|
1
[धृ] यौ तौ कर्णश च भीमश च संप्रयुथ्धौ महाबलौ अर्जुनस्य रदॊपान्ते कीथृशः सॊ ऽभवथ रणः 2 पूर्वं हि निर्जितः कर्णॊ भीमसेनेन संयुगे कदं भूयस तु राधेयॊ भीमम आगान महारदः 3 भीमॊ वा सूत तनयं परत्युथ्यातः कदं रणे महारदसमाख्यातं पृदिव्यां परवरं रदम 4 भीष्मथ्रॊणाव अतिक्रम्य धर्मपुत्रॊ युधिष्ठिरः नान्यतॊ भयम आथत्त विना कर्णं धनुर्धरम 5 भयन न शेते सततं चिन्तयन वै महारदम तं कदं सूतपुत्रं हि भीमॊ ऽयुध्यत संयुगे 6 बरह्मण्यं वीर्यसंपन्नं समरेष्व अनिवर्तिनम कदं कर्णं युधां शरेष्टहं भीमॊ ऽयुध्यत संयुगे 7 यौ तौ समीयतुर वीराव अर्जुनस्य रदं परति कदं नु ताव अयुध्येतां सूतपुत्र वृकॊथरौ 8 भरातृत्वथर्शितं पूर्वं घृणी चापि ससूतजः कदं भीमेन युयुधे कुन्त्या वाक्यम अनुस्मरन 9 भीमॊ वा सूतपुत्रेण समरन वैरं पुरा कृतम सॊ ऽयुध्यत कदं वीरः कर्णेन सह संयुगे 10 आशास ते च सथा सूतपुत्रॊ थुर्यॊधनॊ मम कर्णॊ जेष्यति संग्रामे सहितान पाण्डवान इति 11 जयाशा यत्र मन्थस्य पुत्रस्य मम संयुगे स कदं भीमकर्माणं भीमसेनम अयुध्यत 12 यं समाश्रित्य पुत्रैर मे कृतं वैरं महारदैः तं सूत तनयं तात कदं भीमॊ हय अयॊधयत 13 अनेकान विप्रकारांश च सूतपुत्र समुथ्भवान समरमाणः कदं भीमॊ युयुधे सूत सूनुना 14 यॊ ऽजयत पृदिवीं सर्वां रदेनैकेन वीर्यवान तं सूत तनयं युथ्धे कदं भीमॊ हय अयॊधयत 15 यॊ जातः कुण्डलाभ्यां च कवचेन सहैव च तं सूतपुत्रं समरे भीमः कदम अयॊधयत 16 यदा तयॊर युथ्धम अभूथ यश चासीथ विजयी तयॊः तन ममाचक्ष्व तत्त्वेन कुशलॊ हय असि संजय 17 [स] भीमसेनस तु राधेयम उत्सृज्य रदिनां वरम इयेष गन्तुं यत्रास्तां वीरौ कृष्ण धनंजयौ 18 तं परयान्तम अभिथ्रुत्य राधेयः कङ्कपत्रिभिः अभ्यवर्षन महाराज मेघॊ वृष्ट्येव पर्वतम 19 फुल्लता पङ्कजेनेव वक्त्रेणाभ्युत्स्मयन बली आजुहाव रणे यान्तं भीमम आधिरदिस तथा 20 भीमसेनस तथाह्वानं कर्णान नामर्षयथ युधि अर्धमण्डलम आवृत्य सूतपुत्रम अयॊधयत 21 अवक्रगामिभिर बाणैर अभ्यवर्षन महायसैः थवैरदे थंशितं यत्तं सर्वशस्त्रभृतां वरम 22 विधित्सुः कलहस्यान्तं जिघांसुः कर्णम अक्षिणॊत तं च हत्वेतरान सर्वान हन्तुकामॊ महाबलः 23 तस्मै परासृजथ उग्राणि विविधानि परंतपः अमर्षी पाण्डवः करुथ्धः शरवर्षाणि मारिष 24 तस्य तानीषु वर्षाणि मत्तथ्विरथगामिनः सूतपुत्रॊ ऽसत्रमायाभिर अग्रसत सुमहायशाः 25 स यदा वन महाराज विथ्यया वै सुपूजितः आचार्यवन महेष्वासः कर्णः पर्यचरथ रणे 26 संरम्भेण तु युध्यन्तं भीमसेनं समयन्न इव अभ्यपथ्यत राधेयस तम अमर्षी वृकॊथरम 27 तन नामृष्यत कौन्तेयः कर्णस्य समितम आहवे युध्यमानेषु वीरेषु पश्यत्सु च समन्ततः 28 तं भीमसेनः संप्राप्तं वत्सथन्तैः सतनान्तरे विव्याध बलवान करुथ्धस तॊत्त्रैर इव महाथ्विपम 29 सूतं तु सूतपुत्रस्य सुपुङ्खैर निशितैः शरैः सुमुक्तैश चित्रवर्माणं निर्बिभेथ तरिसप्तभिः 30 कर्णॊ जाम्बूनथैर जालैः