|
1
[ज] सरस्वत्याः परभावॊ ऽयम उक्तस ते थविजसात्तम कुमारस्याभिषेकं तु बरह्मन वयाख्यातुम अर्हसि 2 यस्मिन काले च थेशे च यदा च वथतां वर यैश चाभिषिक्तॊ भगवान विधिना येन च परभुः 3 सकन्थॊ यदा च थैत्यानाम अकरॊत कथनं महत तदा मे सर्वम आचक्ष्व परं कौतूहलं हि मे 4 [वै] कुरुवंशस्य सथृशम इथं कौतूहलं तव हर्षाम उत्पाथयत्य एतथ वचॊ मे जनमेजय 5 हन्त ते कदयिष्यामि शृण्वानस्य जनाधिप अभिषेकं कुमारस्य परभावं च महात्मनः 6 तेजॊ माहेश्वरं सकन्नम अग्नौ परपतितं पुरा तत सर्वभक्षॊ भगवान नाशकथ थग्धुम अक्षयम 7 तेनासीथति तेजस्वी थीप्तिमान हव्यहावनः न चैव धारयाम आस गर्भं तेजॊमयं तथा 8 सा गङ्गाम अभिसांगम्य नियॊगाथ बरह्मणः परभुः गर्भम आहितवान थिव्यं भास्करॊपम तेजसम 9 अद गङ्गापि तं गर्भम असहन्ती विधारणे उत्ससर्ज गिरौ रम्ये हिमवत्य अमरार्चिते 10 स तत्र ववृधे लॊकान आवृत्य जवलनात्मजः थथृशुर जवलनाकारं तं गर्भम अद कृत्तिकाः 11 शरस्तम्बे महात्मानम अनलात्मजम ईश्वरम ममायम इति ताः सर्वाः पुत्रार्दिन्यॊ ऽभिचक्रमुः 12 तासां विथित्वा भावं तं मातॄणां भगवान परभुः परस्नुतानां पयः षड्भिर वथनैर अपिबत तथा 13 तं परभावं समालक्ष्य तस्य बालस्य कृत्तिकाः परं विस्मयम आपन्ना थेव्यॊ थिव्यवपुर धराः 14 यत्रॊत्सृष्टः स भगवान गङ्गया गिरिमूर्धनि स शैलः काञ्चनः सर्वः संबभौ कुरुसत्तम 15 वर्धता चैव गर्भेण पृदिवी तेन रञ्जिता अतश च सर्वे संवृत्ता गिरयः काञ्चनाकराः 16 कुमारश च महावीर्यः कार्त्तिकेय इति समृतः गाङ्गेयः पूर्वम अभवन महायॊगबलान्वितः 17 स थेवस तपसा चैव वीर्येण च समन्वितः ववृधे ऽतीव राजेन्थ्र चन्थ्रवत परियथर्शनः 18 स तस्मिन काञ्चने थिव्ये शरस्तम्बे शरिया वृतः सतूयमानस तथा शेते गन्धर्वैर मुनिभिस तदा 19 तदैनम अन्वनृत्यन्त थेवकन्याः सहस्रशः थिव्यवाथित्र नृत्तज्ञाः सतुवन्त्यश चारुथर्शनाः 20 अन्वास्ते च नथी थेवं गङ्गा वै सरितां वरा थधार पृदिवी चैनं बिभ्रती रूपम उत्तमम 21 जातकर्माथिकास तस्य करियाश चक्रे बृहस्पतिः वेथश चैनं चतुर्मूर्तिर उपतस्दे कृताञ्जलिः 22 धनुर्वेथश चतुष्पाथः शस्त्रग्रामः ससंग्रहः तदैनं समुपातिष्ठात साक्षाथ वाणी च केवला 23 स थथर्श महावीर्यं थेवथेवम उमापतिम शैलपुत्र्या सहासीनं भूतसंघ शतैर वृतम 24 निकाया भूतसंघानां परंमाथ्भुत थर्शनाः विकृता विकृताकारा विकृताभरण धवजाः 25 वयाघ्रसिंहर्क्ष वथना बिडाल मकराननाः वृषथंश मुखाश चान्ये गजॊष्ट्रवथनास तदा 26 उलूक वथनाः के चिथ गृध्रगॊमायुथर्शनाः करौञ्चपारावत निभैर वथनै राङ्कवैर अपि 27 शवावित शक्यक गॊधानां खरैडक गवां तदा साथृशानि वपूंष्य अन्ये तत्र तत्र वयधारयन 28 के चिच छैलाम्बुथ परख्याश चक्रालात गथायुधाः केच चिथ अञ्जन पुञ्जाभाः के चिच छवेताचलप्रभाः 29 सप्त मातृगणाश चैव समाजग्मुर विशां पते