|
1
[स] संप्रेक्ष्य समरे भीमं रक्षसा गरस्तम अन्तिकात वासुथेवॊ ऽबरवीथ वाक्यं घटॊत्कचम इथं तथा 2 पश्य भीमं महाबाहॊ रक्षसा गरस्तम अन्तिकात पश्यतां सर्वसैन्यानां तव चैव महाथ्युते 3 स कर्णं तवं समुत्सृज्य राक्षसेन्थ्रम अलायुधम जहि कषिप्रं महाबाहॊ पश्चात कर्णं वधिष्यसि 4 स वार्ष्णेय वचः शरुत्वा कर्णम उत्सृज्य वीर्यवान युयुधे राक्षसेन्थ्रेण बकभ्रात्रा घटॊत्कचः तयॊः सुतुमुलं युथ्धं बभूव निशि रक्षसॊः 5 अलायुधस्य यॊधांस तु राक्षसान भीमथर्शनान वेगेनापततः शूरान परगृहीतशरासनान 6 आत्तायुधः सुसंक्रुथ्धॊ युयुधानॊ महारदः नकुलः सहथेवश च चिच्छिथुर निशितैः शरैः 7 सर्वांश च समरे राजन किरीटी कषत्रियर्षभान परिचिक्षेप बीभत्सुः सर्वद परक्षिपञ शरान 8 कर्णश च समरे राजन वयथ्रावयत पार्दिवान धृष्टथ्युम्न शिखण्ड्याथीन पाञ्चालानां महारदान 9 तान वध्यमानान थृष्ट्वा तु भीमॊ भीमपराक्रमः अभ्ययात तवरितः कर्णं विशिखन्न विकिरन रणे 10 ततस ते ऽपय आययुर हत्वा राक्षसान्य अत्र सूतजः नकुलः सहथेवश च सात्यकिश च महारदः ते कर्णं यॊधयाम आसुः पाञ्चाला थरॊणम एव च 11 अलायुधस तु संक्रुथ्धॊ घटॊत्कचम अरिंथमम परिघेणातिकायेन ताडयाम आस मूर्धनि 12 स तु तेन परहारेण भैमसेनिर महाबलः ईषन मूर्छान्वितॊ ऽऽतमानं संस्तम्भयत वीर्यवान 13 ततॊ थीप्ताग्निसंकाशां शतघण्टाम अलंकृताम चिक्षेप समरे तस्मै गथां काञ्चनभूषणाम 14 सा हयान सारदिं चैव रदं चास्य महास्वना चूर्णयाम आस वेगेन विसृष्टा भीमकर्मणा 15 स भग्नहयचक्राक्षॊ विशीर्णध्वजकूबरः उत्पपात रदात तूर्णं मायाम आस्दाय राक्षसीम 16 स समास्दाय मायां तु ववर्ष रुधिरं बहु विथ्युथ विभ्राजितं चासीत तिमिराभ्राकुलं नभः 17 ततॊ वज्रनिपाताश च साशनिस्तनयित्नवः महांश चटचटा शब्थस तत्रासीथ धि महाहवे 18 तां परेक्ष्य विहितां मायां राक्षसॊ राक्षसेन तु ऊर्ध्वम उत्पत्य हैडिम्बस तां मायां माययावधीत 19 सॊ ऽभिवीक्ष्य हतां मायां मायावी माययैव हि अश्मवर्षं सुतुमुलं विससर्ज घटॊत्कचे 20 अश्मवर्षं स तथ घॊरं शरवर्षेण वीर्यवान थिशॊ विध्वंसयाम आस तथ अथ्भुतम इवाभवत 21 ततॊ नानाप्रहरणैर अन्यॊन्यम अभिवर्षताम आयसैः परिघैः शूलैर गथामुसलमुथ्गलैः 22 पिनाकैः करवालैर्श च तॊमरप्रासकम्पनैः नाराचैर निशितैर भल्लैः शरैश चक्रैः परश्वधैः 23 अयॊ गुडैर भिण्डिपालैर गॊशीर्षॊलूखलैर अपि उत्पाट्य च महाशाखैर विविधैर जगती रुहैः 24 शमी पीलु करीरैश च शम्याकैश चैव भारत इङ्गुथैर बथरीभिश च कॊविथारैश च पुष्पितैः 25 पलाशैर अरिमेथैश च पलक्षन्यग्रॊधपिप्पलैः मयथ्भिः समरे तस्मिन्न अन्यॊन्यम अभिजघ्नतुः 26 विविधैः पर्वताग्रैश च नानाधातुभिर आचितैः तेषां शब्धॊ महान आसीथ वज्राणां भिथ्यताम इव 27 युथ्धं तथ अभवथ घॊरं भैम्य अलायुधयॊर नृप हरीन्थ्रयॊर यदा राजन वालिसुग्रीवयॊः पुरा 28 तौ युथ्ध्वा विविधैर घॊरैर आयुधैर विशिखैस तदा परगृह्य निशितौ खड्गाव अन्यॊन्यम अभिजघ्नतुः 