|
1
[उमा] थेशेषु रमणीयेषु गिरीणां निर्झरेषु च सरवन्तीनां च कुञ्जेषु पर्वतॊपवनेषु च 2 थेशेषु च विचित्रेषु फलवत्सु समाहिताः मूलवत्सु च थेशेषु वसन्ति नियतव्रताः 3 तेषाम अपि विधिं पुण्यं शरॊतुम इच्छामि शंकर वानप्रस्देषु थेवेश सवशरीरॊपजीविषु 4 [महेष्वर] वानप्रस्देषु यॊ धर्मस तं मे शृणु समाहिता शरुत्वा चैकमना थेवि धर्मबुथ्धिपरा भव 5 संसिथ्धैर नियतैः सथ्भिर वनवासम उपागतैः वानप्रस्दैर इथं कर्म कर्तव्यं शृणु याथृशम 6 तरिकालम अभिषेकार्दः पितृथेवार्चनं करिया अग्निहॊत्रपरिस्पन्थ इष्टि हॊमविधिस तदा 7 नीवार गरहणं चैव फलमूलनिषेवणम इङ्गुथैर अण्ड तैलानां सनेहार्दं च निषेवणम 8 यॊगचर्या कृतैः सिथ्धैः कामक्रॊधविवर्जनम वीरशय्याम उपासथ्भिर वीर सदानॊपसेविभिः 9 युक्तैर यॊगवहैः सथ्भिर गरीष्मे पञ्चतपैस तदा मण्डूकयॊगनियतैर यदान्याय निषेविभिः 10 वीरासन गतैर नित्यं सदण्डिले शयनैस तदा शीतयॊगॊ ऽगनियॊगश च चर्तव्यॊ धर्मबुथ्धिभिः 11 अब्भक्षैर वायुभक्षैश च शैवालॊत्तर भॊजनैः अश्मकुट्टैस तदा थान्तैः संप्रक्षालैस तदापरैः 12 चीरवल्कल संवीतैर मृगचर्म निवासिभिः कार्या यात्रा यदाकालं यदा धर्मं यदाविधि 13 वननित्यैर वनचरैर वनपैर वनगॊचरैः वनं गुरुम इवासाथ्य वस्तव्यं वनजीविभिः 14 तेषां हॊमक्रिया धर्मः पञ्च यज्ञनिषेवणम नागपञ्चमयज्ञस्य वेथॊक्तस्यानुपालनम 15 अष्टमी यज्ञपरता चातुर्मास्य निषेवणम पौर्णमास्यां तु यॊ यज्ञॊ नित्ययज्ञस तदैव च 16 विमुक्ता थारसंयॊगैर विमुक्ताः सर्वसंकरैः विमुक्ताः सर्वपापैश च चरन्ति मुनयॊ वने 17 सरुग्भाण्ड परमा नित्यं तरेताग्निशरणाः सथा सन्तः सत्पद नित्या ये ते यान्ति परमां गतिम 18 बरह्मलॊकं महापुण्यं सॊमलॊकं च शाश्वतम गच्छन्ति मुनयः सिथ्धा ऋषिधर्मव्यपाश्रयात 19 एष धर्मॊ मया थेवि वान परस्दाश्रिताः शुभः विस्तरेणार्द संपन्नॊ यदा सदूलम उथाहृतः 20 [उ] भगवन थेवथेवेश सर्वभूतनमस्कृत यॊ धर्मॊ मुनिसंघस्य सिथ्धिवाथेषु तं वथ 21 सिथ्धिवाथेषु संसिथ्धास तदा वननिवासिनः सवैरिणॊ थारसंयुक्तास तेषां धर्मः कदं समृतः 22 [म] सवैरिणस तापसा थेवि सर्वे थारविहारिणः तेषां मौण्ड्यं कषायश च वासरात्रिश च कारणम 23 तरिकालम अभिषेकश च हॊत्रं तव ऋषिकृतं महत समाधिः सत्पद सदानं यदॊथित निषेवणम 24 ये च ते पूर्वकदिता धर्मा वननिवासिनाम यथि सेवन्ति धर्मास तान आप्नुवन्ति तपःफलम 25 ये च थम्पति धर्माणः सवथारनियतेन्थ्रियाः चरन्ति विधिथृष्टं तथ ऋतुकालाभिगामिनः 26 तेषाम ऋषिकृतॊ धर्मॊ धर्मिणाम उपपथ्यते न कामकारात कामॊ ऽनयः संसेव्यॊ धर्मथर्शिभिः 27 सर्वभूतेषु यः सम्यग थथात्य अभयथक्षिणाम हिंसा रॊषविमुक्तात्मा स वै धर्मेण युज्यते 28 सर्वभूतानुकम्पी यः सर्वभूतार्जव वरतः सर्वभूतात्मभूतश च स वै धर्मेण युज्यते 29 सर्ववेथेषु वा सनानं सर्वभूतेषु चार्जवम उभे एते समे सयाताम आर्जवं वा विशिष्यते 30 आर्जवं धर्म इत्य आहुर अधर्मॊ जिह्म उच्यते आर्जवेनेह संयुक्तॊ नरॊ धर्मेण युज्यते 31 आर्जवॊ भुवने नित्यं वसत्य अमर संनिधौ तस्माथ आर्जवनित्यः सयाथ य इच्छेथ धर्मम आत्मनः 32 कषान्तॊ थान्तॊ जितक्रॊधॊ धर्मभूतॊ ऽविहिंसकः धर्मे रतमना नित्यं नरॊ धर्मेण युज्यते 33 वयपेततन्थ्रॊ धर्मात्मा शक्या सत्पदम आश्रितः चारित्रपरमॊ बुथ्धॊ बरह्मभूयाय कल्पते 34 [उ] आश्रमाभिरता थेव तापसा ये तपॊधनाः थीप्तिमन्तः कया चैव चर्ययाद भवन्ति ते 35 राजानॊ राजपुत्राश च निर्धना वा महाधनाः कर्मणा केन भगवन पराप्नुवन्ति महाफलम 36 नित्यं सदानम उपागम्य थिव्यचन्थन रूषिताः केन वा कर्मणा थेव भवन्ति वनगॊचराः 37 एतं मे संशयं थेव तपश्चर्या गतं शुभम शंस सर्वम अशेषेण तर्यक्ष तरिपुरनाशन 38 [म] उपवासव्रतैर थान्ता अहिंस्राः सत्यवाथिनः संसिथ्धाः परेत्य गन्धर्वैः सह मॊथन्त्य अनामयाः 39 मण्डूकयॊगशयनॊ यदास्दानं यदाविधि थीक्षां चरति धर्मात्मा स नागैः सह मॊथते 40 शष्पं मृगमुखॊत्सृष्टं यॊ मृगैः सह सेवते थीक्षितॊ वै मुथा युक्तः स गच्छत्य अमरावतीम 41 शैवालं शीर्णपर्णं वा तथ वरतॊ यॊ निषेवते शीतयॊगवहॊ नित्यं स गच्छेत परमां गतिम 42 वायुभक्षॊ ऽमबुभक्षॊ वा फलमूलाशनॊ ऽपि वा यक्षेष्व ऐश्वर्यम आधाय मॊथते ऽपसरसां गणैः 43 अग्नियॊगवहॊ गरीष्मे विधिथृष्टेन कर्मणा चीर्त्वा थवाथश वर्षाणि राजा भवति पार्दिवः 44 आहारनियमं कृत्वा मुनिर थवाथश वार्षिकम मरुं संसाध्य यत्नेन राजा भवति पार्दिवः 45 सदण्डिले शुथ्धम आकाशं परिगृह्य समन्ततः परविश्य च मुथा युक्तॊ थीक्षां थवाथश वार्षिकीम 46 सदण्डिलस्य फलान्य आहुर यानानि शयनानि च गृहाणि च महार्हाणि चन्थ्र शुभ्राणि भामिनि 47 आत्मानम उपजीवन यॊ नियतॊ नियताशनः थेहं वानशने तयक्त्वा सस्वर्गं समुपाश्नुते 48 आत्मानम उपजीवन यॊ थीक्षां थवाथश वार्षिकीम तयक्त्वा महार्णवे थेहं वारुणं लॊकम अश्नुते 49 आत्मानम उपजीवन यॊ थीक्षां थवाथश वार्षिकीम अश्मना चरणौ भित्त्वा गुह्यकेषु स मॊथते 50 साधयित्वात्मनात्मानं निर्थ्वंथ्वॊ निष्परिग्रहः चीर्त्वा थवाथश वर्षाणि थीक्षाम एकां मनॊगताम