|
1
[युधिस्ठिर] किम इथं परमाश्चर्यं धयायस्य अमितविक्रम कच चिल लॊकत्रयस्यास्य सवस्ति लॊकपरायण 2 चतुर्दं धयानमार्गं तवम आलम्ब्य पुरुषॊत्तम अपक्रान्तॊ यतॊ थेव तेन मे विस्मितं मनः 3 निगृहीतॊ हि वायुस ते पञ्च कर्मा शरीरगः इन्थ्रियाणि च सर्वाणि मनसि सदापितानि ते 4 इन्थ्रियाणि मनश चैव बुथ्धौ संवेशितानि ते सर्वश चैव गणॊ थेवक्षेत्रज्ञे ते निवेशितः 5 नेङ्गन्ति तव रॊमाणि सदिरा बुथ्धिस तदा मनः सदाणुकुड्य शिला भूतॊ निरीहश चासि माधव 6 यदा थीपॊ निवातस्दॊ निरिङ्गॊ जवलते ऽचयुत तदासि भगवन थेव निश्चलॊ थृढनिश्चयः 7 यथि शरॊतुम इहार्हामि न रहस्यच ते यथि छिन्धि मे संशयं थेव परपन्नायाभियाचते 8 तवं हि कर्ता विकर्ता च तवं कषरं चाक्षरं च हि अनाथि निधनश चाथ्यस तवम एव पुरुषॊत्तम 9 तवत परपन्नाय भक्ताय शिरसा परणताय च धयानस्यास्य यदातत्त्वं बरूहि धर्मभृतां वर 10 [वैषम्पायन] ततः सवगॊचरे नयस्य मनॊ बुथ्धीन्थ्रियाणि च समितपूर्वम उवाचेथं भगवान वासवानुजः 11 शरतल्पगतॊ भीष्मः शाम्यन्न इव हुताशनः मां धयाति पुरुषव्याघ्रस ततॊ मे तथ्गतं मनः 12 यस्य जयातलनिर्घॊषं विस्फूर्जितम इवाशनेः न सहेथ थेवराजॊ ऽपि तम अस्मि मनसा गतः 13 येनाभिथ्रुत्य तरसा समस्तं राजमण्डलम ऊढास तिस्रः पुरा कन्यास तम अस्मि मनसा गताः 14 तरयॊ विंशतिरात्रं यॊ यॊधयाम आस भार्गवम न च रामेण निस्तीर्णस तम अस्मि मनसा गतः 15 यं गङ्गा गर्भविधिना धारयाम आस पार्दिवम वसिष्ठ शिष्यं तं तात मनसास्मि गतॊ नृप 16 थिव्यास्त्राणि महातेजा यॊ धारयति बुथ्धिमान साङ्गांश च चतुरॊ वेथांस तम अस्मि मनसा गतः 17 रामस्य थयितं शिष्यं जामथग्न्यस्य पाण्डव आधारं सर्वविथ्यानां तम अस्मि मनसा गतः 18 एकीकृत्येन्थ्रिय गरामं मनः संयम्य मेधया शरणं माम उपागच्छत ततॊ मे तथ्गतं मनः 19 स हि भूतं च भव्यं च भवच च पुरुषर्षभ वेत्ति धर्मभृतां शरेष्ठस ततॊ मे तथ्गतं मनः 20 तस्मिन हि पुरुषव्याघ्रे कर्मभिः सवैर थिवं गते भविष्यति मही पार्द नष्टचन्थ्रेव शर्वरी 21 तथ युधिष्ठिर गाङ्गेयं भीष्मं भीमपराक्रमम अभिगम्यॊपसंगृह्य पृच्छ यत ते मनॊगतम 22 चातुर्वेथ्यं चातुर्हॊत्रं चातुर आश्रम्यम एव च चातुर वर्ण्यस्य धर्मं च पृच्छैनं पृदिवीपते 23 तस्मिन्न अस्तमिते भीष्मे कौरवाणां धुरंधरे जञानान्य अल्पी भविष्यन्ति तस्मात तवां चॊथयाम्य अहम 24 तच छरुत्वा वासुथेवस्य तद्यं वचनम उत्तमम साश्रुकण्ठः स धर्मज्ञॊ जनार्थनम उवाच ह 25 यथ भवान आह भीष्मस्य परभावं परति माधव तदा तन नात्र संथेहॊ विथ्यते मम मानथ 26 महाभाग्यं हि भीष्मस्य परभावश च महात्मनः शरुतं मया कदयतां बराह्मणानां