|
1
[धृ] कर्णथुर्यॊधनाथीनां शकुनेः सौबलस्य च अपनीतं महत तात तव चैव विशेषतः 2 यथ आजानीत तां शक्तिम एकघ्नीं सततं रणे अनिवार्याम असह्यां च थेवैर अपि स वासवैः 3 सा किमर्दं न कर्णेन परवृत्ते समरे पुरा न थेवकी सुते मुक्ता फल्गुने वापि संजय 4 [स] संग्रामाथ विनिवृत्तानां सर्वेषां यॊ विशां पते रात्रौ कुरु कुलश्रेष्ठ मन्त्रॊ ऽयं समजायत 5 परभातमात्रे शवॊभूते केशवायार्जुनाय वा शक्तिर एष विमॊक्तव्या कर्ण कर्णेति नित्यशः 6 ततः परभातसमये राजन कर्णस्य थैवतैः अन्येषां चैव यॊधानां सा बुथ्धिर नश्यते पुनः 7 थैवम एव परं मन्ये यत कर्णॊ हस्तसंस्दया न जघान रणे पार्दं कृषणं वा थेवकी सुतम 8 तस्य हस्तिस्दिता शक्तिः कालरात्रिर इवॊथ्यता थैवॊपहतबुथ्धित्वान न तां कर्णॊ विमुक्तवान 9 कृष्णे वा थेवकीपुत्रे मॊहितॊ थेव मायया पार्दे वा शक्र कल्पे वै वधार्दं वासवी परभॊ 10 [धृ] थैवेनैव हता यूयं सवबुथ्ध्या केशवस्य च गता हि वासवी हत्वा तृणभूतं घटॊत्कचम 11 कर्णश च मम पुत्राश च सर्वे चान्ये च पार्दिवाः अनेन थुष्प्रणीतेन गता वैवस्वतक्षयम 12 भूय एव तु मे शंस यदा युथ्धम अवर्तत कुरूणां पाण्डवानां च हैडिम्बे निहते तथा 13 ये च ते ऽभयथ्रवन थरॊणं वयाढानीकाः परहारिणः सृञ्जयाः सह पाञ्चालैस ते ऽपय अकुर्वन कदं रणम 14 सौमथत्तेर वधाथ थरॊणम आयस्तं सैधवस्य च अमर्षाज जीवितं तयक्त्वा गाहमानं वरूदिनीम 15 जृम्भमाणम इव वयाघ्रं वयात्ताननम इवान्तकम कदं परत्युथ्ययुर थरॊणम अस्यन्तं पाण्डुसृञ्जयाः 16 आचार्यं ये च ते ऽरक्षन थुर्यॊधन पुरॊगमाः थरौणिकर्णकृपास तात ते ऽपय अकुर्वन किम आहवे 17 भारथ्वाजं जिघांसन्तौ सव्यसाचि वृकॊथरौ समार्छन मामका युथ्धे कदं संजय शंस मे 18 सिन्धुराजवधेनेमे घटॊत्कच वधेन ते अमर्षिताः सुसंक्रुथ्धा रणं चक्रुः कदं निशि 19 [स] हते घटॊत्कचे राजन कर्णेन निशि राक्षसे परणथत्सु च हृष्टेषु तावकेषु युयुत्सुषु 20 आपतत्सु च वेगेन वध्यमाने बले ऽपि च विगाढायां रजन्यां च राजा थैन्यं परं गतः 21 अब्रवीच च महाबाहुर भीमसेनं परंतपः आवारय महाबाहॊ धार्तराष्ट्रस्य वाहिनीम हैडिम्बस्याभिघातेन मॊहॊ माम आविशन महान 22 एवं भीमं समाथिश्य सवरदे समुपाविशत अश्रुपूर्णमुखॊ राजा निःश्वसंश च पुनः पुनः कश्मलं पराविशथ घॊरं थृष्ट्वा कर्णस्य विक्रमम 23 तं तदा वयदितं थृष्ट्वा कृष्णॊ वचनम अब्रवीत मा वयदां कुरु कौन्तेय नैतत तवय्य उपपथ्यते वैक्लव्यं भरतश्रेष्ठ यदा पराकृतपूरुषे 24 उत्तिष्ठ राजन युध्यस्व वह गुर्वीं धुरं विभॊ तवयि वैक्लव्यम आपन्नॊ संशयॊ विजये भवेत 25 शरुत्वा कृष्णस्य वचनं धर्मराजॊ युधिष्ठिरः विमृज्य नेत्रे पाणिभ्यां कृष्णं वचनम अब्रवीत 26 विथिता ते महाबाहॊ धर्माणां परमा गतिः बरह्महत्या फलं तस्य यः कृतं नावबुध्यते 27 अस्माकं हि वनस्दानां हैडिम्बेन महात्मना बलेनापि सता तेन कृतं साह्यं जनार्थन 28 अस्त्रहेतॊर गतं जञात्वा पाण्डवं