|
1
[स] तम आगतम अभिप्रेक्ष्य भीमकर्माणम आहवे हर्षम आहारयां चक्रुः कुरवः सर्व एव ते 2 तदैव तव पुत्रास ते थुर्यॊधन पुरॊगमाः अप्लवाः पलवम आसाथ्य तर्तुकामा इवार्णवम 3 पुनर्जातम इवात्मानं मन्वानाः पार्दिवास तथा अलायुधं राक्षसेन्थ्रं सवागतेनाभ्यपूजयन 4 तस्मिंस तव अमानुषे युथ्धे वर्तमाने भयावहे कर्ण राक्षसयॊर नक्तं थारुणप्रतिथर्शने 5 उपप्रैक्षन्त पाञ्चालाः समयमानाः सराजकाः तदैव तावका राजन घूर्णमानास ततस ततः 6 चुक्रुशुर नेथम अस्तीति थरॊण थरौणिकृपाथयः तत कर्म थृष्ट्वा संभ्रान्ता हैडिम्बस्य रणाजिरे 7 सर्वम आविघ्नम अभवथ धाहा भूतम अचेतनम तव सैन्यं महाराज निराशं कर्ण जीविते 8 थुर्यॊधनस तु संप्रेक्ष्य कर्णम आर्तिं परां गतम अलायुधं राक्षसेन्थ्रम आहूयेथम अदाब्रवीत 9 एष वैकर्तनः कर्णॊ हैडिम्बेन समागतः कुरुते कर्म सुमहथ यथ अस्यौपयिकं मृधे 10 पश्यैतान पार्दिवाञ शूरान निहतान भैमसेनिना नानाशस्त्रैर अभिहतान पाथपान इव थन्तिना 11 तवैष भागः समरे राजमध्ये मया कृतः तवैवानुमते वीर तं विक्रम्य निबर्हय 12 पुरा वैकर्तनं कर्णम एष पापॊ घटॊत्कचः मायाबलम उपाश्रित्य कर्शयत्य अरिकर्शनः 13 एवम उक्तः स राज्ञा तु राक्षसस तीव्रविक्रमः तदेत्य उक्त्वा महाबाहुर घटॊत्कचम उपाथ्रवत 14 ततः कर्णं समुत्सृज्य भैमसेनिर अपि परभॊ परत्यमित्रम उपायान्तं मर्थयाम आस मार्गणैः 15 तयॊः समभवथ युथ्धं करुथ्धयॊ राक्षसेन्थ्रयॊः मत्तयॊर वाशिता हेतॊर थविपयॊर इव कानने 16 रक्षसा विप्रमुक्तस तु कर्णॊ ऽपि रदिनां वरः अभ्यथ्रवथ भीमसेनं रदेनाथित्यवर्चसा 17 तम आयान्तम अनाथृत्य थृष्ट्वा गरस्तं घटॊत्कचम अलायुधेन समरे सिंहेनेव गवां पतिम 18 रदेनाथित्यवपुषा भीमः परहरतां वरः किरञ शरौघान परययाव अलायुध रदं परति 19 तम आयान्तम अभिप्रेक्ष्य स तथालायुधः परभॊ घटॊत्कचं समुत्सृज्य भीमसेनं समाह्वयत 20 तं भीमः सहसाभ्येत्य राक्षसान्त करः परभॊ सगणं राक्षसेन्थ्रं तं शरवर्षैर अवाकिरत 21 तदैवालायुधॊ राजञ शिला धौतैर अजिह्मगैः अभ्यवर्षत कौन्तेयं पुनः पुनर अरिंथमः 22 तदा ते राक्षसाः सर्वे भीमसेनम उपाथ्रवन नानाप्रहरणा भीमास तवत्सुतानां जयैषिणः 23 स ताड्यमानॊ बलिभिर भीमसेनॊ महाबलः पञ्चभिः पञ्चभिः सर्वांस तान अविध्यच छितैः शरैः 24 ते वध्यमाना हीमेन राक्षसाः खरयॊनयः विनेथुस तुमुलान नाथान थुथ्रुवुश च थिशॊ थश 25 तांस तरास्यमानान भीमेन थृष्ट्वा रक्षॊ महाबलम अभिथुथ्राव वेगेन शरैश चैनम अवाकिरत 26 तं भीमसेनः समरे तीक्ष्णाग्रैर अक्षिणॊच छरैः अलायुधस तु तान