|
1
[स] पुत्रस तव महाराज मथ्रराजम इथं वचः विनयेनॊपसंगम्य परणयाथ वाक्यम अब्रवीत 2 सत्यव्रत महाभाग थविषताम अघवर्धन मथ्रेश्वर रणे शूर परसैन्यभयंकर 3 शरुतवान असि कर्णस्य बरुवतॊ वथतां वर यदा नृपतिसिंहानां मध्ये तवां वरयत्य अयम 4 तस्मात पार्द विनाशार्दं हितार्दं मम चैव हि सारद्यं रदिनां शरेष्ठ सुमनाः कर्तुम अर्हसि 5 अस्याभीशु गरहॊ लॊके नान्यॊ ऽसति भवता समः स पातु सर्वतः कर्णं भवान बरह्मेव शंकरम 6 पार्दस्य सचिवः कृष्णॊ यदाभीशु गरहॊ वरः तदा तवम अपि राधेयं सर्वतः परिपालय 7 भीष्मॊ थरॊणः कृपः कर्णॊ भवान भॊजश च वीर्यवान शकुनिः सौबलॊ थरौणिर अहम एव च नॊ बलम एषाम एव कृतॊ भागॊ नवधा पृतना पते 8 नैव भागॊ ऽतर भीष्मस्य थरॊणस्य च महात्मनः ताभ्याम अतीत्य तौ भागौ निहता मम शत्रवः 9 वृथ्धौ हि तौ नरव्याघ्रौ छलेन निहतौ च तौ कृत्वा नसुकरं कर्म गतौ सवर्गम इतॊ ऽनघ 10 तदान्ये पुरुषव्याघ्राः परैर विनिहता युधि अस्मथीयाश च बहवः सवर्गायॊपगता रणे तयक्त्वा पराणान यदाशक्ति चेष्टाः कृत्वा च पुष्कलाः 11 कर्णॊ हय एकॊ महाबाहुर अस्मत्प्रियहिते रतः भवांश च पुरुषव्याघ्र सर्वलॊकमहारदः तस्मिञ जयाशा विपुला मम मथ्रजनाधिप 12 पार्दस्य समरे कृष्णॊ यदाभीशु वरग्रहः तेन युक्तॊ रणे पार्दॊ रक्ष्यमाणश च पार्दिव यानि कर्माणि कुरुते परत्यक्षाणि तदैव ते 13 पूर्वं न समरे हय एवम अवधीथ अर्जुनॊ रिपून अहन्य अहनि मथ्रेश थरावयन थृश्यते युधि 14 भागॊ ऽवशिष्टः कर्णस्य तव चैव महाथ्युते तं भागं सह कर्णेन युगपन नाशयाहवे 15 सूर्यारुणौ यदाथृष्ट्वा तमॊ नश्यति मारिष तदा नश्यन्तु कौन्तेयाः सपाञ्चालाः ससृञ्जयाः 16 रदानां परवरः कर्णॊ यन्तॄणां परवरॊ भवान संनिपातः समॊ लॊके भवतॊर नास्ति कश चन 17 यदा सर्वास्व अवस्दासु वार्ष्णेयः पाति पाण्डवम तदा भवान परित्रातु कर्णं वैकर्तनं रणे 18 तवया सारदिना हय एष अप्रधृष्यॊ भविष्यति थेवतानाम अपि रणे सशक्राणां महीपते किं पुनः पाण्डवेयानां मातिशङ्कीर वचॊ मम 19 थुर्यॊधन वचः शरुत्वा शल्यः करॊधसमन्वितः तरिशिखां भरुकुटीं कृत्वा धुन्वन हस्तौ पुनः पुनः 20 करॊधरक्ते महानेत्रे परिवर्त्य महाभुजः कुलैश्वर्यश्रुतिबलैर थृप्तः शल्यॊ ऽबरवीथ इथम 21 अवमन्यसे मां गान्धारे धरुवं मां परिशङ्कसे यन मां बरवीषि विस्रब्धं सारद्यं करियताम इति 22 अस्मत्तॊ ऽभयधिकं कर्णं मन्यमानः परशंससि न चाहं युधि राधेयं गणये तुल्यम आत्मना 23 आथिश्यताम अभ्यधिकॊ ममांशः पृदिवीपते तम अहं समरे हत्वा