|
1
[स] वयतीतायां रजन्यां तु राजा थुर्यॊधनस तथा अब्रवीत तावकान सर्वान संनह्यन्तां महारदाः 2 राज्ञस तु मतम आज्ञाय सामनह्यत सा चमूः अयॊजयन रदांस तूर्णं पर्यधावंस तदापरे 3 अकल्प्यन्त च मातङ्गाः समनह्यन्त पत्तयः हयान आस्तरणॊपेतांश चक्रुर अन्ये सहास्रशः 4 वाथित्राणां च निनथः पराथुरासीथ विशां पते बॊधनार्दं हि यॊधानां सैन्यानां चाप्य उथीर्यताम 5 ततॊ बलानि सर्वाणि सेना शिष्टानि भारत संनथ्धान्य एव थथृशुर मृत्युं कृत्वा निवर्तनम 6 शल्यं सेनापतिं कृत्वा मथ्रराजं महारदाः परविभज्य बलं सर्वम अनीकेषु वयवस्दिताः 7 ततः सर्वे समागम्य पुत्रेण तव सैनिकाः कृपश च कृतवर्मा च थरौणिः शल्यॊ ऽद सौबलः 8 अन्ये च पार्दिवाः शेषाः समयं चक्रिरे तथा न न एकेन यॊथ्धव्यं कदं चिथ अपि पाण्डवैः 9 यॊ हय एकः पाण्डवैर युध्येथ यॊ वा युध्यन्तम उत्सृजेत स पञ्चभिर भवेथ युक्तः पातकैः सॊपपातकैः अन्यॊन्यं परिरक्षथ्भिर यॊथ्धव्यं सहितैश च नः 10 एवं ते समयं कृत्वा सर्वे तत्र महारदाः मथ्रराजं पुरस्कृत्य तूर्णम अभ्यथ्रवन परान 11 तदैव पाण्डवा राजन वयूह्य सैन्यं महारणे अभ्ययुः कौरवान सर्वान यॊत्स्यमानाः समन्ततः 12 तथ बलं भरतश्रेष्ठ कषुब्ब्धार्णव समस्वनम समुथ्धूतार्णवाकारम उथ्धूत रदकुञ्जरम 13 [धृ] थरॊणस्य भीष्मस्य च वै राधेयस्य च मे शरुतम पातनं शंस मे भूयः शल्यस्याद सुतस्य मे 14 कदं रणे हतः शल्यॊ धर्मराजेन संजय भीमेन च महाबाहुः पुत्रॊ थुर्यॊधनॊ मम 15 [स] कषयं मनुष्यथेहानां रदनागाश्वसंक्षयम शृणु राजन सदिरॊ भूत्वा संग्रामं शंसतॊ मम 16 आशा बलवती राजन पुत्राणां ते ऽभवत तथा हते भीष्मे च थरॊणे च सूतपुत्रे च पातिते शल्यः पार्दान रणे सर्वान निहनिष्यति मारिष 17 ताम आशां हृथये कृत्वा समाश्वास्य च भारत मथ्रराजं च समरे समाश्रित्य महारदम नादवन्तम अदात्मानम अमन्यत सुतस तव 18 यथा कर्णे हते पार्दाः सिंहनाथं परचक्रिरे तथा राजन धार्तराष्ट्रान आविवेश महथ भयम 19 तान समाश्वास्यतु तथा मथ्रराजः परतापवान वयूह्य वयूहं महाराज सर्वतॊभथ्रम ऋथ्धिमत 20 परत्युथ्यातॊ रणे पार्दान मथ्रराजः परतापवान विधुन्वन कार्मुकं चित्रं भारघ्नं वेगवत्तरम 21 रदप्रवरम आस्दाय सैन्धवाश्वं महारदः तस्य सीता महाराज रदस्दाशॊभयथ रदम 22 स तेन संवृतॊ वीरॊ रदेनामित्रकर्शनः तस्दौ शूरॊ महाराज पुत्राणां ते भयप्रणुत 23 परयाणे मथ्रराजॊ ऽभून मुखं वयूहस्य थंशितः मथ्रकैः सहितॊ वीरैः कर्ण पुत्रैश च थुर्जयैः 24 सव्ये ऽभूत कृतवर्मा च तरिगर्तैः परिवारितः गौतमॊ थक्षिणे पार्श्वे शकैश च यवनैः सह 25 अश्वत्दामा पृष्ठतॊ ऽभूत काम्बॊजैः परिवारितः थुर्यॊधनॊ ऽभवन मध्ये रक्षितः कुरुपुंगवैः 26 हयानीकेन महता सौबलश चापि संवृतः परययौ सर्वसैन्येन कैतव्यश च महारदः 27 पाण्डवाश च महेष्वासा वयूह्य सैन्यम अरिंथमाः तरिधा भूत्वा महाराज तव सैन्यम उपाथ्रवन 28 धृष्टथ्युम्नः शिखण्डी च सत्यकिश च महारदः शलयस्य वाहिनीं तूर्णम अभिथुथ्रुवुर आहवे 29 ततॊ युधिष्ठिरॊ राजा सवेनानीकेन संवृतः शल्यम एवाभिथुथ्राव जिघांसुर भरतर्षभ 30 हार्थिक्यं तु महेष्वासम अर्जुनः शत्रुपूगहा संशप्तक गणांश चैव वेगतॊ ऽभिविथुथ्रुवे 31 गौतमं भीमसेनॊ वै सॊमकाश च महारदाः अभ्यथ्रवन्त राजेन्थ्र जिघांसन्तः