सवग लॊकम अवाप्नॊति थेवैश च सह मॊथते 51 आत्मानम उपजीवन यॊ थीक्षां थवाथश वार्षिकीम हुत्वाग्नौ थेहम उत्सृज्य वह्नि लॊके महीयते 52 यस तु थेवि यदान्यायं थीक्षितॊ नियतॊ थविजः आत्मन्य आत्मानम आधाय निर्थ्वंथ्वॊ निष्परिग्रहः 53 चीर्त्वा थवाथश वर्षाणि थीक्षाम एकां मनॊगताम अरणी सहितं सकन्धे बथ्ध्वा गच्छत्य अनावृतः 54 वीराध्वान मना नित्यं वीरासन रतस तदा वीर सदायी च सततं स वीर गतिम आप्नुयात 55 स शक्र लॊकगॊ नित्यं सर्वकामपुरस्कृतः थिव्यपुष्पसमाकीर्णॊ थिव्यचन्थन भूषितः सुखं वसति धर्मात्मा थिवि थेवगणैः सह 56 वीरलॊकगतॊ वीरॊ वीर यॊगवहः सथा सत्त्वस्दः सर्वम उत्सृज्य थीक्षितॊ नियतः शुचिः वीराध्वानं परपथ्येथ यस तस्य लॊकाः सनातनाः 57 कामगेन विमानेन स वै चरति चछन्थतः शक्र लॊकगतः शरीमान मॊथते च निरामयः |
1
[umā] deśeṣu ramaṇīyeṣu girīṇāṃ nirjhareṣu ca sravantīnāṃ ca kuñjeṣu parvatopavaneṣu ca 2 deśeṣu ca vicitreṣu phalavatsu samāhitāḥ mūlavatsu ca deśeṣu vasanti niyatavratāḥ 3 teṣām api vidhiṃ puṇyaṃ śrotum icchāmi śaṃkara vānaprastheṣu deveśa svaśarīropajīviṣu 4 [maheṣvara] vānaprastheṣu yo dharmas taṃ me śṛṇu samāhitā śrutvā caikamanā devi dharmabuddhiparā bhava 5 saṃsiddhair niyataiḥ sadbhir vanavāsam upāgataiḥ vānaprasthair idaṃ karma kartavyaṃ śṛṇu yādṛśam 6 trikālam abhiṣekārthaḥ pitṛdevārcanaṃ kriyā agnihotraparispanda iṣṭi homavidhis tathā 7 nīvāra grahaṇaṃ caiva phalamūlaniṣevaṇam iṅgudair aṇḍa tailānāṃ snehārthaṃ ca niṣevaṇam 8 yogacaryā kṛtaiḥ siddhaiḥ kāmakrodhavivarjanam vīraśayyām upāsadbhir vīra sthānopasevibhiḥ 9 yuktair yogavahaiḥ sadbhir grīṣme pañcatapais tathā maṇḍūkayoganiyatair yathānyāya niṣevibhiḥ 10 vīrāsana gatair nityaṃ sthaṇḍile śayanais tathā śītayogo 'gniyogaś ca cartavyo dharmabuddhibhiḥ 11 abbhakṣair vāyubhakṣaiś ca śaivālottara bhojanaiḥ aśmakuṭṭais tathā dāntaiḥ saṃprakṣālais tathāparaiḥ 12 cīravalkala saṃvītair mṛgacarma nivāsibhiḥ kāryā yātrā yathākālaṃ yathā dharmaṃ yathāvidhi 13 vananityair vanacarair vanapair vanagocaraiḥ vanaṃ gurum ivāsādya vastavyaṃ vanajīvibhiḥ 14 teṣāṃ homakriyā dharmaḥ pañca yajñaniṣevaṇam nāgapañcamayajñasya vedoktasyānupālanam 15 aṣṭamī yajñaparatā cāturmāsya niṣevaṇam paurṇamāsyāṃ tu yo yajño nityayajñas tathaiva ca 16 vimuktā dārasaṃyogair vimuktāḥ sarvasaṃkaraiḥ vimuktāḥ sarvapāpaiś ca caranti munayo vane 17 srugbhāṇḍa paramā nityaṃ tretāgniśaraṇāḥ sadā santaḥ satpatha nityā ye te yānti paramāṃ gatim 18 brahmalokaṃ mahāpuṇyaṃ somalokaṃ ca śāśvatam gacchanti munayaḥ siddhā ṛṣidharmavyapāśrayāt 19 eṣa dharmo mayā devi vāna prasthāśritāḥ śubhaḥ vistareṇārtha saṃpanno yathā sthūlam udāhṛtaḥ 20 [u] bhagavan devadeveśa sarvabhūtanamaskṛta yo dharmo munisaṃghasya siddhivādeṣu taṃ vada 21 siddhivādeṣu saṃsiddhās tathā vananivāsinaḥ svairiṇo dārasaṃyuktās teṣāṃ dharmaḥ kathaṃ smṛtaḥ 22 [m] svairiṇas tāpasā devi sarve dāravihāriṇaḥ teṣāṃ mauṇḍyaṃ kaṣāyaś ca vāsarātriś ca kāraṇam 23 trikālam abhiṣekaś ca hotraṃ tv ṛṣikṛtaṃ mahat samādhiḥ satpatha sthānaṃ yathodita niṣevaṇam 24 ye ca te pūrvakathitā dharmā vananivāsinām yadi sevanti dharmās tān āpnuvanti tapaḥphalam 25 ye ca dampati dharmāṇaḥ svadāraniyatendriyāḥ caranti vidhidṛṣṭaṃ tad ṛtukālābhigāminaḥ 26 teṣām ṛṣikṛto dharmo dharmiṇām upapadyate na kāmakārāt kāmo 'nyaḥ saṃsevyo dharmadarśibhiḥ 27 sarvabhūteṣu yaḥ samyag dadāty abhayadakṣiṇām hiṃsā roṣavimuktātmā sa vai dharmeṇa yujyate 28 sarvabhūtānukampī yaḥ sarvabhūtārjava vrataḥ sarvabhūtātmabhūtaś ca sa vai dharmeṇa yujyate 29 sarvavedeṣu vā snānaṃ sarvabhūteṣu cārjavam ubhe ete same syātām ārjavaṃ vā viśiṣyate 30 ārjavaṃ dharma ity āhur adharmo jihma ucyate ārjaveneha saṃyukto naro dharmeṇa yujyate 31 ārjavo bhuvane nityaṃ vasaty amara saṃnidhau tasmād ārjavanityaḥ syād ya icched dharmam ātmanaḥ 32 kṣānto dānto jitakrodho dharmabhūto 'vihiṃsakaḥ dharme ratamanā nityaṃ naro dharmeṇa yujyate 33 vyapetatandro dharmātmā śakyā satpatham āśritaḥ cāritraparamo buddho brahmabhūyāya kalpate 34 [u] āśramābhiratā deva tāpasā ye tapodhanāḥ dīptimantaḥ kayā caiva caryayātha bhavanti te 35 rājāno rājaputrāś ca nirdhanā vā mahādhanāḥ karmaṇā kena bhagavan prāpnuvanti mahāphalam 36 nityaṃ sthānam upāgamya divyacandana rūṣitāḥ kena vā karmaṇā deva bhavanti vanagocarāḥ 37 etaṃ me saṃśayaṃ deva tapaścaryā