|
1
[स] सा शप्ता तेन करुथ्धेन विश्वामित्रेण धीमता तस्मिंस तीर्दवरे शुभ्रे शॊणितं समुपावहत 2 अदाजग्मुस ततॊ राजन राक्षसास तत्र भारत तत्र ते शॊणितं सर्वे पिबन्तः सुखम आसते 3 तृप्ताश च सुभृशं तेन सुखिता विगतज्वराः नृत्यन्तश च हसन्तश च यदा सवर्गजितस तदा 4 कस्य चित तव अद कालस्य ऋषयः सतपॊ धनाः तीर्दयात्रां समाजग्मुः सरस्वत्यां महीपते 5 तेषु सर्वेषु तीर्देषु आप्लुत्य मुनिपुंगवाः पराप्य परीतिं परां चापि तपॊ लुब्धा विशारथाः परययुर हि ततॊ राजन येन तीर्दं हि तत तदा 6 अदागम्य महाभागास तत तीर्दं थारुणं तथा थृष्ट्वा तॊयं सरस्वत्याः शॊणितेन परिप्लुतम पीयमानं च रक्षॊभिर बहुभिर नृपसत्तम 7 तान थृष्ट्व राक्षसान राजन मुनयः संशितव्रताः पारित्राणे सरस्वत्याः परं यत्नं परचक्रिरे 8 ते तु सर्वे महाभागाः समागम्य महाव्रताः आहूय सरितां शरेष्ठाम इथं वचनम अब्रुवन 9 कारणं बरूहि कल्याणि किमर्दं ते हरथॊ हय अयम एवम आकुलतां यातः शरुत्वा पास्यामहे वयम 10 ततः सा सर्वम आच्चष्ट यदावृत्तं परवेपती थुःखिताम अद तां थृष्ट्वा त ऊचुर वै तपॊधनाः 11 कारणं शरुतम अस्माभिः शापाश चैव शरुतॊ ऽनघ करिष्यन्ति तु यत पराप्तं सर्व एव तपॊधनाः 12 एवम उक्त्वा सरिच्छ्रेष्ठाम ऊचुस ते ऽद परस्परम विमॊचयामहे सर्वे शापाथ एतां सरस्वतीम 13 तेषां तु वचनाथ एव परकृतिस्दा सरस्वती परसान्न सालिला जज्ञे यदापूर्वं तदैव हि विमुक्ता च सरिच्छ्रेष्ठा विबभौ सा यदा पुरा 14 थृष्ट्वा तॊयं सरस्वत्या मुनिभिस तैस तदा कृतम कृताञ्जलीस ततॊ राजन राक्षसाः कषुधयार्थिताः ऊचुस तान वै मुनी सर्वान कृपा युक्तान पुनः पुनः 15 वयं हि कषुधिताश चैव धार्माथ धीनाश च शाश्वतात न च नः कामकारॊ ऽयं यथ वयं पापकारिणः 16 युष्माकं चाप्रमाथेन थुष्कृतेन च कर्मणा पक्षॊ ऽयं वर्धते ऽसमाकं यतः सम बरह्मराक्षसाः 17 एवं हि वैश्यशूथ्राणां कषत्रियाणां तदैव च ये बराह्मणान परथ्विषान्ति ते भवन्तीह राक्षसाः 18 आचार्यम ऋत्विजं चैव गुरुं वृथ्धजनं तदा पराणिनॊ ये ऽवमन्यन्ते ते भवन्तीह राक्षसाः यॊषितां चैव पापानां यॊनिथॊषेण वर्धते 19 तत कुरुध्वम इहास्माकं कारुण्यं थविजसत्तमाः शक्ता भवन्तः सर्वेषां लॊकानाम अपि तारणे 20 तेषां ते मुनयः शरुत्वा तुष्टुवुस तां महानथीम मॊक्षार्दं रक्षसां तेषाम ऊचुः परयत मानसाः 21 कषुत कीटावपन्नं च यच चॊच्छिष्टाशितं भवेत केशावपन्नम आधूतम आरुग्णम अपि यथ भवेत शवभिः संस्पृष्टम अन्नं च भागॊ ऽसौ रक्षसाम इह 22 तस्माज जञात्वा सथा विथ्वान