|
1
[वा] शरुतवान अस्मि वार्ष्णेय संग्रामं परमाथ्भुतम नराणां वथतां पुत्र कदॊथ्घातेषु नित्यशः 2 तवं तु परत्यक्षथर्शी च कार्यज्ञश च महाभुज तस्मात परब्रूहि संग्रामं यादातद्येन मे ऽनघ 3 यदा तथ अभवथ युथ्धं पाण्डवानां महात्मनाम भीष्म कर्ण कृप थरॊण शल्याथिभिर अनुत्तमम 4 अन्येषां कषत्रियाणां च कृतास्त्राणाम अनेकशः नानावेषाकृतिमतां नानाथेशनिवासिनाम 5 इत्य उक्तः पुण्डरीकाक्षः पित्रा मातुस तथन्तिके शशंस कुरुवीराणां संग्रामे निधनं यदा 6 [वा] अत्यथ्भुतानि कर्माणि कषत्रियाणां महात्मनाम बहुलत्वान न संख्यातुं शक्यान्य अब्थ शतैर अपि 7 पराधान्यतस तु गथतः समासेनैव मे शृणु कर्माणि पृदिवीशानां यदावथ अमर थयुते 8 भीष्मः सेनापतिर अभूथ एकाथश चमूपतिः कौरव्यः कौरवेयाणां थेवानाम इव वासवः 9 शिखण्डी पाण्डुपुत्राणां नेता सप्त चमूपतिः बभूव रक्षितॊ धीमान धीमता सव्यसाचिना 10 तेषां तथ अभवथ युथ्धं थशाहानि महात्मनाम कुरूणां पाण्डवानां च सुमहथ रॊमहर्षणम 11 ततः शिखण्डी गाङ्गेयम अयुध्यन्तं महाहवे जघान बभुभिर बाणैः सह गाण्डीवधन्वना 12 अकरॊत स ततः कालं शरतल्पगतॊ मुनिः अयनं थक्षिणं हित्वा संप्राप्ते चॊत्तरायणे 13 ततः सेनापतिर अभूथ थरॊणॊ ऽसत्रविथुषां वरः परवीरः कौरवेन्थ्रस्य काव्यॊ थैत्य पतेर इव 14 अक्षौहिणीभिः शिष्टाभिर नवभिर थविजसत्तमः संवृतः समरश्लाघी गुप्तः कृप वृषाथिभिः 15 धृष्टथ्युम्नस तव अभून नेता पाण्डवानां महास्त्र वित गुप्तॊ भीमेन तेजस्वी मित्रेण वरुणॊ यदा 16 पञ्च सेना परिवृतॊ थरॊण परेप्सुर महामनाः पितुर निकारान संस्मृत्य रणे कर्माकरॊन महत 17 तस्मिंस ते पृदिवीपाला थरॊण पार्षत संगरे नाना थिग आगता वीराः परायशॊ निधनं गताः 18 थिनानि पञ्च तथ युथ्धम अभूत परमथारुणम ततॊ थरॊणः परिश्रान्तॊ धृष्टथ्युम्न वशंगतः 19 ततः सेनापतिर अभूत कर्णॊ थौर्यॊधने बले अक्षौहिणीभिः शिष्टाभिर वृतः पञ्चभिर आहवे 20 तिस्रस तु पाण्डुपुत्राणां चम्वॊ बीभत्सु पालिताः हतप्रवीर भूयिष्ठा बभूवुः समवस्दिताः 21 ततः पार्दं समासाथ्य पतंग इव पावकम पञ्चत्वम अगमत सौतिर थवितीये ऽहनि थारुणे 22 हते कर्णे तु कौरव्या निरुत्साहा हतौजसः अक्षौहिणीभिस तिसृभिर मथ्रेशं पर्यवारयन 23 हतवाहन भूयिष्ठाः पाण्डवास तु युधिष्ठिरम अक्षौहिण्या निरुत्साहाः शिष्टया पर्यवारयन 24 अवधीन मथ्रराजानं कुरुराजॊ युधिष्ठिरः तस्मिंस तदार्ध थिवसे कर्मकृत्वा सुथुष्करम 25 हते शल्ये तु शकुनिं सहथेवॊ महामनाः आहर्तारं कलेस तस्य जघानामित विक्रमः 26 निहते शकुनौ राजा धार्तराष्ट्रः सुथुर्मनाः