|
1
[स] विथ्रुतं सवबलं थृष्ट्वा वध्यमानं महात्मभिः करॊधेन महताविष्टः पुत्रस तव विशां पते 2 अभ्येत्य सहसा कर्णं थरॊणं च जयतां वरम अमर्षवशम आपन्नॊ वाक्यज्ञॊ वाक्यम अब्रवीत 3 भवथ्भ्याम इह संग्रामॊ करुथ्धाभ्यां संप्रवर्तितः आहवे निहतं थृष्ट्वा सैन्धवं सव्यसाचिना 4 निहन्यमानां पाण्डूनां बलेन मम वाहिनीम भूत्वा तथ विजये शक्ताव अशक्ताव इव पश्यतः 5 यथ्य अहं भवतॊस तयाज्यॊ न वाच्यॊ ऽसिं तथैव हि आवां पाण्डुसुतान संख्ये जेष्याव इति मानथौ 6 तथैवाहं वचः शरुत्वा भवथ्भ्याम अनुसंमतम कृतवान पाण्डवैः सार्धं वैरं यॊधविनाशनम 7 यथि नाहं परित्याज्यॊ भवथ्भ्यां पुरुषर्षभौ युध्येताम अनुरूपेण विक्रमेण सुविक्रमौ 8 वाक परतॊथेन तौ वीरौ परणुन्नौ तनयेन ते परावर्तयेतां तौ युथ्धं घट्टिताव इव पन्नगौ 9 ततस तौ रदिनां शरेष्ठौ सर्वलॊकधनुर्धरौ शैनेय परमुखान पार्दान अभिथुथ्रुवतू रणे 10 तदैव सहिताः पार्दाः सवेन सैन्येन संवृताः अभ्यवर्तन्त तौ वीरौ नर्थन्मानौ मुहुर मुहुः 11 अद थरॊणॊ महेष्वासॊ थशभिः शिनिपुंगवम अविध्यत तवरितं करुथ्धः सर्वशस्त्रभृतां वरः 12 कर्णश च थशभिर बाणैः पुत्रश च तव सप्तभिः थशभिर वृषसेनश च सौबलश चापि सप्तभिः एते कौरव संक्रन्थे शैनेयं पर्यवारयन 13 थृष्ट्वा च समरे थरॊणं निघ्नन्तं पाण्डवीं चमूम विव्यधुः सॊमकास तूर्णं समन्ताच छरवृष्टिभिः 14 ततॊ थरॊणॊ ऽहरत पराणान कषत्रियाणां विशां पते रश्मिभिर भास्करॊ राजंस तमसाम इव भारत 15 थरॊणेन वध्यमानानां पाञ्चालानां विशां पते शुश्रुवे तुमुलः शब्थः करॊशताम इतरेतरम 16 पुत्रान अन्ये पितॄन अन्ये भरातॄन अन्यच मातुलान भागिनेयान वयस्यांश च तदा संबन्धिबान्धवान उत्सृज्यॊत्सृज्य गच्छन्ति तवरिता जीवितेप्सवः 17 अपरे मॊहिता मॊहात तम एवाभिमुखा ययुः पाण्डवानां रणे यॊधाः परलॊकं तदापरे 18 सा तदा पाण्डवी सेना वध्यमाना महात्मभिः निशि संप्राथ्रवथ राजन्न उत्सृज्यॊल्काः सहस्रशः 19 पश्यतॊ भीमसेनस्य विजयस्याच्युतस्य च यमयॊर धर्मपुत्रस्य पार्षतस्य च पश्यतः 20 तमसा संवृते लॊके न पराज्ञायत किं चन कौरवाणां परकाशेन थृश्यन्ते तु थरुताः परे 21 थरवमाणं तु तत सैन्यं थरॊणकर्णौ महारदौ जघ्नतुः पृष्ठतॊ राजन किरन्तौ सायकान बहून 22 पाञ्चालेषु परभग्नेषु थीर्यमाणेषु सर्वशः जनार्थनॊ थीनमनाः परत्यभाषत फल्गुनम 23 थरॊणकर्णौ महेष्वासाव एतौ पार्षत सात्यकी पाञ्चालांश चैव सहितौ जघ्नतुः सायकैर भृशम 24 एतयॊः शरवर्षेण परभग्ना नॊ महारदाः वार्यमाणापि कौन्तेय पृतना नावतिष्ठते 25 एताव आवां सर्वसैन्यैर वयूढैः सम्यग उथायुधैः थरॊणं च सूतपुत्रं च परयतावः परबाधितुम 26 एतौ हि बलिनौ शूरौ कृतास्त्रौ जितकाशिनौ उपेक्षितौ बलं करुथ्धौ नाशयेतां निशाम इमाम एष भीमॊ ऽभियात्य उग्रः पुनरावर्त्य वाहिनीम 27 वृकॊथरं तदायान्तं थृष्ट्वा तत्र जनार्थनः पुनर