|
1
[स] कृतवर्मा कृपॊ थरौणिः सूतपुत्रश च मारिष उलूकः सौबलश चैव राजा च सह सॊथरैः 2 सीथमानां चमूं थृष्ट्वा पाण्डुपुत्र भयार्थिताम समुज्जिहीर्षुर वेगेन भिन्नां नावम इवार्णवे 3 ततॊ युथ्धम अतीवासीन मुहूर्तम इव भारत भीरूणां तरासजननं शूराणां हर्षवर्धनम 4 कृपेण शरवर्षाणि विप्र मुक्तानि संयुगे सृञ्जयाः शातयाम आसुः शलभानां वरजा इव 5 शिखण्डी तु ततः करुथ्धॊ गौतमं तवरितॊ ययौ ववर्ष शरवर्षाणि समन्ताथ एव बराह्मणे 6 कृपस तु शरवर्षं तथ विनिहत्य महास्त्रवित शिखण्डिनं रणे करुथ्धॊ विव्याध थशभिः शरैः 7 ततः शिखण्डी कुपीतः शरैः सप्तभिर आहवे कृपं विव्याध सुभृशं कङ्कपत्रैर अजिह्मगैः 8 ततः कृपः शरैस तीक्ष्णैः सॊ ऽतिविथ्धॊ महारदः वयश्व सूत रदं चक्रे पार्षतं तु थविजॊत्तमः 9 हताश्वात तु ततॊ यानाथ अवप्लुत्य महारदः चर्मखड्गे च संगृह्य सत्वरं बराह्मणं ययौ 10 तम आपतन्तं सहसा शरैः संनतपर्वभिः छाथयाम आस समरे तथ अथ्भुतम इवाभवत 11 तत्राथ्भुतम अपश्याम शिलानां पलवनं यदा निश्चेष्टॊ यथ रणे राजञ शिखण्डी समतिष्ठत 12 कृपेण छाथितं थृष्ट्वा नृपॊत्तम शिखण्डिनम परत्युथ्ययौ कृपं तूर्णं धृष्टथ्युम्नॊ महारद 13 धृष्टथ्युम्नं ततॊ यान्तं शारथ्वत रदं परति परतिजग्राह वेगेन कृतवर्मा महारदः 14 युधिष्ठिरम अदायान्तं शारथ्वत रदं परति सपुत्रं सहसेनं च थरॊणपुत्रॊ नयवारयत 15 नकुलं सहथेवं च तवरमाणौ महारदौ परतिजग्राह ते पुत्रः शरवर्षेण वारयन 16 भीमसेनं करूषांश च केकयान सहसृञ्जयान कर्णॊ वैकर्तनॊ युथ्धे वारयाम आस भारत 17 शिखण्डिनस ततॊ बाणान कृपः शारथ्वतॊ युधि पराहिणॊत तवरया युक्तॊ थिधक्षुर इव मारिष 18 ताञ शरान परेषितांस तेन समन्ताथ धेमभूषणान चिच्छेथ खड्गम आविध्य भरामयंश च पुनः पुनः 19 शतचन्थ्रं ततश चर्म गौतमः पार्षतस्य ह वयधमत सायकैस तूर्णं तत उच्चुक्रुशुर जनाः 20 स विचर्मा महाराज खड्गपाणिर उपाथ्रवत कृपस्य वशम आपन्नॊ मृत्यॊर आस्यम इवातुरः 21 शारथ्वत शरैर गरस्तं कलिश्यमानं महाबलम चित्रकेतुसुतॊ राजन सुकेतुस तवरितॊ ययौ 22 विकिरन बराह्मणं युथ्धे बहुभिर निशितैः शरैः अभ्यापतथ अमेयात्मा गौतमस्य रदं परति 23 थृष्ट्वाविषह्यं तं युथ्धे बराह्मणं चरितव्रतम अपयातस ततस तूर्णं शिखण्डी राजसत्तम 24 सुकेतुस तु ततॊ राजन गौतमं नवभिः शरैः विथ्ध्वा विव्याध सप्तत्या पुनश चैनं तरिभिः शरैः 25 अदास्य सशरं चापं पुनश चिच्छेथ मारिष सारदिं च शरेणास्य भृशं मर्मण्य अताडयत 26 गौतमस तु ततः करुथ्धॊ धनुर गृह्य नवं थृढम सुकेतुं तरिंशता बाणैः सर्वमर्मस्व अताडयत 27 स विह्वलितसर्वाङ्गः परचचाल रदॊत्तमे भूमिचाले यदा वृक्षश चलत्य आकम्पितॊ भृशम 28 चलतस तस्य कायात तु शिरॊ जवलितकुण्डलम सॊष्णीषं सशिरस्त्राणं कषुरप्रेणान्वपातयत 29 तच्छिरः परापतथ भूमौ शयेनाहृतम इवामिषम ततॊ ऽसय कायॊ वसुधां पश्चात पराप तथा चयुतः 30 तस्मिन हते महाराज तरस्तास तस्य पथानुगाः गौतमं समरे तयक्त्वा थुथ्रुवुस ते थिशॊ थश 31 धृष्टथ्युम्नं तु समरे संनिवार्य महाबलः