|
1
[स] भीमसेनस्य राधेयः शरुत्वा जयातलनिस्वनम नामृष्यत यदामत्तॊ गजः परतिगज सवनम 2 अपक्रम्य स भीमस्य मुहूर्तं शरगॊचरात तव चाधिरदिर थृष्ट्वा सयन्थनेभ्यश चयुतान सुतान 3 भीमसेनेन निहतान विमना थुःखितॊ ऽभवत निःश्वस्न थीर्घम उष्णं च पुनः पाण्डवम अभ्ययात 4 स ताम्रनयनः करॊधाच छवसन्न इव महॊरगः बभौ कर्णः शरान अस्यन रश्मिवान इव भास्करः 5 रश्मिजालैर इवार्कस्य विततैर भरतर्षभः कर्ण चापच्युतैर बाणैः पराच्छाथ्यत वृकॊथरः 6 कर्ण चापच्युताश चित्राः शरा बर्हिणवाससः विविशुः सर्वतः पार्दं वासायेवाण्डजा थरुमम 7 कर्ण चापच्युता बाणाः संपतन्तस ततस ततः रुक्मपुङ्खा वयराजन्त हंसाः शरेणी कृता इव 8 चापध्वजॊपस्करेभ्यश छत्राथ ईषा मुखाथ युगात परभवन्तॊ वयथृश्यन्त राजन्न आधिरदेः शराः 9 खं पूरयन महावेगान खगमान खग वाससः सुवर्णविकृतांश चित्रान मुमॊचाधिरदिः शरान 10 तम अन्तकम इवायस्तम आपतन्तं वृकॊथरः तयक्त्वा पराणान अभिक्रुध्य विव्याध नवभिः शरैः 11 तस्य वेगम असंसह्यं थृष्ट्वा कर्णस्य पाण्डवः महतश च शरौघांस तान नैवाव्यदत वीर्यवान 12 ततॊ विधम्याधिरदेः शरजालानि पाण्डवः विव्याध कर्णं विंशत्या पुनर अन्यैः शितैः शरैः 13 यदैव हि शरैः पार्दः सूतपुत्रेण छाथितः तदैव कर्णं समरे छाथयाम आस पाण्डवः 14 थृष्ट्वा तु भीमसेनस्य विक्रमं युधि भारत अभ्यनन्थंस तथीयाश च संप्रहृष्टाश च चारणाः 15 भूरिश्रवाः कृपॊ थरौणिर मथ्रराजॊ जयथ्रदः उत्तमौजा युधामन्युः सात्यकिः केशवार्जुनौ 16 कुरुपाण्डवानां परवरा थश राजन महारदाः साधु साध्व इति वेगेन सिंहनाथम अदानथन 17 तस्मिंस तु तुमुले शब्थे परवृत्ते लॊमहर्षणे अभ्यभाषत पुत्रांस ते राजन थुर्यॊधनस तवरन 18 राज्ञश च राजपुत्रांश च सॊथर्यांश च विशेषतः कर्णं गच्छत भथ्रं वः परीप्सन्तॊ वृकॊथरात 19 पुरा निघ्नन्ति राधेयं भीमचापच्युताः शराः ते यतध्वं महेष्वासाः सूतपुत्रस्य रक्षणे 20 थुर्यॊधन समाथिष्टाः सॊथर्याः सप्त मारिषः भीमसेनम अभिथ्रुत्य संरब्धाः पर्यवारयन 21 ते समासाथ्य कौन्तेयम आवृण्वञ शरवृष्टिभिः पर्वतं वारिधाराभिः परावृषीव बलाहकाः 22 ते ऽपीडयन भीमसेनं करुथ्धाः सप्त महारदाः परजासंहरणे राजन सॊमं सप्त गरहा इव 23 ततॊ वामेन कौनेयः पीडयित्वा शरासनम मुष्टिना पाण्डवॊ राजन थृढेन सुपरिष्कृतम 24 मनुष्यसमतां जञात्वा सप्त संधाय सायकान तेभ्यॊ वयसृजथ आयस्तः सूर्यरश्मि निभान परभुः 25 निरस्यन्न इव थेहेभ्यस तनयानाम असूंस तव भीमसेनॊ महाराज पूर्ववैरम