|
1
[व] ततॊ ऽभयचॊथयत कृष्णॊ युज्यताम इति थारुकम मुहूर्ताथ इव चाचष्ट युक्तम इत्य एव थारुकः 2 तदैव चानुयात्राणि चॊथयाम आस पाण्डवः सज्जयध्वं परयास्यामॊ नगरं गजसाह्वयम 3 इत्य उक्ताः सैनिकास ते तु सज्जीभूता विशां पते आचख्युः सज्जम इत्य एव पार्दायामित तेजसे 4 ततस तौ रदम आस्दाय परयातौ कृष्ण पाण्डवौ विकुर्वाणौ कदाश चित्राः परीयमाणौ विशां पते 5 रदस्दं तु महातेजा वासुथेवं धनंजयः पुनर एवाब्रवीथ वाक्यम इथं भरतसत्तम 6 तवत्प्रसाथाज जयः पराप्तॊ राज्ञा वृष्णिकुलॊथ्वह निहताः शत्रवश चापि पराप्तं राज्यम अकण्टकम 7 नादवन्तश च भवता पाण्डवा मधुसूथन भवन्तं पलवम आसाथ्य तीर्णाः सम कुरु सागरम 8 विश्वकर्मन नमस ते ऽसतु विश्वात्मन विश्वसंभव यदाहं तवा विजानामि यदा चाहं भवन मनाः 9 तवत तेजः संभवॊ नित्यं कुताशॊ मधुसूथन रतिः करीडामयी तुभ्यं माया ते रॊथसी विभॊ 10 तवयि सर्वम इथं विश्वं यथ इथं सदाणुजङ्गमम तवं हि सर्वं विकुरुषे भूतग्रामं सनातनम 11 पृदिवीं चान्तरिक्षं च तदा सदावरजङ्गमम हसितं ते ऽमला जयॊत्स्ना ऋतवश चेन्थ्रियान्वयाः 12 पराणॊ वायुः सततगः करॊधॊ मृत्युः सनातनः परसाथे चापि पथ्मा शरीर नित्यं तवयि महामते 13 रतिस तुष्टिर धृतिः कषान्तिस तवयि चेथं चराचरम तवम एवेह युगान्तेषु निधनं परॊच्यसे ऽनघ 14 सुथीर्घेणापि कालेन न ते शक्या गुणा मया आत्मा च परमॊ वक्तुं नमस ते नलिनेक्षण 15 विथितॊ मे ऽसि थुर्धर्ष नारथाथ थेवलात तदा कृष्णथ्वैपायनाच चैव तदा कुरुपितामहात 16 तवयि सर्वं समासक्तं तवम एवैकॊ जनेश्वरः यच चानुग्रह संयुक्तम एतथ उक्तं तवयानघ 17 एतत सर्वम अहं सम्यग आचरिष्ये जनार्थन इथं चाथ्भुतम अत्यर्दं कृतम अस्मत्प्रियेप्सया 18 यत पापॊ निहतः संख्ये कौरव्यॊ धृतराष्ट्रजः तवया थग्धं हि तत सौन्यं मया विजितम आहवे 19 भवता तत कृतं कर्म येनावाप्तॊ जयॊ मया थुर्यॊधनस्य संग्रामे तव बुथ्धिपराक्रमैः 20 कर्णस्य च वधॊपायॊ यदावत संप्रथर्शितः सैन्धवस्य च पापस्य भूरिश्रवस एव च 21 अहं च परीयमाणेन तवया थेवकिनन्थन यथ उक्तस तत करिष्यामि न हि मे ऽतर विचारणा 22 राजानं च समासाथ्य धर्मात्मानं युधिष्ठिरम चॊथयिष्यामि धर्मज्ञ गमनार्दं तवानघ 23 रुचितं हि ममैतत ते थवारकागमनं परभॊ अचिराच चैव थृष्टा तवं मातुलं मधुसूथन बलथेवं च थुर्धर्षं तदान्यान वृष्णिपुंगवान 24 एवं संभाषमाणौ तौ पराप्तौ वारणसाह्वयम तदा विविशतुश चॊभौ संप्रहृष्टनराकुलम 25 तौ गत्वा धृतराष्ट्रस्य गृहं शक्र गृहॊपमम थथृशाते महाराज धृतराष्ट्रं जनेश्वरम 26 विथुरं च महाबुथ्धिं राजानं च युधिष्ठिरम भीमसेनं च थुर्धर्षं माथ्रीपुत्रौ च