29 ताव अन्यॊन्यम अभिथ्रुत्य केशेषु सुमहाबलौ भुजाभ्यां पर्यगृह्णीतां महाकायौ महाबलौ 30 तौ भिन्नगात्रौ परस्वेथं सुस्रुवाते जनाधिप रुधिरं च महाकायाव अभिवृष्टाव इवाचलौ 31 अदाभिपत्य वेगेन समुथ्भ्राम्य च राक्षसम बलेनाक्षिप्य हैडिम्बश चकर्तास्य शिरॊमहत 32 सॊ ऽपहृत्य शिरस तस्य कुण्डलाभ्यां विभूषितम तथा सुतुमुलं नाथं ननाथ सुमहाबलः 33 हतं थृष्ट्वा महाकायं बकज्ञातिम अरिंथमम पाञ्चालाः पाण्डवाश चैव सिंहनाथान विनेथिरे 34 ततॊ भेरीसहस्राणि शङ्खानाम अयुतानि च अवाथयन पाण्डवेयास तस्मिन रक्षसि पातिते 35 अतीव सा निशा तेषां बभूव विजयावहा विथ्यॊतमाना विबभौ समन्ताथ थीपमालिनी 36 अलायुधस्य तु शिरॊ भैमसेनिर महाबलः थुर्यॊधनस्य परमुखे चिक्षेप गतचेतनम 37 अद थुर्यॊधनॊ राजा थृष्ट्वा हतम अलायुधम बभूव परमॊथ्विग्नः सह सैन्येन भारत 38 तेन हय अस्य परतिज्ञातं भीमसेनम अहं युधि हन्तेति सवयम आगम्य समरता वैरम उत्तमम 39 धरुवं स तेन हन्तव्य इत्य अमन्यन्त पार्दिवः जीवितं चिरकालाय भरातॄणां चाप्य अमन्यत 40 स तं थृष्ट्वा विनिहतं भीमसेनात्मजेन वै परतिज्ञां भीमसेनस्य पूर्णाम एवाभ्यमन्यत |
1
[s] saṃprekṣya samare bhīmaṃ rakṣasā grastam antikāt vāsudevo 'bravīd vākyaṃ ghaṭotkacam idaṃ tadā 2 paśya bhīmaṃ mahābāho rakṣasā grastam antikāt paśyatāṃ sarvasainyānāṃ tava caiva mahādyute 3 sa karṇaṃ tvaṃ samutsṛjya rākṣasendram alāyudham jahi kṣipraṃ mahābāho paścāt karṇaṃ vadhiṣyasi 4 sa vārṣṇeya vacaḥ śrutvā karṇam utsṛjya vīryavān yuyudhe rākṣasendreṇa bakabhrātrā ghaṭotkacaḥ tayoḥ sutumulaṃ yuddhaṃ babhūva niśi rakṣasoḥ 5 alāyudhasya yodhāṃs tu rākṣasān bhīmadarśanān vegenāpatataḥ śūrān pragṛhītaśarāsanān 6 āttāyudhaḥ susaṃkruddho yuyudhāno mahārathaḥ nakulaḥ sahadevaś ca cicchidur niśitaiḥ śaraiḥ 7 sarvāṃś ca samare rājan kirīṭī kṣatriyarṣabhān paricikṣepa bībhatsuḥ sarvatha prakṣipañ śarān 8 karṇaś ca samare rājan vyadrāvayata pārthivān dhṛṣṭadyumna śikhaṇḍyādīn pāñcālānāṃ mahārathān 9 tān vadhyamānān dṛṣṭvā tu bhīmo bhīmaparākramaḥ abhyayāt tvaritaḥ karṇaṃ viśikhann vikiran raṇe 10 tatas te 'py āyayur hatvā rākṣasāny atra sūtajaḥ nakulaḥ sahadevaś ca sātyakiś ca mahārathaḥ te karṇaṃ yodhayām āsuḥ pāñcālā droṇam eva ca 11 alāyudhas tu saṃkruddho ghaṭotkacam ariṃdamam parigheṇātikāyena tāḍayām āsa mūrdhani 12 sa tu tena prahāreṇa bhaimasenir mahābalaḥ īṣan mūrchānvito ''tmānaṃ saṃstambhayata vīryavān 13 tato dīptāgnisaṃkāśāṃ śataghaṇṭām alaṃkṛtām cikṣepa samare tasmai gadāṃ kāñcanabhūṣaṇām 14 sā hayān sārathiṃ caiva rathaṃ cāsya mahāsvanā cūrṇayām āsa vegena visṛṣṭā bhīmakarmaṇā 15 sa bhagnahayacakrākṣo