एतान्य अन्नानि वर्जयेत राक्षसान्नम असौ भुङ्क्ते यॊ भुङ्क्ते हय अन्नम ईथृशम 23 शॊधयित्वा ततस तीर्दम ऋषयस ते तपॊधनाः मॊक्षार्दं राक्षसानां च नथीं तां परत्यचॊथयन 24 महर्षीणां मतं जञात्वा ततः सा सरितां वरा अरुणाम आनयाम आस सवां तनुं पुरुषर्षभ 25 तस्यां ते राक्षसाः सनात्वा तनूस तयक्त्वा थिवं गताः अरुणायां महाराज बरह्महत्यापहा हि सा 26 एतम अर्दम अभिज्ञाय थेवराजः शतक्रतुः तस्मिंस तीर्दवरे सनात्वा विमुक्तः पाप्मना किल 27 [ज] किमर्दं भगवाञ शक्रॊ बरह्महत्याम अवाप्तवान कदम अस्मिंश च तीर्दे वै आप्लुत्याकल्मशॊ ऽभवत 28 [वै] शृणुष्वैतथ उपाख्यानं यदावृत्तं जनेश्वर यदा बिभेथ समयं नमुचेर वासवः पुरा 29 नमुचिर वासवाथ भीतः सूर्यरश्मिं समाविशत तेनेन्थ्रः सख्यम अकरॊत समयं चेथम अब्रवीत 30 नार्थ्रेण तवा न शुष्केण न रात्रौ नापि वाहनि वधिष्याम्य असुरश्रेष्ठ सखे सत्येन ते शपे 31 एवं स कृत्वा समयं सृष्ट्वा नीहारम ईश्वरः चिच्छेथास्य शिरॊ राजन्न अपां फेनेन वासवः 32 तच्छिरॊ नमुचेश छिन्नं पृष्ठतः शक्रम अन्वयात हे मित्रहन पाप इति बरुवाणं शक्रम अन्तिकात 33 एवं स शिरसा तेन चॊथ्यमानः पुनः पुनः पितामहाय संतप्त एवम अर्दं नयवेथयत 34 तम अब्रवील लॊकगुरुर अरुणायां यदाविधि इष्टॊपस्पृश थेवेन्थ्र बरह्महत्यापहा हि सा 35 इत्य उक्तः सा सरस्वत्याः कुञ्जे वै जनमेजय इष्ट्वा यदावथ बलभिर अरुणायाम उपास्स्पृशत 36 स मुक्तः पाप्मना तेन बरह्महत्या कृतेन ह जगाम संहृष्टमनास तरिथिवं तरिथशेश्वरः 37 शिरस तच चापि नमुचेस तत्रैवाप्लुत्य भारत लॊकान कामथुघान पराप्तम अक्षयान राजसत्तम 38 तत्राप्य उपस्पृश्य बलॊ महात्मा; थत्त्वा च थानानि पृदग्विधानि अवाप्य धर्मं परमार्य कर्मा; जगाम सॊमस्य महत स तीर्दम 39 यत्राजयथ राजसूयेन सॊमः; साक्षात पुरा विधिवत पार्दिवेन्थ्र अत्रिर धीमान विप्रमुख्यॊ बभूव; हॊता यस्मिन करतुमुख्ये महात्मा 40 यस्यान्ते ऽभूत सुमहान थानवानां; थैतेयानां राक्षसानां च थेवैः स संग्रामस तारकाख्यः सुतीव्रॊ; यत्र सकन्थस तारकाख्यं जघान 41 सेनापत्यं लब्धवान थेवतानां; महासेनॊ यत्र थैत्यान्त कर्ता साक्षाच चात्र नयवसत कार्त्तिकेयः; सथा कुमारॊ यत्र स पलक्षराजः |
1