परान युधि 32 माथ्रीपुत्रौ तु शकुनिम उलूकं च महारदौ ससैन्यौ सहसेनौ ताव उपतस्दतुर आहवे 33 तदैवायुतशॊ यॊधास तावकाः पाण्डवान रणे अभ्यथ्रवन्त संक्रुथ्धा विविधायुधपाणयः 34 [धृ] हते भीष्मे महेष्वासे थरॊणे कर्णे महारदे कुरु षवल्पावशिष्टेषु पाण्डवेषु च संयुगे 35 सुसंरब्धेषु पार्देषु पराक्रान्तेषु संजय मामकानां परेषां च किं शिष्टम अभवथ बलम 36 [स] यदा वयं परे राजन युथ्धाय समवस्दिताः यावच चासीथ बलं शिष्टं संग्रामे तन निबॊध मे 37 एकाथश सहस्राणि रदानां भरतर्षभ थश थन्ति सहस्राणि सप्त चैव शतानि च 38 पूर्णे शतसहस्रे थवे हयानां भरतर्षभ नरकॊट्यस तदा तिस्रॊ बलम एतत तवाभवत 39 रदानां षट सहस्राणि षट सहस्राश च कुञ्जराः थश चाश्वसहस्राणि पत्तिकॊटी च भारत 40 एतथ बलं पाण्डवानाम अभवच छेषम आहवे एत एव समाजग्मुर युथ्धाय भरतर्षभ 41 एवं विभज्य राजेन्थ्र मथ्रराजमते सदिताः पाण्डवान परत्युथीयाम जय गृथ्धाः परमन्यवः 42 तदैव पाण्डवाः शूराः समरे जितकाशिनः उपयाता नरव्याघ्राः पाञ्चालाश च यशस्विनः 43 एवम एते बलौघेन परस्परवधैषिणः उपयाता नरव्याघ्राः पूर्वां संध्यां परति परभॊ 44 ततः परववृते युथ्धं घॊररूपं भयानकम तावकानां परेषां च निघ्नताम इतरेतरम |
1
[s] vyatītāyāṃ rajanyāṃ tu rājā duryodhanas tadā abravīt tāvakān sarvān saṃnahyantāṃ mahārathāḥ 2 rājñas tu matam ājñāya sāmanahyata sā camūḥ ayojayan rathāṃs tūrṇaṃ paryadhāvaṃs tathāpare 3 akalpyanta ca mātaṅgāḥ samanahyanta pattayaḥ hayān āstaraṇopetāṃś cakrur anye sahāsraśaḥ 4 vāditrāṇāṃ ca ninadaḥ prādurāsīd viśāṃ pate bodhanārthaṃ hi yodhānāṃ sainyānāṃ cāpy udīryatām 5 tato balāni sarvāṇi senā śiṣṭāni bhārata saṃnaddhāny eva dadṛśur mṛtyuṃ kṛtvā nivartanam 6 śalyaṃ senāpatiṃ kṛtvā madrarājaṃ mahārathāḥ pravibhajya balaṃ sarvam anīkeṣu vyavasthitāḥ 7 tataḥ sarve samāgamya putreṇa tava sainikāḥ kṛpaś ca kṛtavarmā ca drauṇiḥ śalyo 'tha saubalaḥ 8 anye ca pārthivāḥ śeṣāḥ samayaṃ cakrire tadā na na ekena yoddhavyaṃ kathaṃ cid api pāṇḍavaiḥ 9 yo hy ekaḥ pāṇḍavair yudhyed yo vā yudhyantam utsṛjet sa pañcabhir bhaved yuktaḥ pātakaiḥ sopapātakaiḥ anyonyaṃ parirakṣadbhir yoddhavyaṃ sahitaiś ca naḥ 10 evaṃ te samayaṃ kṛtvā sarve tatra mahārathāḥ madrarājaṃ puraskṛtya tūrṇam abhyadravan parān 11 tathaiva pāṇḍavā rājan vyūhya sainyaṃ mahāraṇe abhyayuḥ kauravān sarvān yotsyamānāḥ samantataḥ 12 tad balaṃ bharataśreṣṭha kṣubbdhārṇava samasvanam samuddhūtārṇavākāram uddhūta rathakuñjaram 13 [dhṛ] droṇasya bhīṣmasya ca vai rādheyasya ca me śrutam pātanaṃ śaṃsa me bhūyaḥ śalyasyātha sutasya me 14 kathaṃ raṇe hataḥ śalyo dharmarājena saṃjaya bhīmena ca mahābāhuḥ putro duryodhano mama 15 [s] kṣayaṃ manuṣyadehānāṃ rathanāgāśvasaṃkṣayam śṛṇu rājan sthiro bhūtvā saṃgrāmaṃ śaṃsato mama 16 āśā balavatī rājan putrāṇāṃ te 'bhavat tadā hate bhīṣme ca droṇe ca sūtaputre ca pātite śalyaḥ pārthān raṇe sarvān nihaniṣyati māriṣa 17 tām āśāṃ hṛdaye kṛtvā samāśvāsya ca bhārata madrarājaṃ ca samare samāśritya mahāratham nāthavantam athātmānam amanyata sutas tava 18 yadā karṇe hate pārthāḥ siṃhanādaṃ pracakrire tadā rājan dhārtarāṣṭrān āviveśa mahad bhayam 19 tān samāśvāsyatu tadā madrarājaḥ pratāpavān vyūhya vyūhaṃ mahārāja sarvatobhadram ṛddhimat 20 pratyudyāto raṇe pārthān madrarājaḥ pratāpavān vidhunvan kārmukaṃ citraṃ bhāraghnaṃ vegavattaram 21 rathapravaram āsthāya saindhavāśvaṃ mahārathaḥ tasya sītā mahārāja rathasthāśobhayad ratham 22 sa tena saṃvṛto vīro rathenāmitrakarśanaḥ tasthau śūro mahārāja putrāṇāṃ te bhayapraṇut 23 prayāṇe madrarājo 'bhūn mukhaṃ vyūhasya daṃśitaḥ madrakaiḥ sahito vīraiḥ karṇa putraiś ca durjayaiḥ 24 savye 'bhūt kṛtavarmā ca trigartaiḥ parivāritaḥ gautamo dakṣiṇe pārśve śakaiś ca yavanaiḥ saha 25 aśvatthāmā pṛṣṭhato 'bhūt kāmbojaiḥ parivāritaḥ duryodhano 'bhavan madhye rakṣitaḥ kurupuṃgavaiḥ 26 hayānīkena mahatā saubalaś cāpi saṃvṛtaḥ prayayau sarvasainyena kaitavyaś ca mahārathaḥ 27 pāṇḍavāś ca maheṣvāsā vyūhya sainyam ariṃdamāḥ tridhā bhūtvā mahārāja tava sainyam upādravan 28 dhṛṣṭadyumnaḥ śikhaṇḍī ca satyakiś ca mahārathaḥ ślayasya vāhinīṃ tūrṇam abhidudruvur āhave 29 tato yudhiṣṭhiro rājā svenānīkena saṃvṛtaḥ śalyam evābhidudrāva jighāṃsur bharatarṣabha 30 hārdikyaṃ tu maheṣvāsam arjunaḥ śatrupūgahā saṃśaptaka gaṇāṃś caiva vegato 'bhividudruve 31 gautamaṃ bhīmaseno vai somakāś ca mahārathāḥ abhyadravanta rājendra jighāṃsantaḥ parān yudhi 32 mādrīputrau tu śakunim ulūkaṃ ca mahārathau sasainyau sahasenau tāv upatasthatur āhave 33 tathaivāyutaśo yodhās tāvakāḥ pāṇḍavān raṇe abhyadravanta saṃkruddhā vividhāyudhapāṇayaḥ 34 [dhṛ] hate bhīṣme maheṣvāse droṇe karṇe mahārathe kuru ṣvalpāvaśiṣṭeṣu pāṇḍaveṣu ca saṃyuge 35 susaṃrabdheṣu pārtheṣu parākrānteṣu saṃjaya māmakānāṃ pareṣāṃ ca kiṃ śiṣṭam abhavad balam 36 [s] yathā vayaṃ pare rājan yuddhāya samavasthitāḥ yāvac cāsīd balaṃ śiṣṭaṃ saṃgrāme tan nibodha me 37 ekādaśa sahasrāṇi rathānāṃ bharatarṣabha daśa danti sahasrāṇi sapta caiva śatāni ca 38 pūrṇe śatasahasre dve hayānāṃ bharatarṣabha narakoṭyas tathā tisro balam etat tavābhavat 39 rathānāṃ ṣaṭ sahasrāṇi ṣaṭ sahasrāś ca kuñjarāḥ daśa cāśvasahasrāṇi pattikoṭī ca bhārata 40 etad balaṃ pāṇḍavānām abhavac cheṣam āhave eta eva samājagmur yuddhāya bharatarṣabha 41 evaṃ vibhajya rājendra madrarājamate sthitāḥ pāṇḍavān pratyudīyāma jaya gṛddhāḥ pramanyavaḥ 42 tathaiva pāṇḍavāḥ śūrāḥ samare jitakāśinaḥ upayātā naravyāghrāḥ pāñcālāś ca yaśasvinaḥ 43 evam ete balaughena parasparavadhaiṣiṇaḥ upayātā naravyāghrāḥ pūrvāṃ saṃdhyāṃ prati prabho 44 tataḥ pravavṛte yuddhaṃ ghorarūpaṃ bhayānakam tāvakānāṃ pareṣāṃ ca nighnatām itaretaram |