|
1
[स] उथीर्यमाणं तथ थृष्ट्वा पाण्डवानां महथ बलम अविषह्यं च मन्वानः कर्णं थुर्यॊधनॊ ऽबरवीत 2 अयं स कालः संप्राप्तॊ मित्राणां मित्रवत्सल तरायस्व समरे कर्ण सर्वान यॊधान महाबल 3 पाञ्चालैर मत्स्यकैकेयैः पाण्डवैश च महारदैः वृतान समन्तात संक्रुथ्धैर निःश्वसथ्भिर इवॊरगैः 4 एते नथन्ति संहृष्टाः पाण्डवा जितकाशिनः शक्रॊपमाश च बहवः पाञ्चालानां रदव्रजाः 5 [कर्ण] परित्रातुम इह पराप्तॊ यथि पार्द पुरंथरः तम अप्य आशु पराजित्य ततॊ हन्तास्मि पाण्डवम 6 सत्यं ते परतिजानामि समाश्वसिहि भारत हन्तास्मि पाण्डुतनयान पाञ्चालांश च समागतान 7 जयं ते परतिजानामि वासवस्येव पावकिः परियं तव मया कार्यम इति जीवामि पार्दिव 8 सर्वेषाम एव पार्दानां फल्गुनॊ बलवत्तरः तस्यामॊघां विमॊक्ष्यामि शक्तिं शक्र विनिर्मिताम 9 तस्मिन हते महेष्वासे भरातरस तस्य मानथ तव वश्या भविष्यन्ति वनं यास्यन्ति वा पुनः 10 मयि जीवति कौरव्य विषाथं मा कृदाः कव चित अहं जेष्यामि समरे सहितान सर्वपाण्डवान 11 पाञ्चालान केकयांश चैव वृष्णींश चापि समागतान बाणौघैः शकलीकृत्य तव थास्यामि मेथिनीम 12 [स] एवं बरुवाणं कर्णं तु कृपः शारथ्वतॊ ऽबरवीत समयन्न इव महाबाहुः सुत पुत्रम इथं वचः 13 शॊभनं शॊभनं कर्ण स नादः कुरुपुंगवः तवया नादेन राधेय वचसा यथि सिध्यति 14 बहुशः कत्दसे कर्ण कौरव्यस्य समीपतः न तु ते विक्रमः कश चिथ थृश्यते बलम एव वा 15 समागमः पाण्डुसुतैर थृष्टस ते बहुशॊ युधि सर्वत्र निर्जितश चासि पाण्डवैः सूतनन्थन 16 हरियमाणे तथा कर्ण गन्धर्वैर धृतराष्ट्रजे तथायुध्यन्त सैन्यानि तवम एकस तु पलायदाः 17 विराटनगरे चापि समेताः सर्वकौरवाः पार्देन निर्जिता युथ्धे तवं च कर्ण सहानुजः 18 एकस्याप्य असमर्दस तवं फल्गुनस्य रणाजिरे कदम उत्सहसे जेतुं सुकृष्णान सर्वपाण्डवान 19 अब्रुवन कर्ण युध्यस्व बहु कत्दसि सूतज अनुक्त्वा विक्रमेथ यस तु तथ वै सत्पुरुषव्रतम 20 गर्जित्वा सूतपुत्र तवं शारथाभ्रम इवाजलम निष्फलॊ थृश्यसे कर्ण तच च राजा न बुध्यते 21 तावथ गर्जसि राधेय यावत पार्दं न पश्यसि पुरा पार्दं हि ते थृष्ट्वा थुर्लभं गर्जितं भवेत 22 तवम अनासाथ्य तान बाणान फल्गुनस्य विगर्जसि पार्द सायकविथ्धस्य थुर्लभं गर्जितं भवेत 23 बाहुभिः कषत्रियाः शूरा वाग्भिः शूरा थविजातयः धनुषा फल्गुनः शूरः कर्णः शूरॊ मनॊरदैः 24 एवं परुषितस तेन तथा शारथ्वतेन सः कर्णः परहरतां शरेष्ठः कृपं वाक्यम अदाब्रवीत 25 शूरा गर्जन्ति सततं परावृषीव बलाहकाः