अनुस्मरन 26 ते कषिप्ता भीमसेनेन शरा भारत भारतान विथार्य खं समुत्पेतुः सवर्णपुङ्खाः शिलाशिताः 27 तेषां विथार्य चेतांसि शरा हेमविभूषिताः वयराजन्त महाराज सुपर्णा इव खेचराः 28 शॊणिताथिग्ध वाजाग्राः सप्त हेमपरिष्कृताः पुत्राणां तव राजेन्थ्र पीत्वा शॊणितम उथ्गताः 29 ते शरैर भिन्नमर्माणॊ रदेभ्यः परापतन कषितौ गिरिसानु रुहा भग्ना थविपेनेव महाथ्रुमाः 30 शत्रुंजयः शत्रुसहश चित्रश चित्रायुधॊ थृढः चित्रसेनॊ विकर्णश च सप्तैते विनिपातिताः 31 तान निहत्य महाबाहू राधेयस्यैव पश्यतः सिंहनाथ रवं घॊरम असृजत पाण्डुनन्थनः 32 स रवस तस्य शूरस्य धर्मराजस्य भारत आचख्याव इव तथ युथ्धं विजयं चात्मनॊ महत 33 तं शरुत्वा सुमहानाथं भीमसेनस्य धन्विनः बभूव परमा परीतिर धर्मराजस्य संयुगे 34 ततॊ हृष्टॊ महाराज वाथित्राणां महास्वनैः भीमसेनरवं पार्दः परतिजग्राह सर्वशः 35 अभ्ययाच चैव समरे थरॊणम अस्त्रभृतां वरम हर्षेण महता युक्तः कृतसंज्ञे वृकॊथरे 36 एकत्रिंशन महाराज पुत्रांस तव महारदान हतान थुर्यॊधनॊ थृष्ट्वा कषत्तुः सस्मार तथ वचः 37 तथ इथं समनुप्राप्तं कषत्तुर हितकरं वचः इति संचिन्त्य राजासौ नॊत्तरं परत्यपथ्यत 38 यथ थयूतकाले थुर्बुथ्धिर अब्रवीत तनयस तव यच च कर्णॊ ऽबरवीत कृष्णां सभायां परुषं वचः 39 परमुखे पाण्डुपुत्राणां तव चैव विशां पते कौरवाणां च सर्वेषाम आचार्यस्य च संनिधौ 40 विनष्टाः पाण्डवाः कृष्णे शाश्वतं नरकं गताः पतिम अन्यं वृणीष्वेति तस्येथं फलम आगतम 41 यः सम तां पौरुषाण्य आहुः सभाम आनाय्य थरौपथीम पाण्डवान उग्रधनुषः करॊधयन्तस तवात्मजाः 42 तं भीमसेनः करॊधाग्निं तरयॊथश समाः सदितम विसृजंस तव पुत्राणाम अन्तं गच्छति कौरव 43 विलपंश च बहु कषत्ता शमं नालभत तवयि सपुत्रॊ भरतश्रेष्ठ तस्य भुङ्क्ष्व फलॊथयम इतॊ विकर्णॊ राजेन्थ्र चित्रसेनश्च वीर्यवान 44 परवरान आत्मजानां ते सुतांश चान्यान महारदान यान यांश च थथृशे भीमश चक्षुर्विषयम आगतान पुत्रांस तव महाबाहॊ तवरया ताञ जघान ह 45 तवत्कृते हय अहम अथ्राक्षं थह्यमानां वरूदिनीम सहस्रशः शरैर मुक्तैः पाण्डवेन वृषेण च |
1
