|
1
[वै] एवं तथ अभवथ युथ्धं तुमुलं जनमेजय यत्र थुःखान्वितॊ राजा धृतराष्ट्रॊ ऽबरवीथ इथम 2 रामं संनिहितं थृष्ट्वा गथायुथ्ध उपस्दिते मम पुत्रः कदं भीमां परत्ययुध्यत संजय 3 [स] राम सांनिध्यम आसाथ्य पुत्रॊ थुर्यॊधनस तव युथ्धकामॊ महाबाहुः समहृष्यत वीर्यवान 4 थृष्ट्वा लाङ्गलिनं राजा परत्युत्दाय च भारत परीत्या परमया युक्तॊ युधिष्ठिरम अदाब्रवीत 5 समन्त पञ्चकं कषिप्रम इतॊ यामविशां पते परदितॊत्तर वेथी सा थेवलॊके परजापतेः 6 तस्मिन महापुण्यतमे तरैलॊक्यस्य सनातने संग्रामे निधनं पराप्य धरुवं सवर्गॊ भविष्यति 7 तदेत्य उक्त्वा महाराज कुन्तीपुत्रॊ युधिष्ठिरः समन्तपञ्चकं वीरः परायाथ अभिमुखः परभुः 8 ततॊ थुर्यॊधनॊ राजा परगृह्य महतीं गथाम पथ्भ्याम अमर्षाथ थयुतिमान अगच्छत पाण्डवैः सह 9 तदा यान्तं गथाहस्तं वर्मणा चापि थंशितम अन्तरिक्षगता थेवाः साधु साध्व इत्य अपूजयन वातिकाश च नरा ये ऽतर थृष्ट्वा ते हर्षम आगताः 10 स पाण्डवैः परिवृतः कुरुराजस तवात्मजः मत्तस्येव गजेन्थ्रस्य गतिम आस्दाय सॊ ऽवरजत 11 ततः शङ्खनिनाथेन भेरीणां च महास्वनैः सिंहनाथैश च शूराणां थिशः सर्वाः परपूरिताः 12 परतीच्य अभिमुखं थेशं यदॊथ्थिष्टं सुतेन ते गत्वा च तैः परिक्षिप्तं समन्तात सर्वतॊथिशम 13 थक्षिणेन सरस्वत्याः सवयनं तीर्दम उत्तमम तस्मिन थेशे तव अनिरिणे तत्र युथ्धम अरॊचयन 14 ततॊ भीमॊ महाकॊटिं गथां गृह्याद वर्म भृत बिभ्रथ रूपं महाराज सथृशं हि गरुत्मतः 15 अवबथ्ध शिरस तराणाः संख्ये काञ्चनवर्म भृत रराज राजन पुत्रस ते काञ्चनः शैलराड इव 16 वर्मभ्यां संवृतौ वीरौ भीम थुर्यॊधनाव उभौ संयुगे च परकाशेते संरब्धाव इव कुञ्जरौ 17 रणमण्डलमध्यस्दौ भरतरौ तौ नरर्षभौ अशॊभेतां महाराज चन्थ्रसूर्याव इवॊथितौ 18 ताव अन्यॊन्यं निरीक्षेतां करुथ्धाव इव महाथ्विपौ थहन्तौ लॊचनै राजन परस्परवधैषिणौ 19 संप्रहृष्टमना राजन गथाम आथाय कौरवः सृक्किणी संलिहन राजन करॊधरक्तेक्षणः शवसन 20 ततॊ थुर्यॊधनॊ राजा गथाम आथाय वीर्यवान भीमसेनम अभिप्रेक्ष्य गजॊ गजम इवाह्वयत 21 अथ्रिसारमयीं भीमस तदैवाथाय वीर्यवान आह्वयाम आस नृपतिं सिंहः सिंहं यदा वने 22 ताव उथ्यतगथापाणी थुर्यॊधन वृकॊथरौ संयुगे सम परकाशेते गिरी सशिखराव इव 23 ताव उभाव अभिसंक्रुथ्धाव उभौ भीमपराक्रमौ उभौ शिष्यौ गथायुथ्धे रौहिणेयस्य धीमतः 24 उभौ सथृशकर्माणौ यम वासवयॊर इव तदा सथृशकर्माणौ वरुणस्य महाबलौ 25 वासुथेवस्य रामस्य तदा वैश्रवणस्य च सथृशौ तौ महाराज मधुकैटभयॊर युधि 26 उभौ सथृशकर्माणौ रणे सुन्थॊपसुन्थयॊः तदैव कालस्य समौ मृत्यॊश चैव परंतपौ 27 अन्यॊन्यम अभिधावन्तौ मत्ताव इव महाथ्विपौ वाशिता संगमे थृप्तौ शरथीव मथॊत्कटौ 28 मत्ताव इव जिगीषन्तौ मातङ्गौ भरतर्षभौ उभौ करॊधविषं थीप्तं वमन्ताव उरगाव इव 29 अन्यॊन्यम अभिसंरब्धौ परेक्षमाणाव अरिंथमौ उभौ भरतशार्थूलौ विक्रमेण समन्वितौ 30 सिंहाव इव थुराधर्षौ गथायुथ्धे परंतपौ नखथंष्ट्रायुधौ वीरौ वयाघ्राव इव थुरुत्सहौ 31 परजासंहरणे कषुब्धौ समुथ्राव इव थुस्तरौ लॊहिताङ्गाव इव करुथ्धौ परतपन्तौ महारदौ 32 रश्मिमन्तौ महात्मानौ थीप्तिमन्तौ महाबलौ थथृशाते कुरुश्रेष्ठौ कालसूर्याव इवॊथ्थितौ 33 वयाघ्राव इव सुसंरब्धौ गर्जन्ताव इव तॊयथौ जहृषाते महाबाहू सिंहौ केसरिणाव इव 34 गजाव इव सुसंरब्धौ जवलिताव इव पावकौ थथृशुस तौ महात्मानौ सशृङ्गाव इव पर्वतौ 35 रॊषात परस्फुरमाणौष्ठौ निरीक्षन्तौ परस्परम तौ समेतौ महात्मानौ गथाहस्तौ नरॊत्तमौ 36 उभौ परमसंहृष्टाव उभौ परमसंमतौ सथश्वाव इव हेषन्तौ बृंहन्ताव इव कुञ्जरौ 37 वृषभाव इव गर्जन्तौ थुर्यॊधन वृकॊथरौ थैत्याव इव बलॊन्मत्तौ रेजतुस तौ नरॊत्तमौ 38 ततॊ थुर्यॊधनॊ राजन्न इथम आह युधिष्ठिरम सृञ्जयैः सह तिष्ठन्तं तपन्तम इव भास्करम 39 इथं वयवसितं युथ्धं मम भीमस्य चॊभयॊः उपॊपविष्टाः पश्यध्वं विमर्थं नृपसत्तमाः 40 ततः समुपविष्टं तत सुमहथ राजमण्डलम विराजमानं थथृशे थिवीवाथित्यमण्डलम 41 तेषां मध्ये महाबाहुः शरीमान केशव पूर्वजः उपविष्टॊ महाराज पूज्यमानः समन्ततः 42 शुशुभे राजमध्यस्दॊ नीलवासाः सितप्रभः नक्षत्रैर इव संपूर्णॊ वृतॊ निशि निशाकरः 43 तौ तदा तु महाराज गथाहस्तौ थुरासथौ अन्यॊन्यं वाग्भिर उग्राभिस तक्षमाणौ वयवस्दितौ 44 अप्रियाणि ततॊ ऽनयॊन्यम उक्त्वा तौ कुरुपुंगवौ उथीक्षन्तौ सदितौ वीरौ वृत्र शक्राव इवाहवे |
1
[vai] evaṃ tad abhavad yuddhaṃ tumulaṃ janamejaya yatra duḥkhānvito rājā dhṛtarāṣṭro 'bravīd idam 2 rāmaṃ saṃnihitaṃ dṛṣṭvā gadāyuddha upasthite mama putraḥ kathaṃ bhīmāṃ pratyayudhyata saṃjaya 3 [s] rāma sāṃnidhyam āsādya putro duryodhanas tava yuddhakāmo mahābāhuḥ samahṛṣyata vīryavān 4 dṛṣṭvā lāṅgalinaṃ rājā pratyutthāya ca bhārata prītyā paramayā yukto yudhiṣṭhiram athābravīt 5 samanta pañcakaṃ kṣipram ito yāmaviśāṃ pate prathitottara vedī sā devaloke prajāpateḥ 6 tasmin mahāpuṇyatame trailokyasya sanātane saṃgrāme nidhanaṃ prāpya dhruvaṃ svargo bhaviṣyati 7 tathety uktvā mahārāja kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ samantapañcakaṃ vīraḥ prāyād abhimukhaḥ prabhuḥ 8 tato duryodhano rājā pragṛhya mahatīṃ gadām padbhyām amarṣād dyutimān agacchat pāṇḍavaiḥ saha 9 tathā yāntaṃ gadāhastaṃ varmaṇā cāpi daṃśitam antarikṣagatā devāḥ sādhu sādhv ity apūjayan vātikāś ca narā ye 'tra dṛṣṭvā te harṣam āgatāḥ 10 sa pāṇḍavaiḥ parivṛtaḥ kururājas tavātmajaḥ mattasyeva gajendrasya gatim āsthāya so 'vrajat 11 tataḥ śaṅkhaninādena bherīṇāṃ ca mahāsvanaiḥ siṃhanādaiś ca śūrāṇāṃ diśaḥ sarvāḥ prapūritāḥ 12 pratīcy abhimukhaṃ deśaṃ yathoddiṣṭaṃ sutena te gatvā ca taiḥ parikṣiptaṃ samantāt sarvatodiśam 13 dakṣiṇena sarasvatyāḥ svayanaṃ tīrtham uttamam tasmin deśe tv aniriṇe tatra yuddham arocayan 14 tato bhīmo mahākoṭiṃ gadāṃ gṛhyātha varma bhṛt bibhrad rūpaṃ mahārāja sadṛśaṃ hi garutmataḥ 15 avabaddha śiras trāṇāḥ saṃkhye kāñcanavarma bhṛt rarāja rājan putras te kāñcanaḥ śailarāḍ iva 16 varmabhyāṃ saṃvṛtau vīrau bhīma duryodhanāv ubhau saṃyuge ca prakāśete saṃrabdhāv iva kuñjarau 