|
1
[स] ततः स सात्यकिर धीमान महात्मा वृष्णिपुंगवः सुथर्शनं निहत्याजौ यन्तारम इथम अब्रवीत 2 रदाश्वनागकलिलं शरशक्त्यूर्मिमालिनम खड्गमत्स्यं गथा गराहं शूरायुध महास्वनम 3 पराणापहारिणं रौथ्रं वाथित्रॊत्क्रुष्ट नाथितम यॊधानाम असुखस्पर्शं थुर्धर्षम अजयैषिणाम 4 तीर्णाः सम थुस्तरं तात थरॊणानीक महार्णवम जलसंध बलेनाजौ पुरुषाथैर इवावृतम 5 अतॊ ऽनयं पृतना शेषं मन्ये कुनथिकाम इव तर्तव्याम अल्पसलिलां चेथयाश्वान असंभ्रमम 6 हस्तप्राप्तम अहं मन्ये सांप्रतं सव्यसाचिनम निर्जित्य थुर्धरं थरॊणं सपथानुगम आहवे 7 हार्थिक्यं यॊधवर्यं च पराप्तं मन्ये धनंजयम न हि मे जायते तरासॊ थृष्ट्वा सैन्यान्य अनेकशः वह्नेर इव परथीप्तस्य गरीष्मे शुष्कं तृणॊलपम 8 पश्य पाण्डवमुख्येन यातां भूमिं किरीटिना पत्त्यश्वरदनागौघैः पतितैर विषमीकृताम 9 अभ्याशस्दम अहं मन्ये शवेताश्वं कृष्णसारदिम स एष शरूयते शब्थॊ गाण्डीवस्यामितौजसः 10 याथृशानि निमित्तानि मम पराथुर्भवन्ति वै अनस्तं गत आथित्ये हन्ता सैन्धवम अर्जुनः 11 शनैर विश्रम्भयन्न अश्वान याहि यत्तॊ ऽरिवाहिनीम यत्रैते सतनुत्राणाः सुयॊधनपुरॊगमाः 12 थंशिताः करूरकर्माणः काम्बॊजा युथ्धथुर्मथाः शरबाणासन धरा यवनाश च परहारिणः 13 शकाः किराता थरथा बर्बरास ताम्रलिप्तकाः अन्ये च बहवॊ मलेच्छा विविधायुधपाणयः माम एवाभिमुखाः सर्वे तिष्ठन्ति समरार्दिनः 14 एतान सरदनागाश्वान निहत्याजौ स पत्तिनः इथं थुर्गं महाघॊरं तीर्णम एवॊपधारय 15 [स] न संभ्रमॊ मे वार्ष्णेय विथ्यते सत्यविक्रम यथ्य अपि सयात सुसंक्रुथ्धॊ जामथग्न्यॊ ऽगरतः सदितः 16 थरॊणॊ वा रदिनां शरेष्ठः कृपॊ मथ्रेश्वरॊ ऽपि वा तदापि संभ्रमॊ न सयात तवाम आश्रित्य महाभुज 17 तवया सुहववॊ युथ्धे निर्जिताः शत्रुसूथन न च मे संभ्रमः कश चिथ भूतपूर्वः कथा चन किम उ चैतत समासाथ्य वीर संयुगगॊष्पथम 18 आयुस्मन कतरेण तवा परापयामि धनंजयम केषां करुथ्धॊ ऽसि वार्ष्णेय केषां मृत्युर उपस्दितः केषं संयमनीम अथ्य गन्तुम उत्सहते मनः 19 के तवां युधि पराक्रान्तं कालान्तकयमॊपमम थृष्ट्वा विक्रमसंपन्नं विथ्रविष्यन्ति संयुगे केषां वैवस्वतॊ राजा समरते ऽथय महाभुज 20 [स] मुण्डान एतान हनिष्यामि थानवान इव वासवः परतिज्ञां पारयिष्यामि काम्बॊजान एव मा वह अथ्यैषां कथनं कृत्वा कषिप्रं यास्यामि पाण्डवम 21 अथ्य थरक्ष्यन्ति मे वीर्यं कौरवाः स सुयॊधनाः मुण्डानीके हते सूत सर्वसैन्येषु चासकृत 22 अथ्य कौरव सैन्यस्य थीर्यमाणस्य संयुगे शरुत्वा विरावं बहुधा संतप्स्यति सुयॊधनः 23 अथ्य पाण्डवमुख्यस्य शवेताश्वस्य महात्मनः आचार्यक कृतं मार्गं थर्शयिष्यामि संयुगे 24 अथ्य मथ्बाणनिहतान यॊधमुख्यान सहस्रशः थृष्ट्वा