|
1
[स] मथ्राधिपस्याधिरदिस तथैवं; वचॊ निशम्याप्रियम अप्रतीतः उवाच शल्यं विथितं ममैतथ; यदाविधाव अर्जुन वासुथेवौ 2 शौरे रदं वाहयतॊ ऽरजुनस्य; बलं महास्त्राणि च पाण्डवस्य अहं विजानामि यदावथ अथ्य; परॊक्षभूतं तव तत तु शल्यल 3 तौ चाप्रधृष्यौ शस्त्रभृतां वरिष्ठौ; वयपेतभीर यॊधयिष्यामि कृष्णौ संतापयत्य अभ्यधिकं तु रामाच; छापॊ ऽथय मां बराह्मणसत्तमाच च 4 अवात्सं वै बराह्मणच छथ्मनाहं; रामे पुरा थिव्यम अस्त्रं चिकीर्षुः तत्रापि मे थेवराजेन विघ्नॊ; हितार्दिना फल्गुनस्यैव शल्य 5 कृतॊ ऽवभेथेन ममॊरुम एत्य; परविश्य कीटस्य तनुं विरूपाम गुरॊर भयाच चापि न चेलिवान अहं; तच चावबुथ्धॊ थथृशे स विप्रः 6 पृष्ठश चाहं तम अवॊचं महर्षिं; सूतॊ ऽहम अस्मीति स मां शशाप सूतॊपधाव आप्तम इथं तवयास्त्रं; न कर्मकाले परतिभास्यति तवाम 7 अन्यत्र यस्मात तव मृत्युकालाथ; अब्राह्मणे बरह्म न हि धरुवं सयात तथ अथ्य पर्याप्तम अतीव शस्त्रम; अस्मिन संग्रामे तुमुले तात भीमे 8 अपां पतिर वेगवान अप्रमेयॊ; निमज्जयिष्यन निवहान परजानाम महानगं यः कुरुते समुथ्रं; वेलैव तं वारयत्य अप्रमेयम 9 परमुञ्चन्तं बाणसंघान अमॊघान; मर्मच छिथॊ वीर हणः सपत्रान कुन्तीपुत्रं परतियॊत्स्यामि युथ्धे; जया कर्षिणाम उत्तमम अथ्य लॊके 10 एवं बलेनातिबलं महास्त्रं; समुथ्रकल्पं सुथुरापम उग्रम शरौघिणं पार्दिवान मज्जयन्तं; वेलेव पार्दम इषुभिः संसहिष्ये 11 अथ्याहवे यस्य न तुल्यम अन्यं; मन्ये मनुष्यं धनुर आथथानम सुरासुरान वै युधि यॊ जयेत; तेनाथ्य मे पश्य युथ्धं सुघॊरम 12 अतिमानी पाण्डवॊ युथ्धकामॊ; अमानुषैर एष्यति मे महास्त्रैः तस्यास्त्रम अस्त्रैर अभिहत्य संख्ये; शरॊत्तमैः पातयिष्यामि पार्दम 13 थिवाकरेणापि समं तपन्तं; समाप्तरश्मिं यशसा जवलन्तम तमॊनुथं मेघ इवातिमात्रॊ; धनंजयं छाथयिष्यामि बाणैः 14 वैश्वानरं धूमशिखं जवलन्तं; तेजस्विनं लॊकम इमं थहन्तम मेघॊ भूत्वा शरवर्षैर यदाग्निं; तदा पार्दं शमयिष्यामि युथ्धे 15 परमादिनं बलवन्तं परहारिणं; परभञ्जनं मातरिश्वानम उग्रम युथ्धे सहिष्ये हिमवान इवाचलॊ; धनंजयं करुथ्धम अमृष्यमाणम 16 विशारथं रदमार्गेष्व असक्तं; धुर्यं नित्यं समरेषु परवीरम लॊके वरं सर्वधनुर्धराणां; धनंजयं संयुगे संसहिष्ये 17 अथ्याहवे यस्य न तुल्यम अन्यं; मध्ये मनुष्यं धनुर आथथानम सर्वाम इमां यः पृदिवीं सहेत; तदा विथ्वान यॊत्स्यमानॊ ऽसमि तेन 18 यः सर्वभूतानि सथेवकानि; परस्दे ऽजयत खाण्डवे सव्यसाची कॊ जीवितं रक्षमाणॊ हि तेन; युयुत्सते माम ऋते मानुषॊ ऽनयः 19 अहं तस्य पौरुषं पाण्डवस्य; बरूयां हृष्टः समितौ कषत्रियाणाम किं तवं मूर्खः परभषन मूढ चेता; माम अवॊचः पौरुषम अर्जुनस्य 20 अप्रियॊ यः परुषॊ निष्ठुरॊ हि; कषुथ्रः कषेप्ता कषमिणश चाक्षमावान हन्याम अहं