[s] sā śaptā tena kruddhena viśvāmitreṇa dhīmatā tasmiṃs tīrthavare śubhre śoṇitaṃ samupāvahat 2 athājagmus tato rājan rākṣasās tatra bhārata tatra te śoṇitaṃ sarve pibantaḥ sukham āsate 3 tṛptāś ca subhṛśaṃ tena sukhitā vigatajvarāḥ nṛtyantaś ca hasantaś ca yathā svargajitas tathā 4 kasya cit tv atha kālasya ṛṣayaḥ satapo dhanāḥ tīrthayātrāṃ samājagmuḥ sarasvatyāṃ mahīpate 5 teṣu sarveṣu tīrtheṣu āplutya munipuṃgavāḥ prāpya prītiṃ parāṃ cāpi tapo lubdhā viśāradāḥ prayayur hi tato rājan yena tīrthaṃ hi tat tathā 6 athāgamya mahābhāgās tat tīrthaṃ dāruṇaṃ tadā dṛṣṭvā toyaṃ sarasvatyāḥ śoṇitena pariplutam pīyamānaṃ ca rakṣobhir bahubhir nṛpasattama 7 tān dṛṣṭva rākṣasān rājan munayaḥ saṃśitavratāḥ pāritrāṇe sarasvatyāḥ paraṃ yatnaṃ pracakrire 8 te tu sarve mahābhāgāḥ samāgamya mahāvratāḥ āhūya saritāṃ śreṣṭhām idaṃ vacanam abruvan 9 kāraṇaṃ brūhi kalyāṇi kimarthaṃ te hrado hy ayam evam ākulatāṃ yātaḥ śrutvā pāsyāmahe vayam 10 tataḥ sā sarvam āccaṣṭa yathāvṛttaṃ pravepatī duḥkhitām atha tāṃ dṛṣṭvā ta ūcur vai tapodhanāḥ 11 kāraṇaṃ śrutam asmābhiḥ śāpāś caiva śruto 'nagha kariṣyanti tu yat prāptaṃ sarva eva tapodhanāḥ 12 evam uktvā saricchreṣṭhām ūcus te 'tha parasparam vimocayāmahe sarve śāpād etāṃ sarasvatīm 13 teṣāṃ tu vacanād eva prakṛtisthā sarasvatī prasānna sālilā jajñe yathāpūrvaṃ tathaiva hi vimuktā ca saricchreṣṭhā vibabhau sā yathā purā 14 dṛṣṭvā toyaṃ sarasvatyā munibhis tais tathā kṛtam kṛtāñjalīs tato rājan rākṣasāḥ kṣudhayārditāḥ ūcus tān vai munī sarvān kṛpā yuktān punaḥ punaḥ 15 vayaṃ hi kṣudhitāś caiva dhārmād dhīnāś ca śāśvatāt na ca naḥ kāmakāro 'yaṃ yad vayaṃ pāpakāriṇaḥ 16 yuṣmākaṃ cāpramādena duṣkṛtena ca karmaṇā pakṣo 'yaṃ vardhate 'smākaṃ yataḥ sma brahmarākṣasāḥ 17 evaṃ hi vaiśyaśūdrāṇāṃ kṣatriyāṇāṃ tathaiva ca ye brāhmaṇān pradviṣānti te bhavantīha rākṣasāḥ 18 ācāryam ṛtvijaṃ caiva guruṃ vṛddhajanaṃ tathā prāṇino ye 'vamanyante te bhavantīha rākṣasāḥ yoṣitāṃ caiva pāpānāṃ yonidoṣeṇa vardhate 19 tat kurudhvam ihāsmākaṃ kāruṇyaṃ dvijasattamāḥ śaktā bhavantaḥ sarveṣāṃ lokānām api tāraṇe 20 teṣāṃ te munayaḥ śrutvā tuṣṭuvus tāṃ mahānadīm mokṣārthaṃ rakṣasāṃ teṣām ūcuḥ prayata mānasāḥ 21 kṣuta kīṭāvapannaṃ ca yac cocchiṣṭāśitaṃ bhavet keśāvapannam ādhūtam ārugṇam api yad bhavet śvabhiḥ saṃspṛṣṭam annaṃ ca bhāgo 'sau rakṣasām iha 