थुर्यॊधनॊ राजा पश्चात तापं गमिष्यति 25 अथ्य मे कषिप्रहस्तस्य कषिपतः सायकॊत्तमान अलातचक्रप्रतिमं धनुर थरक्ष्यन्ति कौरवाः 26 मत्सायकचिताङ्गानां रुधिरं सरवतां बहु सैनिकानां वधं थृष्ट्वा संतप्स्यति सुयॊधनः 27 अथ्य मे करुथ्ध रूपस्य निघ्नतश च वरान वरान थविर अर्जुनम इमं लॊकं मंस्यते स सुयॊधनः 28 अथ्य राजसहस्राणि निहतानि मया रणे थृष्ट्वा थुर्यॊधनॊ राजा संतप्स्यति महामृधे 29 अथ्य सनेहं च भक्तिं च पाण्डवेषु महात्मसु हत्वा राजसहस्राणि थर्शयिष्यामि राजसु 30 [स] एवम उक्तस तथा सूतः शिक्षितान साधु वाहिनः शशाङ्कसंनिकाशान वै वाजिनॊ ऽचूचुथथ भृशम 31 ते पिबन्त इवाकाशं युयुधानं हयॊत्तमाः परापयन यवनाञ शीघ्रं मनः पवनरंहसः 32 सात्यकिं ते समासाथ्य पृतनास्व अनिवर्तिनम बहवॊ लघुहस्ताश च शरवर्षैर अवाकिरन 33 तेषाम इषून अदास्त्राणि वेगवन नतपर्वभिः अच्छिनत सात्यकी राजन नैनं ते पराप्नुवञ शराः 34 रुक्मपुङ्खैः सुनिशितैर गार्ध्रपत्रैर अजिह्मगैः उच्चकर्त शिरांस्य उग्रॊ यवनानां भुजान अपि 35 शैक्यायसानि वर्माणि कांस्यानि च समन्ततः भित्त्वा थेहांस तदा तेषां शरा जग्मुर महीतलम 36 ते हन्यमाना वीरेण मलेच्छाः सात्यकिना रणे शतशॊ नयपतंस तत्र वयसवॊ वसुधातले 37 सुपूर्णायत मुक्तैस तान अव्यवच्छिन्न पिण्डितैः पञ्चषट सप्त चाष्टौ च बिभेथ यवनाञ शरैः 38 काम्बॊजानां सहस्रैस तु शकानां च विशां पते शबराणां किरातानां बर्बराणां तदैव च 39 अगम्यरूपां पृदिवीं मांसशॊणितकर्थमाम कृतवांस तत्र शैनेयः कषपयंस तावकं बलम 40 थस्यूनां स शिरस तराणैः शिरॊभिर लूनमूर्धजैः तत्र तत्र मही कीर्णा विबर्हैर अण्डजैर इव 41 रुधिरॊक्षितसर्वाङ्गैस तैस तथ आयॊधनं बभौ कबन्हैः संवृतं सर्वं ताम्राभ्रैः खम इवावृतम 42 वज्राशनिसमस्पर्शैः सुपर्वभिर अजिह्मगैः ते साश्वयाना निहताः समावव्रुर वसुंधराम 43 अल्पावशिष्टाः संभग्नाः कृच्छ्रप्राणा विचेतसः जिताः संख्ये महाराज युयुधानेन थंशिताः 44 पार्ष्णिभिश च कशाभिश च ताडयन्तस तुरंगमान जवम उत्तमम आस्दाय सर्वतः पराथ्रवन भयात 45 काम्बॊजसैन्यं विथ्राव्य थुर्जयं युधि भारत यवनानां च तत सैन्यं शकानां च महथ बलम 46 स ततः पुरुषव्याघ्रः सात्यकिः सत्यविक्रमः परहृष्टस तावकाञ जित्वा सूतं याहीत्य अचॊथयत 47 तं यान्तं पृष्ठगॊप्तारम अर्जुनस्य विशां पते चारणाः परेक्ष्य संहृष्टास तवथीयाश चाप्य अपूजयन |
1
