|
1
[व] कदयन्न एव तु तथा वासुथेवः परतापवान महाभारत युथ्धं तत कदान्ते पितुर अग्रतः 2 अभिमन्यॊर वधं वीरः सॊ ऽतयक्रामत भारत अप्रियं वसुथेवस्य मा भूथ इति महामनाः 3 मा थौहित्र वधं शरुत्वा वसुथेवॊ महात्ययम थुःखशॊकाभिसंतप्तॊ भवेथ इति महामतिः 4 सुभथ्रा तु तम उत्क्रान्तम आत्मजस्य वधं रणे आचक्ष्व कृष्ण सौभथ्रवधम इत्य अपतथ भुवि 5 ताम अपश्यन निपतितां वसुथेवः कषितौ तथा थृष्ट्वैव च पपातॊर्व्यां सॊ ऽपि थुःखेन मूर्छितः 6 ततः स थौहित्र वधाथ थुःखशॊकसमन्वितः वसुथेवॊ महाराज कृष्णं वाक्यम अदाब्रवीत 7 ननु तवं पुण्डरीकाक्ष सत्यवाग भुवि विश्रुतः यथ थौहित्र वधं मे ऽथय न खयापयसि शत्रुहन 8 तथ भागिनेय निधनं तत्त्वेनाचक्ष्व मे विभॊ सथृशाक्षस तव कदं शत्रुभिर निहतॊ रणे 9 थुर्मरं बत वार्ष्णेय काले ऽपराप्ते नृभिः सथा यत्र मे थृथयं थुःखाच छतधा न विथीर्यते 10 किम अब्रवीत तवा संग्रामे सुभथ्रां मातरं परति मां चापि पुण्डरीकाक्ष चपलाक्षः परियॊ मम 11 आहवं पृष्ठतः कृत्वा कच चिन न निहतः परैः कच चिन मुखं न गॊविन्थ तेनाजौ विकृतं कृतम 12 स हि कृष्ण महातेजाः शलाघन्न इव ममाग्रतः बालभावेन विजयम आत्मनॊ ऽकदयत परभुः 13 कच चिन न विकृतॊ बालॊ थरॊणकर्णकृपाथिभिः धरण्यां निहतः शेते तन ममाचक्ष्व केशव 14 स हि थरॊणं च भीष्मं च कर्णं च रदिनां वरम सपर्धते सम रणे नित्यं थुहितुः पुत्रकॊ मम 15 एवंविधं बहु तथा विलपन्तं सुथुःखितम पितरं थुःखिततरॊ गॊविन्थॊ वाक्यम अब्रवीत 16 न तेन विकृतं वक्त्रं कृतं संग्राममूर्धनि न पृष्ठतः कृतश चापि संग्रामस तेन थुस्तरः 17 निहत्य पृदिवीपालान सहस्रशतसंघशः खेथितॊ थरॊणकर्णाभ्यां थौःशासनि वशंगतः 18 एकॊ हय एकेन सततं युध्यमानॊ यथि परभॊ न स शक्येत संग्रामे निहन्तुम अपि वज्रिणा 19 समाहूते तु संग्रामे पार्दे संशप्तकैस तथा पर्यवार्यत संक्रुथ्धैः स थरॊणाथिभिर आहवे 20 ततः शत्रुक्षयं कृत्वा सुमहान्तं रणे पितुः थौहित्रस तव वार्ष्णेय थौः शासनि वशंगतः 21 नूनं च स गतः सवर्गं जहि शॊकं महामते न हि वयसनम आसाथ्य सीथन्ते सन नराः कव चित 22 थरॊणकर्णप्रभृतयॊ येन परतिसमासिताः रणे महेन्थ्रप्रतिमाः स कदं नाप्नुयाथ थिवम 23 स शॊकं जहि थुर्धर्षं मा च मन्युवशं गमः शस्त्रपूतां हि स गतिं गतः परपुरंजयः 24 तस्मिंस तु निहते वीरे सुभथ्रेयं सवसा मम थुःखार्तार्दॊ पृदां पराप्य कुररीव ननाथ ह 25 थरौपथीं च समासाथ्य पर्यपृच्छत थुःखिता आर्ये कव थारकाः सर्वे थरष्टुम इच्छामि तान अहम 26 अस्यास तु वचनं शरुत्वा सर्वास ताः कुरु यॊषितः भुजाभ्यां परिगृह्यैनां चुक्रुशुः परमार्तवत 27 उत्तरां चाब्रवीथ भथ्रा भथ्रे भर्ता कव ते गतः कषिप्रम आगमनं मह्यं तस्मै तवं वेथयस्व ह 28 ननु नाम स वैराटि शरुत्वा मम गिरं पुरा भवनान निष्पतत्य आशु कस्मान नाभ्येति ते पतिः 29 अभिमन्यॊ कुशलिनॊ मातुलास ते महारदाः कुशलं चाब्रुवन सर्वे तवां युयुत्सुम इहागतम 30 आचक्ष्व मे ऽथय संग्रामं यदापूर्वम अरिंथम