पाण्डवौ धृतराष्ट्रम उपासीनं युयुत्सुं चापराजितम 27 गान्धारीं च महाप्राज्ञां पृदां कृष्णां च भामिनीम सुभथ्राथ्याश च ताः सर्वा भरतानां सत्रियस तदा थथृशाते सदिताः सर्वा गान्धारीं परिवार्य वै 28 ततः समेत्य राजानं धृतराष्ट्रम अरिंथमौ निवेथ्य नामधेये सवे तस्य पाथाव अगृह्णताम 29 गान्धार्याश च पृदायाश च धर्मराज्ञस तदैव च भीमस्य च महात्मानौ तदा पाथावगृह्णताम 30 कषत्तारं चापि संपूज्य पृष्ट्वा कुशलम अव्ययम तैः सार्धं नृपतिमं वृथ्धं ततस तं पर्युपासताम 31 ततॊ निशि महाराज धृतराष्ट्रः कुरूथ्वहान जनार्थनं च मेधावी वयसर्जयत वै गृहान 32 ते ऽनुज्ञाता नृपतिना ययुः सवं सवं निवेशनम धनंजय गृहान एव ययौ कृष्णस तु वीर्यवान 33 तत्रार्चितॊ यदान्यायं सर्वकामैर उपस्दितः कृष्णः सुष्वाप मेधावी धनंजय सहायवान 34 परभातायां तु शर्वर्यां कृतपूर्वाह्णिक करियौ धर्मराजस्य भवनं जग्मतुः परमार्चितौ यत्रास्ते स सहामात्यॊ धर्मराजॊ महामनाः 35 ततस तौ तत परविश्याद थथृशाते महाबलौ धर्मराजानम आसीनं थेवराजम इवाश्विनौ 36 तौ समासाथ्य राजानं वार्ष्णेय कुर पुंगवौ निषीथतुर अनुज्ञातौ परीयमाणेन तेन वै 37 ततः स राजा मेधावी विविक्षू परेक्ष्य ताव उभौ परॊवाच वथतां शरेष्ठॊ वचनं राजसत्तमः 38 विविक्षू हि युवां मन्ये वीरौ यथुकुरूथ्वहौ बरूत कर्तास्मि सर्वं वां नचिरान मा विचार्यताम 39 इत्य उक्ते फल्गुनस तत्र धर्मराजानम अब्रवीत विनीतवथ उपागम्य वाक्यं वाक्यविशारथः 40 अयं चिरॊषितॊ राजन वासुथेवः परतापवान भवन्तं समनुज्ञाप्य पितरं थरष्टुम इच्छति 41 स गच्छेथ अभ्यनुज्ञातॊ भवता यथि मन्यसे आनर्तनगरीं वीरस तथनुज्ञातुम अर्हसि 42 [य] पुण्डरीकाक्ष भथ्रं ते गच्छ तवं मधुसूथन पुरीं थवारवतीम अथ्य थरष्टुं शूर सुतं परभुम 43 रॊचते मे महाबाहॊ गमनं तव केशव मातुलश चिरथृष्टॊ मे तवया थेवी च थेवकी 44 मातुलं वसुथेवं तवं बलथेवं च माधव पूजयेदा महाप्राज्ञ मथ्वाक्येन यदार्हतः 45 समरेदाश चापि मां नित्यं भीमं च बलिनां वरम फल्गुनं नकुलं चैव सहथेवं च माधव 46 आनर्तान अवलॊक्य तवं पितरं च महाभुज वृष्णींश च पुनर आगच्छेर हयमेधे ममानघ 47 स गच्छ रत्नान्य आथाय विविधानि वसूनि च यच चाप्य अन्यन मनॊज्ञं ते तथ अप्य आथत्स्व सात्वत 48 इयं हि वसुधा सर्वा परसाथात तव माधव अस्मान उपगता वीर निहताश चापि शत्रवः 49 एवं बरुवति कौरव्ये धर्मराजे युधिष्ठिरे वासुथेवॊ वरः पुंसाम इथं वचनम अब्रवीत 50 तवैव रत्नानि धनं च केवलं; धरा च कृत्स्ना तु महाभुजाथ्य वै यथ अस्ति चान्यथ थरविणं गृहेषु मे; तवम एव तस्येश्वर नित्यम ईश्वरः 51 तदेत्य अदॊक्तः