[s] tataḥ sa sātyakir dhīmān mahātmā vṛṣṇipuṃgavaḥ sudarśanaṃ nihatyājau yantāram idam abravīt 2 rathāśvanāgakalilaṃ śaraśaktyūrmimālinam khaḍgamatsyaṃ gadā grāhaṃ śūrāyudha mahāsvanam 3 prāṇāpahāriṇaṃ raudraṃ vāditrotkruṣṭa nāditam yodhānām asukhasparśaṃ durdharṣam ajayaiṣiṇām 4 tīrṇāḥ sma dustaraṃ tāta droṇānīka mahārṇavam jalasaṃdha balenājau puruṣādair ivāvṛtam 5 ato 'nyaṃ pṛtanā śeṣaṃ manye kunadikām iva tartavyām alpasalilāṃ cedayāśvān asaṃbhramam 6 hastaprāptam ahaṃ manye sāṃprataṃ savyasācinam nirjitya durdharaṃ droṇaṃ sapadānugam āhave 7 hārdikyaṃ yodhavaryaṃ ca prāptaṃ manye dhanaṃjayam na hi me jāyate trāso dṛṣṭvā sainyāny anekaśaḥ vahner iva pradīptasya grīṣme śuṣkaṃ tṛṇolapam 8 paśya pāṇḍavamukhyena yātāṃ bhūmiṃ kirīṭinā pattyaśvarathanāgaughaiḥ patitair viṣamīkṛtām 9 abhyāśastham ahaṃ manye śvetāśvaṃ kṛṣṇasārathim sa eṣa śrūyate śabdo gāṇḍīvasyāmitaujasaḥ 10 yādṛśāni nimittāni mama prādurbhavanti vai anastaṃ gata āditye hantā saindhavam arjunaḥ 11 śanair viśrambhayann aśvān yāhi yatto 'rivāhinīm yatraite satanutrāṇāḥ suyodhanapurogamāḥ 12 daṃśitāḥ krūrakarmāṇaḥ kāmbojā yuddhadurmadāḥ śarabāṇāsana dharā yavanāś ca prahāriṇaḥ 13 śakāḥ kirātā daradā barbarās tāmraliptakāḥ anye ca bahavo mlecchā vividhāyudhapāṇayaḥ mām evābhimukhāḥ sarve tiṣṭhanti samarārthinaḥ 14 etān sarathanāgāśvān nihatyājau sa pattinaḥ idaṃ durgaṃ mahāghoraṃ tīrṇam evopadhāraya 15 [s] na saṃbhramo me vārṣṇeya vidyate satyavikrama yady api syāt susaṃkruddho jāmadagnyo 'grataḥ sthitaḥ 16 droṇo vā rathināṃ śreṣṭhaḥ kṛpo madreśvaro 'pi vā tathāpi saṃbhramo na syāt tvām āśritya mahābhuja 17 tvayā suhavavo yuddhe nirjitāḥ śatrusūdana na ca me saṃbhramaḥ kaś cid bhūtapūrvaḥ kadā cana kim u caitat samāsādya vīra saṃyugagoṣpadam 18 āyusman katareṇa tvā prāpayāmi dhanaṃjayam keṣāṃ kruddho 'si vārṣṇeya keṣāṃ mṛtyur upasthitaḥ keṣaṃ saṃyamanīm adya gantum utsahate manaḥ 19 ke tvāṃ yudhi parākrāntaṃ kālāntakayamopamam dṛṣṭvā vikramasaṃpannaṃ vidraviṣyanti saṃyuge keṣāṃ vaivasvato rājā smarate 'dya mahābhuja 20 [s] muṇḍān etān haniṣyāmi dānavān iva vāsavaḥ pratijñāṃ pārayiṣyāmi kāmbojān eva mā vaha adyaiṣāṃ kadanaṃ kṛtvā kṣipraṃ yāsyāmi pāṇḍavam 21 adya drakṣyanti me vīryaṃ kauravāḥ sa suyodhanāḥ muṇḍānīke hate sūta sarvasainyeṣu cāsakṛt 22 adya kaurava sainyasya dīryamāṇasya saṃyuge śrutvā virāvaṃ bahudhā saṃtapsyati suyodhanaḥ 23 adya pāṇḍavamukhyasya śvetāśvasya mahātmanaḥ ācāryaka kṛtaṃ mārgaṃ darśayiṣyāmi saṃyuge 24 adya madbāṇanihatān yodhamukhyān sahasraśaḥ dṛṣṭvā