अपाक्रामथ गथापाणिर हतभूयिष्ठ सैनिकः 27 तम अन्वधावत संक्रुथ्धॊ भीमसेनः परतापवान हरथे थवैपायने चापि सलिलस्दं थथर्श तम 28 ततः शिष्टेन सैन्येन समन्तात परिवार्य तम उपॊपविविशुर हृष्टा हरथस्दं पञ्च पाण्डवाः 29 विगाह्य सलिलं तव आशु वाग बाणैर भृशविक्षतः उत्दाय सगथापाणिर युथ्धाय समुपस्दितः 30 ततः स निहतॊ राजा धार्तराष्ट्रॊ महामृधे भीमसेनेन विक्रम्य पश्यतां पृदिवीक्षिताम 31 ततस तत पाण्डवं सैन्यं संसुप्तं शिबिरे निशि निहतं थरॊणपुत्रेण पितुर वधम अमृष्यता 32 हतपुत्रा हतबला हतमित्रा मया सह युयुधान थवितीयेन पञ्च शिष्टाः सम पाण्डवाः 33 सहैव कृप भॊजाभ्यां थरौणिर युथ्धाथ अमुच्यत युयुत्सुश चापि कौरव्यॊ मुक्तः पाण्डव संश्रयात 34 निहते कौरवेन्थ्रे च सानुबन्धे सुयॊधने विथुरः संजयश चैव धर्मराजम उपस्दितौ 35 एवं तथ अभवथ युथ्धम अहान्य अष्टाथश परभॊ यत्र ते पृदिवीपाला निहताः सवर्गम आवसन 36 [व] शृण्वतां तु महाराज कदां तां रॊमहर्षणीम थुःखहर्षपरिक्लेशा वृष्णीनाम अभवंस तथा |
1
[vā] śrutavān asmi vārṣṇeya saṃgrāmaṃ paramādbhutam narāṇāṃ vadatāṃ putra kathodghāteṣu nityaśaḥ 2 tvaṃ tu pratyakṣadarśī ca kāryajñaś ca mahābhuja tasmāt prabrūhi saṃgrāmaṃ yāthātathyena me 'nagha 3 yathā tad abhavad yuddhaṃ pāṇḍavānāṃ mahātmanām bhīṣma karṇa kṛpa droṇa śalyādibhir anuttamam 4 anyeṣāṃ kṣatriyāṇāṃ ca kṛtāstrāṇām anekaśaḥ nānāveṣākṛtimatāṃ nānādeśanivāsinām 5 ity uktaḥ puṇḍarīkākṣaḥ pitrā mātus tadantike śaśaṃsa kuruvīrāṇāṃ saṃgrāme nidhanaṃ yathā 6 [vā] atyadbhutāni karmāṇi kṣatriyāṇāṃ mahātmanām bahulatvān na saṃkhyātuṃ śakyāny abda śatair api 7 prādhānyatas tu gadataḥ samāsenaiva me śṛṇu karmāṇi pṛthivīśānāṃ yathāvad amara dyute 8 bhīṣmaḥ senāpatir abhūd ekādaśa camūpatiḥ kauravyaḥ kauraveyāṇāṃ devānām iva vāsavaḥ 9 śikhaṇḍī pāṇḍuputrāṇāṃ netā sapta camūpatiḥ babhūva rakṣito dhīmān dhīmatā savyasācinā 10 teṣāṃ tad abhavad yuddhaṃ daśāhāni mahātmanām kurūṇāṃ pāṇḍavānāṃ ca sumahad romaharṣaṇam 11 tataḥ śikhaṇḍī gāṅgeyam ayudhyantaṃ mahāhave jaghāna babhubhir bāṇaiḥ saha gāṇḍīvadhanvanā 12 akarot sa tataḥ kālaṃ śaratalpagato muniḥ ayanaṃ dakṣiṇaṃ hitvā saṃprāpte cottarāyaṇe 13 tataḥ senāpatir abhūd droṇo 'straviduṣāṃ varaḥ pravīraḥ kauravendrasya kāvyo daitya pater iva 14 akṣauhiṇībhiḥ śiṣṭābhir navabhir dvijasattamaḥ saṃvṛtaḥ samaraślāghī guptaḥ kṛpa vṛṣādibhiḥ 15 dhṛṣṭadyumnas tv abhūn netā pāṇḍavānāṃ mahāstra vit gupto bhīmena tejasvī mitreṇa varuṇo yathā 16 pañca senā parivṛto droṇa prepsur mahāmanāḥ pitur nikārān saṃsmṛtya raṇe karmākaron mahat 17 tasmiṃs te pṛthivīpālā droṇa pārṣata saṃgare nānā dig āgatā vīrāḥ prāyaśo nidhanaṃ gatāḥ 18 dināni pañca tad yuddham abhūt paramadāruṇam tato droṇaḥ pariśrānto dhṛṣṭadyumna vaśaṃgataḥ 19 tataḥ senāpatir abhūt karṇo dauryodhane bale akṣauhiṇībhiḥ śiṣṭābhir vṛtaḥ pañcabhir āhave 20 tisras tu pāṇḍuputrāṇāṃ camvo bībhatsu pālitāḥ hatapravīra bhūyiṣṭhā babhūvuḥ samavasthitāḥ 21 tataḥ pārthaṃ samāsādya pataṃga iva pāvakam pañcatvam agamat sautir dvitīye 'hani dāruṇe 22 hate karṇe tu kauravyā nirutsāhā hataujasaḥ akṣauhiṇībhis tisṛbhir madreśaṃ paryavārayan 23 hatavāhana bhūyiṣṭhāḥ pāṇḍavās tu yudhiṣṭhiram akṣauhiṇyā nirutsāhāḥ śiṣṭayā paryavārayan 24 avadhīn madrarājānaṃ kururājo yudhiṣṭhiraḥ tasmiṃs tathārdha divase karmakṛtvā suduṣkaram 25 hate śalye tu śakuniṃ sahadevo mahāmanāḥ āhartāraṃ kales tasya jaghānāmita vikramaḥ 26 nihate śakunau rājā dhārtarāṣṭraḥ sudurmanāḥ apākrāmad gadāpāṇir hatabhūyiṣṭha sainikaḥ 27 tam anvadhāvat saṃkruddho bhīmasenaḥ pratāpavān hrade dvaipāyane cāpi salilasthaṃ dadarśa tam 28 tataḥ śiṣṭena sainyena samantāt parivārya tam upopaviviśur hṛṣṭā hradasthaṃ pañca pāṇḍavāḥ 29 vigāhya salilaṃ tv āśu vāg bāṇair bhṛśavikṣataḥ utthāya sagadāpāṇir yuddhāya samupasthitaḥ 30 tataḥ sa nihato rājā dhārtarāṣṭro mahāmṛdhe bhīmasenena vikramya paśyatāṃ pṛthivīkṣitām 31 tatas tat pāṇḍavaṃ sainyaṃ saṃsuptaṃ śibire niśi nihataṃ droṇaputreṇa pitur vadham amṛṣyatā 32 hataputrā hatabalā hatamitrā mayā saha yuyudhāna dvitīyena pañca śiṣṭāḥ sma pāṇḍavāḥ 33 sahaiva kṛpa bhojābhyāṃ drauṇir yuddhād amucyata yuyutsuś cāpi kauravyo muktaḥ pāṇḍava saṃśrayāt 34 nihate kauravendre ca sānubandhe suyodhane viduraḥ saṃjayaś caiva dharmarājam upasthitau 35 evaṃ tad abhavad yuddham ahāny aṣṭādaśa prabho yatra te pṛthivīpālā nihatāḥ svargam āvasan 36 [v] śṛṇvatāṃ tu mahārāja kathāṃ tāṃ romaharṣaṇīm duḥkhaharṣaparikleśā vṛṣṇīnām abhavaṃs tadā |