|
1
[धृ] किं तस्यां मम सेनायां नासन के चिन महारदाः ये तदा सात्यकिं यान्तं नैवाघ्नन नाप्य अवारयन 2 एकॊ हि समरे कर्मकृतवान सत्यविक्रमः शक्रतुल्यबलॊ युथ्धे महेन्थ्रॊ थानवेष्व इव 3 अद वा शून्यम आसीत तथ येन यातः स सात्यकिः एकॊ वै बहुलाः सेनाः परमृथ्नन पुरुषर्षभः 4 कदं च युध्यमानानाम अपक्रान्तॊ महात्मनाम एकॊ बहूनां शैनेयस तन ममाचक्ष्व संजय 5 [स] राजन सेना समुथ्यॊगॊ रदनागाश्वपत्तिमान तुमुलस तव सैन्यानां युगान्तसथृशॊ ऽभवत 6 आह्णिकेषु समूहेषु तव सैन्यस्य मानथ नास्ति लॊके समः कश चित समूह इति मे मतिः 7 तत्र थेवाः सम भाषन्ते चारणाश च समागताः एतथ अन्ताः समूहा वै भविष्यन्ति महीतले 8 न चैव ताथृशः कश चिथ वयूह आसीथ विशां पते याथृग जयथ्रद वधे थरॊणेन विहितॊ ऽभवत 9 चण्डवाताभिपन्नानां समौथ्राणाम इव सवनः रणे ऽभवथ बलौघानाम अन्यॊन्यम अभिधावताम 10 पार्दिवानां समेतानां बहून्य आसन नरॊत्तम तवथ बले पाण्डवानां च सहस्राणि शतानि च 11 संरब्धानां परवीराणां समरे थृढकर्मणाम तत्रासीत सुमहाञ शब्थस तुमुलॊ लॊमहर्षणः 12 अदाक्रन्थथ भीमसेनॊ धृष्टथ्युम्नश च मारिष नकुलः सहथेवश च धर्मराजश च पाण्डवः 13 आगच्छत परहरत बलवत परिधावत परविष्टाव अरिसेनां हि वीरौ माधव पाण्डवौ 14 यदासुखेन गच्छेतां जयथ्रदवधं परति तदा परकुरुते कषिप्रम इति सैन्यान्य अचॊथयत तयॊर अभावे कुरवः कृतार्दाः सयुर वयं जिताः 15 ते यूयं सहिता भूत्वा तूर्णम एव बलार्णवम कषॊभयध्वं महावेगाः पवनाः सागरं यदा 16 भीमसेनेन ते राजन पाञ्चाल्येन च चॊथिताः आजघ्नुः कौरवान संख्ये तयक्त्वासून आत्मनः परियान 17 इच्छन्तॊ निधनं युथ्धे शस्त्रैर उत्तमतेजसः सवर्गार्दं मित्रकार्यार्दं नाभ्यरक्षन्त जीवितम 18 तदैव तावका राजन परार्दयन्तॊ महथ यशः आर्यां युथ्धे मतिं कृत्वा युथ्ध्यायैवॊपतस्दिरे 19 तस्मिंस तु तुमुले युथ्धे वर्तमाने महाभये हत्वा सर्वाणि सैन्यानि परायात सात्यकिर अर्जुनम 20 कवचानां परभास तत्र सूर्यरश्मि विचित्रिताः थृष्टीः संख्ये सैनिकानां परतिजघ्नुः समन्ततः 21 तदा परयतमानेषु पाण्डवेयेषु निर्भयः थुर्यॊधनॊ महाराज वयगाहत महथ बलम 22 स संनिपातस तुमुलस तेषां तस्य च भारत अभवत सर्वसैन्यानाम अभाव करणॊ महान 23 [धृ] तदागतेषु सैन्येषु तदा कृच्छ्रगतः सवयम कच चिथ थुर्यॊधनः सूत नाकार्षीत पृष्ठतॊ रणम 24 एकस्य च बहूनां च संनिपातॊ महाहवे विशेषतॊ नृपतिना विषमः परतिभाति मे 25 सॊ ऽतयन्तसुखसंवृथ्धॊ लक्ष्म्या लॊकस्य चेश्वरः एकॊ बहून समासाथ्य कच चिन नासीत पराङ्मुखः 26 [स] राजन सग्रामम आश्चर्यं तव पुत्रस्य भारत एकस्य च बहूनां च शृणुष्व गथतॊ ऽथभुतम 27 थुर्यॊधनेन सहसा पाण्डवी पृतना रणे नलिनी थविरथेनेव समन्ताथ विप्रलॊडिता 28 तदा सेनां कृतां थृष्ट्वा तत्र पुत्रेण कौरव भीमसेनपुरॊगास तं पाञ्चालाः समुपाथ्रवन 29 स भीमसेनं थशभिर माथ्रीपुत्रौ तरिभिस तरिभिः विराटथ्रुपथौ षड्भिः शतेन च शिखण्डिनम 30 धृष्टथ्युम्नं च विंशत्या धर्मपुत्रं च सप्तभिः केकयान थशभिर विथ्ध्वा थरौपथेयांस तरिभिस तरिभिः 31 शतशश चापरान यॊधान सथ्विपांश च रदान रणे शरैर अवचकर्तॊग्रैः करुथ्धॊ ऽनतक इव परजाः 32 न संथधन विमुञ्चन वा मण्डलीकृतकार्मुकः अथृश्यत रिपून निघ्नञ शिक्षयास्त्र बलेन च 33 तस्य तान निघ्नतः शत्रून हेमपृष्ठं महथ धनुः भल्लाभ्यां पाण्डवॊ जयेष्ठस तरिधा चिच्छेथ मारिष 34 विव्याध चैनं बहुभिः सम्यग अस्तैः शितैः शरैः वर्माण्य आशु समासाथ्य ते भग्नाः कषितिम आविशन 35 ततः परमुथिताः पार्दाः परिवव्रुर युधिष्ठिरम यदा वृत्रवधे थेवा मुथा शक्रं महर्षिभिः 36 अद थुर्यॊधनॊ राजा थृढम आथाय कार्मुकम तिष्ठ तिष्ठेति राजानं बरुवन पाण्डवम अभ्ययात 37 तं तदा वाथिनं राजंस तव पुत्रं महारदम परत्युथ्ययुः परमुथिताः पाञ्चाला जयगृथ्धिनः 38 तान थरॊणः परतिजग्राह परीप्सन युधि पाण्डवम चण्डवातॊथ्धुतान मेघान स जलान अचलॊ यदा 39 तत्र राजन महान आसीत संग्रामॊ भूरिवर्धनः रुथ्रस्याक्रीड संकाशः संहारः सर्वथेहिनाम |
1
[dhṛ] kiṃ tasyāṃ mama senāyāṃ nāsan ke cin mahārathāḥ ye tathā sātyakiṃ yāntaṃ naivāghnan nāpy avārayan 2 eko hi samare karmakṛtavān satyavikramaḥ śakratulyabalo yuddhe mahendro dānaveṣv iva 3 atha vā śūnyam āsīt tad yena yātaḥ sa sātyakiḥ eko vai bahulāḥ senāḥ pramṛdnan puruṣarṣabhaḥ 4 kathaṃ ca yudhyamānānām apakrānto mahātmanām eko bahūnāṃ śaineyas tan mamācakṣva saṃjaya 5 [s] rājan senā samudyogo rathanāgāśvapattimān tumulas tava sainyānāṃ yugāntasadṛśo 'bhavat 6 āhṇikeṣu samūheṣu tava sainyasya mānada nāsti loke samaḥ kaś cit samūha iti me matiḥ 7 tatra devāḥ sma bhāṣante cāraṇāś ca samāgatāḥ etad antāḥ samūhā vai bhaviṣyanti mahītale 8 na caiva tādṛśaḥ kaś cid vyūha āsīd viśāṃ pate yādṛg jayadratha vadhe droṇena vihito 'bhavat 9 caṇḍavātābhipannānāṃ samaudrāṇām iva svanaḥ raṇe 'bhavad balaughānām anyonyam abhidhāvatām 10 pārthivānāṃ sametānāṃ bahūny āsan narottama tvad bale pāṇḍavānāṃ ca sahasrāṇi śatāni ca 11 saṃrabdhānāṃ pravīrāṇāṃ samare dṛḍhakarmaṇām tatrāsīt sumahāñ śabdas tumulo lomaharṣaṇaḥ 12 athākrandad bhīmaseno dhṛṣṭadyumnaś ca māriṣa nakulaḥ sahadevaś ca dharmarājaś ca pāṇḍavaḥ 13 āgacchata praharata balavat paridhāvata praviṣṭāv arisenāṃ hi vīrau mādhava pāṇḍavau 14 yathāsukhena gacchetāṃ jayadrathavadhaṃ prati tathā prakurute kṣipram iti sainyāny acodayat tayor abhāve kuravaḥ kṛtārthāḥ syur vayaṃ jitāḥ 15 te yūyaṃ sahitā bhūtvā tūrṇam eva balārṇavam kṣobhayadhvaṃ mahāvegāḥ pavanāḥ sāgaraṃ yathā 16 bhīmasenena te rājan pāñcālyena ca coditāḥ ājaghnuḥ kauravān saṃkhye tyaktvāsūn ātmanaḥ priyān 17 icchanto nidhanaṃ yuddhe śastrair uttamatejasaḥ svargārthaṃ mitrakāryārthaṃ nābhyarakṣanta jīvitam 18 tathaiva tāvakā rājan prārthayanto mahad yaśaḥ āryāṃ yuddhe matiṃ kṛtvā yuddhyāyaivopatasthire 19 tasmiṃs tu tumule yuddhe vartamāne mahābhaye hatvā sarvāṇi sainyāni prāyāt sātyakir arjunam 20 kavacānāṃ prabhās tatra sūryaraśmi vicitritāḥ dṛṣṭīḥ saṃkhye sainikānāṃ pratijaghnuḥ samantataḥ 21 tathā prayatamāneṣu pāṇḍaveyeṣu nirbhayaḥ duryodhano mahārāja vyagāhata mahad balam 22 sa saṃnipātas tumulas teṣāṃ tasya ca bhārata abhavat sarvasainyānām abhāva karaṇo mahān 23 [dhṛ] tathāgateṣu sainyeṣu tathā kṛcchragataḥ svayam kac cid duryodhanaḥ sūta nākārṣīt pṛṣṭhato raṇam 24 ekasya ca bahūnāṃ ca saṃnipāto mahāhave viśeṣato nṛpatinā viṣamaḥ pratibhāti me 25 so 'tyantasukhasaṃvṛddho lakṣmyā lokasya ceśvaraḥ eko bahūn samāsādya kac cin nāsīt parāṅmukhaḥ 26 [s] rājan sagrāmam āścaryaṃ tava putrasya bhārata ekasya ca bahūnāṃ ca śṛṇuṣva gadato 'dbhutam 27 duryodhanena sahasā pāṇḍavī pṛtanā raṇe nalinī dviradeneva samantād vipraloḍitā 28 tathā senāṃ kṛtāṃ dṛṣṭvā tatra putreṇa kaurava bhīmasenapurogās taṃ pāñcālāḥ samupādravan 29 sa bhīmasenaṃ daśabhir mādrīputrau tribhis tribhiḥ virāṭadrupadau ṣaḍbhiḥ śatena ca śikhaṇḍinam 30 dhṛṣṭadyumnaṃ ca viṃśatyā dharmaputraṃ ca saptabhiḥ kekayān daśabhir viddhvā draupadeyāṃs tribhis tribhiḥ 31 śataśaś cāparān yodhān sadvipāṃś ca rathān raṇe śarair avacakartograiḥ kruddho 'ntaka iva prajāḥ 32 na saṃdadhan vimuñcan vā maṇḍalīkṛtakārmukaḥ adṛśyata ripūn nighnañ śikṣayāstra balena ca 33 tasya tān nighnataḥ śatrūn hemapṛṣṭhaṃ mahad dhanuḥ bhallābhyāṃ pāṇḍavo jyeṣṭhas tridhā ciccheda māriṣa 34 vivyādha cainaṃ bahubhiḥ samyag astaiḥ śitaiḥ śaraiḥ varmāṇy āśu samāsādya te bhagnāḥ kṣitim āviśan 35 tataḥ pramuditāḥ pārthāḥ parivavrur yudhiṣṭhiram yathā vṛtravadhe devā mudā śakraṃ maharṣibhiḥ 36 atha duryodhano rājā dṛḍham ādāya kārmukam tiṣṭha tiṣṭheti rājānaṃ bruvan pāṇḍavam abhyayāt 37 taṃ tathā vādinaṃ rājaṃs tava putraṃ mahāratham pratyudyayuḥ pramuditāḥ pāñcālā jayagṛddhinaḥ 38 tān droṇaḥ pratijagrāha parīpsan yudhi pāṇḍavam caṇḍavātoddhutān meghān sa jalān acalo yathā 39 tatra rājan mahān āsīt saṃgrāmo bhūrivardhanaḥ rudrasyākrīḍa saṃkāśaḥ saṃhāraḥ sarvadehinām |