duryodhano rājā paścāt tāpaṃ gamiṣyati 25 adya me kṣiprahastasya kṣipataḥ sāyakottamān alātacakrapratimaṃ dhanur drakṣyanti kauravāḥ 26 matsāyakacitāṅgānāṃ rudhiraṃ sravatāṃ bahu sainikānāṃ vadhaṃ dṛṣṭvā saṃtapsyati suyodhanaḥ 27 adya me kruddha rūpasya nighnataś ca varān varān dvir arjunam imaṃ lokaṃ maṃsyate sa suyodhanaḥ 28 adya rājasahasrāṇi nihatāni mayā raṇe dṛṣṭvā duryodhano rājā saṃtapsyati mahāmṛdhe 29 adya snehaṃ ca bhaktiṃ ca pāṇḍaveṣu mahātmasu hatvā rājasahasrāṇi darśayiṣyāmi rājasu 30 [s] evam uktas tadā sūtaḥ śikṣitān sādhu vāhinaḥ śaśāṅkasaṃnikāśān vai vājino 'cūcudad bhṛśam 31 te pibanta ivākāśaṃ yuyudhānaṃ hayottamāḥ prāpayan yavanāñ śīghraṃ manaḥ pavanaraṃhasaḥ 32 sātyakiṃ te samāsādya pṛtanāsv anivartinam bahavo laghuhastāś ca śaravarṣair avākiran 33 teṣām iṣūn athāstrāṇi vegavan nataparvabhiḥ acchinat sātyakī rājan nainaṃ te prāpnuvañ śarāḥ 34 rukmapuṅkhaiḥ suniśitair gārdhrapatrair ajihmagaiḥ uccakarta śirāṃsy ugro yavanānāṃ bhujān api 35 śaikyāyasāni varmāṇi kāṃsyāni ca samantataḥ bhittvā dehāṃs tathā teṣāṃ śarā jagmur mahītalam 36 te hanyamānā vīreṇa mlecchāḥ sātyakinā raṇe śataśo nyapataṃs tatra vyasavo vasudhātale 37 supūrṇāyata muktais tān avyavacchinna piṇḍitaiḥ pañcaṣaṭ sapta cāṣṭau ca bibheda yavanāñ śaraiḥ 38 kāmbojānāṃ sahasrais tu śakānāṃ ca viśāṃ pate śabarāṇāṃ kirātānāṃ barbarāṇāṃ tathaiva ca 39 agamyarūpāṃ pṛthivīṃ māṃsaśoṇitakardamām kṛtavāṃs tatra śaineyaḥ kṣapayaṃs tāvakaṃ balam 40 dasyūnāṃ sa śiras trāṇaiḥ śirobhir lūnamūrdhajaiḥ tatra tatra mahī kīrṇā vibarhair aṇḍajair iva 41 rudhirokṣitasarvāṅgais tais tad āyodhanaṃ babhau kabanhaiḥ saṃvṛtaṃ sarvaṃ tāmrābhraiḥ kham ivāvṛtam 42 vajrāśanisamasparśaiḥ suparvabhir ajihmagaiḥ te sāśvayānā nihatāḥ samāvavrur vasuṃdharām 43 alpāvaśiṣṭāḥ saṃbhagnāḥ kṛcchraprāṇā vicetasaḥ jitāḥ saṃkhye mahārāja yuyudhānena daṃśitāḥ 44 pārṣṇibhiś ca kaśābhiś ca tāḍayantas turaṃgamān javam uttamam āsthāya sarvataḥ prādravan bhayāt 45 kāmbojasainyaṃ vidrāvya durjayaṃ yudhi bhārata yavanānāṃ ca tat sainyaṃ śakānāṃ ca mahad balam 46 sa tataḥ puruṣavyāghraḥ sātyakiḥ satyavikramaḥ prahṛṣṭas tāvakāñ jitvā sūtaṃ yāhīty acodayat 47 taṃ yāntaṃ pṛṣṭhagoptāram arjunasya viśāṃ pate cāraṇāḥ prekṣya saṃhṛṣṭās tvadīyāś cāpy apūjayan |