शवेतवाहनम असौ कृष्ण महेष्वासः काम्यके माम उपस्दितः उषितश च सहास्माभिर यावन नासीथ धनंजयः 29 गन्धमाथन यात्रायां थुर्गेभ्यश च सम तारिताः पाञ्चाली च परिश्रान्ता पृष्ठेनॊढा महात्मना 30 आरम्भाच चैव युथ्धानां यथ एष कृतवान परभॊ मथर्दं थुष्करं कर्मकृतं तेन महात्मना 31 सवभावाथ या च मे परीतिः सहथेवे जनार्थन सैव मे थविगुणा परीती राक्षसेन्थ्रे घटॊत्कचे 32 भक्तश च मे महाबाहुः परियॊ ऽसयाहं परियश च मे येन विन्थामि वार्ष्णेय कश्मलं शॊकतापितः 33 पश्य सैन्यानि वार्ष्णेय थराव्यमाणानि कौरवैः थरॊणकर्णौ च संयत्तौ पश्य युथ्धे महारदौ 34 निशीदे पाण्डवं सैन्यम आभ्यां पश्य परमर्थितम गजाभ्याम इव मत्ताभ्यां यदा नडवनं महत 35 अनाथृत्य बलं बाह्वॊर भीमसेनस्य माधव चित्रास्त्रतां च पार्दस्य विक्रमन्ते सम कौरवाः 36 एष थरॊणश च कर्णश च राजा चैव सुयॊधनः निहत्य राक्षसं युथ्धे हृष्टा नर्थन्ति संयुगे 37 कदम अस्मासु जीवत्सु तवयि चैव जनार्थन हैडिम्बः पराप्तवान मृत्युं सूतपुत्रेण संगतः 38 कथर्दी कृत्यनः सर्वान पश्यतः सव्यसाचिनः निहतॊ राक्षसः कृष्ण भैमसेनिर महाबलः 39 यथाभिमन्युर निहतॊ धार्तराष्ट्रैर थुरात्मभिः नासीत तत्र रणे कृष्ण सव्यसाची महारदः 40 निरुथ्धाश च वयं सर्वे सैन्धवेन थुरात्मना निमित्तम अभवथ थरॊणः सपुत्रस तत्र कर्मणि 41 उपथिष्टॊ वधॊपायः कर्णस्य गुरुणा सवयम वयायच्छतश च खड्गेन थविधा खड्गं चकार ह 42 वयसने वर्तमानस्य कृतवर्मा नृशंसवत अश्वाञ जघान सहसा तदॊभौ पार्ष्णिसारदी तदेतरे महेष्वासाः सौभथ्रं युध्य अपातयन 43 अल्पे च कारणे कृष्णे हतॊ गाण्डीवधन्वना सैन्धवॊ याथव शरेष्ठ तच च नातिप्रियं मम 44 यथि शत्रुवधे नयाय्यॊ भवेत कर्तुं च पाण्डवैः थरॊणकर्णौ रणे पूर्वं हन्तव्याव इति मे मतिः 45 एतौ मूलं हि थुःखानाम अस्माकं पुरुषर्षभ एतौ रणे समासाथ्य पराश्वस्तः सुयॊधनः 46 यत्र वध्यॊ भवेथ थरॊणः सूतपुत्रश च सानुगः तत्रावधीन महाबाहुः सैन्धवं थूरवासिनम 47 अवश्यं तु मया कार्यः सूतपुत्रस्य निग्रहः ततॊ यास्याम्य अहं वीर सवयं कर्ण जिघांसया भीमसेनॊ महाबाहुर थरॊणानीकेन संगतः 48 एवम उक्त्वा ययौ तूर्णं तवरमाणॊ युधिष्ठिरः स विस्फार्य महच चापं शङ्खं परध्माप्य भैरवम 49 ततॊ रदसहस्रेण गजानां च शतैस तरिभिः वाजिभिः पञ्च साहस्रैस तरिसाहस्रैः परभथ्रकैः वृतः शिखण्डी तवरितॊ राजानं पृष्ठतॊ ऽनवयात 50 ततॊ भेरीः समाजघ्नुः शङ्खान थध्मुश च थंशिताः पाञ्चालाः पाण्डवाश चैव युधिष्ठिरपुरॊगमाः 51 ततॊ ऽबरवीन महाबाहुर वासुथेवॊ धनंजयम एष परयाति तवरितॊ करॊधाविष्टॊ युधिष्ठिरः जिघांसुः सूतपुत्रस्य तस्यॊपेक्षा न युज्यते 52 एवम उक्त्वा हृषीकेशः शीघ्रम अश्वान अचॊथयत थूरं च यात्म राजानम अन्वगच्छज जनार्थनः 53 तं थृष्ट्वा सहसा यान्तं सूतपुत्र जिघांसया शॊकॊपहतसंकल्पं थह्यमानम इवाग्निना अभिगम्याब्रवीथ वयासॊ धर्मपुत्रं युधिष्ठिरम 54 कर्णम आसाथ्य संग्रामे