|
1
[स] जित्वा यवनकाम्बॊजान युयुधानस ततॊ ऽरजुनम जगाम तव सैन्यस्य मध्येन रदिनां वरः 2 शरथंष्ट्रॊ नरव्याघ्रॊ विचित्रकवचच्छविः मृगान वयाघ्रजिवाजिघ्रंस तव सैन्यम अभीषयत 3 स रदेन चरन मार्गान धनुर अभ्रामयथ भृशम रुक्मपृष्ठं महावेगं रुक्मचन्थ्रक संकुलम 4 रुक्माङ्गथ शिरस तराणॊ रुक्मवर्म समावृतः रुक्मध्वजवरः शूरॊ मेरुशृङ्ग इवाबभौ 5 स थनुर मण्डलः संख्ये तेजॊ भास्वररश्मिवान शरथीवॊथितः सूर्यॊ नृसूर्यॊ विरराज ह 6 वृषभस्कन्धविक्रान्तॊ वृषभाक्षॊ नरर्षभः तावकानां बभौ मध्ये गवां मध्ये यदा वृषः 7 मत्तथ्विरथसंकाशं मत्तथ्विरथगामिनम परभिन्नम इव मातङ्गं यूदमध्ये वयवस्दितम वयाघ्रा इव जिघांसन्तस तवथीयाभ्यथ्रवथ रणे 8 थरॊणानीकम अतिक्रान्तं भॊजानीकं च थुस्तरम जलसंधार्णवं तीर्त्वा काम्बॊजानां च वाहिनीम 9 हार्थिक्य मकरान मुक्तं तीर्णं वै सैन्यसागरम परिवव्रुः सुसंक्रुथ्धास तवथीयाः सात्यकिं रदाः 10 थुर्यॊधनश चित्रसेनॊ थुःशासनविविंशती शकुनिर थुःसहश चैव युवा थुर्मर्षणः करदः 11 अन्ये च बहवः शूराः शस्त्रवन्तॊ थुरासथाः पृष्ठतः सात्यकिं यान्तम अन्वधावन्न अमर्षिताः 12 अद शब्थॊ महान आसीत तव सैन्यस्य मारिष मारुतॊथ्धूत वेगस्य सागरस्येव पर्वणि 13 तान अभिथ्रवतः सर्वान समीक्ष्य शिनिपुंगवः शनैर याहीति यन्तारम अब्रवीत परहसन्न इव 14 इथम एति समुथ्धूतं धार्तराष्ट्रस्य यथ बलम माम एवाभिमुखं तूर्णं गजाश्वरदपत्तिमत 15 नाथयन वै थिशः सर्वा रदघॊषेण सारदे पृदिवीं चान्तरिक्षं च कम्पयन सागरान अपि 16 एतथ बलार्णवं तात वारयिष्ये महारणे पौर्णमास्याम इवॊथ्धूतं वेलेव सलिलाशयम 17 पश्य मे सूत विक्रान्तम इन्थ्रस्येव महामृधे एष सैन्यानि शत्रूणां विधमानि शितैः शरैः 18 निहतान आहवे पश्य पथात्यश्वरदथ्विपान मच्छरैर अग्निसंकाशैर विथेहासून सहस्रशः 19 इत्य एवं बरुवतस तस्य सात्यकेर अमितौजसः समीपं सैनिकास ते तु शीघ्रम ईयुर युयुत्सवः जह्य आथ्रवस्व तिष्ठेति पश्य पश्येति वाथिनः 20 तान एवं बरुवतॊ वीरान सात्यकिर निशितैः शरैः जघान तरिशतान अश्वान कुञ्जरांश च चतुःशतान 21 स संप्रहारस तुमुलस तस्य तेषां च धन्विनाम थेवासुररणप्रख्यः परावर्तत जनक्षयः 22 मेघजालनिभं सैन्यं तव पुत्रस्य मारिष परत्यगृह्णाच छिनेः पौत्रः शरैर आशीविषॊपमैः 23 परच्छाथ्यमानः समरे शरजालैः स वीर्यवान असंभ्रमं महाराज तावकान अवहीथ बहून 24 आश्चर्यं तत्र राजेन्थ्र सुमहथ थृष्टवान अहम न मॊघः सायकः कश चित सात्यकेर अभवत परभॊ 25 रदनागाश्वकलिलः पथात्यूर्मि समाकुलः शैनेय वेलाम