ताथृशानां शतानि; कषमामि तवां कषमया कालयॊगात 21 अवॊचस तवं पाण्डवार्दे ऽपरियाणि; परधर्षयन मां मूढवत पापकर्मन मय्य आर्जवे जिह्मगतिर हतस तवं; मित्रथ्रॊही सप्त पथं हि मित्रम 22 कालस तव अयं मृत्युमयॊ ऽतिथारुणॊ; थुर्यॊधनॊ युथ्धम उपागमथ यत तस्यार्दसिथ्धिम अभिकाङ्क्षमाणस; तम अभ्येष्ये यत्र नैकान्त्यम अस्ति 23 मित्रं मिथेर नन्थतेः परीयतेर वा; संत्रायतेर मानथ मॊथतेर वा बरवीति तच चामुत विप्र पूर्वात; तच चापि सर्वं मम थुर्यॊधने ऽसति 24 शत्रुः शथेः शासतेः शायतेर वा; शृणातेर वा शवयतेर वापि सर्गे उपसर्गाथ बहुधा सूथतेश च; परायेण सर्वं तवयि तच च मह्यम 25 थुर्यॊधनार्दं तव चाप्रियार्दं; यशॊऽरदम आत्मार्दम अपीश्वरार्दम तस्माथ अहं पाण्डव वासुथेवौ; यॊत्स्ये यत्नात कर्म तत पश्य मे ऽथय 26 अस्त्राणि पश्याथ्य ममॊत्तमानि; बराह्माणि थिव्यान्य अद मानुषाणि आसाथयिष्याम्य अहम उग्रवीर्यं; थविपॊत्तमं मत्तम इवाभिमत्तः 27 अस्त्रं बराह्मं मनसा तथ धयजय्यं; कषेप्स्ये पार्दायाप्रतिमं जयाय तेनापि मे नैव मुच्येत युथ्धे; न चेत पतेथ विषमे मे ऽथय चक्रम 28 वैवस्वताथ थण्डहस्ताथ वरुणाथ वापि पाशिनः सगथाथ वा धनपतेः सवर्जाथ वापि वासवात 29 नान्यस्माथ अपि कस्माच चिथ बिभिमॊ हय आततायिनः इति शल्य विजानीहि यदा नाहं बिभेम्य अभीः 30 तस्माथ भयं न मे पार्दान नापि चैव जनार्थनात अथ्य युथ्धं हि ताभ्यां मे संपराये भविष्यति 31 शवभ्रे ते पततां चक्रम इति मे बराह्मणॊ ऽवथत युध्यमानस्य संग्रामे पराप्तस्यैकायने भयम 32 तस्माथ बिभेमि बलवथ बराह्मण वयाहृताथ अहम एते हि सॊमराजान ईश्वराः सुखथुःखयॊः 33 हॊमधेन्वा वत्सम अस्य परमत्त इषुणाहनम चरन्तम अजने शल्य बराह्मणात तपसॊ निधेः 34 ईषाथन्तान सप्तशतान थासीथास शतानि च थथतॊ थविजमुख्याय परसाथं न चकार मे 35 कृष्णानां शवेतवत्सानां सहस्राणि चतुर्थश आहरन न लभे तस्मात परसाथं थविजसत्तमात 36 ऋथ्धं गेहं सर्वकामैर यच च मे वसु किं चन तत सर्वम अस्मै सत्कृत्य परयच्छामि न चेच्छति 37 ततॊ ऽबरवीन मां याचन्तम अपराथ्धं परयत्नतः वयाहृतं यन मया सूत तत तदा न तथ अन्यदा 38 अनृतॊक्तं परजा हन्यात ततः पापम अवाप्नुयात तस्माथ धर्माभिरक्षार्दं नानृतं वक्क्तुम उत्सहे 39 मा तवं बरह्म गतिं हिंस्याः परायश्चित्तं कृतं तवया मथ्वाक्यं नानृतं लॊके कश चित कुर्यात समाप्नुहि 40 इत्य एतत ते मया परॊक्तं कषिप्तेनापि सुहृत्तया जानामि तवाधिक्षिपन्तं जॊषम आस्स्वॊत्तरं शृणु |
1