संछन्नान वातरंहसः विव्याध तुरगान वीरः पञ्चभिः पञ्चभिः शरैः 31 ततॊ बाणमयं जालं भीमसेनरदं परति कर्णेन विहितं राजन निमेषार्धाथ अथृश्यत 32 स रदः स धवजस तत्र ससूतः पाण्डवस तथा पराछाथ्यत महाराज कर्ण चापच्युतैः शरैः 33 तस्य कर्णश चतुःषष्ट्या वयधमत कवचं थृढम करुथ्धश चाप्य अहनत पार्श्वे नाराचैर मर्मभेथिभिः 34 ततॊ ऽचिन्त्यमहावेगान कर्ण कार्मुकनिःसृतान समाश्लिष्यथ असंभ्रान्तः सूतपुत्रं वृकॊथरः 35 स कर्ण चापप्रभवान इषून आशीविषॊपमान बिभ्रथ भीमॊ महाराज न जगाम वयदां रणे 36 ततॊ थवात्रिंशता भल्लैर निशितैस तिग्मतेजनैः विव्याध समरे कर्णं भीमसेनः परतापवान 37 अयत्नेनैव तं कर्णः शरैर उप समाकिरत भीमसेनं महाबाहुं सैन्धवस्य वधैषिणम 38 मृथुपूर्वं च राधेयॊ भीमम आजाव अयॊधयत करॊधपूर्वं तदा भीमः पूर्ववैरम अनुस्मरन 39 तं भीमसेनॊ नामृष्यथ अवमानम अमर्षणः स तस्मै वयसृजत तूर्णं शरवर्षम अमित्रजित 40 ते शराः परेषिता राजन भीमसेनेन संयुगे निपेतुः सर्वतॊ भीमाः कूजन्त इव पक्षिणः 41 हेमपुङ्खा महाराज भीमसेनधनुश चयुताः अभ्यथ्रवंस ते राधेयं वृकाः कषुथ्रमृगं यदा 42 कर्णस तु रदिनां शरेष्ठश छाथ्यमानः समन्ततः राजन वयसृजथ उग्राणि शरवर्षाणि संयुगे 43 तस्य तान अशनिप्रख्यान इषून समरशॊभिनः चिच्छेथ बहुभिर भल्लैर असंप्राप्तान वृकॊथरः 44 पुनश च शरवर्षेण छाथयाम आस भारत कर्णॊ वैकर्तनॊ युथ्धे भीमसेनं महारदम 45 तत्र भारत भीमं तु हृष्टवन्तः सम सायकैः समाचित तनुं संख्ये शवाविधं शलिलैर इव 46 हेमपुङ्खाञ शिला थौतान कर्ण चापच्युताञ शरान थधार समरे वीरः सवरश्मीन इव भास्करः 47 रुधिरॊक्षितसर्वाङ्गॊ भीमसेनॊ वयरॊचत तपनीयनिभैः पुष्पैः पलाश इव कानने 48 तत तु भीमॊ महाराज कर्णस्य चरितं रणे नामृष्यत महेष्वासः करॊधाथ उथ्वृत्य चक्षुषी 49 स कर्णं पञ्चविंशत्या नारचानां समार्पयत महीधरम इव शवेतं गूढपाथैर विषॊल्बणैः 50 तं विव्याध पुनर भीमः षड्भिर अष्टाभिर एव च मर्मस्व अमर विक्रान्तः सूतपुत्रं महारणे 51 ततः कर्णस्य संक्रुथ्धॊ भीमसेनः परतापवान चिच्छेथ कार्मुकं तूर्णं सर्वॊपकरणानि च 52 जघान चतुरश चाश्वान सूतं च तवरितः शरैः नाराचैर अर्करश्म्य आभैः कर्णं विव्याध चॊरसि 53 ते जग्मुर धरणीं सर्वे कर्णं निर्भिथ्य मारिष यदा हि जलथं भित्त्वा राजन सूर्यस्य रश्मयः 54 स वैकल्यं महत पराप्य छिन्नधन्वा शरार्थितः तदा पुरुषमानी स परत्यपायाथ रदान्तरम |
1
[dhṛ] yau tau karṇaś ca bhīmaś ca saṃprayuddhau mahābalau arjunasya rathopānte kīdṛśaḥ so 'bhavad raṇaḥ 2 pūrvaṃ hi nirjitaḥ karṇo bhīmasenena saṃyuge kathaṃ bhūyas tu rādheyo bhīmam āgān mahārathaḥ 3 bhīmo vā sūta tanayaṃ pratyudyātaḥ kathaṃ raṇe mahārathasamākhyātaṃ pṛthivyāṃ pravaraṃ ratham 4 bhīṣmadroṇāv atikramya dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ nānyato bhayam ādatta vinā karṇaṃ dhanurdharam 5 bhayan na śete satataṃ cintayan vai mahāratham taṃ kathaṃ sūtaputraṃ hi bhīmo 'yudhyata saṃyuge 6 brahmaṇyaṃ vīryasaṃpannaṃ samareṣv anivartinam kathaṃ karṇaṃ yudhāṃ śreṣṭahṃ bhīmo 'yudhyata saṃyuge 7 yau tau samīyatur vīrāv arjunasya rathaṃ prati kathaṃ nu tāv ayudhyetāṃ sūtaputra vṛkodarau 8 bhrātṛtvadarśitaṃ pūrvaṃ ghṛṇī cāpi sasūtajaḥ kathaṃ bhīmena yuyudhe kuntyā vākyam anusmaran 9 bhīmo vā sūtaputreṇa smaran vairaṃ purā kṛtam so 'yudhyata kathaṃ vīraḥ karṇena saha saṃyuge 10 āśās te ca sadā sūtaputro duryodhano mama karṇo jeṣyati saṃgrāme sahitān pāṇḍavān iti 11 jayāśā yatra mandasya putrasya mama saṃyuge sa kathaṃ bhīmakarmāṇaṃ bhīmasenam ayudhyata 12 yaṃ samāśritya putrair me kṛtaṃ vairaṃ mahārathaiḥ taṃ sūta tanayaṃ tāta kathaṃ bhīmo hy ayodhayat 13 anekān viprakārāṃś ca sūtaputra samudbhavān smaramāṇaḥ kathaṃ bhīmo yuyudhe sūta sūnunā 14 yo 'jayat pṛthivīṃ sarvāṃ rathenaikena vīryavān taṃ sūta tanayaṃ yuddhe kathaṃ bhīmo hy ayodhayat 15 yo jātaḥ kuṇḍalābhyāṃ ca kavacena sahaiva ca taṃ sūtaputraṃ samare bhīmaḥ katham ayodhayat 16 yathā tayor yuddham abhūd yaś cāsīd vijayī tayoḥ tan mamācakṣva tattvena kuśalo hy asi saṃjaya 17 [s] bhīmasenas tu rādheyam utsṛjya rathināṃ varam iyeṣa gantuṃ yatrāstāṃ vīrau kṛṣṇa dhanaṃjayau 18 taṃ prayāntam abhidrutya rādheyaḥ kaṅkapatribhiḥ abhyavarṣan mahārāja megho vṛṣṭyeva parvatam 19 phullatā paṅkajeneva vaktreṇābhyutsmayan balī ājuhāva raṇe yāntaṃ bhīmam ādhirathis tadā 20 bhīmasenas tadāhvānaṃ karṇān nāmarṣayad yudhi ardhamaṇḍalam āvṛtya sūtaputram ayodhayat 21 avakragāmibhir bāṇair abhyavarṣan mahāyasaiḥ dvairathe daṃśitaṃ yattaṃ sarvaśastrabhṛtāṃ varam 22 vidhitsuḥ kalahasyāntaṃ jighāṃsuḥ karṇam akṣiṇot taṃ ca hatvetarān sarvān hantukāmo mahābalaḥ 23 tasmai prāsṛjad ugrāṇi vividhāni paraṃtapaḥ amarṣī pāṇḍavaḥ kruddhaḥ śaravarṣāṇi māriṣa 24 tasya tānīṣu varṣāṇi mattadviradagāminaḥ sūtaputro 'stramāyābhir agrasat sumahāyaśāḥ 25 sa yathā van mahārāja vidyayā vai supūjitaḥ ācāryavan maheṣvāsaḥ karṇaḥ paryacarad raṇe 26 saṃrambheṇa tu yudhyantaṃ bhīmasenaṃ smayann iva abhyapadyata rādheyas tam amarṣī vṛkodaram 27 tan nāmṛṣyata kaunteyaḥ karṇasya smitam āhave yudhyamāneṣu vīreṣu paśyatsu ca samantataḥ 28 taṃ bhīmasenaḥ saṃprāptaṃ vatsadantaiḥ stanāntare vivyādha balavān kruddhas tottrair iva mahādvipam 29 sūtaṃ tu sūtaputrasya supuṅkhair niśitaiḥ śaraiḥ sumuktaiś citravarmāṇaṃ nirbibheda trisaptabhiḥ 30 karṇo jāmbūnadair jālaiḥ saṃchannān vātaraṃhasaḥ vivyādha turagān vīraḥ pañcabhiḥ pañcabhiḥ śaraiḥ 31 tato bāṇamayaṃ jālaṃ bhīmasenarathaṃ prati karṇena vihitaṃ rājan nimeṣārdhād adṛśyata 32 sa rathaḥ sa dhvajas tatra sasūtaḥ pāṇḍavas tadā prāchādyata mahārāja karṇa cāpacyutaiḥ śaraiḥ 33 tasya karṇaś catuḥṣaṣṭyā vyadhamat kavacaṃ dṛḍham kruddhaś cāpy ahanat pārśve nārācair marmabhedibhiḥ 34 tato 'cintyamahāvegān karṇa kārmukaniḥsṛtān samāśliṣyad asaṃbhrāntaḥ sūtaputraṃ vṛkodaraḥ 35 sa karṇa cāpaprabhavān iṣūn āśīviṣopamān bibhrad bhīmo mahārāja na jagāma vyathāṃ raṇe 36 tato dvātriṃśatā bhallair niśitais tigmatejanaiḥ vivyādha samare karṇaṃ bhīmasenaḥ pratāpavān 37 ayatnenaiva taṃ karṇaḥ śarair upa samākirat bhīmasenaṃ mahābāhuṃ saindhavasya vadhaiṣiṇam 38 mṛdupūrvaṃ ca rādheyo bhīmam ājāv ayodhayat krodhapūrvaṃ tathā bhīmaḥ pūrvavairam anusmaran 39 taṃ bhīmaseno nāmṛṣyad avamānam amarṣaṇaḥ sa tasmai vyasṛjat tūrṇaṃ śaravarṣam amitrajit 40 te śarāḥ preṣitā rājan bhīmasenena saṃyuge nipetuḥ sarvato bhīmāḥ kūjanta iva pakṣiṇaḥ 41 hemapuṅkhā mahārāja bhīmasenadhanuś cyutāḥ abhyadravaṃs te rādheyaṃ vṛkāḥ kṣudramṛgaṃ yathā 42 karṇas tu rathināṃ śreṣṭhaś chādyamānaḥ samantataḥ rājan vyasṛjad ugrāṇi śaravarṣāṇi saṃyuge 43 tasya tān aśaniprakhyān iṣūn samaraśobhinaḥ ciccheda bahubhir bhallair asaṃprāptān vṛkodaraḥ 44 punaś ca śaravarṣeṇa chādayām āsa bhārata karṇo vaikartano yuddhe bhīmasenaṃ mahāratham 45 tatra bhārata bhīmaṃ tu hṛṣṭavantaḥ sma sāyakaiḥ samācita tanuṃ saṃkhye śvāvidhaṃ śalilair iva 46 hemapuṅkhāñ śilā dautān karṇa cāpacyutāñ śarān dadhāra samare vīraḥ svaraśmīn iva bhāskaraḥ 47 rudhirokṣitasarvāṅgo bhīmaseno vyarocata tapanīyanibhaiḥ puṣpaiḥ palāśa iva kānane 48 tat tu bhīmo mahārāja karṇasya caritaṃ raṇe nāmṛṣyata maheṣvāsaḥ krodhād udvṛtya cakṣuṣī 49 sa karṇaṃ pañcaviṃśatyā nāracānāṃ samārpayat mahīdharam iva śvetaṃ gūḍhapādair viṣolbaṇaiḥ 50 taṃ vivyādha punar bhīmaḥ ṣaḍbhir aṣṭābhir eva ca marmasv amara vikrāntaḥ sūtaputraṃ mahāraṇe 51 tataḥ karṇasya saṃkruddho bhīmasenaḥ pratāpavān ciccheda kārmukaṃ tūrṇaṃ sarvopakaraṇāni ca 52 jaghāna caturaś cāśvān sūtaṃ ca tvaritaḥ śaraiḥ nārācair arkaraśmy ābhaiḥ karṇaṃ vivyādha corasi 53 te jagmur dharaṇīṃ sarve karṇaṃ nirbhidya māriṣa yathā hi jaladaṃ bhittvā rājan sūryasya raśmayaḥ 54 sa vaikalyaṃ mahat prāpya chinnadhanvā śarārditaḥ tathā puruṣamānī sa pratyapāyād rathāntaram |