|
1
[स] एतच छरुत्वा वचॊ राज्ञॊ मथ्रराजः परतापवान थुर्यॊधनं तथा राजन वाक्यम एतथ उवाच ह 2 थुर्यॊधन महाबाहॊ शृणु वाक्यविथां वर याव एतौ मन्यसे कृष्णौ रदस्दौ रदिनां वरौ न मे तुल्याव उभाव एतौ बाहुवीर्ये कदं चन 3 उथ्यतां पृदिवीं सर्वां ससुरासुरमानवाम यॊधयेयं रणमुखे संक्रुथ्धः किम उ पाण्डवान विजेष्ये च रणे पार्दान सॊमकांश च समागतान 4 अहं सेना परणेता ते भविष्यामि न संशयः तं च वयूहं विधास्यामि न तरिष्यन्ति यं परे इति सत्यं बरवीम्य एष थुर्यॊधन न संशयः 5 एवम उक्तस ततॊ राजा मथ्राधिपतिम अञ्जसा अभ्यषिञ्चत सेनाया मध्ये भरतसत्तम विधिना शस्त्रथृष्टेन हृष्टरूपॊ विशां पते 6 अभिषिक्ते ततस तस्मिन सिंहनाथॊ महान अभूत तव सैन्येष्व अवाथ्यन्त वाथित्राणि च भारत 7 हृष्टाश चासंस तथा यॊधा मथ्रकाश च महारदाः तुष्टुवुश चैव राजानं शल्यम आहवशॊभिनम 8 जय राजंश चिरं जीव जहि शत्रून समागतान तव बाहुबलं पराप्य धार्तराष्ट्रामहा बलाः निखिलां पृदिवीं सर्वां परशासन्तु हतथ्विषः 9 तवं हि शक्तॊ रणे जेतुं ससुरासुरमानवान मर्त्यधर्माण इह तु किम उ सॊमक सृञ्जयान 10 एवं संस्तूयमानस तु मथ्राणाम अधिपॊ बली हर्षं पराप तथा वीरॊ थुरापम अकृतात्मभिः 11 [षल्य] अथ्यैवाहं रणे सर्वान पाञ्चालान सह पाण्डवैः निहनिष्यामि राजेन्थ्र सवर्गं यास्यामि वा हतः 12 अथ्य पश्यन्तु मां लॊका विचरन्तम अभीतवत अथ्य पाण्डुसुताः सर्वे वासुथेवः ससात्यकिः 13 पाञ्चालाश चेथयश चैव थरौपथेयाश च सर्वशः धृष्टथ्युम्नः शिखण्डी च सर्वे चापि परभथ्रकाः 14 विक्रमं मम पश्यन्तु धनुषश च महथ बलम लाघवं चास्त्रवीर्यं च भुजयॊश च बलं युधि 15 अथ्य पश्यन्तु मे पार्दाः सिथ्धाश च सहचारणैः याथृशं मे बलं बाह्वॊः साम्पथ अस्त्रेषु या च मे 16 अथ्य मे विक्रमं थृष्ट्वा पाण्डवानां महारदाः परतीकार परा भूत्वा चेष्टन्तां विविधाः करियाः 17 अथ्य सैन्यानि पाण्डूनां थरावयिष्ये समन्ततः थरॊण भीष्माव अति विभॊ सूतपुत्रं च संयुगे विचरिष्ये रणे युध्यन परियार्दं तव कौरव 18 [स] अभिषिक्ते तथा शल्ये तव सैन्येषु मानथ न कर्ण वयसनं किं चिन मेनिरे तत्र भारत 19 हृष्टाः सुमनसश चैव बभूवुस तत्र सैनिकाः मेनिरे निहतान पार्दान मथ्रराजवशं गतान 20 परहर्षं पराप्य सेना तु तावकी भरतर्षभ तां रात्रिं सुखिनी सुप्ता सवस्दचित्तेव साभवत 21 सैन्यस्य तव तं शब्थं शरुत्वा राजा युधिष्ठिरः वार्ष्णेयम अब्रवीथ वाक्यं सर्व कषत्रस्य शृण्वतः 22 मथ्रराजः कृतः शल्यॊ धार्तराष्ट्रेण माधव सेनापतिर महेष्वासः सर्वसैन्येषु पूजितः 23 एतच छरुत्वा यदा भूतं कुरु माधव यत कषमम भवान नेताच गॊप्ता च विधत्स्व यथ अनन्तरम 24 तम अब्रवीन महाराज वासुथेवॊ जनाधिपम आर्तायनिम अहं जाने यदातत्त्वेन भारत 25 वीर्यवांश च महातेजा महात्मा च विशेषतः कृती च चित्रयॊधी च समयुक्तॊ लाघवेन च 26 याथृग भीष्मस तदा थरॊणॊ याथृक कर्णश च संयुगे ताथृशस तथ विशिष्टॊ वा मथ्रराजॊ मतॊ मम 27 युध्यमानस्य तस्याजौ चिन्तयन्न एव भारत यॊथ्धारं नाधिगच्छामि तुल्यरूपं जनाधिप 28 शिखण्ड्यर्जुन भीमानां सात्वतस्य च भारत धृष्टथ्युम्नस्य च तदा बलेनाभ्यधिकॊ रणे 29 मथ्रराजॊ महाराज सिंहथ्विरथविक्रमः विचरिष्यत्य अभीः काले कालः करुथ्धः परजास्व इव 30 तस्याथ्य न परपश्यामि परतियॊथ्धारम आहवे तवाम ऋते पुरुषव्याघ्र शार्थूलसमविक्रमम 