[s] bhīmasenasya rādheyaḥ śrutvā jyātalanisvanam nāmṛṣyata yathāmatto gajaḥ pratigaja svanam 2 apakramya sa bhīmasya muhūrtaṃ śaragocarāt tava cādhirathir dṛṣṭvā syandanebhyaś cyutān sutān 3 bhīmasenena nihatān vimanā duḥkhito 'bhavat niḥśvasna dīrgham uṣṇaṃ ca punaḥ pāṇḍavam abhyayāt 4 sa tāmranayanaḥ krodhāc chvasann iva mahoragaḥ babhau karṇaḥ śarān asyan raśmivān iva bhāskaraḥ 5 raśmijālair ivārkasya vitatair bharatarṣabhaḥ karṇa cāpacyutair bāṇaiḥ prācchādyata vṛkodaraḥ 6 karṇa cāpacyutāś citrāḥ śarā barhiṇavāsasaḥ viviśuḥ sarvataḥ pārthaṃ vāsāyevāṇḍajā drumam 7 karṇa cāpacyutā bāṇāḥ saṃpatantas tatas tataḥ rukmapuṅkhā vyarājanta haṃsāḥ śreṇī kṛtā iva 8 cāpadhvajopaskarebhyaś chatrād īṣā mukhād yugāt prabhavanto vyadṛśyanta rājann ādhiratheḥ śarāḥ 9 khaṃ pūrayan mahāvegān khagamān khaga vāsasaḥ suvarṇavikṛtāṃś citrān mumocādhirathiḥ śarān 10 tam antakam ivāyastam āpatantaṃ vṛkodaraḥ tyaktvā prāṇān abhikrudhya vivyādha navabhiḥ śaraiḥ 11 tasya vegam asaṃsahyaṃ dṛṣṭvā karṇasya pāṇḍavaḥ mahataś ca śaraughāṃs tān naivāvyathata vīryavān 12 tato vidhamyādhiratheḥ śarajālāni pāṇḍavaḥ vivyādha karṇaṃ viṃśatyā punar anyaiḥ śitaiḥ śaraiḥ 13 yathaiva hi śaraiḥ pārthaḥ sūtaputreṇa chāditaḥ tathaiva karṇaṃ samare chādayām āsa pāṇḍavaḥ 14 dṛṣṭvā tu bhīmasenasya vikramaṃ yudhi bhārata abhyanandaṃs tadīyāś ca saṃprahṛṣṭāś ca cāraṇāḥ 15 bhūriśravāḥ kṛpo drauṇir madrarājo jayadrathaḥ uttamaujā yudhāmanyuḥ sātyakiḥ keśavārjunau 16 kurupāṇḍavānāṃ pravarā daśa rājan mahārathāḥ sādhu sādhv iti vegena siṃhanādam athānadan 17 tasmiṃs tu tumule śabde pravṛtte lomaharṣaṇe abhyabhāṣata putrāṃs te rājan duryodhanas tvaran 18 rājñaś ca rājaputrāṃś ca sodaryāṃś ca viśeṣataḥ karṇaṃ gacchata bhadraṃ vaḥ parīpsanto vṛkodarāt 19 purā nighnanti rādheyaṃ bhīmacāpacyutāḥ śarāḥ te yatadhvaṃ maheṣvāsāḥ sūtaputrasya rakṣaṇe 20 duryodhana samādiṣṭāḥ sodaryāḥ sapta māriṣaḥ bhīmasenam abhidrutya saṃrabdhāḥ paryavārayan 21 te samāsādya kaunteyam āvṛṇvañ śaravṛṣṭibhiḥ parvataṃ vāridhārābhiḥ prāvṛṣīva balāhakāḥ 22 te 'pīḍayan bhīmasenaṃ kruddhāḥ sapta mahārathāḥ prajāsaṃharaṇe rājan somaṃ sapta grahā iva 23 tato vāmena kauneyaḥ pīḍayitvā śarāsanam muṣṭinā pāṇḍavo rājan dṛḍhena supariṣkṛtam 24 manuṣyasamatāṃ jñātvā sapta saṃdhāya sāyakān tebhyo vyasṛjad āyastaḥ sūryaraśmi nibhān prabhuḥ 25 nirasyann iva dehebhyas tanayānām asūṃs