महात्मनाम 27 भवांश च कर्ता लॊकानां यथ वरवीत्य अरु सूथन तदा तथ अनभिध्येयं वाक्यं याथवनन्थन 28 यतस तव अनुग्रह कृता बुथ्धिस ते मयि माधव तवाम अग्रतः पुरस्कृत्य भीष्मं पश्यामहे वयम 29 आवृत्ते भगवत्य अर्के स हि लॊकान गमिष्यति तवथ्थर्शनं महाबाहॊ तस्माथ अर्हति कौरवः 30 तव हय आथ्यस्य थेवस्य कषरस्यैवाक्षरस्य च थर्शनं तस्य लाभः सयात तवं हि बरह्म मयॊ निधिः 31 शरुत्वैतथ धर्मराजस्य वचनं मधुसूथनः पार्श्वस्दं सात्यकिं पराह रदॊ मे युज्यताम इति 32 सात्यकिस तूपनिष्क्रम्य केशवस्य समीपतः थारुकं पराह कृष्णस्य युज्यतां रद इत्य उत 33 स सात्यकेर आशु वचॊ निशम्य; रदॊत्तमं काञ्चनभीषिताङ्गम मसारगल्व अर्कमयैर विभङ्गैर; विभूषितं हेमपिनथ्ध चक्रम 34 थिवाकरांशु परभम आशु गामिनं; विचित्रनाना मणिरत्नभूषितम नवॊथितं सूर्यम इव परतापिनं; विचित्रतार्क्ष्य धवजिनं पताकिनम 35 सुग्रीव सैन्यप्रमुखैर वराश्वैर; मनॊजवैः काञ्चनभूषिताङ्गैः सुयुक्तम आवेथयथ अच्युताय; कृताञ्जलिर थारुकॊ राजसिंह |
1
[yudhisṭhira] kim idaṃ paramāścaryaṃ dhyāyasy amitavikrama kac cil lokatrayasyāsya svasti lokaparāyaṇa 2 caturthaṃ dhyānamārgaṃ tvam ālambya puruṣottama apakrānto yato deva tena me vismitaṃ manaḥ 3 nigṛhīto hi vāyus te pañca karmā śarīragaḥ indriyāṇi ca sarvāṇi manasi sthāpitāni te 4 indriyāṇi manaś caiva buddhau saṃveśitāni te sarvaś caiva gaṇo devakṣetrajñe te niveśitaḥ 5 neṅganti tava romāṇi sthirā buddhis tathā manaḥ sthāṇukuḍya śilā bhūto nirīhaś cāsi mādhava 6 yathā dīpo nivātastho niriṅgo jvalate 'cyuta tathāsi bhagavan deva niścalo dṛḍhaniścayaḥ 7 yadi śrotum ihārhāmi na rahasyaca te yadi chindhi me saṃśayaṃ deva prapannāyābhiyācate 8 tvaṃ hi kartā vikartā ca tvaṃ kṣaraṃ cākṣaraṃ ca hi anādi nidhanaś cādyas tvam eva puruṣottama 9 tvat prapannāya bhaktāya śirasā praṇatāya ca dhyānasyāsya yathātattvaṃ brūhi dharmabhṛtāṃ vara 10 [vaiṣampāyana] tataḥ svagocare nyasya mano buddhīndriyāṇi ca smitapūrvam uvācedaṃ bhagavān vāsavānujaḥ 11 śaratalpagato bhīṣmaḥ śāmyann iva hutāśanaḥ māṃ dhyāti puruṣavyāghras tato me tadgataṃ manaḥ 12 yasya jyātalanirghoṣaṃ visphūrjitam ivāśaneḥ na sahed devarājo 'pi tam asmi manasā gataḥ 13 yenābhidrutya tarasā samastaṃ rājamaṇḍalam ūḍhās tisraḥ purā kanyās tam asmi manasā gatāḥ 14 trayo viṃśatirātraṃ yo yodhayām āsa bhārgavam na ca rāmeṇa nistīrṇas