फलं चाशु परयच्छन्ति बीजम उप्तम ऋताव इव 26 थॊषम अत्र न पश्यामि शूराणां रणमूर्धनि तत तथ विकत्दमानानां भारं चॊथ्वहतां मृधे 27 यं भारं पुरुषॊ वॊढुं मनसा हि वयवस्यति थैवम अस्य धरुवं तत्र साहाय्यायॊपपथ्यते 28 वयवसायथ्वितीयॊ ऽहं मनसा भारम उथ्वहन गर्जामि यथ्य अहं विप्र तव किं तत्र नश्यति 29 वृदा शूरा न गर्जन्ति स जला इव तॊयथाः सामर्द्यम आत्मनॊ जञात्वा ततॊ गर्जन्ति पण्डिताः 30 सॊ ऽहम अथ्य रणे यत्तः सहितौ कृष्ण पाण्डवौ उत्सहे तरसा जेतुं ततॊ गर्जामि गौतम 31 पश्य तवं गर्जितस्यास्य फलं मे विप्र सानुगः हत्वा पाण्डुसुतान आजौ सह कृष्णान स सात्वतान थुर्यॊधनाय थास्यामि पृदिवीं हतकण्टकाम 32 [कृप] मनॊरदप्रलापॊ मे न गराह्यस तव सूतज यथा कषिपसि वै कृष्णौ धर्मराजं च पाण्डवम 33 धरुवस तत्र जयः कर्ण यत्र युथ्धविशारथौ थेवगन्धर्वयक्षाणां मनुष्यॊरगरक्षसाम थंशितानाम अपि रणे अजेयौ कृष्ण पाण्डवौ 34 बरह्मण्यः सत्यवाग थान्तॊ गुरु थैवतपूजकः नित्यं धर्मरतश चैव कृतास्त्रश च विशेषतः धृतिमांश च कृतज्ञश च धर्मपुत्रॊ युधिष्ठिरः 35 भरातरश चास्य बलिनः सर्वास्त्रेषु कृतश्रमाः गुरुवृत्ति रताः पराज्ञा धर्मनित्या यशस्विनः 36 संबन्धिनश चेन्थ्र वीर्याः सवनुरक्ताः परहारिणः धृष्टथ्युम्नः शिखण्डी च थौर्मुखिर जनमेजयः 37 चन्थ्र सेनॊ भथ्र सेनः कीर्तिधर्मा धरुवॊ धरः वसु चन्थ्रॊ थाम चन्थ्रः सिंहचन्थ्रः सुवेधनः 38 थरुपथस्य तदा पुत्रा थरुपथश च महास्त्रवित येषाम अर्दाय संयत्तॊ मत्स्यराजः सहानुगः 39 शतानीकः सुथशनः शरुतानीकः शरुतध्वजः बलानीकॊ जयानीकॊ जयाश्वॊ रदवाहनः 40 चन्थ्रॊथयः कामरदॊ विराट भरातरः शुभाः यमौ च थरौपथेयाश च राक्षसश च घटॊत्कचः येषाम अर्दाय युध्यन्ते न तेषां विथ्यते कषयः 41 कामं खलु जगत सर्वं स थेवासुरमानवम स यक्षराक्षस गणं स भूतभुजग थविपम निःशेषम अस्त्रवीर्येण कुर्यातां भीम फल्गुनौ 42 युधिष्ठिरश च पृदिवीं निर्थहेथ घॊरचक्षुषा अप्रमेयबलः शौरिर येषाम अर्दे च थंशितः कदं तान संयुगे कर्ण जेतुम उत्सहसे परान 43 महान अपनयस तव एष तव नित्यं हि सूतज यस तवम उत्सहसे यॊथ्धुं समरे शौरिणा सह 44 [स] एवम उक्तस तु राधेयः परहसन भरतर्षभ अब्रवीच च तथा कर्णॊ गुरुं शारथ्वतं कृपम 45 सत्यम उक्तं तवया बरह्मन पाण्डवान परति यथ वचः एते चान्ये च बहवॊ गुणाः पाण्डुसुतेषु वै 46 अजय्याश च रणे पार्दा थेवैर अपि स वासवैः स थैत्य यक्षगन्धर्वपिशाचॊरगराक्षसैः तदापि पार्दाञ जेष्यामि शक्त्या वासव थत्तया 47 