कस्माथ एव विपलतीं नाथ्येह परतिभाषसे 31 एवमाथि तु वार्ष्णेय्यास तथ अस्याः परिथेवितम शरुत्वा पृदा सुथुःखार्ता शनैर वाक्यम अदाब्रवीत 32 सुभथ्रे वासुथेवेन तदा सात्यकिना रणे पित्रा च पालितॊ बालः स हतः कालधर्मणा 33 ईथृशॊ मर्त्यधर्मॊ ऽयं मा शुचॊ यथुनन्थिनि पुत्रॊ हि तव थुर्धर्षः संप्राप्तः परमां गतिम 34 कुले महति जातासि कषत्रियाणां महात्मनाम मा शुचश चपलाक्षं तवं पुण्डरीकनिभेक्षणे 35 उत्तरां तवम अवेक्षस्व गर्भिणीं मा शुचः शुभे पुत्रम एषा हि तस्याशु जनयिष्यति भामिनी 36 एवम आश्वासयित्वैनां कुन्ती यथुकुलॊथ्वह विहाय शॊकं थुर्धर्षं शराथ्धम अस्य हय अकल्पयत 37 समनुज्ञाप्य धर्मज्ञा राजानं भीमम एव च यमौ यमॊपमौ चैव थथौ थानान्य अनेकशः 38 ततः परथाय बह्वीर गा बराह्मणेभ्यॊ यथूथ्वह समहृष्यत वार्ष्णेयी वैराटीं चाब्रवीथ इथम 39 वैराटि नेह संतापस तवया कार्यॊ यशस्विनि भर्तारं परति सुश्रॊणिगर्भस्दं रक्ष मे शिशुम 40 एवम उक्त्वा ततः कुन्ती विरराम महाथ्युते ताम अनुज्ञाप्य चैवेमां सुभथ्रां समुपानयम 41 एवं स निधनं पराप्तॊ थौहित्रस तव माधव संतापं जहि थुर्धर्ष मा च शॊके मनः कृदाः |
1
[v] kathayann eva tu tadā vāsudevaḥ pratāpavān mahābhārata yuddhaṃ tat kathānte pitur agrataḥ 2 abhimanyor vadhaṃ vīraḥ so 'tyakrāmata bhārata apriyaṃ vasudevasya mā bhūd iti mahāmanāḥ 3 mā dauhitra vadhaṃ śrutvā vasudevo mahātyayam duḥkhaśokābhisaṃtapto bhaved iti mahāmatiḥ 4 subhadrā tu tam utkrāntam ātmajasya vadhaṃ raṇe ācakṣva kṛṣṇa saubhadravadham ity apatad bhuvi 5 tām apaśyan nipatitāṃ vasudevaḥ kṣitau tadā dṛṣṭvaiva ca papātorvyāṃ so 'pi duḥkhena mūrchitaḥ 6 tataḥ sa dauhitra vadhād duḥkhaśokasamanvitaḥ vasudevo mahārāja kṛṣṇaṃ vākyam athābravīt 7 nanu tvaṃ puṇḍarīkākṣa satyavāg bhuvi viśrutaḥ yad dauhitra vadhaṃ me 'dya na khyāpayasi śatruhan 8 tad bhāgineya nidhanaṃ tattvenācakṣva me vibho sadṛśākṣas tava kathaṃ śatrubhir nihato raṇe 9 durmaraṃ bata vārṣṇeya kāle 'prāpte nṛbhiḥ sadā yatra me dṛdayaṃ duḥkhāc chatadhā na vidīryate 10 kim abravīt tvā saṃgrāme subhadrāṃ mātaraṃ prati māṃ cāpi puṇḍarīkākṣa capalākṣaḥ priyo mama 11 āhavaṃ pṛṣṭhataḥ kṛtvā kac cin na nihataḥ paraiḥ kac cin mukhaṃ na govinda tenājau vikṛtaṃ kṛtam 12 sa hi kṛṣṇa mahātejāḥ ślāghann iva mamāgrataḥ bālabhāvena vijayam ātmano 'kathayat prabhuḥ 13 kac cin na vikṛto bālo droṇakarṇakṛpādibhiḥ dharaṇyāṃ nihataḥ śete tan mamācakṣva keśava 14 sa hi droṇaṃ ca bhīṣmaṃ ca karṇaṃ ca rathināṃ varam spardhate sma raṇe nityaṃ duhituḥ putrako mama 15 evaṃvidhaṃ bahu tadā vilapantaṃ suduḥkhitam pitaraṃ duḥkhitataro govindo vākyam abravīt 16 na tena vikṛtaṃ vaktraṃ kṛtaṃ saṃgrāmamūrdhani na pṛṣṭhataḥ kṛtaś cāpi saṃgrāmas tena dustaraḥ 17 nihatya pṛthivīpālān sahasraśatasaṃghaśaḥ khedito droṇakarṇābhyāṃ dauḥśāsani vaśaṃgataḥ 18 eko hy ekena satataṃ yudhyamāno yadi prabho na sa śakyeta saṃgrāme nihantum api vajriṇā 19 samāhūte tu saṃgrāme pārthe saṃśaptakais tadā paryavāryata saṃkruddhaiḥ sa droṇādibhir āhave 20 tataḥ śatrukṣayaṃ kṛtvā sumahāntaṃ raṇe pituḥ dauhitras tava vārṣṇeya dauḥ śāsani vaśaṃgataḥ 21 nūnaṃ ca sa gataḥ svargaṃ jahi śokaṃ mahāmate na hi vyasanam āsādya sīdante san narāḥ kva cit 22 droṇakarṇaprabhṛtayo yena pratisamāsitāḥ raṇe mahendrapratimāḥ sa kathaṃ nāpnuyād divam 23 sa śokaṃ jahi durdharṣaṃ mā ca manyuvaśaṃ gamaḥ śastrapūtāṃ hi sa gatiṃ gataḥ parapuraṃjayaḥ 24 tasmiṃs tu nihate vīre subhadreyaṃ svasā mama duḥkhārtārtho pṛthāṃ prāpya kurarīva nanāda ha 25 draupadīṃ ca samāsādya paryapṛcchata duḥkhitā ārye kva dārakāḥ sarve draṣṭum icchāmi tān aham 26 asyās tu vacanaṃ śrutvā sarvās tāḥ kuru yoṣitaḥ bhujābhyāṃ parigṛhyaināṃ cukruśuḥ paramārtavat 27 uttarāṃ cābravīd bhadrā bhadre bhartā kva te gataḥ kṣipram āgamanaṃ mahyaṃ tasmai tvaṃ vedayasva ha 28 nanu nāma sa vairāṭi śrutvā mama giraṃ purā bhavanān niṣpataty āśu kasmān nābhyeti te patiḥ 29 abhimanyo kuśalino mātulās te mahārathāḥ kuśalaṃ cābruvan sarve tvāṃ yuyutsum ihāgatam 30 ācakṣva me 'dya saṃgrāmaṃ yathāpūrvam ariṃdama kasmād eva vipalatīṃ nādyeha pratibhāṣase 31 evamādi tu vārṣṇeyyās tad asyāḥ paridevitam śrutvā pṛthā suduḥkhārtā śanair vākyam athābravīt 32 subhadre vāsudevena tathā sātyakinā raṇe pitrā ca pālito bālaḥ sa hataḥ kāladharmaṇā 33 īdṛśo martyadharmo 'yaṃ mā śuco yadunandini putro hi tava durdharṣaḥ saṃprāptaḥ paramāṃ gatim 34 kule mahati jātāsi kṣatriyāṇāṃ mahātmanām mā śucaś capalākṣaṃ tvaṃ puṇḍarīkanibhekṣaṇe 35 uttarāṃ tvam avekṣasva garbhiṇīṃ mā śucaḥ śubhe putram eṣā hi tasyāśu janayiṣyati bhāminī 36 evam āśvāsayitvaināṃ kuntī yadukulodvaha vihāya śokaṃ durdharṣaṃ śrāddham asya hy akalpayat 37 samanujñāpya dharmajñā rājānaṃ bhīmam eva ca yamau yamopamau caiva dadau dānāny anekaśaḥ 38 tataḥ pradāya bahvīr gā brāhmaṇebhyo yadūdvaha samahṛṣyata vārṣṇeyī vairāṭīṃ cābravīd idam 39 vairāṭi neha saṃtāpas tvayā kāryo yaśasvini bhartāraṃ prati suśroṇigarbhasthaṃ rakṣa me śiśum 40 evam uktvā tataḥ kuntī virarāma mahādyute tām anujñāpya caivemāṃ subhadrāṃ samupānayam 41 evaṃ sa nidhanaṃ prāpto dauhitras tava mādhava saṃtāpaṃ jahi durdharṣa mā ca śoke manaḥ kṛthāḥ |