साध्या विश्वे ऽद मरुतॊ वसवः पितरस तदा 30 रुथ्राथित्यास तदा सिथ्धा भुजगां थानवाः खगाः बरह्मा सवयम्भूर भगवान सपुत्रः सह विष्णुना 31 शक्रस तदाभ्ययाथ थरष्टुं कुमार वरम अच्युतम नारथप्रमुखाश चापि थेवगन्धर्वसत्तमाः 32 थेवर्षयश च सिथ्धाश च बृहस्पतिपुरॊगमाः ऋब्भवॊ नाम वरथा थेवानाम अपि थेवताः ते ऽपि तत्र समाजग्मुर यामा धामाश च सर्वशः 33 स तु बालॊ ऽपि भगवान महायॊगबलान्वितः अभ्याजगाम थेवेशं शूलहस्तं पिनाकिनम 34 तम आरजन्तम आलक्ष्य शिवस्यासीन मनॊगतम युगपच छैलपुत्र्याश च गङ्गायाः पावकस्य च 35 किं नु पूर्वम अयं बालॊ गौरवाथ अभ्युपैष्यति अपि माम इति सर्वेषां तेषाम आसीन मनॊगतम 36 तेषाम एतम अभिप्रायं चतुर्णाम उपलक्ष्य सः युगपथ यॊगम आस्दाय ससार्ज विविधास तनूः 37 ततॊ ऽभवच चतुर्मूर्तिः कषणेन भगवान परभुः सकन्थः शाखॊ विशाखश च नैगमेषश च पृष्ठतः 38 एवं स कृत्वा हय आत्मानं चतुर्धा भगवान परभुः यतॊ रुथ्रस ततः सकन्थॊ जगामाथ्भुत थर्शनः 39 विशाखस तु ययौ येन थेवी गिरिवरात्मजा शाखॊ ययौ च भगवान वायुमूर्तिर विभावसुम नैगमेषॊ ऽगमथ गङ्गां कुमारः पावकप्रभः 40 सर्वे भास्वरथेहास ते चत्वारः समरूपिणः तान समभ्ययुर अव्यग्रास तथ अथ्भुतम इवाभवत 41 हाहाकारॊ महान आसीथ थेवथानवरक्षसाम तथ थृष्ट्वा महथ आश्चर्यम अथ्भुतं लॊमहर्षणम 42 ततॊ रुथ्रश च थेवी च पावकश च पितामहम गङ्गया सहिताः सर्वे परणिपेतुर जगत्पतिम 43 परणिपत्य ततस ते तु विधिवथ राजपुंगव इथम ऊचुर वचॊ राजन कार्त्तिकेय परियेप्सया 44 अस्य बालस्य भगवन्न आधिपत्यं यदेप्सितम अस्मिन परियार्दं थेवेश साथृशं थातुम अर्हसि 45 ततः स भगवान धीमान सर्वलॊकपितामहः मनसा चिन्तयाम आस किम अयं लभताम इति 46 ऐश्वर्याणि हि सर्वाणि थेवगन्धर्वरक्षसाम भूतयक्षविहंगानां पन्नगानां च सर्वशः 47 पूर्वम एवाथिथेशासौ निकायेषु महात्मनाम समर्दं च तम ऐश्वर्ये महामतिर अमन्यत 48 ततॊ मुहूर्तं स धयात्वा थेवानां शरेयसि सदितः सेनापत्यं थथौ तस्मै सर्वभूतेषु भारत 49 सर्वथेव निकायानां ये राजानः परिश्रुताः तान सर्वान वयाथिथेशास्मै सर्वभूतपितामहः 50 ततः कुमारम आथाय थेवा बरह्मपुरॊगमाः अभिषेकार्दम आजग्मुः शैलेन्थ्रं सहितास ततः 51 पुण्यां हैमवतीं थेवीं सरिच्छ्रेष्ठां सरस्वतीम समन्तपञ्चके या वै तरिषु लॊकेषु विश्रुता 52 तत्र तीरे सरस्वत्याः पुण्ये सर्वगुणान्विते निषेथुर थेवगन्धर्वाः सर्वे संपूर्णमानसाः |
1
[j] sarasvatyāḥ prabhāvo 'yam uktas te dvijasāttama kumārasyābhiṣekaṃ tu brahman vyākhyātum arhasi 2 yasmin kāle ca deśe ca yathā ca vadatāṃ vara yaiś cābhiṣikto bhagavān vidhinā yena ca prabhuḥ 3 skando yathā ca daityānām akarot kadanaṃ mahat tathā me sarvam ācakṣva paraṃ kautūhalaṃ hi me 4 [vai] kuruvaṃśasya sadṛśam idaṃ kautūhalaṃ tava harṣām utpādayaty etad vaco me janamejaya 5 hanta te kathayiṣyāmi śṛṇvānasya janādhipa abhiṣekaṃ kumārasya prabhāvaṃ ca mahātmanaḥ 6 tejo māheśvaraṃ skannam agnau prapatitaṃ purā tat sarvabhakṣo bhagavān nāśakad dagdhum akṣayam 7 tenāsīdati tejasvī dīptimān havyahāvanaḥ na caiva dhārayām āsa garbhaṃ tejomayaṃ tadā 8 sā gaṅgām abhisāṃgamya niyogād brahmaṇaḥ prabhuḥ garbham āhitavān divyaṃ bhāskaropama tejasam 9 atha gaṅgāpi taṃ garbham asahantī vidhāraṇe utsasarja girau ramye himavaty amarārcite 10 sa tatra vavṛdhe lokān āvṛtya jvalanātmajaḥ dadṛśur jvalanākāraṃ taṃ garbham atha kṛttikāḥ 11 śarastambe mahātmānam analātmajam īśvaram mamāyam iti tāḥ sarvāḥ putrārthinyo 'bhicakramuḥ 12 tāsāṃ viditvā bhāvaṃ taṃ mātṝṇāṃ bhagavān prabhuḥ prasnutānāṃ payaḥ ṣaḍbhir vadanair apibat tadā 13 taṃ prabhāvaṃ samālakṣya tasya bālasya kṛttikāḥ paraṃ vismayam āpannā devyo divyavapur dharāḥ 14 yatrotsṛṣṭaḥ sa bhagavān gaṅgayā girimūrdhani sa śailaḥ kāñcanaḥ sarvaḥ saṃbabhau kurusattama 15 vardhatā caiva garbheṇa pṛthivī tena rañjitā ataś ca sarve saṃvṛttā girayaḥ kāñcanākarāḥ 16 kumāraś ca mahāvīryaḥ kārttikeya iti smṛtaḥ gāṅgeyaḥ pūrvam abhavan mahāyogabalānvitaḥ 17 sa devas tapasā caiva vīryeṇa ca samanvitaḥ vavṛdhe 'tīva rājendra candravat priyadarśanaḥ 18 sa tasmin kāñcane divye śarastambe śriyā vṛtaḥ stūyamānas tadā śete gandharvair munibhis tathā 19 tathainam anvanṛtyanta devakanyāḥ sahasraśaḥ divyavāditra nṛttajñāḥ stuvantyaś cārudarśanāḥ 20 anvāste ca nadī devaṃ gaṅgā vai saritāṃ varā dadhāra pṛthivī cainaṃ bibhratī rūpam uttamam 21 jātakarmādikās tasya kriyāś cakre bṛhaspatiḥ vedaś cainaṃ caturmūrtir upatasthe kṛtāñjaliḥ 22 dhanurvedaś catuṣpādaḥ śastragrāmaḥ sasaṃgrahaḥ tathainaṃ samupātiṣṭhāt sākṣād vāṇī ca kevalā 23 sa dadarśa mahāvīryaṃ devadevam umāpatim śailaputryā sahāsīnaṃ bhūtasaṃgha śatair vṛtam 24 nikāyā bhūtasaṃghānāṃ paraṃmādbhuta darśanāḥ vikṛtā vikṛtākārā vikṛtābharaṇa dhvajāḥ 25 vyāghrasiṃharkṣa vadanā biḍāla makarānanāḥ vṛṣadaṃśa mukhāś cānye gajoṣṭravadanās tathā 26 ulūka vadanāḥ ke cid gṛdhragomāyudarśanāḥ krauñcapārāvata nibhair vadanai rāṅkavair api 27 śvāvit śakyaka godhānāṃ kharaiḍaka gavāṃ tathā sādṛśāni vapūṃṣy anye tatra tatra vyadhārayan 28 ke cic chailāmbuda prakhyāś cakrālāta gadāyudhāḥ kec cid añjana puñjābhāḥ ke cic chvetācalaprabhāḥ 29 sapta mātṛgaṇāś caiva samājagmur viśāṃ pate sādhyā viśve 'tha maruto vasavaḥ pitaras tathā 30 rudrādityās tathā siddhā bhujagāṃ dānavāḥ khagāḥ brahmā svayambhūr bhagavān saputraḥ saha viṣṇunā 31 śakras tathābhyayād draṣṭuṃ kumāra varam acyutam nāradapramukhāś cāpi devagandharvasattamāḥ 32 devarṣayaś ca siddhāś ca bṛhaspatipurogamāḥ ṛbbhavo nāma varadā devānām api devatāḥ te 'pi tatra samājagmur yāmā dhāmāś ca sarvaśaḥ 33 sa tu bālo 'pi bhagavān mahāyogabalānvitaḥ abhyājagāma deveśaṃ śūlahastaṃ pinākinam 34 tam ārajantam ālakṣya śivasyāsīn manogatam yugapac chailaputryāś ca gaṅgāyāḥ pāvakasya ca 35 kiṃ nu pūrvam ayaṃ bālo gauravād abhyupaiṣyati api mām iti sarveṣāṃ teṣām āsīn manogatam 36 teṣām etam abhiprāyaṃ caturṇām upalakṣya saḥ yugapad yogam āsthāya sasārja vividhās tanūḥ 37 tato 'bhavac caturmūrtiḥ kṣaṇena bhagavān prabhuḥ skandaḥ śākho viśākhaś ca naigameṣaś ca pṛṣṭhataḥ 38 evaṃ sa kṛtvā hy ātmānaṃ caturdhā bhagavān prabhuḥ yato rudras tataḥ skando jagāmādbhuta darśanaḥ 39 viśākhas tu yayau yena devī girivarātmajā śākho yayau ca bhagavān vāyumūrtir vibhāvasum naigameṣo 'gamad gaṅgāṃ kumāraḥ pāvakaprabhaḥ 40 sarve bhāsvaradehās te catvāraḥ samarūpiṇaḥ tān samabhyayur avyagrās tad adbhutam ivābhavat 41 hāhākāro mahān āsīd devadānavarakṣasām tad dṛṣṭvā mahad āścaryam adbhutaṃ lomaharṣaṇam 42 tato rudraś ca devī ca pāvakaś ca pitāmaham gaṅgayā sahitāḥ sarve praṇipetur jagatpatim 43 praṇipatya tatas te tu vidhivad rājapuṃgava idam ūcur vaco rājan kārttikeya priyepsayā 44 asya bālasya bhagavann ādhipatyaṃ yathepsitam asmin priyārthaṃ deveśa sādṛśaṃ dātum arhasi 45 tataḥ sa bhagavān dhīmān sarvalokapitāmahaḥ manasā cintayām āsa kim ayaṃ labhatām iti 46 aiśvaryāṇi hi sarvāṇi devagandharvarakṣasām bhūtayakṣavihaṃgānāṃ pannagānāṃ ca sarvaśaḥ 47 pūrvam evādideśāsau nikāyeṣu mahātmanām samarthaṃ ca tam aiśvarye mahāmatir amanyata 48 tato muhūrtaṃ sa dhyātvā devānāṃ śreyasi sthitaḥ senāpatyaṃ dadau tasmai sarvabhūteṣu bhārata 49 sarvadeva nikāyānāṃ ye rājānaḥ pariśrutāḥ tān sarvān vyādideśāsmai sarvabhūtapitāmahaḥ 50 tataḥ kumāram ādāya devā brahmapurogamāḥ abhiṣekārtham ājagmuḥ śailendraṃ sahitās tataḥ 51 puṇyāṃ haimavatīṃ devīṃ saricchreṣṭhāṃ sarasvatīm samantapañcake yā vai triṣu lokeṣu viśrutā 52 tatra tīre sarasvatyāḥ puṇye sarvaguṇānvite niṣedur devagandharvāḥ sarve saṃpūrṇamānasāḥ |