आसाथ्य सदितः सैन्यमहार्णवः 26 संभ्रान्तनरनागाश्वम आवर्तत मुहुर मुहुः तत सैन्यम इषुभिस तेन वध्यमानं समन्ततः बभ्राम तत्र तत्रैव गावः शीतार्थिता इव 27 पथातिनं रदं नागं साथिनं तुरगं तदा अविथ्धं तत्र नाथ्राक्षं युयुधानस्य सायकैः 28 न ताथृक कथनं राजन कृतवांस तत्र फल्गुनः याथृक कषयम अनीकानाम अकरॊत सात्यकिर नृप अत्यर्जुनं शिनेः पौत्रॊ युध्यते भरतर्षभ 29 ततॊ थुर्यॊधनॊ राजा सात्वतस्य तरिभिः शरैः विव्याध सूतं निशितैश चतुर्भिश चतुरॊ हयान 30 सात्यकिं च तरिभिर विथ्ध्वा पुनर विव्याध सॊ ऽषटभिः थुःशासनः षॊडशभिर विव्याध शिनि पुंगवम 31 शकुनिः पञ्चविंशत्या चित्रसेनश चपञ्चभिः थुःसहः पञ्चथशभिर विव्याधॊरसि सात्यकिम 32 उत्स्मयन वृष्णिशार्थूलस तदा बाणैः समाहतः तान अविध्यन महाराज सर्वान एव तरिभिस तरिभिः 33 गाढविथ्धान अरीक कृत्वा मार्गणैः सॊ ऽतितेजनैः शैनेयः शयेनवत संख्ये वयचरल लघुविक्रमः 34 सौबलस्य धनुश छित्त्वा हस्तावापं निकृत्य च थुर्यॊधनं तरिभिर बाणैर अभ्यविध्यत सतनान्तरे 35 चित्रसेनं शतेनैव थशभिर थुःसहं तदा थुःशासनं च विंशत्या विव्याध शिनिपुंगवः 36 अदान्यथ धनुर आथाय सयालस तव विशां पते अष्टभिः सात्यकिं विथ्ध्वा पुनर विव्याध पञ्चभिः 37 थुःशासनश च थशभिर थुःसहश च तरिभिः शरैः थुर्मुखश च थवाथशभी राजन विव्याध सात्यकिम 38 थुर्यॊधनस तरिसप्तत्या विथ्ध्वा भारत माधवम ततॊ ऽसय निशितैर बाणैस तरिभिर विव्याध सारदिम 39 तान सर्वान सहिताञ शूरान यतमानान महारदान पञ्चभिः पञ्चभिर बाणैः पुनर विव्याध सात्यकिः 40 ततः स रदिनां शरेष्ठस तव पुत्रस्य सारदिम आजघानाशु भल्लेन स हतॊ नयपतथ भुवि 41 पातिते सारदौ तस्मिंस तव पुत्र रदः परभॊ वातायमानैस तैर अश्वैर अपानीयत संगरात 42 ततस तव सुता राजन सैनिकाश च विशां पते राज्ञॊ रदम अभिप्रेक्ष्य विथ्रुताः शतशॊ ऽभवन 43 विथ्रुतं तत्र तत सैन्यं थृष्ट्वा भारत सात्यकिः अवाकिरच छैरैस तीक्ष्णै रुक्मपुङ्खैः शिलाशितैः 44 विथ्राव्य सर्वसैन्यानि तावकानि समन्ततः परययौ सात्यकी राजञ शवेताश्वस्य रदं परति 45 तं शरान आथथानं च रक्षमाणं च सारदिम आत्मानं मॊचयन्तं च तावकाः समपूजयन |
1
