्यैव पुनर थवारं गत्वा थरॊणॊ वयवस्दितः वातायमानैस तैर अश्वैर हृतॊ वृष्णिशरार्थितैः 34 पाण्डुपाञ्चाल संभग्नं वयूहम आलॊक्य वीर्यवान शैनेये नाकरॊथ यत्नं वयूहस्यैवाभिरक्षणे 35 निवार्य पाण्डुपाञ्चालान थरॊणाग्निः परथहन्न इव तस्दौ करॊधाग्निसंथीप्तः कालसूर्य इवॊथितः |
1
[s] kālyamāneṣu sainyeṣu śaineyena tatas tataḥ bhāradvājaḥ śaravrātair mahadbhiḥ samavākirat 2 sa saṃprahāras tumulo droṇa sātvatayor abhūt paśyatāṃ sarvasainyānāṃ balivāsa vayor iva 3 tato droṇaḥ śineḥ pautraṃ citraiḥ sarvāyasaiḥ śaraiḥ tribhir āśīviṣākārair lalāṭe samavidhyata 4 tair lalāṭārpitair bāṇair yuyudhānas tv ajihmagaiḥ vyarocata mahārāja triśṛṅga iva parvataḥ 5 tato 'sya bāṇān aparān indrāśanisamasvanān bhāradvājo 'ntaraprekṣī preṣayām āsa saṃyuge 6 tān droṇa cāpanirmuktān dāśārhaḥ patataḥ śarān dvābhyāṃ dvābhyāṃ supuṅkhābhyāṃ ciccheda paramāstravit 7 tām asya laghutāṃ droṇaḥ samavekṣya viśāṃ pate prahasya sahasāvidhyad viṃśatyā śinipuṃgavam 8 punaḥ pañcāśateṣūṇāṃ śatena ca samārpayat laghutāṃ yuyudhānasya lāghavena viśeṣayan 9 samutpatanti valmīkād yathā kruddhā mahoragāḥ tathā droṇa rathād rājann utpatanti tanuc chidaḥ 10 tathaiva yuyudhānena sṛṣṭāḥ śatasahasraśaḥ avākiran droṇa rathaṃ śarā rudhirabhojanāḥ 11 lāghavād dvijamukhyasya sātvatasya ca māriṣa viśeṣaṃ nādhyagacchāma samāvāstāṃ nararṣabhau 12 sātyakis tu tato droṇaṃ navabhir nataparvabhiḥ ājaghāna bhṛśaṃ kruddho dhvajaṃ ca niśitaiḥ śaraiḥ sārathiṃ ca śatenaiva bhāradvājasya paśyataḥ 13 lāghavaṃ yuyudhānasya dṛṣṭvā droṇo mahāratha saptatyā sātyakiṃ viddhvā turagāṃś ca tribhis tribhiḥ dhvajam ekena vivyādha mādhavasya rathe sthitam 14 athāpareṇa bhallena hemapuṅkhena patriṇā dhanuś ciccheda samare mādhavasya mahātmanaḥ 15 sātyakis tu tataḥ kruddho dhanus tyaktvā mahārathaḥ gadāṃ jagrāha mahatīṃ bhāradvājāya cākṣipat 16 tām āpatantīṃ sahasā paṭṭabaddhām ayasmayīm nyavārayac charair droṇo bahubhir bahurūpibhiḥ 17 athānyad dhanur ādāya sātyakiḥ satyavikramaḥ vivyādha bahubhir vīraṃ bhāradvājaṃ śilāśitaiḥ 18 sa viddhvā samare droṇaṃ siṃhanādam amuñcata taṃ vai na mamṛṣe droṇaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ 19 tathaḥ śaktiṃ gṛhītvā tu rukmadaṇḍām ayasmayīm tarasā preṣayām āsa mādhavasya rathaṃ prati 20 anāsādya tu śaineyaṃ sā śaktiḥ kālasaṃnibhā bhittvā rathaṃ jagāmogrā dharaṇīṃ dāruṇasvanā 21 tato droṇaṃ śineḥ pautro rājan vivyādha patriṇā dakṣiṇaṃ bhujam āsādya pīḍayan bharatarṣabha 22 droṇo 'pi samare rājan mādhavasya mahad dhanuḥ ardhacandreṇa ciccheda rathaśaktyā ca sārathim 23 mumoha sarathis tasya rathaśaktyā samāhataḥ sa rathopastham āsādya muhūrtaṃ saṃnyaṣīdata 24 cakāra sātyakī rājaṃs tatra karmātimānuṣam ayodhayac ca yad droṇaṃ raśmīñ jagrāha ca svayam 25 tataḥ śaraśatenaiva yuyudhāno mahārathaḥ avidhyad brāhmaṇaṃ saṃkhye hṛṣṭarūpo viśāṃ pate 26 tasya droṇaḥ śarān pañca preṣayām āsa bhārata te tasya kavacaṃ bhittvā papuḥ śoṇitam āhave 27 nirviddhas tu śarair ghorair akrudhyat sātyakir bhṛśam sāyakān vyasṛjac cāpi vīro rukmarathaṃ prati 28 tato droṇasya yantāraṃ nipātyaikeṣuṇā bhuvi aśvān vyadrāvayad bāṇair hatasūtān mahātmanaḥ 29 sa rathaḥ pradrutaḥ saṃkhye maṇḍalāni sahasraśaḥ cakāra rājato rājan bhrājamāna ivāṃśumān 30 abhidravata gṛhṇīta hayān droṇasya dhāvata iti sma cukruśuḥ sarve rājaputrāḥ sarājakāḥ 31 te sātyakim apāsyāśu rājan yudhi mahārathāḥ yato droṇas tataḥ sarve sahasā samupādravan 32 tān dṛṣṭvā pradrutān sarvān sātvatena śarārditān prabhagnaṃ punar evāsīt tava sainyaṃ samākulam 33 vyūhasyaiva punar dvāraṃ gatvā droṇo vyavasthitaḥ vātāyamānais tair aśvair hṛto vṛṣṇiśarārditaiḥ 34 pāṇḍupāñcāla saṃbhagnaṃ vyūham ālokya vīryavān śaineye nākarod yatnaṃ vyūhasyaivābhirakṣaṇe 35 nivārya pāṇḍupāñcālān droṇāgniḥ pradahann iva tasthau krodhāgnisaṃdīptaḥ kālasūrya ivoditaḥ |