tam asmi manasā gataḥ 15 yaṃ gaṅgā garbhavidhinā dhārayām āsa pārthivam vasiṣṭha śiṣyaṃ taṃ tāta manasāsmi gato nṛpa 16 divyāstrāṇi mahātejā yo dhārayati buddhimān sāṅgāṃś ca caturo vedāṃs tam asmi manasā gataḥ 17 rāmasya dayitaṃ śiṣyaṃ jāmadagnyasya pāṇḍava ādhāraṃ sarvavidyānāṃ tam asmi manasā gataḥ 18 ekīkṛtyendriya grāmaṃ manaḥ saṃyamya medhayā śaraṇaṃ mām upāgacchat tato me tadgataṃ manaḥ 19 sa hi bhūtaṃ ca bhavyaṃ ca bhavac ca puruṣarṣabha vetti dharmabhṛtāṃ śreṣṭhas tato me tadgataṃ manaḥ 20 tasmin hi puruṣavyāghre karmabhiḥ svair divaṃ gate bhaviṣyati mahī pārtha naṣṭacandreva śarvarī 21 tad yudhiṣṭhira gāṅgeyaṃ bhīṣmaṃ bhīmaparākramam abhigamyopasaṃgṛhya pṛccha yat te manogatam 22 cāturvedyaṃ cāturhotraṃ cātur āśramyam eva ca cātur varṇyasya dharmaṃ ca pṛcchainaṃ pṛthivīpate 23 tasminn astamite bhīṣme kauravāṇāṃ dhuraṃdhare jñānāny alpī bhaviṣyanti tasmāt tvāṃ codayāmy aham 24 tac chrutvā vāsudevasya tathyaṃ vacanam uttamam sāśrukaṇṭhaḥ sa dharmajño janārdanam uvāca ha 25 yad bhavān āha bhīṣmasya prabhāvaṃ prati mādhava tathā tan nātra saṃdeho vidyate mama mānada 26 mahābhāgyaṃ hi bhīṣmasya prabhāvaś ca mahātmanaḥ śrutaṃ mayā kathayatāṃ brāhmaṇānāṃ mahātmanām 27 bhavāṃś ca kartā lokānāṃ yad vravīty aru sūdana tathā tad anabhidhyeyaṃ vākyaṃ yādavanandana 28 yatas tv anugraha kṛtā buddhis te mayi mādhava tvām agrataḥ puraskṛtya bhīṣmaṃ paśyāmahe vayam 29 āvṛtte bhagavaty arke sa hi lokān gamiṣyati tvaddarśanaṃ mahābāho tasmād arhati kauravaḥ 30 tava hy ādyasya devasya kṣarasyaivākṣarasya ca darśanaṃ tasya lābhaḥ syāt tvaṃ hi brahma mayo nidhiḥ 31 śrutvaitad dharmarājasya vacanaṃ madhusūdanaḥ pārśvasthaṃ sātyakiṃ prāha ratho me yujyatām iti 32 sātyakis tūpaniṣkramya keśavasya samīpataḥ dārukaṃ prāha kṛṣṇasya yujyatāṃ ratha ity uta 33 sa sātyaker āśu vaco niśamya; rathottamaṃ kāñcanabhīṣitāṅgam masāragalv arkamayair vibhaṅgair; vibhūṣitaṃ hemapinaddha cakram 34 divākarāṃśu prabham āśu gāminaṃ; vicitranānā maṇiratnabhūṣitam navoditaṃ sūryam iva pratāpinaṃ; vicitratārkṣya dhvajinaṃ patākinam 35 sugrīva sainyapramukhair varāśvair; manojavaiḥ kāñcanabhūṣitāṅgaiḥ suyuktam āvedayad acyutāya; kṛtāñjalir dāruko rājasiṃha |