[s] madrādhipasyādhirathis tadaivaṃ; vaco niśamyāpriyam apratītaḥ uvāca śalyaṃ viditaṃ mamaitad; yathāvidhāv arjuna vāsudevau 2 śaure rathaṃ vāhayato 'rjunasya; balaṃ mahāstrāṇi ca pāṇḍavasya ahaṃ vijānāmi yathāvad adya; parokṣabhūtaṃ tava tat tu śalyal 3 tau cāpradhṛṣyau śastrabhṛtāṃ variṣṭhau; vyapetabhīr yodhayiṣyāmi kṛṣṇau saṃtāpayaty abhyadhikaṃ tu rāmāc; chāpo 'dya māṃ brāhmaṇasattamāc ca 4 avātsaṃ vai brāhmaṇac chadmanāhaṃ; rāme purā divyam astraṃ cikīrṣuḥ tatrāpi me devarājena vighno; hitārthinā phalgunasyaiva śalya 5 kṛto 'vabhedena mamorum etya; praviśya kīṭasya tanuṃ virūpām guror bhayāc cāpi na celivān ahaṃ; tac cāvabuddho dadṛśe sa vipraḥ 6 pṛṣṭhaś cāhaṃ tam avocaṃ maharṣiṃ; sūto 'ham asmīti sa māṃ śaśāpa sūtopadhāv āptam idaṃ tvayāstraṃ; na karmakāle pratibhāsyati tvām 7 anyatra yasmāt tava mṛtyukālād; abrāhmaṇe brahma na hi dhruvaṃ syāt tad adya paryāptam atīva śastram; asmin saṃgrāme tumule tāta bhīme 8 apāṃ patir vegavān aprameyo; nimajjayiṣyan nivahān prajānām mahānagaṃ yaḥ kurute samudraṃ; velaiva taṃ vārayaty aprameyam 9 pramuñcantaṃ bāṇasaṃghān amoghān; marmac chido vīra haṇaḥ sapatrān kuntīputraṃ pratiyotsyāmi yuddhe; jyā karṣiṇām uttamam adya loke 10 evaṃ balenātibalaṃ mahāstraṃ; samudrakalpaṃ sudurāpam ugram śaraughiṇaṃ pārthivān majjayantaṃ; veleva pārtham iṣubhiḥ saṃsahiṣye 11 adyāhave yasya na tulyam anyaṃ; manye manuṣyaṃ dhanur ādadānam surāsurān vai yudhi yo jayeta; tenādya me paśya yuddhaṃ sughoram 12 atimānī pāṇḍavo yuddhakāmo; amānuṣair eṣyati me mahāstraiḥ tasyāstram astrair abhihatya saṃkhye; śarottamaiḥ pātayiṣyāmi pārtham 13 divākareṇāpi samaṃ tapantaṃ; samāptaraśmiṃ yaśasā jvalantam tamonudaṃ megha ivātimātro; dhanaṃjayaṃ chādayiṣyāmi bāṇaiḥ 14 vaiśvānaraṃ dhūmaśikhaṃ jvalantaṃ; tejasvinaṃ lokam imaṃ dahantam megho bhūtvā śaravarṣair yathāgniṃ; tathā pārthaṃ śamayiṣyāmi yuddhe 15 pramāthinaṃ balavantaṃ prahāriṇaṃ; prabhañjanaṃ mātariśvānam ugram yuddhe sahiṣye himavān ivācalo; dhanaṃjayaṃ kruddham amṛṣyamāṇam 16 viśāradaṃ rathamārgeṣv asaktaṃ; dhuryaṃ nityaṃ samareṣu pravīram loke varaṃ sarvadhanurdharāṇāṃ; dhanaṃjayaṃ saṃyuge saṃsahiṣye 17 adyāhave yasya na tulyam anyaṃ; madhye manuṣyaṃ dhanur ādadānam sarvām imāṃ yaḥ pṛthivīṃ saheta; tathā vidvān yotsyamāno 'smi tena 18 yaḥ sarvabhūtāni sadevakāni; prasthe 'jayat khāṇḍave savyasācī ko jīvitaṃ rakṣamāṇo hi tena; yuyutsate mām ṛte mānuṣo 'nyaḥ 19 ahaṃ tasya pauruṣaṃ pāṇḍavasya; brūyāṃ hṛṣṭaḥ samitau kṣatriyāṇām kiṃ tvaṃ mūrkhaḥ prabhaṣan mūḍha cetā; mām avocaḥ pauruṣam arjunasya 20 apriyo yaḥ paruṣo niṣṭhuro hi; kṣudraḥ kṣeptā kṣamiṇaś cākṣamāvān hanyām ahaṃ tādṛśānāṃ śatāni; kṣamāmi tvāṃ kṣamayā kālayogāt 21 avocas tvaṃ pāṇḍavārthe 'priyāṇi; pradharṣayan māṃ mūḍhavat pāpakarman mayy ārjave jihmagatir hatas tvaṃ; mitradrohī sapta padaṃ hi mitram 22 kālas tv ayaṃ mṛtyumayo 'tidāruṇo; duryodhano yuddham upāgamad yat tasyārthasiddhim abhikāṅkṣamāṇas; tam abhyeṣye yatra naikāntyam asti 23 mitraṃ mider nandateḥ prīyater vā; saṃtrāyater mānada modater vā bravīti tac cāmuta vipra pūrvāt; tac cāpi sarvaṃ mama duryodhane 'sti 24 śatruḥ śadeḥ śāsateḥ śāyater vā; śṛṇāter vā śvayater vāpi sarge upasargād bahudhā sūdateś ca; prāyeṇa sarvaṃ tvayi tac ca mahyam 25 duryodhanārthaṃ tava cāpriyārthaṃ; yaśo'rtham ātmārtham apīśvarārtham tasmād ahaṃ pāṇḍava vāsudevau; yotsye yatnāt karma tat paśya me 'dya 26 astrāṇi paśyādya mamottamāni; brāhmāṇi divyāny atha mānuṣāṇi āsādayiṣyāmy aham ugravīryaṃ; dvipottamaṃ mattam ivābhimattaḥ 27 astraṃ brāhmaṃ manasā tad dhyajayyaṃ; kṣepsye pārthāyāpratimaṃ jayāya tenāpi me naiva mucyeta yuddhe; na cet pated viṣame me 'dya cakram 28 vaivasvatād daṇḍahastād varuṇād vāpi pāśinaḥ sagadād vā dhanapateḥ savarjād vāpi vāsavāt 29 nānyasmād api kasmāc cid bibhimo hy ātatāyinaḥ iti śalya vijānīhi yathā nāhaṃ bibhemy abhīḥ 30 tasmād bhayaṃ na me pārthān nāpi caiva janārdanāt adya yuddhaṃ hi tābhyāṃ me saṃparāye bhaviṣyati 31 śvabhre te patatāṃ cakram iti me brāhmaṇo 'vadat yudhyamānasya saṃgrāme prāptasyaikāyane bhayam 32 tasmād bibhemi balavad brāhmaṇa vyāhṛtād aham ete hi somarājāna īśvarāḥ sukhaduḥkhayoḥ 33 homadhenvā vatsam asya pramatta iṣuṇāhanam carantam ajane śalya brāhmaṇāt tapaso nidheḥ 34 īṣādantān saptaśatān dāsīdāsa śatāni ca dadato dvijamukhyāya prasādaṃ na cakāra me 35 kṛṣṇānāṃ śvetavatsānāṃ sahasrāṇi caturdaśa āharan na labhe tasmāt prasādaṃ dvijasattamāt 36 ṛddhaṃ gehaṃ sarvakāmair yac ca me vasu kiṃ cana tat sarvam asmai satkṛtya prayacchāmi na cecchati 37 tato 'bravīn māṃ yācantam aparāddhaṃ prayatnataḥ vyāhṛtaṃ yan mayā sūta tat tathā na tad anyathā 38 anṛtoktaṃ prajā hanyāt tataḥ pāpam avāpnuyāt tasmād dharmābhirakṣārthaṃ nānṛtaṃ vakktum utsahe 39 mā tvaṃ brahma gatiṃ hiṃsyāḥ prāyaścittaṃ kṛtaṃ tvayā madvākyaṃ nānṛtaṃ loke kaś cit kuryāt samāpnuhi 40 ity etat te mayā proktaṃ kṣiptenāpi suhṛttayā jānāmi tvādhikṣipantaṃ joṣam āssvottaraṃ śṛṇu |