थिष्ट्या जीवति फल्गुनः सव्यसाचि वधाकाङ्क्षी शक्तिं रक्षितवान हि सः 55 न चागाथ वैरदं जिष्णुर थिष्ट्या तं भरतर्षभ सृजेतां सपर्धिनाव एतौ थिव्यान्य अस्त्राणि सर्वशः 56 वध्यमानेषु चास्त्रेषु पीडितः सूतनन्थनः वासवीं समरे शक्तिं धरुवं मुञ्चेथ युधिष्ठिर 57 ततॊ भवेत ते वयसनं घॊरं भरतसत्तम थिष्ट्या रक्षॊ हतं युथ्धे सूतपुत्रेण मानथ 58 वासवीं कारणं कृत्वा कालेनापहतॊ हय असौ तवैव कारणाथ रक्षॊ निहतं तात संयुगे 59 मा करुधॊ भरतश्रेष्ठ मा च शॊके मनः कृदाः पराणिनाम इह सर्वेषाम एषा निष्ठा युधिष्ठिर 60 भरातृभिः सहितः सर्वैः पार्दिवैश च महात्मभिः कौरवान समरे राजन्न अभियुध्यस्व भारत पञ्चमे थिवसे चैव पृदिवी ते भविष्यति 61 नित्यं च पुरुषव्याघ्र धर्मम एव विचिन्तय आनृशंस्यं तपॊ थानं कषमां सत्यं च पाण्डव 62 सेवेदाः परमप्रीतॊ यतॊ धर्मस ततॊ जयः इत्य उक्त्वा पाण्डवं वयासत तत्रैवान्तरधीयत |
1
[dhṛ] karṇaduryodhanādīnāṃ śakuneḥ saubalasya ca apanītaṃ mahat tāta tava caiva viśeṣataḥ 2 yad ājānīta tāṃ śaktim ekaghnīṃ satataṃ raṇe anivāryām asahyāṃ ca devair api sa vāsavaiḥ 3 sā kimarthaṃ na karṇena pravṛtte samare purā na devakī sute muktā phalgune vāpi saṃjaya 4 [s] saṃgrāmād vinivṛttānāṃ sarveṣāṃ yo viśāṃ pate rātrau kuru kulaśreṣṭha mantro 'yaṃ samajāyata 5 prabhātamātre śvobhūte keśavāyārjunāya vā śaktir eṣa vimoktavyā karṇa karṇeti nityaśaḥ 6 tataḥ prabhātasamaye rājan karṇasya daivataiḥ anyeṣāṃ caiva yodhānāṃ sā buddhir naśyate punaḥ 7 daivam eva paraṃ manye yat karṇo hastasaṃsthayā na jaghāna raṇe pārthaṃ kṛṣaṇṃ vā devakī sutam 8 tasya hastisthitā śaktiḥ kālarātrir ivodyatā daivopahatabuddhitvān na tāṃ karṇo vimuktavān 9 kṛṣṇe vā devakīputre mohito deva māyayā pārthe vā śakra kalpe vai vadhārthaṃ vāsavī prabho 10 [dhṛ] daivenaiva hatā yūyaṃ svabuddhyā keśavasya ca gatā hi vāsavī hatvā tṛṇabhūtaṃ ghaṭotkacam 11 karṇaś ca mama putrāś ca sarve cānye ca pārthivāḥ anena duṣpraṇītena gatā vaivasvatakṣayam 12 bhūya eva tu me śaṃsa yathā yuddham avartata kurūṇāṃ pāṇḍavānāṃ ca haiḍimbe nihate tadā 13 ye ca te 'bhyadravan droṇaṃ vyāḍhānīkāḥ prahāriṇaḥ sṛñjayāḥ saha pāñcālais te 'py akurvan kathaṃ raṇam 14 saumadatter vadhād droṇam āyastaṃ saidhavasya ca amarṣāj jīvitaṃ tyaktvā gāhamānaṃ varūthinīm 15 jṛmbhamāṇam iva vyāghraṃ vyāttānanam ivāntakam kathaṃ pratyudyayur droṇam asyantaṃ pāṇḍusṛñjayāḥ 16 ācāryaṃ ye ca te 'rakṣan duryodhana purogamāḥ drauṇikarṇakṛpās tāta te 'py akurvan kim āhave 17 bhāradvājaṃ jighāṃsantau savyasāci vṛkodarau samārchan māmakā yuddhe kathaṃ saṃjaya śaṃsa me 