एवाब्रवीथ राजन हर्षयन्न इव पाण्डवम 28 एष भीमॊ रणश्लाघी वृतः सॊमक पाण्डवैः रुषितॊ ऽभयेति वेगेन थरॊणकर्णौ महाबलौ 29 एतेन सहितॊ युध्य पाञ्चालैश च महारदैः आश्वासनार्दं सर्वेषां सैन्यानां पाण्डुनन्थन 30 ततस तौ पुरुषव्याघ्राव उभौ माधव पाण्डवौ थरॊणकर्णौ समासाथ्य थिष्ठितौ रणमूर्धनि 31 ततस तत पुनर आवृत्तं युधिष्ठिरबलं महत ततॊ थरॊणश च कर्णश च परान ममृथतुर युधि 32 स संप्रहारस तुमुलॊ निशि परत्यभवन महान यदा सागरयॊ राजंश चन्थ्रॊथयविवृथ्धयॊः 33 तत उत्सृज्य पाणिभ्यः परथीपांस तव वाहिनी युयुधे पाण्डवैः सार्धम उन्मत्तवथ अहः कषये 34 रजसा तमसा चैव संवृते भृशथारुणे केवलं नामगॊत्रेण परायुध्यन्त जयैषिणः 35 अश्रूयन्त हि नामानि शराव्यमाणानि पार्दिवैः परहरथ्भिर महाराज सवयंवर इवाहवे 36 निःशब्थम आसीत सहसा पुनः शब्थॊ महान अभूत करुथ्धानां युध्यमानानां जयतां जीयताम अपि 37 यत्र यत्र सम थृश्यन्ते परथीपाः कुरुसत्तम तत्र तत्र सम ते शूरा निपतन्ति पतंगवत 38 तदा संयुध्यमानानां विगाढाहून महानिशा पाण्डवानां च राजेन्थ्र कौरवाणां च सर्वशः |
1
[s] vidrutaṃ svabalaṃ dṛṣṭvā vadhyamānaṃ mahātmabhiḥ krodhena mahatāviṣṭaḥ putras tava viśāṃ pate 2 abhyetya sahasā karṇaṃ droṇaṃ ca jayatāṃ varam amarṣavaśam āpanno vākyajño vākyam abravīt 3 bhavadbhyām iha saṃgrāmo kruddhābhyāṃ saṃpravartitaḥ āhave nihataṃ dṛṣṭvā saindhavaṃ savyasācinā 4 nihanyamānāṃ pāṇḍūnāṃ balena mama vāhinīm bhūtvā tad vijaye śaktāv aśaktāv iva paśyataḥ 5 yady ahaṃ bhavatos tyājyo na vācyo 'siṃ tadaiva hi āvāṃ pāṇḍusutān saṃkhye jeṣyāva iti mānadau 6 tadaivāhaṃ vacaḥ śrutvā bhavadbhyām anusaṃmatam kṛtavān pāṇḍavaiḥ sārdhaṃ vairaṃ yodhavināśanam 7 yadi nāhaṃ parityājyo bhavadbhyāṃ puruṣarṣabhau yudhyetām anurūpeṇa vikrameṇa suvikramau 8 vāk pratodena tau vīrau praṇunnau tanayena te prāvartayetāṃ tau yuddhaṃ ghaṭṭitāv iva pannagau 9 tatas tau rathināṃ śreṣṭhau sarvalokadhanurdharau śaineya pramukhān pārthān abhidudruvatū raṇe 10 tathaiva sahitāḥ pārthāḥ svena sainyena saṃvṛtāḥ abhyavartanta tau vīrau nardanmānau muhur muhuḥ 11 atha droṇo maheṣvāso daśabhiḥ śinipuṃgavam avidhyat tvaritaṃ kruddhaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ 12 karṇaś ca daśabhir bāṇaiḥ putraś ca tava saptabhiḥ daśabhir vṛṣasenaś ca saubalaś cāpi saptabhiḥ ete kaurava saṃkrande śaineyaṃ paryavārayan 13 dṛṣṭvā ca samare droṇaṃ nighnantaṃ pāṇḍavīṃ camūm vivyadhuḥ somakās tūrṇaṃ samantāc charavṛṣṭibhiḥ 14 tato droṇo 'harat prāṇān kṣatriyāṇāṃ viśāṃ pate raśmibhir bhāskaro rājaṃs tamasām iva bhārata 