[s] jitvā yavanakāmbojān yuyudhānas tato 'rjunam jagāma tava sainyasya madhyena rathināṃ varaḥ 2 śaradaṃṣṭro naravyāghro vicitrakavacacchaviḥ mṛgān vyāghrajivājighraṃs tava sainyam abhīṣayat 3 sa rathena caran mārgān dhanur abhrāmayad bhṛśam rukmapṛṣṭhaṃ mahāvegaṃ rukmacandraka saṃkulam 4 rukmāṅgada śiras trāṇo rukmavarma samāvṛtaḥ rukmadhvajavaraḥ śūro meruśṛṅga ivābabhau 5 sa danur maṇḍalaḥ saṃkhye tejo bhāsvararaśmivān śaradīvoditaḥ sūryo nṛsūryo virarāja ha 6 vṛṣabhaskandhavikrānto vṛṣabhākṣo nararṣabhaḥ tāvakānāṃ babhau madhye gavāṃ madhye yathā vṛṣaḥ 7 mattadviradasaṃkāśaṃ mattadviradagāminam prabhinnam iva mātaṅgaṃ yūthamadhye vyavasthitam vyāghrā iva jighāṃsantas tvadīyābhyadravad raṇe 8 droṇānīkam atikrāntaṃ bhojānīkaṃ ca dustaram jalasaṃdhārṇavaṃ tīrtvā kāmbojānāṃ ca vāhinīm 9 hārdikya makarān muktaṃ tīrṇaṃ vai sainyasāgaram parivavruḥ susaṃkruddhās tvadīyāḥ sātyakiṃ rathāḥ 10 duryodhanaś citraseno duḥśāsanaviviṃśatī śakunir duḥsahaś caiva yuvā durmarṣaṇaḥ krathaḥ 11 anye ca bahavaḥ śūrāḥ śastravanto durāsadāḥ pṛṣṭhataḥ sātyakiṃ yāntam anvadhāvann amarṣitāḥ 12 atha śabdo mahān āsīt tava sainyasya māriṣa mārutoddhūta vegasya sāgarasyeva parvaṇi 13 tān abhidravataḥ sarvān samīkṣya śinipuṃgavaḥ śanair yāhīti yantāram abravīt prahasann iva 14 idam eti samuddhūtaṃ dhārtarāṣṭrasya yad balam mām evābhimukhaṃ tūrṇaṃ gajāśvarathapattimat 15 nādayan vai diśaḥ sarvā rathaghoṣeṇa sārathe pṛthivīṃ cāntarikṣaṃ ca kampayan sāgarān api 16 etad balārṇavaṃ tāta vārayiṣye mahāraṇe paurṇamāsyām ivoddhūtaṃ veleva salilāśayam 17 paśya me sūta vikrāntam indrasyeva mahāmṛdhe eṣa sainyāni śatrūṇāṃ vidhamāni śitaiḥ śaraiḥ 18 nihatān āhave paśya padātyaśvarathadvipān maccharair agnisaṃkāśair videhāsūn sahasraśaḥ 19 ity evaṃ bruvatas tasya sātyaker amitaujasaḥ samīpaṃ sainikās te tu śīghram īyur yuyutsavaḥ jahy ādravasva tiṣṭheti paśya paśyeti vādinaḥ 20 tān evaṃ bruvato vīrān sātyakir niśitaiḥ śaraiḥ jaghāna triśatān aśvān kuñjarāṃś ca catuḥśatān 21 sa saṃprahāras tumulas tasya teṣāṃ ca dhanvinām devāsuraraṇaprakhyaḥ prāvartata janakṣayaḥ 22 meghajālanibhaṃ sainyaṃ tava putrasya māriṣa pratyagṛhṇāc chineḥ pautraḥ śarair āśīviṣopamaiḥ 23 pracchādyamānaḥ samare śarajālaiḥ sa vīryavān asaṃbhramaṃ mahārāja tāvakān avahīd bahūn 24 āścaryaṃ tatra rājendra sumahad dṛṣṭavān aham na moghaḥ sāyakaḥ kaś cit sātyaker abhavat prabho 25 rathanāgāśvakalilaḥ padātyūrmi samākulaḥ śaineya velām āsādya sthitaḥ sainyamahārṇavaḥ 26 saṃbhrāntanaranāgāśvam āvartata muhur muhuḥ tat sainyam iṣubhis tena vadhyamānaṃ samantataḥ babhrāma tatra tatraiva gāvaḥ śītārditā iva 27 padātinaṃ rathaṃ nāgaṃ sādinaṃ turagaṃ tathā aviddhaṃ tatra nādrākṣaṃ yuyudhānasya sāyakaiḥ 28 na tādṛk kadanaṃ rājan kṛtavāṃs tatra phalgunaḥ yādṛk kṣayam anīkānām akarot sātyakir nṛpa atyarjunaṃ śineḥ pautro yudhyate bharatarṣabha 29 tato duryodhano rājā sātvatasya tribhiḥ śaraiḥ vivyādha sūtaṃ niśitaiś caturbhiś caturo hayān 30 sātyakiṃ ca tribhir viddhvā punar vivyādha so 'ṣṭabhiḥ duḥśāsanaḥ ṣoḍaśabhir vivyādha śini puṃgavam 31 śakuniḥ pañcaviṃśatyā citrasenaś capañcabhiḥ duḥsahaḥ pañcadaśabhir vivyādhorasi sātyakim 32 utsmayan vṛṣṇiśārdūlas tathā bāṇaiḥ samāhataḥ tān avidhyan mahārāja sarvān eva tribhis tribhiḥ 33 gāḍhaviddhān arīk kṛtvā mārgaṇaiḥ so 'titejanaiḥ śaineyaḥ śyenavat saṃkhye vyacaral laghuvikramaḥ 34 saubalasya dhanuś chittvā hastāvāpaṃ nikṛtya ca duryodhanaṃ tribhir bāṇair abhyavidhyat stanāntare 35 citrasenaṃ śatenaiva daśabhir duḥsahaṃ tathā duḥśāsanaṃ ca viṃśatyā vivyādha śinipuṃgavaḥ 36 athānyad dhanur ādāya syālas tava viśāṃ pate aṣṭabhiḥ sātyakiṃ viddhvā punar vivyādha pañcabhiḥ 37 duḥśāsanaś ca daśabhir duḥsahaś ca tribhiḥ śaraiḥ durmukhaś ca dvādaśabhī rājan vivyādha sātyakim 38 duryodhanas trisaptatyā viddhvā bhārata mādhavam tato 'sya niśitair bāṇais tribhir vivyādha sārathim 39 tān sarvān sahitāñ śūrān yatamānān mahārathān pañcabhiḥ pañcabhir bāṇaiḥ punar vivyādha sātyakiḥ 40 tataḥ sa rathināṃ śreṣṭhas tava putrasya sārathim ājaghānāśu bhallena sa hato nyapatad bhuvi 41 pātite sārathau tasmiṃs tava putra rathaḥ prabho vātāyamānais tair aśvair apānīyata saṃgarāt 42 tatas tava sutā rājan sainikāś ca viśāṃ pate rājño ratham abhiprekṣya vidrutāḥ śataśo 'bhavan 43 vidrutaṃ tatra tat sainyaṃ dṛṣṭvā bhārata sātyakiḥ avākirac chairais tīkṣṇai rukmapuṅkhaiḥ śilāśitaiḥ 44 vidrāvya sarvasainyāni tāvakāni samantataḥ prayayau sātyakī rājañ śvetāśvasya rathaṃ prati 45 taṃ śarān ādadānaṃ ca rakṣamāṇaṃ ca sārathim ātmānaṃ mocayantaṃ ca tāvakāḥ samapūjayan |