गमिष्यामि यदागतम 24 अद वाप्य एक एवाहं यॊत्स्यामि कुरुनन्थन पश्य वीर्यं ममाथ्य तवं संग्रामे थहतॊ रिपून 25 न चाभिकामान कौरव्य विधाय हृथये पुमान अस्मथ्विधः परवर्तेत मा मा तवम अतिशङ्किदाः 26 युधि चाप्य अवमानॊ मे न कर्तव्यः कदं चन पश्य हीमौ मम भुजौ वज्रसंहननॊपमौ 27 धनुः पश्य च मे चित्रं शरांश चाशीविषॊपमान रदं पश्य च मे कॢप्तं सथश्वैर वातवेगितैः गथां च पश्य गान्धारे हेमपट्ट विभूषिताम 28 थारयेयं महीं करुथ्धॊ विकिरेयं च पर्वतान शॊषयेयं समुथ्रांश च तेजसा सवेन पार्दिव 29 तन माम एवंविधं जानन समर्दम अरिनिग्रहे कस्माथ युनक्षि सारद्ये नयूनस्याधिरदेर नृप 30 न नाम धुरि राजेन्थ्र परयॊक्तुं तवम इहार्हसि न हि पापीयसः शरेयान भूत्वा परेष्यत्वम उत्सहे 31 यॊ हय अभ्युपगतं परीत्या गरीयांसं वशे सदितम वशे पापीयसॊ धत्ते तत पापम अधरॊत्तरम 32 बराह्मणा बरह्मणा सृष्टा मुखात कषत्रम अदॊरसः ऊरुभ्याम असृजथ वैश्याञ शूथ्रान पथ्भ्याम इति शरुतिः तेभ्यॊ वर्णविशेषाश च परतिलॊमानुलॊमजाः 33 अदान्यॊन्यस्य संयॊगाच चातुर्वर्ण्यस्य भारत गॊप्तारः संग्रहीतारौ थातारः कषत्रियाः समृताः 34 याजनाध्यापनैर विप्रा विशुथ्धैश च परतिग्रहैः लॊकस्यानुग्रहार्दाय सदापिता बरह्मणा भुवि 35 कृषिश च पाशुपाल्यं च विशां थानं च सर्वशः बरह्मक्षत्रविशां शूथ्रा विहिताः परिचारकाः 36 बरह्मक्षत्रस्य विहितः सूता वै परिचारकाः न विट शूथ्रस्य तत्रैव शृणु वाक्यं ममानघ 37 सॊ ऽहं मूर्धावसिक्तः सन राजर्षिकुलसंभवः महारदः समाख्यातः सेव्यः सतव्यश च बन्थिनाम 38 सॊ ऽहम एताथृशॊ भूत्वा नेहारि कुलमर्थन सूतपुत्रस्य संग्रामे सारद्यं कर्तुम उत्सहे 39 अवमानम अहं पराप्य न यॊत्स्यामि कदं चन आपृच्छ्य तवाथ्य गान्धारे गमिष्यामि यदागतम 40 एवम उक्त्वा नरव्याघ्रः शल्यः समितिशॊभनः उत्दाय परययौ तूर्णं राजमध्याथ अमर्षितः 41 परणयाथ बहुमानाच च तं निगृह्य सुतस तव अब्रवीन मधुरं वाक्यं साम सर्वार्दसाधकम 42 यदा शल्य तवम आत्देथम एवम एतथ असंशयम अभिप्रायस तु मे कश चित तं निबॊध जनेश्वर 43 न कर्णॊ ऽभयधिकस तवत्तः शङ्के नैव कदं चन न हि मथ्रेश्वरॊ राजा कुर्याथ यथ अनृतं भवेत 44 ऋतम एव हि पूर्वास ते वहन्ति पुरुषॊत्तमाः तस्माथ आर्तायनिः परॊक्तॊ भवान इति मतिर मम 45 शल्य भूतश च शत्रूणां यस्मात तवं भुवि मानथ तस्माच छल्येति ते नाम कद्यते पृदिवीपते 46 यथ एव वयाहृतं पूर्वं भवता भूरिथक्षिण तथ एव कुरु धर्मज्ञ मथर्दं यथ यथ उच्यसे 47 न च तवत्तॊ हि राधेयॊ न चाहम अपि वीर्यवान वृणीमस तवां हयाग्र्याणां यन्तारम इति संयुगे 48 यदा हय अभ्यधिकं कर्णं गुणैस तात धनंजयात वासुथेवाथ अपि तवां च लॊकॊ ऽयम इति मन्यते 49 कर्णॊ हय अभ्यधिकः पार्दाथ अस्त्रैर एव नरर्षभ भवान अप्य अधिकः कृष्णाथ अश्वयाने बले तदा 50 यदाश्वहृथयं वेथ वासुथेवॊ महामनाः थविगुणं तवं तदा वेत्द मथ्रराज न संशयः 51 [ष] यन मा बरवीषि गान्धारे मध्ये सैन्यस्य कौरव विशिष्टं थेवकीपुत्रात परीतिमान अस्म्य अहं तवयि 52 एष सारद्यम आतिष्ठे राधेयस्य यशस्विनः युध्यतः पाण्डवाग्र्येण यदा तवं वीर मन्यसे 53 समयश च हि मे वीर कश चिथ वैकर्तनं परति उत्सृजेयं यदाश्रथ्धम अहं वाचॊ ऽसय संनिधौ 54 [स] तदेति राजन पुत्रस ते सह कर्णेन भारत अब्रवीन मथ्रराजस्य सुतं भरतसत्तम |
1
[s] putras tava mahārāja madrarājam idaṃ vacaḥ vinayenopasaṃgamya praṇayād vākyam abravīt 2 satyavrata mahābhāga dviṣatām aghavardhana madreśvara raṇe śūra parasainyabhayaṃkara 3 śrutavān asi karṇasya bruvato vadatāṃ vara yathā nṛpatisiṃhānāṃ madhye tvāṃ varayaty ayam 4 tasmāt pārtha vināśārthaṃ hitārthaṃ mama caiva hi sārathyaṃ rathināṃ śreṣṭha sumanāḥ kartum arhasi 5 asyābhīśu graho loke nānyo 'sti bhavatā samaḥ sa pātu sarvataḥ karṇaṃ bhavān brahmeva śaṃkaram 6 pārthasya sacivaḥ kṛṣṇo yathābhīśu graho varaḥ tathā tvam api rādheyaṃ sarvataḥ paripālaya 7 bhīṣmo droṇaḥ kṛpaḥ karṇo bhavān bhojaś ca vīryavān śakuniḥ saubalo drauṇir aham eva ca no balam eṣām eva kṛto bhāgo navadhā pṛtanā pate 8 naiva bhāgo 'tra bhīṣmasya droṇasya ca mahātmanaḥ tābhyām atītya tau bhāgau nihatā mama śatravaḥ 9 vṛddhau hi tau naravyāghrau chalena nihatau ca tau kṛtvā nasukaraṃ karma gatau svargam ito 'nagha 10 tathānye puruṣavyāghrāḥ parair vinihatā yudhi asmadīyāś ca bahavaḥ svargāyopagatā raṇe tyaktvā prāṇān yathāśakti ceṣṭāḥ kṛtvā ca puṣkalāḥ 11 karṇo hy eko mahābāhur asmatpriyahite rataḥ bhavāṃś ca puruṣavyāghra sarvalokamahārathaḥ tasmiñ jayāśā vipulā mama madrajanādhipa 12 pārthasya samare kṛṣṇo yathābhīśu varagrahaḥ tena yukto raṇe pārtho rakṣyamāṇaś ca pārthiva yāni karmāṇi kurute pratyakṣāṇi tathaiva te 13 pūrvaṃ na samare hy evam avadhīd arjuno ripūn ahany ahani madreśa drāvayan