22 tasmāj jñātvā sadā vidvān etāny annāni varjayet rākṣasānnam asau bhuṅkte yo bhuṅkte hy annam īdṛśam 23 śodhayitvā tatas tīrtham ṛṣayas te tapodhanāḥ mokṣārthaṃ rākṣasānāṃ ca nadīṃ tāṃ pratyacodayan 24 maharṣīṇāṃ mataṃ jñātvā tataḥ sā saritāṃ varā aruṇām ānayām āsa svāṃ tanuṃ puruṣarṣabha 25 tasyāṃ te rākṣasāḥ snātvā tanūs tyaktvā divaṃ gatāḥ aruṇāyāṃ mahārāja brahmahatyāpahā hi sā 26 etam artham abhijñāya devarājaḥ śatakratuḥ tasmiṃs tīrthavare snātvā vimuktaḥ pāpmanā kila 27 [j] kimarthaṃ bhagavāñ śakro brahmahatyām avāptavān katham asmiṃś ca tīrthe vai āplutyākalmaśo 'bhavat 28 [vai] śṛṇuṣvaitad upākhyānaṃ yathāvṛttaṃ janeśvara yathā bibheda samayaṃ namucer vāsavaḥ purā 29 namucir vāsavād bhītaḥ sūryaraśmiṃ samāviśat tenendraḥ sakhyam akarot samayaṃ cedam abravīt 30 nārdreṇa tvā na śuṣkeṇa na rātrau nāpi vāhani vadhiṣyāmy asuraśreṣṭha sakhe satyena te śape 31 evaṃ sa kṛtvā samayaṃ sṛṣṭvā nīhāram īśvaraḥ cicchedāsya śiro rājann apāṃ phenena vāsavaḥ 32 tacchiro namuceś chinnaṃ pṛṣṭhataḥ śakram anvayāt he mitrahan pāpa iti bruvāṇaṃ śakram antikāt 33 evaṃ sa śirasā tena codyamānaḥ punaḥ punaḥ pitāmahāya saṃtapta evam arthaṃ nyavedayat 34 tam abravīl lokagurur aruṇāyāṃ yathāvidhi iṣṭopaspṛśa devendra brahmahatyāpahā hi sā 35 ity uktaḥ sā sarasvatyāḥ kuñje vai janamejaya iṣṭvā yathāvad balabhir aruṇāyām upāsspṛśat 36 sa muktaḥ pāpmanā tena brahmahatyā kṛtena ha jagāma saṃhṛṣṭamanās tridivaṃ tridaśeśvaraḥ 37 śiras tac cāpi namuces tatraivāplutya bhārata lokān kāmadughān prāptam akṣayān rājasattama 38 tatrāpy upaspṛśya balo mahātmā; dattvā ca dānāni pṛthagvidhāni avāpya dharmaṃ paramārya karmā; jagāma somasya mahat sa tīrtham 39 yatrājayad rājasūyena somaḥ; sākṣāt purā vidhivat pārthivendra atrir dhīmān vipramukhyo babhūva; hotā yasmin kratumukhye mahātmā 40 yasyānte 'bhūt sumahān dānavānāṃ; daiteyānāṃ rākṣasānāṃ ca devaiḥ sa saṃgrāmas tārakākhyaḥ sutīvro; yatra skandas tārakākhyaṃ jaghāna 41 senāpatyaṃ labdhavān devatānāṃ; mahāseno yatra daityānta kartā sākṣāc cātra nyavasat kārttikeyaḥ; sadā kumāro yatra sa plakṣarājaḥ |