कृतवर्माब्रवीथ धृष्टस तिष्ठ तिष्ठेति पार्षतम 32 तथ अभूत तुमुलं युथ्धं वृष्णिपार्षतयॊ रणे आमिषार्दे यदा युथ्धं शयेनयॊर गृथ्धयॊर नृप 33 धृष्टथ्युम्नस तु समरे हार्थिक्यं नवभिः शरैः आजघानॊरसि करुथ्धः पीडयन हृथिकात्मजम 34 कृतवर्मा तु समरे पार्षतेन थृढाहतः पार्षतं सरदं साश्वं छाथयाम आस सायकैः 35 सरदश छाथितॊ राजन धृष्टथ्युम्नॊ न थृश्यते मेघैर इव परिच्छन्नॊ भास्करॊ जलथागमे 36 विधूय तं बाणगणं शरैः कनकभूषणैः वयरॊचत रणे राजन धृष्टथ्युम्नः कृतव्रणः 37 ततस तु पार्षतः करुथ्धः शस्त्रवृष्टिं सुथारुणाम कृतवर्माणम आसाथ्य वयसृजत पृतना पतिः 38 ताम आपतन्तीं सहसा शस्त्रवृष्टिं निरन्तराम शरैर अनेकसाहस्रैर हार्थिक्यॊ वयधमथ युधि 39 थृष्ट्वा तु थारितां युथ्धे शस्त्रवृष्टिं थुरुत्तराम कृतवर्माणम अभ्येत्य वारयाम आस पार्षतः 40 सारदिं चास्य तरसा पराहिणॊथ यमसाथनम भल्लेन शितधारेण स हतः परापतथ रदात 41 धृष्टथ्युम्नस तु बलवाञ जित्वा शत्रुं महारदम कौरवान समरे तूर्णं वारयाम आस सायकैः 42 ततस ते तावका यॊधा धृष्टथ्युम्नम उपाथ्रवन सिंहनाथ रवं कृत्वा ततॊ युथ्धम अवर्तत |
1
[s] kṛtavarmā kṛpo drauṇiḥ sūtaputraś ca māriṣa ulūkaḥ saubalaś caiva rājā ca saha sodaraiḥ 2 sīdamānāṃ camūṃ dṛṣṭvā pāṇḍuputra bhayārditām samujjihīrṣur vegena bhinnāṃ nāvam ivārṇave 3 tato yuddham atīvāsīn muhūrtam iva bhārata bhīrūṇāṃ trāsajananaṃ śūrāṇāṃ harṣavardhanam 4 kṛpeṇa śaravarṣāṇi vipra muktāni saṃyuge sṛñjayāḥ śātayām āsuḥ śalabhānāṃ vrajā iva 5 śikhaṇḍī tu tataḥ kruddho gautamaṃ tvarito yayau vavarṣa śaravarṣāṇi samantād eva brāhmaṇe 6 kṛpas tu śaravarṣaṃ tad vinihatya mahāstravit śikhaṇḍinaṃ raṇe kruddho vivyādha daśabhiḥ śaraiḥ 7 tataḥ śikhaṇḍī kupītaḥ śaraiḥ saptabhir āhave kṛpaṃ vivyādha subhṛśaṃ kaṅkapatrair ajihmagaiḥ 8 tataḥ kṛpaḥ śarais tīkṣṇaiḥ so 'tividdho mahārathaḥ vyaśva sūta rathaṃ cakre pārṣataṃ tu dvijottamaḥ 9 hatāśvāt tu tato yānād avaplutya mahārathaḥ carmakhaḍge ca saṃgṛhya satvaraṃ brāhmaṇaṃ yayau 10 tam āpatantaṃ sahasā śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ chādayām āsa samare tad adbhutam ivābhavat 11 tatrādbhutam apaśyāma śilānāṃ plavanaṃ yathā niśceṣṭo yad raṇe rājañ śikhaṇḍī samatiṣṭhata 12 kṛpeṇa chāditaṃ dṛṣṭvā nṛpottama śikhaṇḍinam pratyudyayau kṛpaṃ tūrṇaṃ dhṛṣṭadyumno mahāratha 13 dhṛṣṭadyumnaṃ tato yāntaṃ śāradvata rathaṃ prati pratijagrāha vegena kṛtavarmā mahārathaḥ 14 yudhiṣṭhiram athāyāntaṃ śāradvata rathaṃ prati saputraṃ sahasenaṃ ca droṇaputro nyavārayat 15 nakulaṃ sahadevaṃ ca tvaramāṇau mahārathau pratijagrāha te putraḥ śaravarṣeṇa vārayan 16 bhīmasenaṃ karūṣāṃś ca kekayān sahasṛñjayān karṇo vaikartano yuddhe vārayām āsa bhārata 17 