31 सथेवलॊके कृत्स्ने ऽसमिन नान्यस तवत्तः पुमान भवेत मथ्रराजं रणे करुथ्धं यॊ हन्यात कुरुनन्थन अहन्य अहनि युध्यन्तं कषॊभयन्तं बलं तव 32 तस्माज जहि रणे शल्यं मघवान इव शम्बरम अतिपश्चाथ असौ वीरॊ धार्तराष्ट्रेण सत्कृतः 33 तवैव हि जयॊ नूनं हते मथ्रेश्वरे युधि तस्मिन हते हतं सर्वं धार्तराष्ट्र बलं महत 34 एतच छरुत्वा महाराज वचनं मम सांप्रतम परत्युथ्याहि रणे पार्द मथ्रराजं महाबलम जहि चैनं महाबाहॊ वासवॊ नमुचिं यदा 35 न चैव अत्र थया कार्या मातुलॊ ऽयं ममेति वै कषत्रधर्मं पुरस्कृत्य जहि मथ्रजनेश्वरम 36 भीष्मथ्रॊणार्णवं तीर्त्वा कर्ण पातालसंभवम मा निमज्जस्व सगणः शल्यम आसाथ्य गॊष्पथम 37 यच च ते तपसॊ वीर्यं यच च कषात्रं बलं तव तथ थर्शय रणे सर्वं जहि चैनं महारदम 38 एतावथ उक्त्वा वचनं केशवः परवीरहा जगाम शिबिरं सायं पूज्यमानॊ ऽद पाण्डवैः 39 केशवे तु तथा याते धर्मराजॊ युधिष्ठिरः विसृज्य सर्वान भरातॄंश च पाञ्चालान अद सॊमकान सुष्वाप रजनीं तां तु विशल्य इव कुञ्जरः 40 ते च सर्वे महेष्वासाः पाञ्चालाः पाण्डवास तदा कर्णस्य निधने हृष्टाः सुषुपुस तां निशां तथा 41 गतज्वरं महेष्वासं तीर्णपारं महारदम बभूव पाण्डवेयानां सैन्यं परमुथितं निशि सूतपुत्रस्य निधने जयं लब्ध्वा च मारिष |
1
[s] etac chrutvā vaco rājño madrarājaḥ pratāpavān duryodhanaṃ tadā rājan vākyam etad uvāca ha 2 duryodhana mahābāho śṛṇu vākyavidāṃ vara yāv etau manyase kṛṣṇau rathasthau rathināṃ varau na me tulyāv ubhāv etau bāhuvīrye kathaṃ cana 3 udyatāṃ pṛthivīṃ sarvāṃ sasurāsuramānavām yodhayeyaṃ raṇamukhe saṃkruddhaḥ kim u pāṇḍavān vijeṣye ca raṇe pārthān somakāṃś ca samāgatān 4 ahaṃ senā praṇetā te bhaviṣyāmi na saṃśayaḥ taṃ ca vyūhaṃ vidhāsyāmi na tariṣyanti yaṃ pare iti satyaṃ bravīmy eṣa duryodhana na saṃśayaḥ 5 evam uktas tato rājā madrādhipatim añjasā abhyaṣiñcata senāyā madhye bharatasattama vidhinā śastradṛṣṭena hṛṣṭarūpo viśāṃ pate 6 abhiṣikte tatas tasmin siṃhanādo mahān abhūt tava sainyeṣv avādyanta vāditrāṇi ca bhārata 7 hṛṣṭāś cāsaṃs tadā yodhā madrakāś ca mahārathāḥ tuṣṭuvuś caiva rājānaṃ śalyam āhavaśobhinam 8 jaya rājaṃś ciraṃ jīva jahi śatrūn samāgatān tava bāhubalaṃ prāpya dhārtarāṣṭrāmahā balāḥ nikhilāṃ pṛthivīṃ sarvāṃ praśāsantu hatadviṣaḥ 9 tvaṃ hi śakto raṇe jetuṃ sasurāsuramānavān martyadharmāṇa iha tu kim u somaka sṛñjayān 10 evaṃ saṃstūyamānas tu madrāṇām adhipo balī harṣaṃ prāpa tadā vīro durāpam akṛtātmabhiḥ 11 [ṣalya] adyaivāhaṃ raṇe sarvān pāñcālān saha pāṇḍavaiḥ nihaniṣyāmi rājendra svargaṃ yāsyāmi vā hataḥ 12 adya paśyantu māṃ lokā vicarantam abhītavat adya pāṇḍusutāḥ sarve vāsudevaḥ sasātyakiḥ 13 pāñcālāś cedayaś caiva draupadeyāś ca sarvaśaḥ dhṛṣṭadyumnaḥ śikhaṇḍī ca sarve cāpi prabhadrakāḥ 14 vikramaṃ mama paśyantu dhanuṣaś ca mahad balam lāghavaṃ cāstravīryaṃ ca bhujayoś ca balaṃ yudhi 15 adya paśyantu me pārthāḥ siddhāś ca sahacāraṇaiḥ yādṛśaṃ me balaṃ bāhvoḥ sāmpad astreṣu yā ca me 16 adya me vikramaṃ dṛṣṭvā pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ pratīkāra parā bhūtvā ceṣṭantāṃ vividhāḥ kriyāḥ 17 adya sainyāni pāṇḍūnāṃ drāvayiṣye samantataḥ droṇa bhīṣmāv ati vibho sūtaputraṃ ca saṃyuge vicariṣye raṇe yudhyan priyārthaṃ tava kaurava 18 [s] abhiṣikte tadā śalye tava sainyeṣu mānada na karṇa vyasanaṃ kiṃ cin menire tatra bhārata 19 hṛṣṭāḥ sumanasaś caiva babhūvus tatra sainikāḥ menire nihatān pārthān madrarājavaśaṃ gatān 20 praharṣaṃ prāpya senā tu tāvakī bharatarṣabha tāṃ rātriṃ sukhinī suptā svasthacitteva sābhavat 21 sainyasya tava taṃ śabdaṃ śrutvā rājā yudhiṣṭhiraḥ vārṣṇeyam abravīd vākyaṃ sarva kṣatrasya śṛṇvataḥ 22 madrarājaḥ kṛtaḥ śalyo dhārtarāṣṭreṇa mādhava senāpatir maheṣvāsaḥ sarvasainyeṣu pūjitaḥ 23 etac chrutvā yathā bhūtaṃ kuru mādhava yat kṣamam bhavān netāca goptā ca vidhatsva yad anantaram 24 tam abravīn mahārāja vāsudevo janādhipam ārtāyanim ahaṃ jāne yathātattvena bhārata 25 vīryavāṃś ca mahātejā mahātmā ca viśeṣataḥ kṛtī ca citrayodhī ca smayukto lāghavena ca 26 yādṛg bhīṣmas tathā droṇo yādṛk karṇaś ca saṃyuge tādṛśas tad viśiṣṭo vā madrarājo mato mama 27 yudhyamānasya tasyājau cintayann eva bhārata yoddhāraṃ nādhigacchāmi tulyarūpaṃ janādhipa 28 śikhaṇḍyarjuna bhīmānāṃ sātvatasya ca bhārata dhṛṣṭadyumnasya ca tathā balenābhyadhiko raṇe 29 madrarājo mahārāja siṃhadviradavikramaḥ vicariṣyaty abhīḥ kāle kālaḥ kruddhaḥ prajāsv iva 30 tasyādya na prapaśyāmi pratiyoddhāram āhave tvām ṛte puruṣavyāghra śārdūlasamavikramam 31 sadevaloke kṛtsne 'smin nānyas tvattaḥ pumān bhavet madrarājaṃ raṇe kruddhaṃ yo hanyāt kurunandana ahany ahani yudhyantaṃ kṣobhayantaṃ balaṃ tava 32 tasmāj jahi raṇe śalyaṃ maghavān iva śambaram atipaścād asau vīro dhārtarāṣṭreṇa satkṛtaḥ 33 tavaiva hi jayo nūnaṃ hate madreśvare yudhi tasmin hate hataṃ sarvaṃ dhārtarāṣṭra balaṃ mahat 34 etac chrutvā mahārāja vacanaṃ mama sāṃpratam pratyudyāhi raṇe pārtha madrarājaṃ mahābalam jahi cainaṃ mahābāho vāsavo namuciṃ yathā 35 na caiv atra dayā kāryā mātulo 'yaṃ mameti vai kṣatradharmaṃ puraskṛtya jahi madrajaneśvaram 36 bhīṣmadroṇārṇavaṃ tīrtvā karṇa pātālasaṃbhavam mā nimajjasva sagaṇaḥ śalyam āsādya goṣpadam 37 yac ca te tapaso vīryaṃ yac ca kṣātraṃ balaṃ tava tad darśaya raṇe sarvaṃ jahi cainaṃ mahāratham 38 etāvad uktvā vacanaṃ keśavaḥ paravīrahā jagāma śibiraṃ sāyaṃ pūjyamāno 'tha pāṇḍavaiḥ 39 keśave tu tadā yāte dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ visṛjya sarvān bhrātṝṃś ca pāñcālān atha somakān suṣvāpa rajanīṃ tāṃ tu viśalya iva kuñjaraḥ 40 te ca sarve maheṣvāsāḥ pāñcālāḥ pāṇḍavās tathā karṇasya nidhane hṛṣṭāḥ suṣupus tāṃ niśāṃ tadā 41 gatajvaraṃ maheṣvāsaṃ tīrṇapāraṃ mahāratham babhūva pāṇḍaveyānāṃ sainyaṃ pramuditaṃ niśi sūtaputrasya nidhane jayaṃ labdhvā ca māriṣa |