dṛśyate yudhi 14 bhāgo 'vaśiṣṭaḥ karṇasya tava caiva mahādyute taṃ bhāgaṃ saha karṇena yugapan nāśayāhave 15 sūryāruṇau yathādṛṣṭvā tamo naśyati māriṣa tathā naśyantu kaunteyāḥ sapāñcālāḥ sasṛñjayāḥ 16 rathānāṃ pravaraḥ karṇo yantṝṇāṃ pravaro bhavān saṃnipātaḥ samo loke bhavator nāsti kaś cana 17 yathā sarvāsv avasthāsu vārṣṇeyaḥ pāti pāṇḍavam tathā bhavān paritrātu karṇaṃ vaikartanaṃ raṇe 18 tvayā sārathinā hy eṣa apradhṛṣyo bhaviṣyati devatānām api raṇe saśakrāṇāṃ mahīpate kiṃ punaḥ pāṇḍaveyānāṃ mātiśaṅkīr vaco mama 19 duryodhana vacaḥ śrutvā śalyaḥ krodhasamanvitaḥ triśikhāṃ bhrukuṭīṃ kṛtvā dhunvan hastau punaḥ punaḥ 20 krodharakte mahānetre parivartya mahābhujaḥ kulaiśvaryaśrutibalair dṛptaḥ śalyo 'bravīd idam 21 avamanyase māṃ gāndhāre dhruvaṃ māṃ pariśaṅkase yan māṃ bravīṣi visrabdhaṃ sārathyaṃ kriyatām iti 22 asmatto 'bhyadhikaṃ karṇaṃ manyamānaḥ praśaṃsasi na cāhaṃ yudhi rādheyaṃ gaṇaye tulyam ātmanā 23 ādiśyatām abhyadhiko mamāṃśaḥ pṛthivīpate tam ahaṃ samare hatvā gamiṣyāmi yathāgatam 24 atha vāpy eka evāhaṃ yotsyāmi kurunandana paśya vīryaṃ mamādya tvaṃ saṃgrāme dahato ripūn 25 na cābhikāmān kauravya vidhāya hṛdaye pumān asmadvidhaḥ pravarteta mā mā tvam atiśaṅkithāḥ 26 yudhi cāpy avamāno me na kartavyaḥ kathaṃ cana paśya hīmau mama bhujau vajrasaṃhananopamau 27 dhanuḥ paśya ca me citraṃ śarāṃś cāśīviṣopamān rathaṃ paśya ca me kḷptaṃ sadaśvair vātavegitaiḥ gadāṃ ca paśya gāndhāre hemapaṭṭa vibhūṣitām 28 dārayeyaṃ mahīṃ kruddho vikireyaṃ ca parvatān śoṣayeyaṃ samudrāṃś ca tejasā svena pārthiva 29 tan mām evaṃvidhaṃ jānan samartham arinigrahe kasmād yunakṣi sārathye nyūnasyādhirather nṛpa 30 na nāma dhuri rājendra prayoktuṃ tvam ihārhasi na hi pāpīyasaḥ śreyān bhūtvā preṣyatvam utsahe 31 yo hy abhyupagataṃ prītyā garīyāṃsaṃ vaśe sthitam vaśe pāpīyaso dhatte tat pāpam adharottaram 32 brāhmaṇā brahmaṇā sṛṣṭā mukhāt kṣatram athorasaḥ ūrubhyām asṛjad vaiśyāñ śūdrān padbhyām iti śrutiḥ tebhyo varṇaviśeṣāś ca pratilomānulomajāḥ 33 athānyonyasya saṃyogāc cāturvarṇyasya bhārata goptāraḥ saṃgrahītārau dātāraḥ kṣatriyāḥ smṛtāḥ 34 yājanādhyāpanair viprā viśuddhaiś ca pratigrahaiḥ lokasyānugrahārthāya sthāpitā brahmaṇā bhuvi 35 kṛṣiś ca pāśupālyaṃ ca viśāṃ dānaṃ ca sarvaśaḥ brahmakṣatraviśāṃ śūdrā vihitāḥ paricārakāḥ 36 brahmakṣatrasya vihitaḥ sūtā vai paricārakāḥ na viṭ śūdrasya tatraiva śṛṇu vākyaṃ mamānagha 37 so 'haṃ mūrdhāvasiktaḥ san rājarṣikulasaṃbhavaḥ mahārathaḥ samākhyātaḥ sevyaḥ stavyaś ca bandinām 38 so 'ham etādṛśo bhūtvā nehāri kulamardana sūtaputrasya saṃgrāme sārathyaṃ kartum utsahe 39 avamānam ahaṃ prāpya na yotsyāmi kathaṃ cana āpṛcchya tvādya gāndhāre gamiṣyāmi yathāgatam 40 evam uktvā naravyāghraḥ śalyaḥ samitiśobhanaḥ utthāya prayayau tūrṇaṃ rājamadhyād amarṣitaḥ 41 praṇayād bahumānāc ca taṃ nigṛhya sutas tava abravīn madhuraṃ vākyaṃ sāma sarvārthasādhakam 42 yathā śalya tvam ātthedam evam etad asaṃśayam abhiprāyas tu me kaś cit taṃ nibodha janeśvara 43 na karṇo 'bhyadhikas tvattaḥ śaṅke naiva kathaṃ cana na hi madreśvaro rājā kuryād yad anṛtaṃ bhavet 44 ṛtam eva hi pūrvās te vahanti puruṣottamāḥ tasmād ārtāyaniḥ prokto bhavān iti matir mama 45 śalya bhūtaś ca śatrūṇāṃ yasmāt tvaṃ bhuvi mānada tasmāc chalyeti te nāma kathyate pṛthivīpate 46 yad eva vyāhṛtaṃ pūrvaṃ bhavatā bhūridakṣiṇa tad eva kuru dharmajña madarthaṃ yad yad ucyase 47 na ca tvatto hi rādheyo na cāham api vīryavān vṛṇīmas tvāṃ hayāgryāṇāṃ yantāram iti saṃyuge 48 yathā hy abhyadhikaṃ karṇaṃ guṇais tāta dhanaṃjayāt vāsudevād api tvāṃ ca loko 'yam iti manyate 49 karṇo hy abhyadhikaḥ pārthād astrair eva nararṣabha bhavān apy adhikaḥ kṛṣṇād aśvayāne bale tathā 50 yathāśvahṛdayaṃ veda vāsudevo mahāmanāḥ dviguṇaṃ tvaṃ tathā vettha madrarāja na saṃśayaḥ 51 [ṣ] yan mā bravīṣi gāndhāre madhye sainyasya kaurava viśiṣṭaṃ devakīputrāt prītimān asmy ahaṃ tvayi 52 eṣa sārathyam ātiṣṭhe rādheyasya yaśasvinaḥ yudhyataḥ pāṇḍavāgryeṇa yathā tvaṃ vīra manyase 53 samayaś ca hi me vīra kaś cid vaikartanaṃ prati utsṛjeyaṃ yathāśraddham ahaṃ vāco 'sya saṃnidhau 54 [s] tatheti rājan putras te saha karṇena bhārata abravīn madrarājasya sutaṃ bharatasattama |