śikhaṇḍinas tato bāṇān kṛpaḥ śāradvato yudhi prāhiṇot tvarayā yukto didhakṣur iva māriṣa 18 tāñ śarān preṣitāṃs tena samantād dhemabhūṣaṇān ciccheda khaḍgam āvidhya bhrāmayaṃś ca punaḥ punaḥ 19 śatacandraṃ tataś carma gautamaḥ pārṣatasya ha vyadhamat sāyakais tūrṇaṃ tata uccukruśur janāḥ 20 sa vicarmā mahārāja khaḍgapāṇir upādravat kṛpasya vaśam āpanno mṛtyor āsyam ivāturaḥ 21 śāradvata śarair grastaṃ kliśyamānaṃ mahābalam citraketusuto rājan suketus tvarito yayau 22 vikiran brāhmaṇaṃ yuddhe bahubhir niśitaiḥ śaraiḥ abhyāpatad ameyātmā gautamasya rathaṃ prati 23 dṛṣṭvāviṣahyaṃ taṃ yuddhe brāhmaṇaṃ caritavratam apayātas tatas tūrṇaṃ śikhaṇḍī rājasattama 24 suketus tu tato rājan gautamaṃ navabhiḥ śaraiḥ viddhvā vivyādha saptatyā punaś cainaṃ tribhiḥ śaraiḥ 25 athāsya saśaraṃ cāpaṃ punaś ciccheda māriṣa sārathiṃ ca śareṇāsya bhṛśaṃ marmaṇy atāḍayat 26 gautamas tu tataḥ kruddho dhanur gṛhya navaṃ dṛḍham suketuṃ triṃśatā bāṇaiḥ sarvamarmasv atāḍayat 27 sa vihvalitasarvāṅgaḥ pracacāla rathottame bhūmicāle yathā vṛkṣaś calaty ākampito bhṛśam 28 calatas tasya kāyāt tu śiro jvalitakuṇḍalam soṣṇīṣaṃ saśirastrāṇaṃ kṣurapreṇānvapātayat 29 tacchiraḥ prāpatad bhūmau śyenāhṛtam ivāmiṣam tato 'sya kāyo vasudhāṃ paścāt prāpa tadā cyutaḥ 30 tasmin hate mahārāja trastās tasya padānugāḥ gautamaṃ samare tyaktvā dudruvus te diśo daśa 31 dhṛṣṭadyumnaṃ tu samare saṃnivārya mahābalaḥ kṛtavarmābravīd dhṛṣṭas tiṣṭha tiṣṭheti pārṣatam 32 tad abhūt tumulaṃ yuddhaṃ vṛṣṇipārṣatayo raṇe āmiṣārthe yathā yuddhaṃ śyenayor gṛddhayor nṛpa 33 dhṛṣṭadyumnas tu samare hārdikyaṃ navabhiḥ śaraiḥ ājaghānorasi kruddhaḥ pīḍayan hṛdikātmajam 34 kṛtavarmā tu samare pārṣatena dṛḍhāhataḥ pārṣataṃ sarathaṃ sāśvaṃ chādayām āsa sāyakaiḥ 35 sarathaś chādito rājan dhṛṣṭadyumno na dṛśyate meghair iva paricchanno bhāskaro jaladāgame 36 vidhūya taṃ bāṇagaṇaṃ śaraiḥ kanakabhūṣaṇaiḥ vyarocata raṇe rājan dhṛṣṭadyumnaḥ kṛtavraṇaḥ 37 tatas tu pārṣataḥ kruddhaḥ śastravṛṣṭiṃ sudāruṇām kṛtavarmāṇam āsādya vyasṛjat pṛtanā patiḥ 38 tām āpatantīṃ sahasā śastravṛṣṭiṃ nirantarām śarair anekasāhasrair hārdikyo vyadhamad yudhi 39 dṛṣṭvā tu dāritāṃ yuddhe śastravṛṣṭiṃ duruttarām kṛtavarmāṇam abhyetya vārayām āsa pārṣataḥ 40 sārathiṃ cāsya tarasā prāhiṇod yamasādanam bhallena śitadhāreṇa sa hataḥ prāpatad rathāt 41 dhṛṣṭadyumnas tu balavāñ jitvā śatruṃ mahāratham kauravān samare tūrṇaṃ vārayām āsa sāyakaiḥ 42 tatas te tāvakā yodhā dhṛṣṭadyumnam upādravan siṃhanāda ravaṃ kṛtvā tato yuddham avartata |