परतिपूजितस तथा; गथाग्रजॊ धर्मसुतेन वीर्यवान पितृष्वसाम अभ्यवथथ यदाविधि; संपूजितश चाप्य अगमत परथक्षिणम 52 तया स सम्यक परतिनन्थितस तथा; तदैव सर्वैर विथुराथिभिस ततः विनिर्ययौ नागपुराथ गथाग्रजॊ; रदेन थिव्येन चतुर्युजा हरिः 53 रदं सुभथ्राम अधिरॊप्य भामिनीं; युधिष्ठिरस्यानुमते जनार्थनः पितृष्वसायाश च तदा महाभुजॊ; विनिर्ययौ पौरजनाभिसंवृतः 54 तम अन्वगाथ वानरवर्य केतनः; स सात्यक्तिर माथ्रवतीसुताव अपि अगाध बुथ्धिर विथुरश च माधवं; सवयं च भीमॊ गजराजविक्रमः 55 निवर्तयित्वा कुरु राष्ट्रवर्धनांस; ततः स सर्वान विथुरं च वीर्यवान जनार्थनॊ थारुकम आह स तवरः; परचॊथयाश्वान इति सात्यकिस तथा 56 ततॊ ययौ शत्रुगणप्रमर्थनः; शिनिप्रवीरानुगतॊ जनार्थनः यदा निहत्यारि गणाञ शतक्रतुर; थिवं तदानर्तपुरीं परतापवान |
1
[v] tato 'bhyacodayat kṛṣṇo yujyatām iti dārukam muhūrtād iva cācaṣṭa yuktam ity eva dārukaḥ 2 tathaiva cānuyātrāṇi codayām āsa pāṇḍavaḥ sajjayadhvaṃ prayāsyāmo nagaraṃ gajasāhvayam 3 ity uktāḥ sainikās te tu sajjībhūtā viśāṃ pate ācakhyuḥ sajjam ity eva pārthāyāmita tejase 4 tatas tau ratham āsthāya prayātau kṛṣṇa pāṇḍavau vikurvāṇau kathāś citrāḥ prīyamāṇau viśāṃ pate 5 rathasthaṃ tu mahātejā vāsudevaṃ dhanaṃjayaḥ punar evābravīd vākyam idaṃ bharatasattama 6 tvatprasādāj jayaḥ prāpto rājñā vṛṣṇikulodvaha nihatāḥ śatravaś cāpi prāptaṃ rājyam akaṇṭakam 7 nāthavantaś ca bhavatā pāṇḍavā madhusūdana bhavantaṃ plavam āsādya tīrṇāḥ sma kuru sāgaram 8 viśvakarman namas te 'stu viśvātman viśvasaṃbhava yathāhaṃ tvā vijānāmi yathā cāhaṃ bhavan manāḥ 9 tvat tejaḥ saṃbhavo nityaṃ kutāśo madhusūdana ratiḥ krīḍāmayī tubhyaṃ māyā te rodasī vibho 10 tvayi sarvam idaṃ viśvaṃ yad idaṃ sthāṇujaṅgamam tvaṃ hi sarvaṃ vikuruṣe bhūtagrāmaṃ sanātanam 11 pṛthivīṃ cāntarikṣaṃ ca tathā sthāvarajaṅgamam hasitaṃ te 'malā jyotsnā ṛtavaś cendriyānvayāḥ 12 prāṇo vāyuḥ satatagaḥ krodho mṛtyuḥ sanātanaḥ prasāde cāpi padmā śrīr nityaṃ tvayi mahāmate 13 ratis tuṣṭir dhṛtiḥ kṣāntis tvayi cedaṃ carācaram tvam eveha yugānteṣu nidhanaṃ procyase 'nagha 14 sudīrgheṇāpi kālena na te śakyā guṇā mayā ātmā ca paramo vaktuṃ namas te nalinekṣaṇa 15 vidito me 'si durdharṣa nāradād devalāt tathā kṛṣṇadvaipāyanāc caiva tathā kurupitāmahāt 16 tvayi sarvaṃ samāsaktaṃ tvam evaiko janeśvaraḥ yac cānugraha saṃyuktam etad uktaṃ tvayānagha 17 etat sarvam ahaṃ samyag ācariṣye janārdana idaṃ cādbhutam atyarthaṃ kṛtam asmatpriyepsayā 18 yat pāpo nihataḥ saṃkhye kauravyo dhṛtarāṣṭrajaḥ tvayā dagdhaṃ hi tat saunyaṃ mayā vijitam āhave 19 bhavatā tat kṛtaṃ karma yenāvāpto jayo mayā duryodhanasya saṃgrāme tava buddhiparākramaiḥ 20 karṇasya ca vadhopāyo yathāvat saṃpradarśitaḥ saindhavasya ca pāpasya bhūriśravasa eva ca 21 ahaṃ ca prīyamāṇena tvayā devakinandana yad uktas tat kariṣyāmi na hi me 'tra vicāraṇā 22 rājānaṃ ca samāsādya dharmātmānaṃ yudhiṣṭhiram codayiṣyāmi dharmajña gamanārthaṃ tavānagha 23 rucitaṃ hi mamaitat te dvārakāgamanaṃ prabho acirāc caiva dṛṣṭā tvaṃ mātulaṃ madhusūdana baladevaṃ ca durdharṣaṃ tathānyān vṛṣṇipuṃgavān 24 evaṃ saṃbhāṣamāṇau tau prāptau vāraṇasāhvayam tathā viviśatuś cobhau saṃprahṛṣṭanarākulam 25 tau gatvā dhṛtarāṣṭrasya gṛhaṃ śakra gṛhopamam dadṛśāte mahārāja dhṛtarāṣṭraṃ janeśvaram 26 viduraṃ ca mahābuddhiṃ rājānaṃ ca yudhiṣṭhiram bhīmasenaṃ ca durdharṣaṃ mādrīputrau ca pāṇḍavau dhṛtarāṣṭram upāsīnaṃ yuyutsuṃ cāparājitam 27 gāndhārīṃ ca mahāprājñāṃ pṛthāṃ kṛṣṇāṃ ca bhāminīm subhadrādyāś ca tāḥ sarvā bharatānāṃ striyas tathā dadṛśāte sthitāḥ sarvā gāndhārīṃ parivārya vai 28 tataḥ sametya rājānaṃ dhṛtarāṣṭram ariṃdamau nivedya nāmadheye sve tasya pādāv agṛhṇatām 29 gāndhāryāś ca pṛthāyāś ca dharmarājñas tathaiva ca bhīmasya ca mahātmānau tathā pādāvagṛhṇatām 30 kṣattāraṃ cāpi saṃpūjya pṛṣṭvā kuśalam avyayam taiḥ sārdhaṃ nṛpatimṃ vṛddhaṃ tatas taṃ paryupāsatām 31 tato niśi mahārāja dhṛtarāṣṭraḥ kurūdvahān janārdanaṃ ca medhāvī vyasarjayata vai gṛhān 32 te 'nujñātā nṛpatinā yayuḥ svaṃ svaṃ niveśanam dhanaṃjaya gṛhān eva yayau kṛṣṇas tu vīryavān 33 tatrārcito yathānyāyaṃ sarvakāmair upasthitaḥ kṛṣṇaḥ suṣvāpa medhāvī dhanaṃjaya sahāyavān 34 prabhātāyāṃ tu śarvaryāṃ kṛtapūrvāhṇika kriyau dharmarājasya bhavanaṃ jagmatuḥ paramārcitau yatrāste sa sahāmātyo dharmarājo mahāmanāḥ 35 tatas tau tat praviśyātha dadṛśāte mahābalau dharmarājānam āsīnaṃ devarājam ivāśvinau 36 tau samāsādya rājānaṃ vārṣṇeya kura puṃgavau niṣīdatur anujñātau prīyamāṇena tena vai 37 tataḥ sa rājā medhāvī vivikṣū