15 droṇena vadhyamānānāṃ pāñcālānāṃ viśāṃ pate śuśruve tumulaḥ śabdaḥ krośatām itaretaram 16 putrān anye pitṝn anye bhrātṝn anyaca mātulān bhāgineyān vayasyāṃś ca tathā saṃbandhibāndhavān utsṛjyotsṛjya gacchanti tvaritā jīvitepsavaḥ 17 apare mohitā mohāt tam evābhimukhā yayuḥ pāṇḍavānāṃ raṇe yodhāḥ paralokaṃ tathāpare 18 sā tathā pāṇḍavī senā vadhyamānā mahātmabhiḥ niśi saṃprādravad rājann utsṛjyolkāḥ sahasraśaḥ 19 paśyato bhīmasenasya vijayasyācyutasya ca yamayor dharmaputrasya pārṣatasya ca paśyataḥ 20 tamasā saṃvṛte loke na prājñāyata kiṃ cana kauravāṇāṃ prakāśena dṛśyante tu drutāḥ pare 21 dravamāṇaṃ tu tat sainyaṃ droṇakarṇau mahārathau jaghnatuḥ pṛṣṭhato rājan kirantau sāyakān bahūn 22 pāñcāleṣu prabhagneṣu dīryamāṇeṣu sarvaśaḥ janārdano dīnamanāḥ pratyabhāṣata phalgunam 23 droṇakarṇau maheṣvāsāv etau pārṣata sātyakī pāñcālāṃś caiva sahitau jaghnatuḥ sāyakair bhṛśam 24 etayoḥ śaravarṣeṇa prabhagnā no mahārathāḥ vāryamāṇāpi kaunteya pṛtanā nāvatiṣṭhate 25 etāv āvāṃ sarvasainyair vyūḍhaiḥ samyag udāyudhaiḥ droṇaṃ ca sūtaputraṃ ca prayatāvaḥ prabādhitum 26 etau hi balinau śūrau kṛtāstrau jitakāśinau upekṣitau balaṃ kruddhau nāśayetāṃ niśām imām eṣa bhīmo 'bhiyāty ugraḥ punarāvartya vāhinīm 27 vṛkodaraṃ tathāyāntaṃ dṛṣṭvā tatra janārdanaḥ punar evābravīd rājan harṣayann iva pāṇḍavam 28 eṣa bhīmo raṇaślāghī vṛtaḥ somaka pāṇḍavaiḥ ruṣito 'bhyeti vegena droṇakarṇau mahābalau 29 etena sahito yudhya pāñcālaiś ca mahārathaiḥ āśvāsanārthaṃ sarveṣāṃ sainyānāṃ pāṇḍunandana 30 tatas tau puruṣavyāghrāv ubhau mādhava pāṇḍavau droṇakarṇau samāsādya diṣṭhitau raṇamūrdhani 31 tatas tat punar āvṛttaṃ yudhiṣṭhirabalaṃ mahat tato droṇaś ca karṇaś ca parān mamṛdatur yudhi 32 sa saṃprahāras tumulo niśi pratyabhavan mahān yathā sāgarayo rājaṃś candrodayavivṛddhayoḥ 33 tata utsṛjya pāṇibhyaḥ pradīpāṃs tava vāhinī yuyudhe pāṇḍavaiḥ sārdham unmattavad ahaḥ kṣaye 34 rajasā tamasā caiva saṃvṛte bhṛśadāruṇe kevalaṃ nāmagotreṇa prāyudhyanta jayaiṣiṇaḥ 35 aśrūyanta hi nāmāni śrāvyamāṇāni pārthivaiḥ praharadbhir mahārāja svayaṃvara ivāhave 36 niḥśabdam āsīt sahasā punaḥ śabdo mahān abhūt kruddhānāṃ yudhyamānānāṃ jayatāṃ jīyatām api 37 yatra yatra sma dṛśyante pradīpāḥ kurusattama tatra tatra sma te śūrā nipatanti pataṃgavat 38 tathā saṃyudhyamānānāṃ vigāḍhāhūn mahāniśā pāṇḍavānāṃ ca rājendra kauravāṇāṃ ca sarvaśaḥ |