ममाप्य अमॊघा थत्तेयं शक्तिः शक्रेण वै थविज एतया निहनिष्यामि सव्यसाचिनम आहवे 48 हते तु पाण्डवे कृष्णॊ भरातरश चास्य सॊथराः अनर्जुना न शक्ष्यन्ति महीं भॊक्तुं कदं चन 49 तेषु नष्टेषु सर्वेषु पृदिवीयं ससागरा अयत्नात कौरवेयस्य वशे सदास्यति गौतम 50 सुनीतैर इह सर्वार्दाः सिध्यन्ते नात्र संशयः एतम अर्दम अहं जञात्वा ततॊ गर्जामि गौतम 51 तवं तु वृथ्धश च विप्रश च अशक्तश चापि संयुगे कृतस्नेहश च पार्देषु मॊहान माम अवमन्यसे 52 यथ्य एवं वक्ष्यसे भूयॊ माम अप्रियम इह थविज ततस ते खड्गम उथ्यम्य जिह्वां छेत्स्यामि थुर्मते 53 यच चापि पाण्डवान विप्र सतॊतुम इच्छसि संयुगे भीषयन सर्वसैन्यानि कौरवेयाणि थुर्मते अत्रापि शृणु मे वाक्यं यदावथ गथतॊ थविज 54 थुर्यॊधनश च थरॊणश च शकुनिर थुर्मुखॊ जयः थुःशासनॊ वृषसेनॊ मथ्रराजस तवम एव च सॊमथत्तश च भूरिश च तदा थरौणिर विविंशतिः 55 तिष्ठेयुर थंशिता यत्र सर्वे युथ्धविशारथाः जयेथ एतान रणे कॊ नु शक्रतुल्यबलॊ ऽपय अरिः 56 शूराश च हि कृतास्त्राश च बलिनः सवर्गलिप्सवः धर्मज्ञा युथ्धकुशला हन्युर युथ्धे सुरान अपि 57 एते सदास्यन्ति संग्रामे पाण्डवानां वधार्दिनः जयम आकाङ्क्षमाणा हि कौरवेयस्य थंशिताः 58 थैवायत्तम अहं मन्ये जयं सुबलिनाम अपि यत्र भीष्मॊ महाबाहुः शेते शरशताचितः 59 विकर्णश चित्रसेनश च बाह्लीकॊ ऽद जयथ्रदः भूरिश्रवा जयश चैव जलसंधः सुथक्षिणः 60 शलश च रदिनां शरेष्ठॊ भगथत्तश च वीर्यवान एते चान्ये च राजानॊ थेवैर अपि सुथुर्जयाः 61 निहताः समरे शूराः पाण्डवैर बलवत्तराः किम अन्यथ थैवसंयॊगान मन्यसे पुरुषाधम 62 यांश च तान सतौषि सततं थुर्यॊधन रिपून थविज तेषाम अपि हताः शूराः शतशॊ ऽतः सहस्रशः 63 कषीयन्ते सर्वसैन्यानि कुरूणां पाण्डवैः सह परभावं नात्र पश्यामि पाण्डवानां कदं चन 64 यांस तान बलवतॊ नित्यं मन्यसे तवं थविजाधम यतिष्ये ऽहं यदाशक्ति यॊथ्धुं तैः सह संयुगे थुर्यॊधनहितार्दाय जयॊ थैवे परतिष्ठितः |
1
[s] udīryamāṇaṃ tad dṛṣṭvā pāṇḍavānāṃ mahad balam aviṣahyaṃ ca manvānaḥ karṇaṃ duryodhano 'bravīt 2 ayaṃ sa kālaḥ saṃprāpto mitrāṇāṃ mitravatsala trāyasva samare karṇa sarvān yodhān mahābala 3 pāñcālair matsyakaikeyaiḥ pāṇḍavaiś ca mahārathaiḥ vṛtān samantāt saṃkruddhair niḥśvasadbhir ivoragaiḥ 4 ete nadanti saṃhṛṣṭāḥ pāṇḍavā jitakāśinaḥ śakropamāś ca bahavaḥ pāñcālānāṃ rathavrajāḥ 5 [karṇa] paritrātum iha prāpto yadi pārtha