अस्तान भीमेन विशिखान रणे चिच्छेथ कांश चित समरे तवरया कांश चिथ अग्रहीत 27 स तं थृष्ट्वा राक्षसेन्थ्रं भीमॊ भीमपराक्रमः गथां चिक्षेप वेगेन वज्रपातॊपमां तथा 28 ताम आपतन्तीं वेगेन गथां जवालाकुलां ततः गथया ताडयाम आस सा गथा भीमम आव्रजत 29 स राक्षसेन्थ्रं कौन्तेयः शरवर्षैर अवाकिरत तान अप्य अस्याकरॊन मॊघान राक्षसॊ निशितैः शरैः 30 ते चापि राक्षसाः सर्वे सैनिका भीमरूपिणः शासनाथ राक्षसेन्थ्रस्य निजघ्नू रदकुञ्जरान 31 पाञ्चालाः सृञ्जयाश चैव वाजिनः परमथ्विपाः न शान्तिं लेभिरे तत्र रक्षसैर भृशपीडिताः 32 तं तु थृष्ट्वा महाघॊरं वर्तमानं महाहवे अब्रवीत पुरुषश्रेष्ठॊ धनंजयम इथं वचः 33 पश्यं भीमं महाबाहॊ राक्षसेन्थ्र वशंगतम पथवीम अस्य गच्छ तवं मा विचारय पाण्डव 34 धृष्टथ्युम्नः शिखण्डी च युधामन्यूत्तमौजसौ सहिता थरौपथेयाश च कर्णं यान्तु महारदाः 35 नकुलः सहथेवश च युयुधानश च वीर्यवान इतरान राक्षसान घनन्तु शासनात तव पाण्डव 36 तवम अपीमां महाबाहॊ चमूं थरॊण पुरस्कृताम वारयस्व नरव्याघ्र महथ धि भयम आगतम 37 एवम उक्ते तु कृष्णेन यदॊथ्थिष्टा महारदाः जग्मुर वैकर्तनं कर्णं राक्षसांश चेतरान रणे 38 अद पूर्णायतॊत्सृष्टैः शरैर आशीविषॊपमैः धनुश चिच्छेथ भीमस्य राक्षसेन्थ्रः परतापवान 39 हयांश चास्य शितैर बाणैः सारदिं च महाबलः जघान मिषतः संख्ये भीमसेनस्य भारत 40 सॊ ऽवतीर्य रदॊपस्दाथ धताश्वॊ हतसारदिः तस्मै गुर्वीं गथां घॊरां स विनथ्यॊत ससर्ज ह 41 ततस तां भीमनिर्घॊषाम आपतन्तीं महागथाम गथया राक्षसॊ घॊरॊ निजघान ननाथ च 42 तथ थृष्ट्वा राक्षसेन्थ्रस्य घॊरं कर्म भयावहम भीमसेनः परहृष्टात्मा गथाम आशु परामृशत 43 तयॊः समभवथ युथ्धं तुमुलं नररक्षसॊः गथा निपातसंह्राथैर भुवं कम्पयतॊर भृशम 44 गथा विमुक्तौ तौ भूयः समासथ्येतरेतरम मुष्टिभिर वज्रसंह्राथैर अन्यॊन्यम अभिजघ्नतुः 45 रदचक्रैर युगैर अक्षैर अधिष्ठानैर उपस्करैः यदासन्नम उपाथाय निजघ्नतुर अमर्षणौ 46 तौ विक्षरन्तौ रुधिरं समासाथ्येतरेतरम मत्ताव इव महानागाव अकृष्येतां पुनः पुनः 47 तम अपश्यथ धृषीकेशः पाण्डवानां हिते रतः स भीमसेन रक्षार्दं हैडिम्बं परत्यचॊथयत |
1