18 sindhurājavadheneme ghaṭotkaca vadhena te amarṣitāḥ susaṃkruddhā raṇaṃ cakruḥ kathaṃ niśi 19 [s] hate ghaṭotkace rājan karṇena niśi rākṣase praṇadatsu ca hṛṣṭeṣu tāvakeṣu yuyutsuṣu 20 āpatatsu ca vegena vadhyamāne bale 'pi ca vigāḍhāyāṃ rajanyāṃ ca rājā dainyaṃ paraṃ gataḥ 21 abravīc ca mahābāhur bhīmasenaṃ paraṃtapaḥ āvāraya mahābāho dhārtarāṣṭrasya vāhinīm haiḍimbasyābhighātena moho mām āviśan mahān 22 evaṃ bhīmaṃ samādiśya svarathe samupāviśat aśrupūrṇamukho rājā niḥśvasaṃś ca punaḥ punaḥ kaśmalaṃ prāviśad ghoraṃ dṛṣṭvā karṇasya vikramam 23 taṃ tathā vyathitaṃ dṛṣṭvā kṛṣṇo vacanam abravīt mā vyathāṃ kuru kaunteya naitat tvayy upapadyate vaiklavyaṃ bharataśreṣṭha yathā prākṛtapūruṣe 24 uttiṣṭha rājan yudhyasva vaha gurvīṃ dhuraṃ vibho tvayi vaiklavyam āpanno saṃśayo vijaye bhavet 25 śrutvā kṛṣṇasya vacanaṃ dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ vimṛjya netre pāṇibhyāṃ kṛṣṇaṃ vacanam abravīt 26 viditā te mahābāho dharmāṇāṃ paramā gatiḥ brahmahatyā phalaṃ tasya yaḥ kṛtaṃ nāvabudhyate 27 asmākaṃ hi vanasthānāṃ haiḍimbena mahātmanā balenāpi satā tena kṛtaṃ sāhyaṃ janārdana 28 astrahetor gataṃ jñātvā pāṇḍavaṃ śvetavāhanam asau kṛṣṇa maheṣvāsaḥ kāmyake mām upasthitaḥ uṣitaś ca sahāsmābhir yāvan nāsīd dhanaṃjayaḥ 29 gandhamādana yātrāyāṃ durgebhyaś ca sma tāritāḥ pāñcālī ca pariśrāntā pṛṣṭhenoḍhā mahātmanā 30 ārambhāc caiva yuddhānāṃ yad eṣa kṛtavān prabho madarthaṃ duṣkaraṃ karmakṛtaṃ tena mahātmanā 31 svabhāvād yā ca me prītiḥ sahadeve janārdana saiva me dviguṇā prītī rākṣasendre ghaṭotkace 32 bhaktaś ca me mahābāhuḥ priyo 'syāhaṃ priyaś ca me yena vindāmi vārṣṇeya kaśmalaṃ śokatāpitaḥ 33 paśya sainyāni vārṣṇeya drāvyamāṇāni kauravaiḥ droṇakarṇau ca saṃyattau paśya yuddhe mahārathau 34 niśīthe pāṇḍavaṃ sainyam ābhyāṃ paśya pramarditam gajābhyām iva mattābhyāṃ yathā naḍavanaṃ mahat 35 anādṛtya balaṃ bāhvor bhīmasenasya mādhava citrāstratāṃ ca pārthasya vikramante sma kauravāḥ 36 eṣa droṇaś ca karṇaś ca rājā caiva suyodhanaḥ nihatya rākṣasaṃ yuddhe hṛṣṭā nardanti saṃyuge 37 katham asmāsu jīvatsu tvayi caiva janārdana haiḍimbaḥ prāptavān mṛtyuṃ sūtaputreṇa saṃgataḥ 38 kadarthī kṛtyanaḥ sarvān paśyataḥ savyasācinaḥ nihato rākṣasaḥ kṛṣṇa bhaimasenir mahābalaḥ 39 yadābhimanyur nihato dhārtarāṣṭrair durātmabhiḥ nāsīt tatra raṇe kṛṣṇa savyasācī mahārathaḥ 40 niruddhāś ca vayaṃ sarve saindhavena durātmanā nimittam abhavad droṇaḥ saputras tatra