puraṃdaraḥ tam apy āśu parājitya tato hantāsmi pāṇḍavam 6 satyaṃ te pratijānāmi samāśvasihi bhārata hantāsmi pāṇḍutanayān pāñcālāṃś ca samāgatān 7 jayaṃ te pratijānāmi vāsavasyeva pāvakiḥ priyaṃ tava mayā kāryam iti jīvāmi pārthiva 8 sarveṣām eva pārthānāṃ phalguno balavattaraḥ tasyāmoghāṃ vimokṣyāmi śaktiṃ śakra vinirmitām 9 tasmin hate maheṣvāse bhrātaras tasya mānada tava vaśyā bhaviṣyanti vanaṃ yāsyanti vā punaḥ 10 mayi jīvati kauravya viṣādaṃ mā kṛthāḥ kva cit ahaṃ jeṣyāmi samare sahitān sarvapāṇḍavān 11 pāñcālān kekayāṃś caiva vṛṣṇīṃś cāpi samāgatān bāṇaughaiḥ śakalīkṛtya tava dāsyāmi medinīm 12 [s] evaṃ bruvāṇaṃ karṇaṃ tu kṛpaḥ śāradvato 'bravīt smayann iva mahābāhuḥ suta putram idaṃ vacaḥ 13 śobhanaṃ śobhanaṃ karṇa sa nāthaḥ kurupuṃgavaḥ tvayā nāthena rādheya vacasā yadi sidhyati 14 bahuśaḥ katthase karṇa kauravyasya samīpataḥ na tu te vikramaḥ kaś cid dṛśyate balam eva vā 15 samāgamaḥ pāṇḍusutair dṛṣṭas te bahuśo yudhi sarvatra nirjitaś cāsi pāṇḍavaiḥ sūtanandana 16 hriyamāṇe tadā karṇa gandharvair dhṛtarāṣṭraje tadāyudhyanta sainyāni tvam ekas tu palāyathāḥ 17 virāṭanagare cāpi sametāḥ sarvakauravāḥ pārthena nirjitā yuddhe tvaṃ ca karṇa sahānujaḥ 18 ekasyāpy asamarthas tvaṃ phalgunasya raṇājire katham utsahase jetuṃ sukṛṣṇān sarvapāṇḍavān 19 abruvan karṇa yudhyasva bahu katthasi sūtaja anuktvā vikramed yas tu tad vai satpuruṣavratam 20 garjitvā sūtaputra tvaṃ śāradābhram ivājalam niṣphalo dṛśyase karṇa tac ca rājā na budhyate 21 tāvad garjasi rādheya yāvat pārthaṃ na paśyasi purā pārthaṃ hi te dṛṣṭvā durlabhaṃ garjitaṃ bhavet 22 tvam anāsādya tān bāṇān phalgunasya vigarjasi pārtha sāyakaviddhasya durlabhaṃ garjitaṃ bhavet 23 bāhubhiḥ kṣatriyāḥ śūrā vāgbhiḥ śūrā dvijātayaḥ dhanuṣā phalgunaḥ śūraḥ karṇaḥ śūro manorathaiḥ 24 evaṃ paruṣitas tena tadā śāradvatena saḥ karṇaḥ praharatāṃ śreṣṭhaḥ kṛpaṃ vākyam athābravīt 25 śūrā garjanti satataṃ prāvṛṣīva balāhakāḥ phalaṃ cāśu prayacchanti bījam uptam ṛtāv iva 26 doṣam atra na paśyāmi śūrāṇāṃ raṇamūrdhani tat tad vikatthamānānāṃ bhāraṃ codvahatāṃ mṛdhe 27 yaṃ bhāraṃ puruṣo voḍhuṃ manasā hi vyavasyati daivam asya dhruvaṃ tatra sāhāyyāyopapadyate 28 vyavasāyadvitīyo 'haṃ manasā bhāram udvahan garjāmi yady ahaṃ vipra tava kiṃ tatra naśyati 29 vṛthā śūrā na garjanti sa jalā iva toyadāḥ sāmarthyam ātmano jñātvā tato garjanti paṇḍitāḥ 30 so 'ham adya raṇe yattaḥ sahitau kṛṣṇa pāṇḍavau utsahe tarasā jetuṃ tato garjāmi gautama 31 paśya tvaṃ garjitasyāsya phalaṃ me vipra sānugaḥ hatvā pāṇḍusutān ājau saha kṛṣṇān sa sātvatān duryodhanāya dāsyāmi pṛthivīṃ hatakaṇṭakām 32 [kṛpa] manorathapralāpo me na grāhyas tava sūtaja yadā kṣipasi vai kṛṣṇau dharmarājaṃ ca pāṇḍavam 33 dhruvas tatra jayaḥ karṇa yatra yuddhaviśāradau devagandharvayakṣāṇāṃ manuṣyoragarakṣasām daṃśitānām api raṇe ajeyau kṛṣṇa pāṇḍavau 34 brahmaṇyaḥ satyavāg dānto guru daivatapūjakaḥ nityaṃ dharmarataś caiva kṛtāstraś ca viśeṣataḥ dhṛtimāṃś ca kṛtajñaś ca dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ 35 bhrātaraś cāsya balinaḥ sarvāstreṣu kṛtaśramāḥ guruvṛtti ratāḥ prājñā dharmanityā yaśasvinaḥ 36 saṃbandhinaś cendra vīryāḥ svanuraktāḥ prahāriṇaḥ dhṛṣṭadyumnaḥ śikhaṇḍī ca daurmukhir janamejayaḥ 37 candra seno bhadra senaḥ kīrtidharmā dhruvo dharaḥ vasu candro dāma candraḥ siṃhacandraḥ suvedhanaḥ 38 drupadasya tathā putrā drupadaś ca mahāstravit yeṣām arthāya saṃyatto matsyarājaḥ sahānugaḥ 39 śatānīkaḥ sudaśanaḥ śrutānīkaḥ śrutadhvajaḥ balānīko jayānīko jayāśvo rathavāhanaḥ 40 candrodayaḥ kāmaratho virāṭa bhrātaraḥ śubhāḥ yamau ca draupadeyāś ca rākṣasaś ca ghaṭotkacaḥ yeṣām arthāya yudhyante na teṣāṃ vidyate kṣayaḥ 41 kāmaṃ khalu jagat sarvaṃ sa devāsuramānavam sa yakṣarākṣasa gaṇaṃ sa bhūtabhujaga dvipam niḥśeṣam astravīryeṇa kuryātāṃ bhīma phalgunau 42 yudhiṣṭhiraś ca pṛthivīṃ nirdahed ghoracakṣuṣā aprameyabalaḥ śaurir yeṣām arthe ca daṃśitaḥ kathaṃ tān saṃyuge karṇa jetum utsahase parān 43 mahān apanayas tv eṣa tava nityaṃ hi sūtaja yas tvam utsahase yoddhuṃ samare śauriṇā saha 44 [s] evam uktas tu rādheyaḥ prahasan bharatarṣabha abravīc ca tadā karṇo guruṃ śāradvataṃ kṛpam 45 satyam uktaṃ tvayā brahman