|
1
[स] ततः कर्णॊ रणे थृष्ट्वा पार्षतं परवीरहा आजघानॊरसि शरैर थशभिर मर्मभेथिभिः 2 परतिविव्याध तं तूर्णं धृष्टथ्युम्नॊ ऽपि मारिष पञ्चभिः सायकैर हृष्टस तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत 3 ताव अन्यॊन्यं शरैः संख्ये संछाथ्य सुमहारदौ पुनः पूर्णायतॊत्सृष्टैर विव्यधाते परस्परम 4 ततः पाञ्चाल मुख्यस्य धृष्टथ्युम्नस्य संयुगे सारदिं चतुरश चाश्वान कर्णॊ विव्याध सायकैः 5 कार्मुकप्रवरं चास्य परचिच्छेथ शितैः शरैः सारदिं चास्य भल्लेन रदनीडाथ अपातयत 6 धृष्टथ्युम्नस तु विरदॊ हताश्वॊ हतसारदिः गृहीत्वा परिघं घॊरं कर्णस्याश्वान अपीपिषत 7 विथ्धश च बहुभिस तेन शरैर आशीविषॊपमैः ततॊ युधिष्ठिरानीकं पथ्भ्याम एवान्ववर्तत आरुरॊह रदं चापि सहथेवस्य मारिष 8 कर्णस्यापि रदे वाहान अन्यान सूतॊ नययॊजयत शङ्खवर्णान महावेगान सैन्धवान साधु वाहिनः 9 लब्धलक्ष्यस तु राधेयः पाञ्चालानां महारदान अभ्यपीडयथ आयस्तः शरैर मेघ इवाचलान 10 सा पीड्यमाना कर्णेन पाञ्चालानां महाचमूः संप्राथ्रवत सुसंत्रस्ता सिंहेनेवार्थिता मृगी 11 पतितास तुरगेभ्यश च गजेभ्यश च महीतले रदेभ्यश च नरास तूर्णम अथृश्यन्त ततस ततः 12 धावमानस्य यॊधस्य कषुरप्रैः स महामृधे बाहू चिच्छेथ वै कर्णः शिरश चैव सकुण्डलम 13 ऊरू चिच्छेथ चान्यस्य गजस्दस्य विशां पते वाजिपृष्ठ गतस्यापि भूमिष्ठस्य च मारिष 14 नाज्ञासिषुर धावमाना बहवश च महारदाः संछिन्नान्य आत्मगात्राणि वाहनानि च संयुगे 15 ते वध्यमानाः समरे पाञ्चालाः सृञ्जयैः सह तृणप्रस्पन्थनाच चापि सूतपुत्रं सम मेनिरे 16 अपि सवं समरे यॊधं धावमानं विचेतसः कर्णम एवाभ्यमन्यन्त ततॊ भीता थरवन्ति ते 17 तान्य अनीकानि भग्नानि थरवमाणानि भारत अभ्यथ्रवथ थरुतं कर्णः पृष्ठतॊ विकिरञ शरान 18 अवेक्षमाणास ते ऽनयॊन्यं सुसंमूढा विचेतसः नाशक्नुवन्न अवस्दातुं काल्यमाना महात्मना 19 कर्णेनाभ्याहता राजन पाञ्चालाः परमेषुभिः थरॊणेन च थिशः सर्वा वीक्षमाणाः परथुथ्रुवुः 20 ततॊ युधिष्ठिरॊ राजा सवसैन्यं परेक्ष्य विथ्रुतम अपयाने मतिं कृत्वा फल्गुनं वाक्यम अब्रवीत 21 पश्य कर्णं महेष्वासं धनुष्पाणिम अवस्दितम निशीदे थारुणे काले तपन्तम इव भास्करम 22 कर्ण सायकनुन्नानां करॊशताम एष निस्वनः अनिशं शरूयते पार्द तवथ्बन्धूनाम अनादवत 23 यदा विसृजतश चास्य संथधानस्य चाशुगान पश्यामि जय विक्रान्तं कषपयिष्यति नॊ धरुवम 24 यथ अत्रानन्तरं कार्यं पराप्तकालं परपश्यसि कर्णस्य वधसंयुक्तं तत कुरुष्व धनंजय 25 एवम उक्तॊ महाबाहुः पार्दः कृष्णम अदाब्रवीत भीतः कुन्तीसुतॊ राजा राधेयस्यातिविक्रमात 26 एवंगते पराप्तकालं कर्णानीके पुनः पुनः भवान वयवस्यतां कषिप्रं थरवते हि वरूदिनी 27 थरॊण सायकनुन्नानां भग्नानां मधुसूथन