[s] tam āgatam abhiprekṣya bhīmakarmāṇam āhave harṣam āhārayāṃ cakruḥ kuravaḥ sarva eva te 2 tathaiva tava putrās te duryodhana purogamāḥ aplavāḥ plavam āsādya tartukāmā ivārṇavam 3 punarjātam ivātmānaṃ manvānāḥ pārthivās tadā alāyudhaṃ rākṣasendraṃ svāgatenābhyapūjayan 4 tasmiṃs tv amānuṣe yuddhe vartamāne bhayāvahe karṇa rākṣasayor naktaṃ dāruṇapratidarśane 5 upapraikṣanta pāñcālāḥ smayamānāḥ sarājakāḥ tathaiva tāvakā rājan ghūrṇamānās tatas tataḥ 6 cukruśur nedam astīti droṇa drauṇikṛpādayaḥ tat karma dṛṣṭvā saṃbhrāntā haiḍimbasya raṇājire 7 sarvam āvighnam abhavad dhāhā bhūtam acetanam tava sainyaṃ mahārāja nirāśaṃ karṇa jīvite 8 duryodhanas tu saṃprekṣya karṇam ārtiṃ parāṃ gatam alāyudhaṃ rākṣasendram āhūyedam athābravīt 9 eṣa vaikartanaḥ karṇo haiḍimbena samāgataḥ kurute karma sumahad yad asyaupayikaṃ mṛdhe 10 paśyaitān pārthivāñ śūrān nihatān bhaimaseninā nānāśastrair abhihatān pādapān iva dantinā 11 tavaiṣa bhāgaḥ samare rājamadhye mayā kṛtaḥ tavaivānumate vīra taṃ vikramya nibarhaya 12 purā vaikartanaṃ karṇam eṣa pāpo ghaṭotkacaḥ māyābalam upāśritya karśayaty arikarśanaḥ 13 evam uktaḥ sa rājñā tu rākṣasas tīvravikramaḥ tathety uktvā mahābāhur ghaṭotkacam upādravat 14 tataḥ karṇaṃ samutsṛjya bhaimasenir api prabho pratyamitram upāyāntaṃ mardayām āsa mārgaṇaiḥ 15 tayoḥ samabhavad yuddhaṃ kruddhayo rākṣasendrayoḥ mattayor vāśitā hetor dvipayor iva kānane 16 rakṣasā vipramuktas tu karṇo 'pi rathināṃ varaḥ abhyadravad bhīmasenaṃ rathenādityavarcasā 17 tam āyāntam anādṛtya dṛṣṭvā grastaṃ ghaṭotkacam alāyudhena samare siṃheneva gavāṃ patim 18 rathenādityavapuṣā bhīmaḥ praharatāṃ varaḥ kirañ śaraughān prayayāv alāyudha rathaṃ prati 19 tam āyāntam abhiprekṣya sa tadālāyudhaḥ prabho ghaṭotkacaṃ samutsṛjya bhīmasenaṃ samāhvayat 20 taṃ bhīmaḥ sahasābhyetya rākṣasānta karaḥ prabho sagaṇaṃ rākṣasendraṃ taṃ śaravarṣair avākirat 21 tathaivālāyudho rājañ śilā dhautair ajihmagaiḥ abhyavarṣata kaunteyaṃ punaḥ punar ariṃdamaḥ 22 tathā te rākṣasāḥ sarve bhīmasenam upādravan nānāpraharaṇā bhīmās tvatsutānāṃ jayaiṣiṇaḥ 23 sa tāḍyamāno balibhir bhīmaseno mahābalaḥ pañcabhiḥ pañcabhiḥ sarvāṃs tān avidhyac chitaiḥ śaraiḥ 24 te vadhyamānā hīmena rākṣasāḥ kharayonayaḥ vinedus tumulān nādān dudruvuś ca diśo daśa 25 tāṃs trāsyamānān bhīmena dṛṣṭvā rakṣo mahābalam abhidudrāva vegena śaraiś cainam avākirat 26 taṃ bhīmasenaḥ samare tīkṣṇāgrair akṣiṇoc charaiḥ alāyudhas tu tān astān bhīmena viśikhān raṇe ciccheda kāṃś cit samare tvarayā kāṃś cid agrahīt 27 sa taṃ dṛṣṭvā rākṣasendraṃ bhīmo bhīmaparākramaḥ gadāṃ cikṣepa vegena vajrapātopamāṃ tadā 28 tām āpatantīṃ vegena gadāṃ jvālākulāṃ tataḥ gadayā tāḍayām āsa sā gadā bhīmam āvrajat 29 sa rākṣasendraṃ kaunteyaḥ śaravarṣair avākirat tān apy asyākaron moghān rākṣaso niśitaiḥ śaraiḥ 30 te cāpi rākṣasāḥ sarve sainikā bhīmarūpiṇaḥ śāsanād rākṣasendrasya nijaghnū rathakuñjarān 31 pāñcālāḥ sṛñjayāś caiva vājinaḥ paramadvipāḥ na śāntiṃ lebhire tatra rakṣasair bhṛśapīḍitāḥ 32 taṃ tu dṛṣṭvā mahāghoraṃ vartamānaṃ mahāhave abravīt puruṣaśreṣṭho dhanaṃjayam idaṃ vacaḥ 33 paśyaṃ bhīmaṃ mahābāho rākṣasendra vaśaṃgatam padavīm asya gaccha tvaṃ mā vicāraya pāṇḍava 34 dhṛṣṭadyumnaḥ śikhaṇḍī ca yudhāmanyūttamaujasau sahitā draupadeyāś ca karṇaṃ yāntu mahārathāḥ 35 nakulaḥ sahadevaś ca yuyudhānaś ca vīryavān itarān rākṣasān ghnantu śāsanāt tava pāṇḍava 36 tvam apīmāṃ mahābāho camūṃ droṇa puraskṛtām vārayasva naravyāghra mahad dhi bhayam āgatam 37 evam ukte tu kṛṣṇena yathoddiṣṭā mahārathāḥ jagmur vaikartanaṃ karṇaṃ rākṣasāṃś cetarān raṇe 38 atha pūrṇāyatotsṛṣṭaiḥ śarair āśīviṣopamaiḥ dhanuś ciccheda bhīmasya rākṣasendraḥ pratāpavān 39 hayāṃś cāsya śitair bāṇaiḥ sārathiṃ ca mahābalaḥ jaghāna miṣataḥ saṃkhye bhīmasenasya bhārata 40 so 'vatīrya rathopasthād dhatāśvo hatasārathiḥ tasmai gurvīṃ gadāṃ ghorāṃ sa vinadyot sasarja ha 41 tatas tāṃ bhīmanirghoṣām āpatantīṃ mahāgadām gadayā rākṣaso ghoro nijaghāna nanāda ca 42 tad dṛṣṭvā rākṣasendrasya ghoraṃ karma bhayāvaham bhīmasenaḥ prahṛṣṭātmā gadām āśu parāmṛśat 43 tayoḥ samabhavad yuddhaṃ tumulaṃ nararakṣasoḥ gadā nipātasaṃhrādair bhuvaṃ kampayator bhṛśam 44 gadā vimuktau tau bhūyaḥ samāsadyetaretaram muṣṭibhir vajrasaṃhrādair anyonyam abhijaghnatuḥ 45 rathacakrair yugair akṣair adhiṣṭhānair upaskaraiḥ yathāsannam upādāya nijaghnatur amarṣaṇau 46 tau vikṣarantau rudhiraṃ samāsādyetaretaram mattāv iva mahānāgāv akṛṣyetāṃ punaḥ punaḥ 47 tam apaśyad dhṛṣīkeśaḥ pāṇḍavānāṃ hite rataḥ sa bhīmasena rakṣārthaṃ haiḍimbaṃ pratyacodayat |