viśīrṇadhvajakūbaraḥ utpapāta rathāt tūrṇaṃ māyām āsthāya rākṣasīm 16 sa samāsthāya māyāṃ tu vavarṣa rudhiraṃ bahu vidyud vibhrājitaṃ cāsīt timirābhrākulaṃ nabhaḥ 17 tato vajranipātāś ca sāśanistanayitnavaḥ mahāṃś caṭacaṭā śabdas tatrāsīd dhi mahāhave 18 tāṃ prekṣya vihitāṃ māyāṃ rākṣaso rākṣasena tu ūrdhvam utpatya haiḍimbas tāṃ māyāṃ māyayāvadhīt 19 so 'bhivīkṣya hatāṃ māyāṃ māyāvī māyayaiva hi aśmavarṣaṃ sutumulaṃ visasarja ghaṭotkace 20 aśmavarṣaṃ sa tad ghoraṃ śaravarṣeṇa vīryavān diśo vidhvaṃsayām āsa tad adbhutam ivābhavat 21 tato nānāpraharaṇair anyonyam abhivarṣatām āyasaiḥ parighaiḥ śūlair gadāmusalamudgalaiḥ 22 pinākaiḥ karavālairś ca tomaraprāsakampanaiḥ nārācair niśitair bhallaiḥ śaraiś cakraiḥ paraśvadhaiḥ 23 ayo guḍair bhiṇḍipālair gośīrṣolūkhalair api utpāṭya ca mahāśākhair vividhair jagatī ruhaiḥ 24 śamī pīlu karīraiś ca śamyākaiś caiva bhārata iṅgudair badarībhiś ca kovidāraiś ca puṣpitaiḥ 25 palāśair arimedaiś ca plakṣanyagrodhapippalaiḥ mayadbhiḥ samare tasminn anyonyam abhijaghnatuḥ 26 vividhaiḥ parvatāgraiś ca nānādhātubhir ācitaiḥ teṣāṃ śabdho mahān āsīd vajrāṇāṃ bhidyatām iva 27 yuddhaṃ tad abhavad ghoraṃ bhaimy alāyudhayor nṛpa harīndrayor yathā rājan vālisugrīvayoḥ purā 28 tau yuddhvā vividhair ghorair āyudhair viśikhais tathā pragṛhya niśitau khaḍgāv anyonyam abhijaghnatuḥ 29 tāv anyonyam abhidrutya keśeṣu sumahābalau bhujābhyāṃ paryagṛhṇītāṃ mahākāyau mahābalau 30 tau bhinnagātrau prasvedaṃ susruvāte janādhipa rudhiraṃ ca mahākāyāv abhivṛṣṭāv ivācalau 31 athābhipatya vegena samudbhrāmya ca rākṣasam balenākṣipya haiḍimbaś cakartāsya śiromahat 32 so 'pahṛtya śiras tasya kuṇḍalābhyāṃ vibhūṣitam tadā sutumulaṃ nādaṃ nanāda sumahābalaḥ 33 hataṃ dṛṣṭvā mahākāyaṃ bakajñātim ariṃdamam pāñcālāḥ pāṇḍavāś caiva siṃhanādān vinedire 34 tato bherīsahasrāṇi śaṅkhānām ayutāni ca avādayan pāṇḍaveyās tasmin rakṣasi pātite 35 atīva sā niśā teṣāṃ babhūva vijayāvahā vidyotamānā vibabhau samantād dīpamālinī 36 alāyudhasya tu śiro bhaimasenir mahābalaḥ duryodhanasya pramukhe cikṣepa gatacetanam 37 atha duryodhano rājā dṛṣṭvā hatam alāyudham babhūva paramodvignaḥ saha sainyena bhārata 38 tena hy asya pratijñātaṃ bhīmasenam ahaṃ yudhi hanteti svayam āgamya smaratā vairam uttamam 39 dhruvaṃ sa tena hantavya ity amanyanta pārthivaḥ jīvitaṃ cirakālāya bhrātṝṇāṃ cāpy amanyata 40 sa taṃ dṛṣṭvā vinihataṃ bhīmasenātmajena vai pratijñāṃ bhīmasenasya pūrṇām evābhyamanyata |