कर्णेन तरास्यमानानाम अवस्दानं न विथ्यते 28 पश्यामि च तदा कर्णं विचरन्तम अभीतवत थरवमाणान रदॊथारान किरन्तं विशिखैः शितैः 29 नैतथ अस्यॊत्सहे सॊढुं चरितं रणमूर्धनि परत्यक्षं वृष्णिशार्थूल पाथस्पर्शम इवॊरगः 30 स भवान अत्र यात्वाशु यत्र कर्णॊ महारदः अहम एनं वधिष्यामि मां वैष मधुसूथन 31 [वासु] पश्यामि कर्णं कौन्तेय थेवराजम इवाहवे विचरन्तं नरव्याघ्रम अतिमानुष विक्रमम 32 नैतस्यान्यॊ ऽसमि समरे परत्युथ्यात धनंजय ऋते तवां पुरुषव्याघ्र राक्षसाथ वा घटॊत्कचात 33 न तु तावथ अहं मन्ये पराप्तकालं तवानघ समागमं महाबाहॊ सूतपुत्रेण संयुगे 34 थीप्यमाना महॊल्केव तिष्ठत्य अस्य हि वासवी तवथर्दं हि महाबाहॊ रौथ्ररूपं बिभर्ति च 35 घटॊत्कचस तु राधेयं परत्युथ्यातु महाबलः स हि भीमेन बलिना जातः सुरपराक्रमः 36 तस्मिन्न अस्त्राणि थिव्यानि राक्षसान्य असुराणि च सततं चानुरक्तॊ वॊ हितैषी च घटॊत्कचः विजेष्यति रणे कर्णम इति मे नात्र संशयः 37 [वासु] एवम उक्त्वा महाबाहुः पार्दं पुष्कर लॊचनः आजुहावाद तथ रक्षस तच चासीत पराथुर अग्रतः 38 कवची स शरी खड्गी सधन्वा च विशां पते अभिवाथ्य ततः कृष्णं पाण्डवं च धनंजयम अब्रवीत तं तथा हृष्टस तव अयम अस्म्य अनुशाधि माम 39 ततस तं मेघसंकाशं थीप्तास्यं थीप्तकुण्डलम अभ्यभाषत हैडिम्बं थाशार्हः परहसन्न इव 40 घटॊत्कच विजानीहि यत तवां वक्ष्यामि पुत्रक पराप्तॊ विक्रमकालॊ ऽयं तव नान्यस्य कस्य चित 41 स भवान मज्जमानानां बन्धूनां तवं पलवॊ यदा विविधानि तवास्त्राणि सन्ति माया च राक्षसी 42 पश्य कर्णेन हैडिम्ब पाण्डवानाम अनीकिनी काल्यमाना यदा गावः पालेन रणमूर्धनि 43 एष कर्णॊ महेष्वासॊ मतिमान थृढविक्रमः पाण्डवानाम अनीकेषु निहन्ति कषत्रियर्षभान 44 किरन्तः शरवर्षाणि महान्ति थृढधन्विनः न शक्नुवन्त्य अवस्दातुं पीड्यमानाः शरार्चिषा 45 निशीदे सूतपुत्रेण शरवर्षेण पीडिताः एते थरवन्ति पाञ्चालाः सिंहस्येव भयान मृगाः 46 एतस्यैवं परवृथ्धस्य सूतपुत्रस्य संयुगे निषेथ्धा विथ्यते नान्यस तवथृते भीमविक्रम 47 स तवं कुरु महाबाहॊ कर्म युक्तम इहात्मनः मातुलानां पितॄणां च तेजसॊ ऽसत्रबलस्य च 48 एतथर्दं हि हैडिम्ब पुत्रान इच्छन्ति मानवाः कदं नस तारयेथ थुःखात स तवं तारय बान्धवान 49 तव हय अस्त्रबलं भीमं मायाश च तव थुस्तराः संग्रामे युध्यमानस्य सततं भीमनन्थन 50 पाण्डवानां परभग्नानां कर्णेन शितसायकैः मज्जतां धार्तराष्ट्रेषु भव पारं परंतप 51 रात्रौ हि राक्षसा भूयॊ भवन्त्य अमितविक्रमाः बलवन्तः सुथुर्धर्षाः शूरा विक्रान्तचारिणः 52 जहि कर्णं महेष्वासं निशीदे मायया रणे पार्दा थरॊणं वधिष्यन्ति धृष्टथ्युम्नपुरॊगमाः 53 केशवस्य वचः शरुत्वा बीभत्सुर अपि राक्षसम अभ्यभाषत कौरव्य घटॊत्कचम अरिंथमम 54 घटॊत्कच भवांश चैव थीर्घबाहुश च सात्यकिः मतौ मे सर्वसैन्येषु भीमसेनश च पाण्डवः 55 स भवान यातु कर्णेन थवैरदं युध्यतां निशि सात्यकिः पृष्ठगॊपस ते भविष्यति महारदः 56 जहि कर्णं रणे शूरं सात्वतेन सहायवान यदेन्थ्रस तारकं पूर्वं सकन्थेन सह जघ्निवान 57 [घ] अलम एवास्मि कर्णाय थरॊणायालं च सत्तम अन्येषां कषत्रियाणां च कृतास्त्राणां महात्मनाम 58 अथ्य थास्यामि संग्रामं सूतपुत्राय तं निशि यं जनाः संप्रवक्ष्यन्ति यावथ भूमिर धरिष्यति 59 न चात्र शूरान मॊक्ष्यामि न भीतान न कृताञ्जलीन सर्वाम एव वधिष्यामि राक्षसं धर्मम आस्दितः 60 [घ] एवम उक्त्वा महाबाहुर हैडिम्बः परवीरहा अभ्ययात तुमुले कर्णं तव सैन्यं विभीषयन 61 तम आपतन्तं संक्रुथ्धं थीप्तास्यम इव पन्नगम अभ्यस्यन परमेष्वासः परतिजग्राह सूतजः 62 तयॊः समभवथ युथ्धं कर्ण राक्षसयॊर निशि गर्जतॊ राजशार्थूल शक्र परह्राथयॊर इव |
1
[s] tataḥ karṇo raṇe dṛṣṭvā pārṣataṃ paravīrahā ājaghānorasi śarair daśabhir marmabhedibhiḥ 2 prativivyādha taṃ tūrṇaṃ dhṛṣṭadyumno 'pi māriṣa pañcabhiḥ sāyakair hṛṣṭas tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt 3 tāv anyonyaṃ śaraiḥ saṃkhye saṃchādya sumahārathau punaḥ pūrṇāyatotsṛṣṭair vivyadhāte parasparam 4 tataḥ pāñcāla mukhyasya dhṛṣṭadyumnasya saṃyuge sārathiṃ caturaś cāśvān karṇo vivyādha sāyakaiḥ 5 kārmukapravaraṃ cāsya praciccheda śitaiḥ śaraiḥ sārathiṃ cāsya bhallena rathanīḍād apātayat 6 dhṛṣṭadyumnas tu viratho hatāśvo hatasārathiḥ gṛhītvā parighaṃ ghoraṃ karṇasyāśvān apīpiṣat 7 viddhaś ca bahubhis tena śarair āśīviṣopamaiḥ tato yudhiṣṭhirānīkaṃ padbhyām evānvavartata āruroha rathaṃ cāpi sahadevasya māriṣa 8 karṇasyāpi rathe vāhān anyān sūto nyayojayat śaṅkhavarṇān mahāvegān saindhavān sādhu vāhinaḥ 9 labdhalakṣyas tu rādheyaḥ pāñcālānāṃ mahārathān abhyapīḍayad āyastaḥ śarair megha ivācalān 10 sā pīḍyamānā karṇena pāñcālānāṃ mahācamūḥ saṃprādravat susaṃtrastā siṃhenevārditā mṛgī 11 patitās turagebhyaś ca gajebhyaś ca mahītale rathebhyaś ca narās tūrṇam adṛśyanta tatas tataḥ 12 dhāvamānasya yodhasya kṣurapraiḥ sa mahāmṛdhe bāhū ciccheda vai karṇaḥ śiraś caiva sakuṇḍalam 13 ūrū ciccheda cānyasya gajasthasya viśāṃ pate vājipṛṣṭha gatasyāpi bhūmiṣṭhasya ca māriṣa 14 nājñāsiṣur dhāvamānā bahavaś ca mahārathāḥ saṃchinnāny ātmagātrāṇi vāhanāni ca saṃyuge 15 te vadhyamānāḥ samare pāñcālāḥ sṛñjayaiḥ saha tṛṇapraspandanāc cāpi sūtaputraṃ sma menire 16 