17 raṇamaṇḍalamadhyasthau bhratarau tau nararṣabhau aśobhetāṃ mahārāja candrasūryāv ivoditau 18 tāv anyonyaṃ nirīkṣetāṃ kruddhāv iva mahādvipau dahantau locanai rājan parasparavadhaiṣiṇau 19 saṃprahṛṣṭamanā rājan gadām ādāya kauravaḥ sṛkkiṇī saṃlihan rājan krodharaktekṣaṇaḥ śvasan 20 tato duryodhano rājā gadām ādāya vīryavān bhīmasenam abhiprekṣya gajo gajam ivāhvayat 21 adrisāramayīṃ bhīmas tathaivādāya vīryavān āhvayām āsa nṛpatiṃ siṃhaḥ siṃhaṃ yathā vane 22 tāv udyatagadāpāṇī duryodhana vṛkodarau saṃyuge sma prakāśete girī saśikharāv iva 23 tāv ubhāv abhisaṃkruddhāv ubhau bhīmaparākramau ubhau śiṣyau gadāyuddhe rauhiṇeyasya dhīmataḥ 24 ubhau sadṛśakarmāṇau yama vāsavayor iva tathā sadṛśakarmāṇau varuṇasya mahābalau 25 vāsudevasya rāmasya tathā vaiśravaṇasya ca sadṛśau tau mahārāja madhukaiṭabhayor yudhi 26 ubhau sadṛśakarmāṇau raṇe sundopasundayoḥ tathaiva kālasya samau mṛtyoś caiva paraṃtapau 27 anyonyam abhidhāvantau mattāv iva mahādvipau vāśitā saṃgame dṛptau śaradīva madotkaṭau 28 mattāv iva jigīṣantau mātaṅgau bharatarṣabhau ubhau krodhaviṣaṃ dīptaṃ vamantāv uragāv iva 29 anyonyam abhisaṃrabdhau prekṣamāṇāv ariṃdamau ubhau bharataśārdūlau vikrameṇa samanvitau 30 siṃhāv iva durādharṣau gadāyuddhe paraṃtapau nakhadaṃṣṭrāyudhau vīrau vyāghrāv iva durutsahau 31 prajāsaṃharaṇe kṣubdhau samudrāv iva dustarau lohitāṅgāv iva kruddhau pratapantau mahārathau 32 raśmimantau mahātmānau dīptimantau mahābalau dadṛśāte kuruśreṣṭhau kālasūryāv ivodditau 33 vyāghrāv iva susaṃrabdhau garjantāv iva toyadau jahṛṣāte mahābāhū siṃhau kesariṇāv iva 34 gajāv iva susaṃrabdhau jvalitāv iva pāvakau dadṛśus tau mahātmānau saśṛṅgāv iva parvatau 35 roṣāt prasphuramāṇauṣṭhau nirīkṣantau parasparam tau sametau mahātmānau gadāhastau narottamau 36 ubhau paramasaṃhṛṣṭāv ubhau paramasaṃmatau sadaśvāv iva heṣantau bṛṃhantāv iva kuñjarau 37 vṛṣabhāv iva garjantau duryodhana vṛkodarau daityāv iva balonmattau rejatus tau narottamau 38 tato duryodhano rājann idam āha yudhiṣṭhiram sṛñjayaiḥ saha tiṣṭhantaṃ tapantam iva bhāskaram 39 idaṃ vyavasitaṃ yuddhaṃ mama bhīmasya cobhayoḥ upopaviṣṭāḥ paśyadhvaṃ vimardaṃ nṛpasattamāḥ 40 tataḥ samupaviṣṭaṃ tat sumahad rājamaṇḍalam virājamānaṃ dadṛśe divīvādityamaṇḍalam 41 teṣāṃ madhye mahābāhuḥ śrīmān keśava pūrvajaḥ upaviṣṭo mahārāja pūjyamānaḥ samantataḥ 42 śuśubhe rājamadhyastho nīlavāsāḥ sitaprabhaḥ nakṣatrair iva saṃpūrṇo vṛto niśi niśākaraḥ 43 tau tathā tu mahārāja gadāhastau durāsadau anyonyaṃ vāgbhir ugrābhis takṣamāṇau vyavasthitau 44 apriyāṇi tato 'nyonyam uktvā tau kurupuṃgavau udīkṣantau sthitau vīrau vṛtra śakrāv ivāhave |