pāṇḍavān prati yad vacaḥ ete cānye ca bahavo guṇāḥ pāṇḍusuteṣu vai 46 ajayyāś ca raṇe pārthā devair api sa vāsavaiḥ sa daitya yakṣagandharvapiśācoragarākṣasaiḥ tathāpi pārthāñ jeṣyāmi śaktyā vāsava dattayā 47 mamāpy amoghā datteyaṃ śaktiḥ śakreṇa vai dvija etayā nihaniṣyāmi savyasācinam āhave 48 hate tu pāṇḍave kṛṣṇo bhrātaraś cāsya sodarāḥ anarjunā na śakṣyanti mahīṃ bhoktuṃ kathaṃ cana 49 teṣu naṣṭeṣu sarveṣu pṛthivīyaṃ sasāgarā ayatnāt kauraveyasya vaśe sthāsyati gautama 50 sunītair iha sarvārthāḥ sidhyante nātra saṃśayaḥ etam artham ahaṃ jñātvā tato garjāmi gautama 51 tvaṃ tu vṛddhaś ca vipraś ca aśaktaś cāpi saṃyuge kṛtasnehaś ca pārtheṣu mohān mām avamanyase 52 yady evaṃ vakṣyase bhūyo mām apriyam iha dvija tatas te khaḍgam udyamya jihvāṃ chetsyāmi durmate 53 yac cāpi pāṇḍavān vipra stotum icchasi saṃyuge bhīṣayan sarvasainyāni kauraveyāṇi durmate atrāpi śṛṇu me vākyaṃ yathāvad gadato dvija 54 duryodhanaś ca droṇaś ca śakunir durmukho jayaḥ duḥśāsano vṛṣaseno madrarājas tvam eva ca somadattaś ca bhūriś ca tathā drauṇir viviṃśatiḥ 55 tiṣṭheyur daṃśitā yatra sarve yuddhaviśāradāḥ jayed etān raṇe ko nu śakratulyabalo 'py ariḥ 56 śūrāś ca hi kṛtāstrāś ca balinaḥ svargalipsavaḥ dharmajñā yuddhakuśalā hanyur yuddhe surān api 57 ete sthāsyanti saṃgrāme pāṇḍavānāṃ vadhārthinaḥ jayam ākāṅkṣamāṇā hi kauraveyasya daṃśitāḥ 58 daivāyattam ahaṃ manye jayaṃ subalinām api yatra bhīṣmo mahābāhuḥ śete śaraśatācitaḥ 59 vikarṇaś citrasenaś ca bāhlīko 'tha jayadrathaḥ bhūriśravā jayaś caiva jalasaṃdhaḥ sudakṣiṇaḥ 60 śalaś ca rathināṃ śreṣṭho bhagadattaś ca vīryavān ete cānye ca rājāno devair api sudurjayāḥ 61 nihatāḥ samare śūrāḥ pāṇḍavair balavattarāḥ kim anyad daivasaṃyogān manyase puruṣādhama 62 yāṃś ca tān stauṣi satataṃ duryodhana ripūn dvija teṣām api hatāḥ śūrāḥ śataśo 'taḥ sahasraśaḥ 63 kṣīyante sarvasainyāni kurūṇāṃ pāṇḍavaiḥ saha prabhāvaṃ nātra paśyāmi pāṇḍavānāṃ kathaṃ cana 64 yāṃs tān balavato nityaṃ manyase tvaṃ dvijādhama yatiṣye 'haṃ yathāśakti yoddhuṃ taiḥ saha saṃyuge duryodhanahitārthāya jayo daive pratiṣṭhitaḥ |