karmaṇi 41 upadiṣṭo vadhopāyaḥ karṇasya guruṇā svayam vyāyacchataś ca khaḍgena dvidhā khaḍgaṃ cakāra ha 42 vyasane vartamānasya kṛtavarmā nṛśaṃsavat aśvāñ jaghāna sahasā tathobhau pārṣṇisārathī tathetare maheṣvāsāḥ saubhadraṃ yudhy apātayan 43 alpe ca kāraṇe kṛṣṇe hato gāṇḍīvadhanvanā saindhavo yādava śreṣṭha tac ca nātipriyaṃ mama 44 yadi śatruvadhe nyāyyo bhavet kartuṃ ca pāṇḍavaiḥ droṇakarṇau raṇe pūrvaṃ hantavyāv iti me matiḥ 45 etau mūlaṃ hi duḥkhānām asmākaṃ puruṣarṣabha etau raṇe samāsādya parāśvastaḥ suyodhanaḥ 46 yatra vadhyo bhaved droṇaḥ sūtaputraś ca sānugaḥ tatrāvadhīn mahābāhuḥ saindhavaṃ dūravāsinam 47 avaśyaṃ tu mayā kāryaḥ sūtaputrasya nigrahaḥ tato yāsyāmy ahaṃ vīra svayaṃ karṇa jighāṃsayā bhīmaseno mahābāhur droṇānīkena saṃgataḥ 48 evam uktvā yayau tūrṇaṃ tvaramāṇo yudhiṣṭhiraḥ sa visphārya mahac cāpaṃ śaṅkhaṃ pradhmāpya bhairavam 49 tato rathasahasreṇa gajānāṃ ca śatais tribhiḥ vājibhiḥ pañca sāhasrais trisāhasraiḥ prabhadrakaiḥ vṛtaḥ śikhaṇḍī tvarito rājānaṃ pṛṣṭhato 'nvayāt 50 tato bherīḥ samājaghnuḥ śaṅkhān dadhmuś ca daṃśitāḥ pāñcālāḥ pāṇḍavāś caiva yudhiṣṭhirapurogamāḥ 51 tato 'bravīn mahābāhur vāsudevo dhanaṃjayam eṣa prayāti tvarito krodhāviṣṭo yudhiṣṭhiraḥ jighāṃsuḥ sūtaputrasya tasyopekṣā na yujyate 52 evam uktvā hṛṣīkeśaḥ śīghram aśvān acodayat dūraṃ ca yātma rājānam anvagacchaj janārdanaḥ 53 taṃ dṛṣṭvā sahasā yāntaṃ sūtaputra jighāṃsayā śokopahatasaṃkalpaṃ dahyamānam ivāgninā abhigamyābravīd vyāso dharmaputraṃ yudhiṣṭhiram 54 karṇam āsādya saṃgrāme diṣṭyā jīvati phalgunaḥ savyasāci vadhākāṅkṣī śaktiṃ rakṣitavān hi saḥ 55 na cāgād vairathaṃ jiṣṇur diṣṭyā taṃ bharatarṣabha sṛjetāṃ spardhināv etau divyāny astrāṇi sarvaśaḥ 56 vadhyamāneṣu cāstreṣu pīḍitaḥ sūtanandanaḥ vāsavīṃ samare śaktiṃ dhruvaṃ muñced yudhiṣṭhira 57 tato bhavet te vyasanaṃ ghoraṃ bharatasattama diṣṭyā rakṣo hataṃ yuddhe sūtaputreṇa mānada 58 vāsavīṃ kāraṇaṃ kṛtvā kālenāpahato hy asau tavaiva kāraṇād rakṣo nihataṃ tāta saṃyuge 59 mā krudho bharataśreṣṭha mā ca śoke manaḥ kṛthāḥ prāṇinām iha sarveṣām eṣā niṣṭhā yudhiṣṭhira 60 bhrātṛbhiḥ sahitaḥ sarvaiḥ pārthivaiś ca mahātmabhiḥ kauravān samare rājann abhiyudhyasva bhārata pañcame divase caiva pṛthivī te bhaviṣyati 61 nityaṃ ca puruṣavyāghra dharmam eva vicintaya ānṛśaṃsyaṃ tapo dānaṃ kṣamāṃ satyaṃ ca pāṇḍava 62 sevethāḥ paramaprīto yato dharmas tato jayaḥ ity uktvā pāṇḍavaṃ vyāsat tatraivāntaradhīyata |