prekṣya tāv ubhau provāca vadatāṃ śreṣṭho vacanaṃ rājasattamaḥ 38 vivikṣū hi yuvāṃ manye vīrau yadukurūdvahau brūta kartāsmi sarvaṃ vāṃ nacirān mā vicāryatām 39 ity ukte phalgunas tatra dharmarājānam abravīt vinītavad upāgamya vākyaṃ vākyaviśāradaḥ 40 ayaṃ ciroṣito rājan vāsudevaḥ pratāpavān bhavantaṃ samanujñāpya pitaraṃ draṣṭum icchati 41 sa gacched abhyanujñāto bhavatā yadi manyase ānartanagarīṃ vīras tadanujñātum arhasi 42 [y] puṇḍarīkākṣa bhadraṃ te gaccha tvaṃ madhusūdana purīṃ dvāravatīm adya draṣṭuṃ śūra sutaṃ prabhum 43 rocate me mahābāho gamanaṃ tava keśava mātulaś ciradṛṣṭo me tvayā devī ca devakī 44 mātulaṃ vasudevaṃ tvaṃ baladevaṃ ca mādhava pūjayethā mahāprājña madvākyena yathārhataḥ 45 smarethāś cāpi māṃ nityaṃ bhīmaṃ ca balināṃ varam phalgunaṃ nakulaṃ caiva sahadevaṃ ca mādhava 46 ānartān avalokya tvaṃ pitaraṃ ca mahābhuja vṛṣṇīṃś ca punar āgaccher hayamedhe mamānagha 47 sa gaccha ratnāny ādāya vividhāni vasūni ca yac cāpy anyan manojñaṃ te tad apy ādatsva sātvata 48 iyaṃ hi vasudhā sarvā prasādāt tava mādhava asmān upagatā vīra nihatāś cāpi śatravaḥ 49 evaṃ bruvati kauravye dharmarāje yudhiṣṭhire vāsudevo varaḥ puṃsām idaṃ vacanam abravīt 50 tavaiva ratnāni dhanaṃ ca kevalaṃ; dharā ca kṛtsnā tu mahābhujādya vai yad asti cānyad draviṇaṃ gṛheṣu me; tvam eva tasyeśvara nityam īśvaraḥ 51 tathety athoktaḥ pratipūjitas tadā; gadāgrajo dharmasutena vīryavān pitṛṣvasām abhyavadad yathāvidhi; saṃpūjitaś cāpy agamat pradakṣiṇam 52 tayā sa samyak pratinanditas tadā; tathaiva sarvair vidurādibhis tataḥ viniryayau nāgapurād gadāgrajo; rathena divyena caturyujā hariḥ 53 rathaṃ subhadrām adhiropya bhāminīṃ; yudhiṣṭhirasyānumate janārdanaḥ pitṛṣvasāyāś ca tathā mahābhujo; viniryayau paurajanābhisaṃvṛtaḥ 54 tam anvagād vānaravarya ketanaḥ; sa sātyaktir mādravatīsutāv api agādha buddhir viduraś ca mādhavaṃ; svayaṃ ca bhīmo gajarājavikramaḥ 55 nivartayitvā kuru rāṣṭravardhanāṃs; tataḥ sa sarvān viduraṃ ca vīryavān janārdano dārukam āha sa tvaraḥ; pracodayāśvān iti sātyakis tadā 56 tato yayau śatrugaṇapramardanaḥ; śinipravīrānugato janārdanaḥ yathā nihatyāri gaṇāñ śatakratur; divaṃ tathānartapurīṃ pratāpavān |