tava bhīmaseno mahārāja pūrvavairam anusmaran 26 te kṣiptā bhīmasenena śarā bhārata bhāratān vidārya khaṃ samutpetuḥ svarṇapuṅkhāḥ śilāśitāḥ 27 teṣāṃ vidārya cetāṃsi śarā hemavibhūṣitāḥ vyarājanta mahārāja suparṇā iva khecarāḥ 28 śoṇitādigdha vājāgrāḥ sapta hemapariṣkṛtāḥ putrāṇāṃ tava rājendra pītvā śoṇitam udgatāḥ 29 te śarair bhinnamarmāṇo rathebhyaḥ prāpatan kṣitau girisānu ruhā bhagnā dvipeneva mahādrumāḥ 30 śatruṃjayaḥ śatrusahaś citraś citrāyudho dṛḍhaḥ citraseno vikarṇaś ca saptaite vinipātitāḥ 31 tān nihatya mahābāhū rādheyasyaiva paśyataḥ siṃhanāda ravaṃ ghoram asṛjat pāṇḍunandanaḥ 32 sa ravas tasya śūrasya dharmarājasya bhārata ācakhyāv iva tad yuddhaṃ vijayaṃ cātmano mahat 33 taṃ śrutvā sumahānādaṃ bhīmasenasya dhanvinaḥ babhūva paramā prītir dharmarājasya saṃyuge 34 tato hṛṣṭo mahārāja vāditrāṇāṃ mahāsvanaiḥ bhīmasenaravaṃ pārthaḥ pratijagrāha sarvaśaḥ 35 abhyayāc caiva samare droṇam astrabhṛtāṃ varam harṣeṇa mahatā yuktaḥ kṛtasaṃjñe vṛkodare 36 ekatriṃśan mahārāja putrāṃs tava mahārathān hatān duryodhano dṛṣṭvā kṣattuḥ sasmāra tad vacaḥ 37 tad idaṃ samanuprāptaṃ kṣattur hitakaraṃ vacaḥ iti saṃcintya rājāsau nottaraṃ pratyapadyata 38 yad dyūtakāle durbuddhir abravīt tanayas tava yac ca karṇo 'bravīt kṛṣṇāṃ sabhāyāṃ paruṣaṃ vacaḥ 39 pramukhe pāṇḍuputrāṇāṃ tava caiva viśāṃ pate kauravāṇāṃ ca sarveṣām ācāryasya ca saṃnidhau 40 vinaṣṭāḥ pāṇḍavāḥ kṛṣṇe śāśvataṃ narakaṃ gatāḥ patim anyaṃ vṛṇīṣveti tasyedaṃ phalam āgatam 41 yaḥ sma tāṃ pauruṣāṇy āhuḥ sabhām ānāyya draupadīm pāṇḍavān ugradhanuṣaḥ krodhayantas tavātmajāḥ 42 taṃ bhīmasenaḥ krodhāgniṃ trayodaśa samāḥ sthitam visṛjaṃs tava putrāṇām antaṃ gacchati kaurava 43 vilapaṃś ca bahu kṣattā śamaṃ nālabhata tvayi saputro bharataśreṣṭha tasya bhuṅkṣva phalodayam ito vikarṇo rājendra citrasenaśca vīryavān 44 pravarān ātmajānāṃ te sutāṃś cānyān mahārathān yān yāṃś ca dadṛśe bhīmaś cakṣurviṣayam āgatān putrāṃs tava mahābāho tvarayā tāñ jaghāna ha 45 tvatkṛte hy aham adrākṣaṃ dahyamānāṃ varūthinīm sahasraśaḥ śarair muktaiḥ pāṇḍavena vṛṣeṇa ca |