gataṃ śubham śaṃsa sarvam aśeṣeṇa tryakṣa tripuranāśana 38 [m] upavāsavratair dāntā ahiṃsrāḥ satyavādinaḥ saṃsiddhāḥ pretya gandharvaiḥ saha modanty anāmayāḥ 39 maṇḍūkayogaśayano yathāsthānaṃ yathāvidhi dīkṣāṃ carati dharmātmā sa nāgaiḥ saha modate 40 śaṣpaṃ mṛgamukhotsṛṣṭaṃ yo mṛgaiḥ saha sevate dīkṣito vai mudā yuktaḥ sa gacchaty amarāvatīm 41 śaivālaṃ śīrṇaparṇaṃ vā tad vrato yo niṣevate śītayogavaho nityaṃ sa gacchet paramāṃ gatim 42 vāyubhakṣo 'mbubhakṣo vā phalamūlāśano 'pi vā yakṣeṣv aiśvaryam ādhāya modate 'psarasāṃ gaṇaiḥ 43 agniyogavaho grīṣme vidhidṛṣṭena karmaṇā cīrtvā dvādaśa varṣāṇi rājā bhavati pārthivaḥ 44 āhāraniyamaṃ kṛtvā munir dvādaśa vārṣikam maruṃ saṃsādhya yatnena rājā bhavati pārthivaḥ 45 sthaṇḍile śuddham ākāśaṃ parigṛhya samantataḥ praviśya ca mudā yukto dīkṣāṃ dvādaśa vārṣikīm 46 sthaṇḍilasya phalāny āhur yānāni śayanāni ca gṛhāṇi ca mahārhāṇi candra śubhrāṇi bhāmini 47 ātmānam upajīvan yo niyato niyatāśanaḥ dehaṃ vānaśane tyaktvā sasvargaṃ samupāśnute 48 ātmānam upajīvan yo dīkṣāṃ dvādaśa vārṣikīm tyaktvā mahārṇave dehaṃ vāruṇaṃ lokam aśnute 49 ātmānam upajīvan yo dīkṣāṃ dvādaśa vārṣikīm aśmanā caraṇau bhittvā guhyakeṣu sa modate 50 sādhayitvātmanātmānaṃ nirdvaṃdvo niṣparigrahaḥ cīrtvā dvādaśa varṣāṇi dīkṣām ekāṃ manogatām svaga lokam avāpnoti devaiś ca saha modate 51 ātmānam upajīvan yo dīkṣāṃ dvādaśa vārṣikīm hutvāgnau deham utsṛjya vahni loke mahīyate 52 yas tu devi yathānyāyaṃ dīkṣito niyato dvijaḥ ātmany ātmānam ādhāya nirdvaṃdvo niṣparigrahaḥ 53 cīrtvā dvādaśa varṣāṇi dīkṣām ekāṃ manogatām araṇī sahitaṃ skandhe baddhvā gacchaty anāvṛtaḥ 54 vīrādhvāna manā nityaṃ vīrāsana ratas tathā vīra sthāyī ca satataṃ sa vīra gatim āpnuyāt 55 sa śakra lokago nityaṃ sarvakāmapuraskṛtaḥ divyapuṣpasamākīrṇo divyacandana bhūṣitaḥ sukhaṃ vasati dharmātmā divi devagaṇaiḥ saha 56 vīralokagato vīro vīra yogavahaḥ sadā sattvasthaḥ sarvam utsṛjya dīkṣito niyataḥ śuciḥ vīrādhvānaṃ prapadyed yas tasya lokāḥ sanātanāḥ 57 kāmagena vimānena sa vai carati cchandataḥ śakra lokagataḥ śrīmān modate ca nirāmayaḥ |