|
1
[वै] कुरुक्षेत्रं ततॊ थृष्ट्वा थत्त्वा थायांश च सात्वतः आश्रमं सुमहथ थिव्यम अगमज जनमेजय 2 मधुकाम्र वनॊपेतं पलक्षन्यग्रॊध संकुलम चिरिबिल्वयुतं पुण्यं पनसार्जुन संकुलम 3 तं थृष्ट्वा याथव शरेष्ठः परवरं पुण्यलक्षणम पप्रच्छ तान ऋषीन सर्वान कस्याश्रमवरस तव अयम 4 ते तु सर्वे महात्मानम ऊचू राजन हलायुधम शृणु विस्तरतॊ राम यस्यायं पूर्वम आश्रमः 5 अत्र विष्णुः पुरा थेवस तप्तवांस तप उत्तमम अत्रास्य विधिवथ यज्ञाः सर्वे वृत्ताः सनातनाः 6 अत्रैव बराह्मणी सिथ्धा कौमार बरह्मचारिणी यॊगयुक्ता थिवं याता तपःसिथ्धा तपस्विनी 7 बभूव शरीमती राजञ शाण्डिल्यस्य महात्मनः सुता धृतव्रता साध्वी नियता बरह्मचारिणी 8 सा तु पराप्य परं यॊगं गता सवर्गम अनुत्तमम भुक्त्वाश्रमे ऽशवमेधस्य फलं फलवतां शुभा गता सवर्गं महाभागा पूजिता नियतात्मभिः 9 अभिगम्याश्रमं पुण्यं थृष्ट्वा च यथुपुंगवः ऋषींस तान अभिवाथ्याद पार्श्वे हिमवतॊ ऽचयुतः सकन्धावाराणि सर्वाणि निवर्त्यारुरुहे ऽचलम 10 नातिथूरं ततॊ गत्वा नगं तालध्वजॊ बली पुण्यं तीर्दवरं थृष्ट्वा विस्मयं परमं गतः 11 परभवं च सरस्वत्याः पलक्षप्रस्रवणं बलः संप्राप्तः कारपचनं तीर्दप्रवरम उत्तमम 12 हलायुधस तत्र चापि थत्त्वा थानं महाबलः आप्लुतः सलिले शीते तस्माच चापि जगाम ह आश्रमं परमप्रीतॊ मित्रस्य वरुणस्य च 13 इन्थ्रॊ ऽगनिर अर्यमा चैव यत्र पराक परीतिम आप्नुवन तं थेशं कारपचनाथ यमुनायां जगाम ह 14 सनात्वा तत्रापि धर्मात्मा परां तुष्टिम अवाप्य च ऋषिभिश चैव सिथ्धैश च सहितॊ वै महाबलः उपविष्टः कदाः शुभ्राः शुश्राव यथुपुंगवः 15 तदा तु तिष्ठतां तेषां नारथॊ भगवान ऋषिः आजगामाद तं थेशं यत्र रामॊ वयवस्त्दितः 16 जटामण्डलसंवीतः सवर्णचीरी महातपाः हेमथण्डधरॊ राजन कमण्डालु धरस तदा 17 कच्छपीं सुखशब्थां तां गृह्य वीणां मनॊरमाम नृत्ये गीते च कुशलॊ थेव बराह्मण पूजितः 18 परकर्ता कलहानां च नित्यं च कलहप्रियः तं थेशम आगमथ यत्र शरीमान रामॊ वयवस्दितः 19 परत्युत्दाय तु ते सर्वे पूजयित्वा यतव्रतम थेवर्षिर पर्यपृच्छन्त यदावृत्तं कुरून परति 20 ततॊ ऽसयाकदयथ राजन नारथः सर्वधर्मवित सर्वम एव यदावृत्तम अतीतं कुरु संक्षयम 21 ततॊ ऽबरवीथ रौहिणेयॊ नारथं थीनया गिरा किम अवस्द तु तत कषत्रं ये च तत्राभवन नृपाः 22 शरुतम एतन मया पूर्वं सर्वम एव तपॊधन विस्तर शरवणे जातं कौतूहलम अतीव मे 23 [नारथ] पूर्वम एव हतॊ भीष्मॊ थरॊणः सिन्धुपतिस तदा हतॊ वैकर्तनः कर्णः पुत्राश चास्य महारदाः 24 भूरिश्रवा रौहिणेय मथ्रराजश च वीर्यवान एते चान्ये च बहवस तत्र तत्र महाबलाः 25 परियान पराणान परित्यज्य परियार्दं कौरवस्य वै राजानॊ राजपुत्राश च समरेष्व अनिवर्तिनः 26 अहतांस तु महाबाहॊ शृणु मे तत्र माधव धार्तराष्ट्र बले शेषाः कृपॊ भॊजश च वीर्यवान अश्वत्दामा च विक्रान्तॊ भग्नसैन्या थिशॊ गताः 27 थुर्यॊधनॊ हते सैन्ये परथ्रुतेषु कृपाथिषु हरथं थवैपायनं नाम विवेश भृशथुःखितः 28 शयानं धार्तराष्ट्रं तु सतम्भिते सलिले तथा पाण्डवाः सह कृष्णेन वाग्भिर उग्राभिर आर्थयन 29 स तुथ्यमानॊ बलवान वाग्भी राम समन्ततः उत्तितः पराग घरथाथ वीरः परगृह्य महतीं गथाम 30 स चाप्य उपगतॊ युथ्धं भीमेन सह सांप्रतम भविष्यति च तत सथ्यस तयॊ राम सुथारुणम 31 यथि कौतूहलं ते ऽसति वरज माधव माचिरम पश्य युथ्धं महाघॊरं शिष्ययॊर यथि मन्यसे 32 [वै] नारथस्य वचः शरुत्वा तान अब्भ्यर्च्य थविजर्षभान सर्वान विसर्जयाम आस ये तेनाभ्यागताः सह गम्यतां थवारकां चेति सॊ ऽनवशाथ अनुयायिनः 33 सॊ ऽवतीर्याचलश्रेष्ठात परक्ष परस्वरणाच छुभात ततः परीतमना रामः शरुत्वा तीर्दफलं महत विप्राणां संनिधौ शलॊकम अगायथ इथम अच्युतः 34 सरस्वती वाससमा कुतॊ रतिः; सरस्वती वाससमाः कुतॊ गुणाः सरस्वतीं पराप्य थिवं गता जनाः; सथा समरिष्यन्ति नथीं सरस्वतीम 35 सरस्वती सर्वनथीषु पुण्या; सरस्वती लॊकसुखावहा सथा सरस्वतीं पराप्य जनाः सुथुष्कृताः; सथा न शॊचन्ति परत्र चेह च 36 ततॊ मुहुर मुहुः परीत्या परेक्षमाणः सरस्वतीम हयैर युक्तं रदं शुभ्रम आतिष्ठत परंतपः 37 स शीघ्रगामिना तेन रदेन यथुपुंगवः थिथृक्षुर अभिसंप्राप्तः शिष्ययुथ्धम उपस्दितम |
1
[vai] kurukṣetraṃ tato dṛṣṭvā dattvā dāyāṃś ca sātvataḥ āśramaṃ sumahad divyam agamaj janamejaya 2 madhukāmra vanopetaṃ plakṣanyagrodha saṃkulam ciribilvayutaṃ puṇyaṃ panasārjuna saṃkulam 3 taṃ dṛṣṭvā yādava śreṣṭhaḥ pravaraṃ puṇyalakṣaṇam papraccha tān ṛṣīn sarvān kasyāśramavaras tv ayam 4 te tu sarve mahātmānam ūcū rājan halāyudham śṛṇu vistarato rāma yasyāyaṃ pūrvam āśramaḥ 5 atra viṣṇuḥ purā devas taptavāṃs tapa uttamam atrāsya vidhivad yajñāḥ sarve vṛttāḥ sanātanāḥ 6 atraiva brāhmaṇī siddhā kaumāra brahmacāriṇī yogayuktā divaṃ yātā tapaḥsiddhā tapasvinī 7 babhūva śrīmatī rājañ śāṇḍilyasya mahātmanaḥ sutā dhṛtavratā sādhvī niyatā brahmacāriṇī 8 sā tu prāpya paraṃ yogaṃ gatā svargam anuttamam bhuktvāśrame 'śvamedhasya phalaṃ phalavatāṃ śubhā gatā svargaṃ mahābhāgā pūjitā niyatātmabhiḥ 9 abhigamyāśramaṃ puṇyaṃ dṛṣṭvā ca yadupuṃgavaḥ ṛṣīṃs tān abhivādyātha pārśve himavato 'cyutaḥ skandhāvārāṇi sarvāṇi nivartyāruruhe 'calam 10 nātidūraṃ tato gatvā nagaṃ tāladhvajo balī puṇyaṃ tīrthavaraṃ dṛṣṭvā vismayaṃ paramaṃ gataḥ 11 prabhavaṃ ca sarasvatyāḥ plakṣaprasravaṇaṃ balaḥ saṃprāptaḥ kārapacanaṃ tīrthapravaram uttamam 12 halāyudhas tatra cāpi dattvā dānaṃ mahābalaḥ āplutaḥ salile śīte tasmāc cāpi jagāma ha āśramaṃ paramaprīto mitrasya varuṇasya ca 13 indro 'gnir aryamā caiva yatra prāk prītim āpnuvan taṃ deśaṃ kārapacanād yamunāyāṃ jagāma ha 14 snātvā tatrāpi dharmātmā parāṃ tuṣṭim avāpya ca ṛṣibhiś caiva siddhaiś ca sahito vai mahābalaḥ upaviṣṭaḥ kathāḥ śubhrāḥ śuśrāva yadupuṃgavaḥ 15 tathā tu tiṣṭhatāṃ teṣāṃ nārado bhagavān ṛṣiḥ ājagāmātha taṃ deśaṃ yatra rāmo vyavastthitaḥ 16 jaṭāmaṇḍalasaṃvītaḥ svarṇacīrī mahātapāḥ hemadaṇḍadharo rājan kamaṇḍālu dharas tathā 17 kacchapīṃ sukhaśabdāṃ tāṃ gṛhya vīṇāṃ manoramām nṛtye gīte ca kuśalo deva brāhmaṇa pūjitaḥ 18 prakartā kalahānāṃ ca nityaṃ ca kalahapriyaḥ taṃ deśam āgamad yatra śrīmān rāmo vyavasthitaḥ 19 pratyutthāya tu te sarve pūjayitvā yatavratam devarṣir paryapṛcchanta yathāvṛttaṃ kurūn prati 20 tato 'syākathayad rājan nāradaḥ sarvadharmavit sarvam eva yathāvṛttam atītaṃ kuru saṃkṣayam 21 tato 'bravīd rauhiṇeyo nāradaṃ dīnayā girā kim avastha tu tat kṣatraṃ ye ca tatrābhavan nṛpāḥ 22 śrutam etan mayā pūrvaṃ sarvam eva tapodhana vistara śravaṇe jātaṃ kautūhalam atīva me 23 [nārada] pūrvam eva hato bhīṣmo droṇaḥ sindhupatis tathā hato vaikartanaḥ karṇaḥ putrāś cāsya mahārathāḥ 24 bhūriśravā rauhiṇeya madrarājaś ca vīryavān ete cānye ca bahavas tatra tatra mahābalāḥ 25 priyān prāṇān parityajya priyārthaṃ kauravasya vai rājāno rājaputrāś ca samareṣv anivartinaḥ 26 ahatāṃs tu mahābāho śṛṇu me tatra mādhava dhārtarāṣṭra bale śeṣāḥ kṛpo bhojaś ca vīryavān aśvatthāmā ca vikrānto bhagnasainyā diśo gatāḥ 27 duryodhano hate sainye pradruteṣu kṛpādiṣu hradaṃ dvaipāyanaṃ nāma viveśa bhṛśaduḥkhitaḥ 28 śayānaṃ dhārtarāṣṭraṃ tu stambhite salile tadā pāṇḍavāḥ saha kṛṣṇena vāgbhir ugrābhir ārdayan 29 sa tudyamāno balavān vāgbhī rāma samantataḥ uttitaḥ prāg ghradād vīraḥ pragṛhya mahatīṃ gadām 30 sa cāpy upagato yuddhaṃ bhīmena saha sāṃpratam bhaviṣyati ca tat sadyas tayo rāma sudāruṇam 31 yadi kautūhalaṃ te 'sti vraja mādhava māciram paśya yuddhaṃ mahāghoraṃ śiṣyayor yadi manyase 32 [vai] nāradasya vacaḥ śrutvā tān abbhyarcya dvijarṣabhān sarvān visarjayām āsa ye tenābhyāgatāḥ saha gamyatāṃ dvārakāṃ ceti so 'nvaśād anuyāyinaḥ 33 so 'vatīryācalaśreṣṭhāt prakṣa prasvaraṇāc chubhāt tataḥ prītamanā rāmaḥ śrutvā tīrthaphalaṃ mahat viprāṇāṃ saṃnidhau ślokam agāyad idam acyutaḥ 34 sarasvatī vāsasamā kuto ratiḥ; sarasvatī vāsasamāḥ kuto guṇāḥ sarasvatīṃ prāpya divaṃ gatā janāḥ; sadā smariṣyanti nadīṃ sarasvatīm 35 sarasvatī sarvanadīṣu puṇyā; sarasvatī lokasukhāvahā sadā sarasvatīṃ prāpya janāḥ suduṣkṛtāḥ; sadā na śocanti paratra ceha ca 36 tato muhur muhuḥ prītyā prekṣamāṇaḥ sarasvatīm hayair yuktaṃ rathaṃ śubhram ātiṣṭhata paraṃtapaḥ 37 sa śīghragāminā tena rathena yadupuṃgavaḥ didṛkṣur abhisaṃprāptaḥ śiṣyayuddham upasthitam |