api svaṃ samare yodhaṃ dhāvamānaṃ vicetasaḥ karṇam evābhyamanyanta tato bhītā dravanti te 17 tāny anīkāni bhagnāni dravamāṇāni bhārata abhyadravad drutaṃ karṇaḥ pṛṣṭhato vikirañ śarān 18 avekṣamāṇās te 'nyonyaṃ susaṃmūḍhā vicetasaḥ nāśaknuvann avasthātuṃ kālyamānā mahātmanā 19 karṇenābhyāhatā rājan pāñcālāḥ parameṣubhiḥ droṇena ca diśaḥ sarvā vīkṣamāṇāḥ pradudruvuḥ 20 tato yudhiṣṭhiro rājā svasainyaṃ prekṣya vidrutam apayāne matiṃ kṛtvā phalgunaṃ vākyam abravīt 21 paśya karṇaṃ maheṣvāsaṃ dhanuṣpāṇim avasthitam niśīthe dāruṇe kāle tapantam iva bhāskaram 22 karṇa sāyakanunnānāṃ krośatām eṣa nisvanaḥ aniśaṃ śrūyate pārtha tvadbandhūnām anāthavat 23 yathā visṛjataś cāsya saṃdadhānasya cāśugān paśyāmi jaya vikrāntaṃ kṣapayiṣyati no dhruvam 24 yad atrānantaraṃ kāryaṃ prāptakālaṃ prapaśyasi karṇasya vadhasaṃyuktaṃ tat kuruṣva dhanaṃjaya 25 evam ukto mahābāhuḥ pārthaḥ kṛṣṇam athābravīt bhītaḥ kuntīsuto rājā rādheyasyātivikramāt 26 evaṃgate prāptakālaṃ karṇānīke punaḥ punaḥ bhavān vyavasyatāṃ kṣipraṃ dravate hi varūthinī 27 droṇa sāyakanunnānāṃ bhagnānāṃ madhusūdana karṇena trāsyamānānām avasthānaṃ na vidyate 28 paśyāmi ca tathā karṇaṃ vicarantam abhītavat dravamāṇān rathodārān kirantaṃ viśikhaiḥ śitaiḥ 29 naitad asyotsahe soḍhuṃ caritaṃ raṇamūrdhani pratyakṣaṃ vṛṣṇiśārdūla pādasparśam ivoragaḥ 30 sa bhavān atra yātvāśu yatra karṇo mahārathaḥ aham enaṃ vadhiṣyāmi māṃ vaiṣa madhusūdana 31 [vāsu] paśyāmi karṇaṃ kaunteya devarājam ivāhave vicarantaṃ naravyāghram atimānuṣa vikramam 32 naitasyānyo 'smi samare pratyudyāta dhanaṃjaya ṛte tvāṃ puruṣavyāghra rākṣasād vā ghaṭotkacāt 33 na tu tāvad ahaṃ manye prāptakālaṃ tavānagha samāgamaṃ mahābāho sūtaputreṇa saṃyuge 34 dīpyamānā maholkeva tiṣṭhaty asya hi vāsavī tvadarthaṃ hi mahābāho raudrarūpaṃ bibharti ca 35 ghaṭotkacas tu rādheyaṃ pratyudyātu mahābalaḥ sa hi bhīmena balinā jātaḥ suraparākramaḥ 36 tasminn astrāṇi divyāni rākṣasāny asurāṇi ca satataṃ cānurakto vo hitaiṣī ca ghaṭotkacaḥ vijeṣyati raṇe karṇam iti me nātra saṃśayaḥ 37 [vāsu] evam uktvā mahābāhuḥ pārthaṃ puṣkara locanaḥ ājuhāvātha tad rakṣas tac cāsīt prādur agrataḥ 38 kavacī sa śarī khaḍgī sadhanvā ca viśāṃ pate abhivādya tataḥ kṛṣṇaṃ pāṇḍavaṃ ca dhanaṃjayam abravīt taṃ tadā hṛṣṭas tv ayam asmy anuśādhi mām 39 tatas taṃ meghasaṃkāśaṃ dīptāsyaṃ dīptakuṇḍalam abhyabhāṣata haiḍimbaṃ dāśārhaḥ prahasann iva 40 ghaṭotkaca vijānīhi yat tvāṃ vakṣyāmi putraka prāpto vikramakālo 'yaṃ tava nānyasya kasya cit 41 sa bhavān majjamānānāṃ bandhūnāṃ tvaṃ plavo yathā vividhāni tavāstrāṇi santi māyā ca rākṣasī 42 paśya karṇena haiḍimba pāṇḍavānām anīkinī kālyamānā yathā gāvaḥ pālena raṇamūrdhani 43 eṣa karṇo maheṣvāso matimān dṛḍhavikramaḥ pāṇḍavānām anīkeṣu nihanti kṣatriyarṣabhān 44 kirantaḥ śaravarṣāṇi mahānti dṛḍhadhanvinaḥ na śaknuvanty avasthātuṃ pīḍyamānāḥ śarārciṣā 45 niśīthe sūtaputreṇa śaravarṣeṇa pīḍitāḥ ete dravanti pāñcālāḥ siṃhasyeva bhayān mṛgāḥ 46 etasyaivaṃ pravṛddhasya sūtaputrasya saṃyuge niṣeddhā vidyate nānyas tvadṛte bhīmavikrama 47 sa tvaṃ kuru mahābāho karma yuktam ihātmanaḥ mātulānāṃ pitṝṇāṃ ca tejaso 'strabalasya ca 48 etadarthaṃ hi haiḍimba putrān icchanti mānavāḥ kathaṃ nas tārayed duḥkhāt sa tvaṃ tāraya bāndhavān 49 tava hy astrabalaṃ bhīmaṃ māyāś ca tava dustarāḥ saṃgrāme yudhyamānasya satataṃ bhīmanandana 50 pāṇḍavānāṃ prabhagnānāṃ karṇena śitasāyakaiḥ majjatāṃ dhārtarāṣṭreṣu bhava pāraṃ paraṃtapa 51 rātrau hi rākṣasā bhūyo bhavanty amitavikramāḥ balavantaḥ sudurdharṣāḥ śūrā vikrāntacāriṇaḥ 52 jahi karṇaṃ maheṣvāsaṃ niśīthe māyayā raṇe pārthā droṇaṃ vadhiṣyanti dhṛṣṭadyumnapurogamāḥ 53 keśavasya vacaḥ śrutvā bībhatsur api rākṣasam abhyabhāṣata kauravya ghaṭotkacam ariṃdamam 54 ghaṭotkaca bhavāṃś caiva dīrghabāhuś ca sātyakiḥ matau me sarvasainyeṣu bhīmasenaś ca pāṇḍavaḥ 55 sa bhavān yātu karṇena dvairathaṃ yudhyatāṃ niśi sātyakiḥ pṛṣṭhagopas te bhaviṣyati mahārathaḥ 56 jahi karṇaṃ raṇe śūraṃ sātvatena sahāyavān yathendras tārakaṃ pūrvaṃ skandena saha jaghnivān 57 [gh] alam evāsmi karṇāya droṇāyālaṃ ca sattama anyeṣāṃ kṣatriyāṇāṃ ca kṛtāstrāṇāṃ mahātmanām 58 adya dāsyāmi saṃgrāmaṃ sūtaputrāya taṃ niśi yaṃ janāḥ saṃpravakṣyanti yāvad bhūmir dhariṣyati 59 na cātra śūrān mokṣyāmi na bhītān na kṛtāñjalīn sarvām eva vadhiṣyāmi rākṣasaṃ dharmam āsthitaḥ 60 [gh] evam uktvā mahābāhur haiḍimbaḥ paravīrahā abhyayāt tumule karṇaṃ tava sainyaṃ vibhīṣayan 61 tam āpatantaṃ saṃkruddhaṃ dīptāsyam iva pannagam abhyasyan parameṣvāsaḥ pratijagrāha sūtajaḥ 62 tayoḥ samabhavad yuddhaṃ karṇa rākṣasayor niśi garjato rājaśārdūla śakra prahrādayor iva |